Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία

Transcript

1 Διαχείριση Περιβάλλοντος - Νομοθεσία Ενότητα 6: Αξιολόγηση κινδύνου Δ. Καλιαμπάκος - Δ. Δαμίγος

2 Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

3 Εξυγίανση Ρυπασμένων Περιοχών Παγκόσμιο πρόβλημα με ιδιαίτερα σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις. Στην Ευρώπη υπάρχουν ρυπασμένες τοποθεσίες από προϋπάρχουσες βιομηχανικές δραστηριότητες, το κόστος εξυγίανσης των οποίων εκτιμάται σε 100 δισ. Euro. Στις Η.Π.Α. εκτιμάται ότι μόνο τα ανενεργά μεταλλεία ανέρχονται σε Επιπλέον, περισσότερα από 50 δισ. tn μεταλλευτικών απορριμμάτων έχουν αποτεθεί σε θέσεις. Το κόστος αποκατάστασης της εγκαταλειμμένης μεταλλευτικής γης υπολογίζεται μεταξύ 33 και 72 δισ. USD.

4 Βασικοί ορισμοί Ως πηγή κινδύνου (hazard) ορίζεται «μια ιδιότητα ή μια κατάσταση που, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις» (Royal Society, 1992). Ο όρος κίνδυνος (risk) υπό την ευρεία έννοια χρησιμοποιείται για να δηλώσει την «πιθανότητα πρόκλησης μιας καταστροφής». Στην αξιολόγηση κινδύνου εκφράζει «το συνδυασμό της πιθανότητας ή της συχνότητας εμφάνισης μιας καθορισμένης επικίνδυνης κατάστασης και του μεγέθους των συνεπειών αυτού του συμβάντος» (Royal Society, 1992).

5 Βασικοί ορισμοί Αξιολόγηση κινδύνου (Risk Assessment) είναι η διαδικασία εκείνη κατά την οποία εκτιμώνται είτε ποσοτικά είτε ποιοτικά οι κίνδυνοι που απορρέουν από ορισμένες επικίνδυνες διαδικασίες ή καταστάσεις. Η αξιολόγηση κινδύνου πραγματοποιείται για να εξετάσει τις δυσμενείς επιπτώσεις ενός ή περισσοτέρων παραγόντων στην ανθρώπινη υγεία (Human Health Risk Assessment) και στο οικοσύστημα (Ecological Risk Assessment).

6 Βασικοί ορισμοί Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης κινδύνου χρησιμοποιούνται εν συνεχεία για μια δεύτερη, διακριτή, φάση, τη διαχείριση του κινδύνου (Risk management), η οποία έχει ως στόχο την αξιολόγηση εναλλακτικών μεθόδων εξυγίανσης και την τελική επιλογή του σχεδίου αντιμετώπισης του προβλήματος.

7 Μέθοδοι αξιολόγησης Η αξιολόγηση της επικινδυνότητας μιας ρυπασμένης περιοχής μπορεί να πραγματοποιηθεί: Με βάση τις προδιαγραφές συγκέντρωσης των ρύπων στα περιβαλλοντικά μέσα (αέρα, νερό, έδαφος). Με ποιοτική ανάλυση του κινδύνου. Με ημι-ποσοτική ή ποσοτική ανάλυση του κινδύνου.

8 Ημι-ποσοτική εκτίμηση κινδύνου Η ημι-ποσοτική μεθοδολογία ασχολείται με την αξιολόγηση κινδύνου που απορρέουν για τους ακόλουθους παράγοντες, με τη βοήθεια ερωτηματολογίων: - Επιφανειακά νερά - Υπόγεια νερά - Αέρια ρύπανση - Αέρια και πτητικές ουσίες που εισέρχονται στις κατασκευές - Προσβολή οικοδομικών υλικών - Βλάβη χλωρίδας - Βλάβη στην ανθρώπινη υγεία

9 Ημι-ποσοτική εκτίμηση κινδύνου Τα ερωτηματολόγια συνήθως αποτελούνται από τρία επιμέρους τμήματα: Τμήμα Α: Πρόκειται ουσιαστικά για την προκαταρκτική δουλειά γραφείου. Από την αξιολόγηση των υφιστάμενων δεδομένων πραγματοποιείται μια ποιοτική εκτίμηση της κατάστασης και εξετάζεται το ενδεχόμενο συνέχισης με λεπτομερέστερη έρευνα.

