ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 10.7.2013 SWD(2013) 252 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συμμετοχή της Ένωσης στο πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης σχετικά με την ενεργό και υποβοηθούμενη αυτόνομη διαβίωση (AAL) που έχει αναληφθεί από κοινού από περισσότερα κράτη μέλη {COM(2013) 500 final} {SWD(2013) 251 final} EL EL
ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Που συνοδεύει το έγγραφο Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη συμμετοχή της Ένωσης στο πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης σχετικά με την ενεργό και υποβοηθούμενη αυτόνομη διαβίωση (AAL) που έχει αναληφθεί από κοινού από περισσότερα κράτη μέλη EL 2 EL
1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Η δημογραφική γήρανση πρόκειται να προκαλέσει μια επικείμενη και σημαντική αλλαγή στην κοινωνία και την οικονομία, για την οποία η ΕΕ δεν έχει ακόμα προετοιμαστεί καταλλήλως. Οι βαθμιαία αυξανόμενες κρατικές δαπάνες που σχετίζονται με τη γήρανση επιδεινώνονται από τις χαμένες ή μη επαρκώς αξιοποιημένες ευκαιρίες στις αναπτυσσόμενες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών για την ενεργό και υγιή γήρανση που στηρίζονται στις ΤΠΕ. Υπάρχουν τρία βασικά προβλήματα στις αγορές αυτές. Το πρώτο είναι η χαμηλή διαθεσιμότητα καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ, που οφείλεται στον κατακερματισμό της αγοράς της ΕΕ. Δεύτερον, κατακερματισμός υπάρχει επίσης και στην Ε&Α και την καινοτομία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με υψηλά εμπόδια στη συμμετοχή των ΜΜΕ. Το τρίτο πρόβλημα προκύπτει από την περιορισμένη υιοθέτηση της καινοτομίας, κάτι που σχετίζεται με την έλλειψη ανάπτυξης και μετάδοσης αποδεικτικών στοιχείων. Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά, θεσπίστηκε το 2008 το τρέχον κοινό πρόγραμμα για την υποβοηθούμενη από το περιβάλλον αυτόνομη διαβίωση (ΚΠ AAL). Περιλαμβάνει 20 κράτη μέλη και τρεις χώρες που συνδέονται με το έβδομο πρόγραμμα πλαίσιο (ΠΠ7) μέσω του οποίου χρηματοδοτείται. Στόχος του είναι να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα εφαρμοσμένης Ε&Α και καινοτομίας (με χρονικό ορίζοντα εισόδου στην αγορά 2-3 ετών) για προϊόντα, υπηρεσίες και συστήματα για την ενεργό και υγιή γήρανση που βασίζονται σε ΤΠΕ σε επίπεδο ΕΕ.. Οι λύσεις AAL μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους να προσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους, τη διαχείριση της υγείας τους και το χώρο εργασίας τους καθώς μεγαλώνουν, έτσι ώστε να μπορούν να συμμετέχουν περισσότερα χρόνια στην οικονομία και την κοινωνία και να ζουν περισσότερο στο σπίτι τους. Κάθε έργο AAL περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις χώρες, μία ΜΜΕ, έναν ερευνητικό φορέα και έναν οργανισμό εκπροσώπησης ηλικιωμένων. Η αίτηση οργανώνεται σε εθνικό επίπεδο, γεγονός που μειώνει σημαντικά τα εμπόδια