ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΚΟΥ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ (ADVENTURE PARK)»

ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΡΚΟΥ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ (ADVENTURE PARK)» ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΚΟΣΣΥΦΑ ΝΙΚΟΛΛΕΤΑ ΠΑΡΙΣΙΔΟΥ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΤΣΟΚΑ ΕΙΡΗΝΗ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ : ΤΖΩΡΤΖΗ ΝΕΡΑΤΖΙΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 5-6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ σελ. 6 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ σελ. 6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ - ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ-ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ σελ. 6-10 ΜΕΡΟΣ Α ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΟ ΓΕΩΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.1 ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.1.1. Θέση της περιοχή μελέτης σελ. 10-12 1.1.2. Ιστορική εξέλιξη σελ. 13-14 1.1.3. Σχέσεις Συνδέσεις με την ευρύτερη περιοχή δυνατότητες πρόσβασης σελ. 14-16 1.1.4. Οικιστικές περιοχές άμεσης γειτνίασης σελ. 16-22 1.2 ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ σελ. 22 1.2.1. Γεωλογία σελ. 22-23 1.2.2.Υδρολογία σελ. 24 1.2.3. Κλίμα σελ. 24 2

1.2.4. Βλάστηση σελ. 24-25 1.2.5. Πανίδα σελ. 25 1.2.6. Ευαίσθητα οικοσυστήματα σελ. 25 1.3 ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1.3.1. Οργάνωση του περιβάλλοντος αστικού ιστού σελ. 25-32 1.3.2. Πληθυσμιακή εξέλιξη σελ. 32-32 1.3.3. Ένταξη της περιοχής μελέτης στο ευρύτερο οδικό δίκτυο σελ. 32-39 1.3.4. Συνθήκες μετακίνησης σελ. 39-40 ΚΕΦ. 2 ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΡΟΜΟΙΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ 2.1 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ σελ. 41 2.1.1. Πάρκο πολλαπλών δραστηριοτήτων-adventure Park Μαλακάσα, Ελλάδα σελ. 41-44 2.1.2. Adventure Park-Mountain Camp Καλαμπάκα, Ελλάδα σελ. 44 2.1.3. Adventure Park-Treetop, Μπαλί σελ. 45-46 2.1.4. Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού, Ελλάδα σελ. 46-49 2.1.5. Πάρκο Αναψυχής Ασπροβάλτα, Ελλάδα σελ. 49-50 2.1.6 Διάφορες εφαρμογές σχεδιασμού στο χώρο του Άλσους Αναψυχής Δράμας (έναντι Γενικού Νοσοκομείου Δράμας) σελ. 50-51 2.1.7 Συμπεράσματα που προκύπτουν από τα παραδείγματα σελ. 52 3