10 Ημι-ποσοτική εκτίμηση κινδύνου Τμήμα Β: Περιλαμβάνει την ποσοτικοποίηση του προβλήματος. Αφορά στη συγκέντρωση και αξιολόγηση ερευνητικών δεδομένων, στον καθορισμό της αξιοπιστίας της έρευνας, κ.λπ. Για κάθε μία ερώτηση υπάρχει μια προτεινόμενη βαθμολογία, από την οποία προκύπτει το μέγεθος του προβλήματος.

11 Ημι-ποσοτική εκτίμηση κινδύνου Τμήμα Γ: Συμπληρώνεται μετά την ολοκλήρωση των έργων εξυγίανσης, ώστε να διαπιστωθεί η συμβολή τους στον περιορισμό του προβλήματος. Από τη διαφορά της βαθμολογίας των Τμημάτων Β και Γ εξάγονται συμπεράσματα από τον εναπομείναντα κίνδυνο.

12 Ποσοτική εκτίμηση Η ποσοτική αξιολόγηση του κινδύνου κατά U.S. ΕΡΑ περιλαμβάνει τέσσερα βασικά βήματα: Συλλογή δεδομένων από την υπό μελέτη περιοχή και αναγνώριση των πηγών κινδύνου (Data collection and Hazard evaluation) Εκτίμηση τοξικότητας (σχέση δόσης συγκέντρωσης και αποτελέσματος) (Toxicity assessment) Εκτίμηση έκθεσης (Exposure Assessment) Χαρακτηρισμός κινδύνου (Risk characterization)

13 Συλλογή Δεδομένων Συγκέντρωση και αξιολόγηση δεδομένων για την τοποθεσία Καθορισμός των βασικών ρύπων Εκτίμηση Έκθεσης Εκτίμηση Τοξικότητας Ανάλυση της απελευθέρωσης ρύπων Αναγνώριση των εκτιθέμενων πληθυσμών Αναγνώριση των πιθανών οδών μεταφοράς των ρύπων Εκτίμηση των συγκεντρώσεων έκθεσης ανά οδό μεταφοράς Εκτίμηση της προσλαμβανόμενης δόσης ανά οδό μεταφοράς Συλλογή ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων για την τοξικότητα των ρύπων Καθορισμός των κατάλληλων τιμών για τις παραμέτρους τοξικότητας Χαρακτηρισμός Κινδύνου Χαρακτηρισμός των ενδεχόμενων επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία Υπολογισμός του κινδύνου καρκινογενών επιπτώσεων Υπολογισμός του δείκτη κινδύνου μη-καρκινογενών επιπτώσεων Εκτίμηση της αβεβαιότητας Σύνοψη αποτελεσμάτων Σχ. 6.1: Σχηματική αναπαράσταση της μεθοδολογίας της US EPA

14 Συλλογή δεδομένων Στο στάδιο αυτό συγκεντρώνονται και αναλύονται δεδομένα του υπό εξέταση χώρου από περιβαλλοντικά μέσα που έχουν ή που εκτιμάται ότι έχουν ρυπανθεί (επιφανειακά και υπόγεια νερά, εδάφη, κ.λπ.). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον εντοπισμό ρυπογόνων ουσιών, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Βασικός στόχος είναι η καταρχήν τοποθέτηση και οριοθέτηση του προβλήματος, καθώς και η συλλογή των απαραίτητων για τα επόμενα στάδια δεδομένων

15 Αναγνώριση πηγών κινδύνου Συγκεκριμένα πρέπει: Να προσδιορισθούν επακριβώς οι πηγές του κινδύνου (π.χ. το είδος των ουσιών που εμφανίζονται και σε ποιο μέσο - νερό, αέρας, έδαφος - αυτές βρίσκονται). Να αναπτυχθούν διάφορα πιθανά σενάρια σχετικά με την πιθανότητα να συμβούν συγκεκριμένα γεγονότα (π.χ. διαρροές) αλλά και τη σοβαρότητα των συμβάντων αυτών. Να συλλεχθούν και να αξιολογηθούν δεδομένα για τον υπό εξέταση χώρο.