στη συμμετοχή των τοπικών οργανώσεων και των ΜΜΕ. Το τρέχον ΚΠ AAL χρηματοδοτείται από τις συμμετέχουσες χώρες, την ΕΕ και τους συμμετέχοντες οργανισμούς (περίπου κατά 25%, 25% και 50%, αντιστοίχως). Το τρέχον πρόγραμμα (2008-2013) έχει ελάχιστο συνολικό δημόσιο προϋπολογισμό 300 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 150 εκατ. ευρώ προέρχονται από το ΠΠ7, μέσω του άρθρου 185 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης (2010), το ΚΠ AAL εκπλήρωνε με επιτυχία τους στόχους του. Το Φεβρουάριο του 2012, η γενική συνέλευση του ΚΠ AAL κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συνέχιση του προγράμματος είναι στρατηγικής σημασίας, καθώς θα συνέβαλε επίσης σημαντικά στην ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας με θέμα την ενεργό και υγιή γήρανση (ΕΣΚ AHA). 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ Για τη συνέχιση του ΚΠ AAL απαιτείται η κατάρτιση μιας νέας κοινής απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σύμφωνα με το άρθρο 185 ΣΛΕΕ, η οποία θα προβλέπει την αδιάλειπτη χρηματοδότηση από το ΠΠ7/ΠΚΠ έως το πρόγραμμα «Ορίζων 2020». Το επακόλουθο πρόγραμμα (ΚΠ AAL2) θα σέβεται την αρχή της αναλογικότητας, καθώς τα ίδια τα κράτη μέλη θα είναι υπεύθυνα για το στρατηγικό πρόγραμμα εργασιών και όλα τα επιχειρησιακά ζητήματα. Η Επιτροπή παρέχει απλώς κίνητρα για βελτιωμένο συντονισμό και EL 3 EL
εξασφαλίζει τη συνέργεια με τις άλλες χρηματοδοτικές της δραστηριότητες στον τομέα αυτόν. Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος και η συνεισφορά της ΕΕ στην πρωτοβουλία αυτή αποτελούν μέρος της πρότασης και του προϋπολογισμού του προγράμματος «Ορίζων 2020». Βασίζονται στην έκβαση της απόφασης για το πρόγραμμα Ορίζων 2020 και τις οικονομικές υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι συμμετέχουσες χώρες. Η προστιθέμενη αξία της ΕΕ είναι εμφανής δεδομένων των προβλημάτων: του κατακερματισμού της αγοράς και των ερευνητικών προσπαθειών, της έλλειψης εστίασης σε ανάπτυξη σε διευρωπαϊκό επίπεδο και της έλλειψης κοινού ευρωπαϊκού οράματος για τις αγορές των ΤΠΕ και της υποστήριξης της ενεργού και υγιούς γήρανσης. 3. ΣΤΟΧΟΙ Γενικοί στόχοι του προγράμματος που θα ακολουθήσει το πρόγραμμα ΚΠ AAL είναι η βελτίωση των συνθηκών ανταγωνιστικότητας της ΕΕ σε προϊόντα και υπηρεσίες για την ενεργό και υγιή γήρανση που βασίζονται σε ΤΠΕ, η συμβολή στα υγιή δημόσια οικονομικά και την ευφυή, βιώσιμη και χωρίς περιορισμούς ανάπτυξη, η συμβολή στην αύξηση των δαπανών για Ε&Α στο 3% του ΑΕΠ έως το 2020 και η εστίαση των μελλοντικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων της Ένωσης περισσότερο στις προτεραιότητες της ΕΕ για το 2020 αντιμετωπίζοντας κοινωνικές προκλήσεις και ιδίως την υγεία και τη γήρανση του πληθυσμού. Ειδικοί στόχοι είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και των ατόμων που τους παρέχουν φροντίδα, η αύξηση της βιωσιμότητας των