ΚΕΦ. 3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 3.1 ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΡΕΥΝΑΣ 3.1.1. Θέσης περιοχής μελέτης σελ. 53-54 3.1.2. Περιοχή μελέτης σελ. 54-55 3.1.3. Σχέση με γύρω περιοχή σελ. 56-58 3.1.4. Πρόσβαση, περίφραξη και μονοπάτια σελ. 58-60 3.1.5. Βλάστηση και νερό σελ. 61-62 3.1.6. Υφιστάμενη βλάστηση είδη βλάστησης σελ. 63-64 3.1.7. Χρήσεις γης, θέα και ζώνες θορύβου σελ. 65-66 3.1.8. Αδύνατα δυνατά σημεία σελ. 67-68 3.1.9. Υλικά επίστρωσης και κατασκευές σελ. 69-70 ΜΕΡΟΣ Β ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΕΦ. 4. ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗ σελ. 71-86 4.1. Αρχές σχεδιασμού σελ. 87 4.2. Διαμόρφωση και οργάνωση της Περιοχής Μελέτης σελ. 88-93 4.3. Επιλογή φυτικών ειδών σελ. 93-101 4.4. Προδιαγραφές υλικών κατασκευών σελ. 101-110 4.5. Συμπεράσματα σελ. 110-114 ΚΕΦ.5 ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ σελ. 115-122 ΚΕΦ.6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ σελ. 123-126 ΚΕΦ. 7 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ. 127 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανάγκη και προστασία της φύσης Ένα από τα σύγχρονα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια μεγάλη πόλη, με ραγδαία οικιστική ανάπτυξη, όπως η Αθήνα, είναι η έλλειψη οργανωμένων χώρων πρασίνου. Η ανεξέλεγκτη γιγάντωση της πρωτεύουσας έχει άμεσες αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον. Μία από τις σημαντικότερες αιτίες είναι το πρόβλημα της αστυφιλίας η οποία έχει φέρει σαν αποτέλεσμα την άναρχη δόμηση, την οικιστική διόγκωση και την συνήθως άναρχη επέκταση στα προάστια. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, παρατηρείται μεγάλη ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Μεμονωμένα άτομα, οργανώσεις, ομάδες, τύπος, τηλεόραση αλλά και ο κρατικός μηχανισμός ασχολείται με το περιβάλλον, κάτι που διαφαίνεται, εφόσον τα περισσότερα υπουργεία σήμερα διαθέτουν τμήμα περιβάλλοντος. Βεβαίως όλοι συμφωνούν στο γεγονός ότι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος οφείλεται στην αλόγιστη, επιθετική και ανήθικη θα λέγαμε συμπεριφορά του ανθρώπου προς τη φύση και τους φυσικούς πόρους ειδικότερα. Η οικολογική κρίση γενικότερα, είναι αποτέλεσμα της δυσαρμονίας του ανθρώπου προς τη φύση και ξεκινάει από την ανθρωποκεντρική θεώρηση της σύγχρονης κοινωνίας. Δυστυχώς μια μικρή μόνο μειοψηφία ανθρώπων συνειδητοποιεί σήμερα ότι το περιβάλλον έχει γίνει ζήτημα ζωής και θανάτου για όλους μας, η τελευταία πρόκληση για επιβίωση. Ούτε η γη είναι τόσο εκτεταμένη, ούτε οι φυσικοί πόροι ανεξάντλητοι, για να ανεχθούν τη συνεχιζόμενη επιθετικότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ίσως θα πρέπει σήμερα ο άνθρωπος να λάβει υπόψη του τις πεπερασμένες διαστάσεις και δυνατότητες του πλανήτη μας. Ανανεούμενα και μη φυσικά αποθέματα πρώτες ύλες, πηγές ενέργειας, νερό, έδαφος, δάση, φυτά, ζώα, ωκεανοί και η ίδια η ισορροπία της βιόσφαιρας απειλούνται, εξαιτίας της δραστηριότητας του ανθρώπου. 5

Το Adventure park αποτελεί μια νέα δραστηριότητα που γνωρίζει παγκόσμια επιτυχία και είναι προσιτό για όλες τις ηλικίες. Η δημιουργία ενός τέτοιου χώρου με βάση πάντα οικολογικά κριτήρια και τη σωστή διαχείριση του πρασίνου που βοηθάει στην δημιουργία των κατασκευών ενός τέτοιου πάρκου, θα μπορεί όχι μόνο να λειτουργεί ως χώρος πρασίνου σε ένα αστικό τοπίο αλλά και ως χώρος αθλητικών δραστηριοτήτων και θα μπορούσε να θεωρηθεί συμβατός καθώς και να ενοποιηθεί με άλλους χώρους πρασίνου. Συμπερασματικά, ως adventure park, θα μπορούσε να οριστεί ένα θεματικό πάρκο ψυχαγωγίας τοποθετημένο στο δάσος το οποίο προσφέρει δράση και διασκέδαση σε όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να ξεφεύγουν από τη ρουτίνα της πόλης για περισσότερο από μία ημέρα και ανταποκρίνεται σε ένα τρόπο ζωής με έντονη ψυχαγωγία και σε μία τάση επιστροφής στη φύση. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ακόλουθη εργασία συνάχθηκε στα πλαίσια της πτυχιακής εργασίας του τμήματος Αρχιτεκτονικής τοπίου, ΣΤΕΓ Δράμας του ΤΕΙ Καβάλας από τους σπουδαστές Κόσσυφα Νικολέττα, Παρισίδου Λαμπρινή και Τσόκα Ειρήνη με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Δρ. Νεραντζιά Τζώρτζη. Το συγκεκριμένο θέμα προτάθηκε από την επιβλέπουσα καθηγήτρια και έχει ως αντικείμενο την ανάπλαση χώρου πoλλαπλών δραστηριοτήτων (Adventure Park) στο Δήμο Ζωγράφου και συγκεκριμένα στο Άλσος Γουδί. Η εργασία περιλαμβάνει, γενικές πληροφορίες για την περιοχή έρευνας, την ανάλυση της περιοχής μελέτης, τα συμπεράσματα που προκύπτουν και τέλος το κεφάλαιο με την σχεδιαστική πρόταση. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την επιβλέπουσα καθηγήτρια Νεραντζιά Τζώρτζη για την καθοδήγηση και την επίβλεψη, την κυρία Κωνσταντινίδου Ελπινίκη και Βάντα Κυριακού, για τις συμβουλές τους στην δομή της εργασίας. 6