16 Εκτίμηση τοξικότητας Η εκτίμηση της τοξικότητας, με βάση τη σχέση συγκέντρωσης αποτελέσματος, αποσκοπεί στην ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση διαθέσιμων τοξικολογικών και επιδημιολογικών δεδομένων για τις επικίνδυνες ουσίες, που απαντούν στο συγκεκριμένο χώρο, αναφορικά με την πρόκληση βλαβών στην ανθρώπινη υγεία. Με βάση τη μεθοδολογία της USΕΡΑ, διακρίνονται δύο κατηγορίες επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία: (α) μηκαρκινογενείς και (β) καρκινογενείς.

17 Εκτίμηση τοξικότητας Οι μη-καρκινογενείς επιπτώσεις, γενικά, παρατηρούνται όταν υπάρξει υπέρβαση μιας οριακής τιμής (threshold value). Για την εφαρμογή της μεθοδολογίας αξιολόγησης του κινδύνου, η ΕΡΑ έχει καθορίσει τις τιμές αναφοράς (reference values RfDs), οι οποίες είναι από 10 έως 1000 φορές χαμηλότερες από τις αντίστοιχες οριακές τιμές, ώστε να προσφέρουν σημαντικό επίπεδο ασφάλειας.

18 Εκτίμηση τοξικότητας Από την US ΕΡΑ, για τις καρκινογόνες ουσίες έχει υιοθετηθεί η πολιτική της μη-οριακής τιμής (no-threshold value). Δηλαδή, γίνεται η παραδοχή ότι η έκθεση σε ουσίες που θεωρούνται καρκινογόνες σχετίζεται με κίνδυνο καρκινογένεσης ανεξάρτητα από το επίπεδο συγκέντρωσης της ουσίας. Επιπρόσθετα, ο κίνδυνος αυτός θεωρείται αθροιστικός, δηλαδή αυξάνεται όσο η διάρκεια έκθεσης και η συγκέντρωση της ουσίας αυξάνουν. Η US ΕΡΑ έχει καθορίσει τιμές γνωστές ως συντελεστές πιθανότητας καρκινογένεσης (Cancer Potency Factors-CPF), βασισμένες σε επιστημονικά στοιχεία, που παρέχονται από ειδικές βάσεις δεδομένων (π.χ. US EPA s Integrated Risk Information System - IRIS).

19 Εκτίμηση έκθεσης Στόχος της εκτίμησης έκθεσης είναι ο προσδιορισμός της δόσης/συγκέντρωσης μιας ουσίας στην οποία εκτίθεται ή ενδέχεται να εκτεθεί ο ανθρώπινος οργανισμός. Σε αυτή τη φάση εκτιμώνται η συχνότητα και η διάρκεια της έκθεσης και οι «οδοί» μεταφοράς των επικίνδυνων ουσιών προς τον ανθρώπινο οργανισμό. Σε συνάρτηση με την οδό μεταφοράς, το περιβαλλοντικό μέσο και τον τρόπο πρόσληψης του ρύπου από τον ανθρώπινο οργανισμό, η U.S. ΕΡΑ παρέχει αντίστοιχες εξισώσεις υπολογισμού του ρυθμού πρόσληψης (έκθεσης).