συστημάτων περίθαλψης, η αύξηση της διαθεσιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών για την ενεργό και υγιή γήρανση που βασίζονται σε ΤΠΕ, η δημιουργία κρίσιμης μάζας διευρωπαϊκής έρευνας και καινοτομίας για προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται σε ΤΠΕ, ιδίως μέσω της συμμετοχής ΜΜΕ και χρηστών, και η διατήρηση ιδιωτικών επενδύσεων και η βελτίωση του δυναμικού ανάπτυξης της βιομηχανίας παρέχοντας ένα πλαίσιο ευρωπαϊκών προσεγγίσεων και λύσεων, κατάλληλων για τις διαφορετικές εθνικές και περιφερειακές κοινωνικές προτιμήσεις και σύμμορφων προς κανονιστικές πτυχές. 4. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Μελετήθηκαν και αξιολογήθηκαν λεπτομερώς οι ακόλουθες εναλλακτικές επιλογές: Επιλογή 1 ΚΠ AAL2 πανομοιότυπο με το ΚΠ AAL1 Επιλογή 2 Μη υλοποίηση ΚΠ AAL2 Επιλογή 3 ΚΠ AAL2 ως ενισχυμένο και βελτιωμένο ΚΠ AAL1. Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί περισσότερη προσοχή στη συμμετοχή των χρηστών και στην μεταφορά των αποτελεσμάτων της εφαρμοσμένης έρευνας στην αγορά. Το πεδίο εφαρμογής του κοινού προγράμματος θα προσαρμοστεί στο πεδίο εφαρμογής της ευρωπαϊκής σύμπραξης καινοτομίας με θέμα την ενεργό και υγιή γήρανση, μετατρέποντας το ΚΠ AAL σε ΚΠ για την ενεργό και υποβοηθούμενη αυτόνομη διαβίωση. Μελετήθηκαν οι ακόλουθες επιλογές, οι οποίες όμως απορρίφθηκαν: Μη ανάληψη οικονομικής υποχρέωσης από την ΕΕ στο πεδίο των ΤΠΕ και της γήρανσης Μη ανάληψη οικονομικής υποχρέωσης από την ΕΕ: μόνο ήπιος συντονισμός ΚΠ AAL2 σε συνδυασμό με την πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού (JPI) EL 4 EL
«Περισσότερα και καλύτερα χρόνια ζωής» ΚΠ AAL2 σε συνδυασμό με τη συνέχεια της πρωτοβουλίας EUROSTARs βάσει του άρθρου 185 Οι δύο πρώτες επιλογές θα περιόριζαν σημαντικά την ανάπτυξη της αναδυόμενης αγοράς AAL στην ΕΕ. Οι δύο τελευταίες επιλογές δεν προσφέρουν εναλλακτική επιλογή ως προς ένα πρόγραμμα εφαρμοσμένης έρευνας λόγω της φύσης και του πεδίου εφαρμογής τους. 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Οι επιπτώσεις αξιολογήθηκαν από διάφορες οπτικές γωνίες. Κατά τη σύγκριση κόστουςοφέλους αξιολογήθηκαν διάφορα σενάρια. Η επιλογή 2 συνεπάγεται ανυπαρξία συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά την καινοτομία ΤΠΕ που σχετίζεται με την ενεργό και υγιή γήρανση και ανυπαρξία συνεισφοράς από τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο της επιλογής αυτής, οι ετήσιες επενδύσεις 23 εκατ. ευρώ της Επιτροπής θα οδηγούσαν σε συνολική μόχλευση περίπου 33 εκατ. ευρώ. Από την άλλη πλευρά, στο πλαίσιο των επιλογών 1 και 3, η μόχλευση της ίδιας επένδυσης της Επιτροπής θα ήταν πολύ υψηλότερη, ήτοι 91 εκατ. ευρώ. Ο συνδυασμός των συμμετεχόντων στα έργα θα ήταν ο πλέον κατάλληλος στο πλαίσιο της επιλογής 3, καθώς αυτή προβλέπει υπερτριπλασιασμό της συμμετοχής των χρηστών ή των οργανισμών τους, γεγονός το οποίο απαιτείται σύμφωνα με την ενδιάμεση