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με την παρούσα εργασία, πραγματευόμαστε με το πως το αστικό πράσινο μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής των πολιτών και στο πως ένας χώρος ανεκμετάλλευτος μπορεί να γίνει ένας χώρος αναψυχής και διασκέδασης και να ενταχθεί στον αστικό ιστό με οικολογικά πάντα κριτήρια. Η πρότασή μας για το σχέδιο του πάρκου στο Άλσος Γουδί, αποσκοπεί όχι απλά στην δημιουργία μίας σημαντικής προσθήκης στον αστικό εξοπλισμό των Ανατολικών προαστίων της Αθήνας, αλλά στη λειτουργία ενός νέου ζωτικού πόλου που θα συμβάλλει στην περαιτέρω κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, και θα βασίζεται στα φυσικά χαρακτηριστικά του χώρου. Ο χώρος επιλέχθηκε ως αντικείμενο μελέτης λόγω τόσο της έκτασης του εγχειρήματος, των αναγκών της περιοχής καθώς και της ιστορικής και συμβολικής αξίας του χώρου, θα τραβήξει την προσοχή και θα χρησιμοποιηθεί σαν σημείο αναφοράς για τον σχεδιασμό ανάλογων χώρων στην Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια. Είναι ανάγκη συνεπώς να στείλει τα κατάλληλα μηνύματα για έναν σχεδιασμό που θα λαμβάνει υπ' όψιν τις περιβαλλοντικές παραμέτρους, θα προσφέρει υψηλό επίπεδο διαβίωσης στους πολίτες και θα αγκαλιάζει με τόλμη κάθε αρχιτεκτονική πρόταση που θα συμβάλλει στην εξεύρεση δημιουργικών λύσεων. Επίσης θα πρέπει να ληφθούν υπόψην, πέρα από τα οικολογικά κριτήρια, κριτήρια που θα αφορούν τους χρήστες της περιοχής όπως τι ηλικίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τέτοιου είδους χώρους, την ασφάλεια των κατασκευών, τα είδη των παιχνιδιών κ.λ.π. Κάνοντας την ανάλυση της περιοχής και συγκεκριμένα, αναλύοντας την υφιστάμενη κατάσταση, προέκυψαν συμπεράσματα και τελικές προτάσεις για την ανάπλαση σε χώρο πολλαπλών δραστηριοτήτων όχι μόνο γιατί η περιοχή μελέτης έχει εύκολη πρόσβαση διότι βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της Αθήνας αλλά και γιατί η συγκεκριμένη περιοχή με βάση το ανάγλυφό της θα μπορούσε να δεχθεί έναν τέτοιο χώρο και να συνδεθεί με τις γύρω περιοχές, είτε λόγω της παρουσίας χώρων πρασίνου είτε με τις διάφορες δραστηριότητες, καθώς και να καλύψει τις ανάγκες των χρηστών διότι με βάση τις ανάγκες δημιουργούνται οι χώροι ψυχαγωγίας. 7