20 Εκτίμηση έκθεσης Η εκτίμηση της έκθεσης ενός ατόμου σε κάποιον επικίνδυνο ρύπο λαμβάνει χώρα στα ακόλουθα στάδια: Καθορισμός των οδών μέσω των οποίων λαμβάνει χώρα η έκθεση Καθορισμός του μέσου που μεταφέρει τον ρύπο (νερό, αέρας, έδαφος) Καθορισμός της συγκέντρωσης του ρύπου Καθορισμός του χρόνου, της συχνότητας και της διάρκειας της έκθεσης Καθορισμός του εκτιθέμενου πληθυσμού

21 Χαρακτηρισμός του κινδύνου Ο χαρακτηρισμός του κινδύνου αποσκοπεί στην ποσοτικοποίηση και στον χαρακτηρισμό των ενδεχόμενων καρκινογενών και μη επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία, για κάθε μία «οδό μεταφοράς». Για τις μη-καρκινογενείς επιπτώσεις η ΕΡΑ έχει καθορίσει αποδεκτό συντελεστή κινδύνου ίσο με 1, ενώ για τις καρκινογενείς επιπτώσεις, ο αποδεκτός κίνδυνος είναι ίσος με 10-6 (πιθανότητα εκδήλωσης 1 συμβάντος στο ). Εφόσον η υπολογιζόμενη τιμή κινδύνου υπερβαίνει τις ως άνω τιμές, τότε υπάρχουν ενδείξεις ότι πιθανώς θα παρουσιαστούν επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία από την ύπαρξη των επικίνδυνων ουσιών στον υπό μελέτη χώρο.

22 Χαρακτηρισμός του κινδύνου Η ποσοτικοποίηση της πρόσληψης ενός ρύπου, λαμβάνει χώρα με την μορφή εξίσωσης, για κάθε ρύπο και κάθε οδό πρόσληψης ξεχωριστά. Οι υπολογισμοί βασίζονται σε έναν αριθμό περιβαλλοντικών παραγόντων (μεταβλητών) αλλά και παραγόντων ανθρώπινης φυσιολογίας και μορφολογίας. Οι περιβαλλοντικές μεταβλητές αφορούν στην συγκέντρωση του ρύπου, σε μέγεθος σωματιδίων κ.ο.κ. Οι παράγοντες φυσιολογίας μπορεί να αφορούν στην βιοδιαθεσιμότητα των ρύπων καθώς και σε ιδιότητες προσρόφησης αυτών, ενώ οι μορφολογικοί σε σωματικό βάρος ή σε επιφάνεια ανθρώπινου σώματος.

23 Εξισώσεις εκτίμησης (i) Για καρκινογόνες επιπτώσεις από την εισπνοή: Risk C URF 1000 μg mg EF AT 365 ED (1 ) PEF C: η συγκέντρωση της ουσίας στο έδαφος (mg/kg) URF: Συντ. κινδύνου μέσω εισπνοής (μg/m 3 ) -1 που εξαρτάται από το είδος της ουσίας EF: Συχνότητα έκθεσης (μέρες / έτος) = 250 ED: Διάρκεια έκθεσης (έτη) = 25 PEF: Συντ. εκπομπής σωματιδίου (m 3 /kg) = 1,32 x 10 9 ΑΤ: Μέσος χρόνος έκθεσης (έτη) = 70

24 Εξισώσεις εκτίμησης (ii) Για καρκινογόνες επιπτώσεις από την εισπνοή (υπολογισμός του κινδύνου από την απευθείας σχέση με βάση τη μεθοδολογία της IRIS): Risk = URF x C C: η μέση συγκέντρωση του ρύπου στον εισπνεόμενο αέρα (μg/m 3 ) URF: Συντελεστής κινδύνου μέσω εισπνοής (μg/m 3 ) -1 που εξαρτάται από το είδος της ουσίας

25 Εξισώσεις εκτίμησης (iii) Για μη-καρκινογόνες επιπτώσεις από την εισπνοή: HQ C x EF x ED x ( 1 ) PEF RfC x AT x 365 d/yr ΗQ: Κίνδυνος C: Συγκέντρωση της ουσίας στο έδαφος (mg/kg) EF: Συχνότητα έκθεσης (μέρες / έτος) = 250 ED: Διάρκεια έκθεσης (έτη) = 25 RfC: Συγκέντρωση αναφοράς για εισπνοή (mg/m 3 ) που εξαρτάται από το είδος της ουσίας PEF: Συντ. εκπομπής σωματιδίου (m 3 /kg) = 1,32 x 10 9 ΑΤ: Μέσος Χρόνος έκθεσης (έτη) = 30