αξιολόγηση και τις διαβουλεύσεις. Ο απαιτούμενος χρόνος θα ήταν δύο με τρία έτη βάσει της επιλογής 1, ενώ πιθανότατα θα ήταν υψηλότερος βάσει της επιλογής 2. Η επιλογή 3 αντιπροσωπεύει το βραχύτερο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την διάθεση στην αγορά των αποτελεσμάτων των έργων, επίσης λόγω της ευθυγράμμισης με την ΕΣΚ AHA. Οι κύριες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του ΚΠ AAL2 θα υλοποιηθούν κατά τον βέλτιστο τρόπο με την επιλογή 3. Οι κυβερνήσεις θα επωφεληθούν από τις αποτελεσματικές ως προς το κόστος λύσεις ΤΠΕ, οι οποίες συμβάλλουν στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Το πρόγραμμα δημιουργεί μια ειδική κοινότητα ερευνητών και προμηθευτών λύσεων. Οι τελικοί χρήστες θα συμμετέχουν περισσότερο, γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογής των προϊόντων. Οι συνέργειες στον τομέα της δημόσιας υγείας και ασφάλειας θα επιτευχθούν καλύτερα μέσω της ΕΣΚ AHA. Συνεπώς, ο αριθμός των κρατών μελών θα αυξηθεί και θα υπάρχει διαθέσιμη μοχλευμένη χρηματοδότηση για ένα ευρύτερο πεδίο εφαρμογής σε σύγκριση με την επιλογή 1. Θα υπάρχει μικρότερη μετακίνηση ασθενών και υπευθύνων παροχής φροντίδας στο πλαίσιο των επιλογών 1 και 3 λόγω των λύσεων τηλεπαρακολούθησης. 6. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Σύμφωνα με τις συγκρίσεις κόστους και οφέλους, το συνδυασμό των συμμετεχόντων στα έργα, την απόσταση μέχρι τη διάθεση των αποτελεσμάτων των έργων στην αγορά, τις επιπτώσεις στην ΕΣΚ AHA και τις επιπτώσεις στους στόχους, η επιλογή 3 θεωρείται η προτιμότερη επιλογή. Θα συνεχίσει τα καλά αποτελέσματα του τρέχοντος ΚΠ AAL και θα τα βελτιώσει εφαρμόζοντας τις συστάσεις που προέκυψαν από την ενδιάμεση αξιολόγηση του 2010 και τις διαβουλεύσεις, καθώς και ευθυγραμμίζοντας το πεδίο εφαρμογής του με το πεδίο εφαρμογής της ΕΣΚ AHA. 7. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Το 2017 θα διενεργηθεί ενδιάμεση αξιολόγηση για την αξιολόγηση της ποιότητας και της απόδοσης της διαδικασίας υλοποίησης. Το ΚΠ AAL2 θα παρακολουθείται συνεχώς από την EL 5 EL
AAL Association (AALA) και ετησίως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα αποτελέσματα παρακολούθησης θα διαβιβάζονται στην Επιτροπή και τη γενική συνέλευση του ΚΠ AAL. Ορισμένοι δείκτες που θα χρησιμοποιηθούν είναι οι εξής: Συμβολή των έργων ΚΠ AAL2 στην υλοποίηση του στρατηγικού σχεδίου υλοποίησης της ΕΣΚ AHA. Ποσοστό έργων που παρέχουν νέα προϊόντα, συστήματα και υπηρεσίες στην αγορά. Αριθμός συμμετεχόντων κρατών μελών, αριθμός συμμετεχόντων στο ΚΠ AAL2 και το ετήσιο φόρουμ του ΚΠ AAL. Αριθμός κρατών μελών που μπορούν να χρηματοδοτήσουν όλους τους τύπους συμμετεχόντων, συμπεριλαμβανομένων οργανώσεων που εκπροσωπούν τελικούς χρήστες και παρόχους υπηρεσιών. Όγκος αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με μέτρα εξοικονόμησης κόστους λόγω της χρήσης ΤΠΕ για την ενεργό και υγιή γήρανση. EL 6 EL