26 Εξισώσεις εκτίμησης (iv) Για μη-καρκινογόνες επιπτώσεις από την εισπνοή: Nocancer HQ = CDI /RfD = [(C x IR x ED) / (BW x AT x 1000 μg/mg)]/ RfD CDI: χρόνια μέση ημερήσια δόση (mg/kg-day) RfD: Χρόνια Δόση Αναφοράς (mg/kg-day) C: Μέση συγκέντρωση του ρύπου στον αέρα (μg/m 3 ) IR: Ρυθμός πρόσληψης (m 3 /ημέρα) = 20 ED: Διάρκεια της έκθεσης (σε ημέρες) = 25 έτη ή 9125 ημέρες BW: Σωματικό Βάρος (Kg) = 70 ΑΤ: Μέση διάρκεια έκθεσης (σε ημέρες) = 30 έτη ή ημέρες

27 Εξισώσεις εκτίμησης (v) Για καρκινογόνες επιπτώσεις από την κατάποση: Risk SF C 10 6 kg mg BW AT 365 EF ED IR days y ear soil SF: Στοματικός συντελεστής κλίσης (mg/kg-day) -1 που εξαρτάται από το είδος της ουσίας C: Συγκέντρωση της ουσίας στο έδαφος (mg/kg) EF: Συχνότητα έκθεσης - μέρες / έτος =250 ED: Διάρκεια έκθεσης (έτη) = 25 IR: Ρυθμός κατάποσης εδάφους (mg/ημέρα) = 50 BW: το σωματικό Βάρος (Kg) = 70 ΑΤ: Μέση διάρκεια έκθεσης = 70 έτη

28 Εξισώσεις εκτίμησης (vi) Για μη-καρκινογόνες επιπτώσεις από την κατάποση: HQ C 10 6 kg mg EF ED IR RfD BW AT 365 soil day s y ear RfD: Χρόνια Δόση Αναφοράς (mg/kg-day) που εξαρτάται από το είδος της ουσίας C: η συγκέντρωση της ουσίας στο έδαφος (mg/kg) EF: Συχνότητα έκθεσης - μέρες / έτος =250 ED: Διάρκεια έκθεσης (έτη) = 25 IR: Ρυθμός κατάποσης εδάφους (mg/ημέρα) = 50 BW: το σωματικό Βάρος (Kg) = 70 ΑΤ: Μέση διάρκεια έκθεσης = 30 έτη

29 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Από τη US ΕΡΑ αναφέρεται ότι «Ιδανικά, τέτοιοι στόχοι (εξυγίανσης) θα πρέπει να ικανοποιούν τόσο τις σχετικές νομοθετικές απαιτήσεις, όσο και τον αποδεκτό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον». Για λόγους συγκριτικούς παρατίθεται ο υπολογισμός του κινδύνου για κατάποση και για εισπνοή για έξι στοιχεία, χρησιμοποιώντας ως συγκέντρωση στις εξισώσεις τα σχετικά όρια της νομοθεσίας της Ολλανδίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου (προδιαγραφές της ICRL).

30 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για καρκινογενείς επιπτώσεις (εισπνοή) - Προδιαγραφές ICRL As Cd Cr Mn Ni Zn C ** URF 4,3E-03 1,8E-03 1,2E-02 ** 2,4E-04 ** EF ED PEF 1,32E+0 9 1,32E+0 9 1,32E+09 1,32E+0 9 AT Risk 3,2E-08 5,0E-09 2,2E-06-3,1E-09 -

31 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για καρκινογενείς επιπτώσεις (εισπνοή) Ολλανδικές προδιαγραφές As Cd Cr Mn Ni Zn C ** URF 4,3E-03 1,8E-03 1,2E-02 ** 2,4E-04 ** EF ED PEF 1,32E+0 9 1,32E+0 9 1,32E+09 1,32E+0 9 AT Risk 4,0E-08 6,7E-09 1,8E-06-2,2E-08 -

32 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για καρκινογενείς επιπτώσεις (εισπνγερμανικές προδιαγραφέςοή) As Cd Cr Mn Ni Zn C ** 900 ** URF 4,3E-03 1,8E-03 1,2E-02 ** 2,4E-04 ** EF ED PEF 1,32E+0 9 1,32E+0 9 1,32E+09 1,32E+0 9 AT Risk 1,1E-07 2,0E-08 2,2E-06-4,0E-08 -

33 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για καρκινογενείς επιπτώσεις (κατάποση) ICRL προδιαγραφές As Cd Cr Mn Ni Zn C ** SF 1,5E+00 ** ** ** ** ** EF 250 ED 25 IRsoil 50 BW 70 AT 70 Risk 1,0E

34 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για καρκινογενείς επιπτώσεις (κατάποση) Ολλανδικές προδιαγραφές As Cd Cr Mn Ni Zn C ** SF 1,5E+00 ** ** ** ** ** EF 250 ED 25 IRsoil 50 BW 70 AT 70 Risk 1,3E

35 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για καρκινογενείς επιπτώσεις (κατάποση) Γερμανικές προδιαγραφές As Cd Cr Mn Ni Zn C ** SF 1,5E+00 ** ** ** ** ** EF 250 ED 25 IRsoil 50 BW 70 AT 70 Risk 3,7E

36 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για μη-καρκινογενείς επιπτώσεις (κατάποση) - Προδιαγραφές ICRL As Cd Cr Mn Ni Zn C ** RfD 3,0E-04 1,0E-03 5,0E-03 4,7E-02 2,0E-02 3,0E-01 EF ED IRsoil BW AT HQ 0,0544 0,0061 0,0815-0,0014 0,0004

37 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για μη-καρκινογενείς επιπτώσεις (κατάποση) Ολλανδικές προδιαγραφές As Cd Cr Mn Ni Zn C ** RfD 3,0E-04 1,0E-03 5,0E-03 4,7E-02 2,0E-02 3,0E-01 EF ED IRsoil BW AT HQ 0,068 0,008 0,065-0,010 0,004

38 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Αξιολόγηση κινδύνου ανά στοιχείο για μη-καρκινογενείς επιπτώσεις (κατάποση) Γερμανικές προδιαγραφές As Cd Cr Mn Ni Zn C ** 900 ** RfD 3,0E-04 1,0E-03 5,0E-03 4,7E-02 2,0E-02 3,0E-01 EF ED IRsoil BW AT HQ 0,19 0,02 0,08-0,02 -

39 Αξιολόγηση ορίων για εδάφη Γίνεται εμφανές ότι με εξαίρεση την περίπτωση του χρωμίου για τις καρκινογενείς επιπτώσεις από την εισπνοή και την περίπτωση του αρσενικού για τις καρκινογενείς επιπτώσεις από την κατάποση, τα όρια είναι ιδιαίτερα συντηρητικά. Για τις καρκινογενείς επιπτώσεις διαμέσου της εισπνοής, κυμαίνονται σε 10 έως 1000 φορές χαμηλότερα όρια, από αυτά που θα έδιναν οριακό κίνδυνο (δηλαδή τιμή Risk=10-6 ). Ακόμη αυστηρότερα, με βάση τον υπολογιζόμενο κίνδυνο, χαρακτηρίζονται τα όρια για την περίπτωση αξιολόγησης κινδύνου για τις μη-καρκινογενείς επιπτώσεις από κατάποση εδάφους, αφού παρουσιάζουν τιμές κινδύνου έως και 2500 φορές χαμηλότερες από την ενδεικνυόμενη (δηλαδή τιμή HQ=1).

40 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Ε.Μ.Π.» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.