Στόχος της έρευνας είναι η ανάδειξη του άλσους της περιοχής το οποίο απευθύνεται κατά προτεραιότητα στους κατοίκους του Δήμου Ζωγράφου αλλά και των γύρω περιοχών (Παπάγου, Καισαριανή). Αντικείμενο και βασικοί στόχοι σχεδιασμού Αντικείμενο του σχεδιασμού ειδικά, είναι η ανάπλαση ενός χώρου πολλαπλών δραστηριοτήτων και γενικά, πως το αστικό πράσινο μπορεί να επηρεάσει θετικά, τη ζωή κάποιων που σίγουρα το έχουν ανάγκη. Ο Δήμος Ζωγράφου βρίσκεται σε μια περιοχή με αρκετό πράσινο και ωστόσο αυτός ο χώρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την λειτουργικότητα και αισθητική αξία των υφιστάμενων φυτών σε σχέση πάντα με την προσπελασιμότητα των κατοίκων. Επίσης βασίζεται στην επέκταση του αστικού πρασίνου και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της πόλης. Στόχος και σκοπός, είναι η αισθητική ανάδειξη και αναβάθμιση της περιοχής, βασισμένη πάντα σε περιβαλλοντικά στοιχεία καθώς επίσης και η λειτουργική αναβάθμισή της όσο αναφορά την ψυχαγωγία και αναψυχή των κατοίκων και περαστικών. Αυτό επιτυγχάνεται με την βελτίωση του υφιστάμενου πάρκου και με την εφαρμογή νέων δραστηριοτήτων όπου θα βοηθήσει τους κατοίκους να έχουν μια ευχάριστη στιγμή, κάνοντας ένα περίπατο για χαλάρωση, ξεκούραση και διασκέδαση. Ο κύριος στόχος του έργου είναι η αξιοποίηση των περιοχών πρασίνου που βρίσκονται κοντά σε αστικές ζώνες, η γνωριμία του κοινού με τη φύση και τα σπορ και τέλος η διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, βασίστηκαν σε κάποια κριτήρια που έπρεπε να εξής ληφθούν υπόψην και είναι τα Αναγνώριση του προβλήματος Όπως φαίνεται λογικό, για να φτάσουμε εις πέρας μια μελέτη πρέπει να γνωρίζουμε το ακριβές ζητούμενο και πρόβλημα. Γι αυτό ορίστηκε το Adventure Park και δόθηκαν οι λόγοι για τους οποίους πρέπει να εφαρμοστεί αυτού του είδους η λύση στον συγκεκριμένο χώρο. 8

Καταγραφή και εξέταση παρόμοιων περιπτώσεων Για να εκπονηθεί μία μελέτη σαν αυτή, έπρεπε να εξεταστούν άλλες παρόμοιες μελέτες που έχουν γίνει στο παρελθόν στο Εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Αναζητήθηκαν παρόμοιες μελέτες κυρίως στο διαδίκτυο. Αξιολογήθηκαν και παρουσιάστηκαν στο αντίστοιχο κεφάλαιο της εργασίας. Σε κάθε μία από τις παρόμοιες περιπτώσεις παρατηρήσαμε τον τρόπο με τον οποίο οι μελετητές εφάρμοσαν την ανάπλαση αξιοποιώντας τα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής αναδεικνύοντας την. Αναζήτηση πληροφοριών από βιβλιογραφία και διαδίκτυο Για να γίνει η μελέτη του χώρου ώστε να μπορεί να γίνει και σε άλλο χώρο χρειάστηκε να γίνει μια καταγραφή. Η καταγραφή αυτή έγινε με φωτογραφική απεικόνιση του χώρου από πολλές οπτικές γωνίες και αφορούσε κυρίως τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά αλλά και οικολογικά, κοινωνικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά. Η μελέτη της ιστορίας της περιοχής και του συγκεκριμένου χώρου είναι απαραίτητη για να καταλήξουμε στα κατάλληλα συμπεράσματα και προτάσεις. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια διαφόρων βιβλίων αλλά και μέσω διαδικτύου. Ανάλυση περιοχής Κατά την ανάλυση της περιοχής θα παρουσιαστούν στοιχεία για την ευρύτερη περιοχή και η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης τα οποία φαίνεται να είναι χρήσιμα για τον σωστό σχεδιασμό της τελικής πρότασης Συμπεράσματα Μετά τη συλλογή όλων των πληροφοριών που μας ενδιαφέρουν και αφού καταλήξουμε, διεξάγονται κάποια συμπεράσματα τα οποία θα μας δώσουν το δυνατό καλύτερο αποτέλεσμα που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο σαφής, λειτουργικός και σωστός σχεδιασμός. Συλλογή ή δημιουργία χαρτών Τόσο για την ανάλυση όσο και για την πρόταση χρειάζονται κάποια σχέδια και χάρτες. Αυτοί οι χάρτες και τα σχέδια, χρησιμοποιήθηκαν με βάση το τοπογραφικό της πόλης, το διαδίκτυο 9

(Google Earth) και κάποιο φωτογραφικό υλικό. Η επεξεργασία έγινε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή με την βοήθεια των προγραμμάτων Photoshop αλλά και AutoCAD. Τελική μελέτη Το επόμενο βήμα ήταν έχοντας λάβει υπόψη όλα τα παραπάνω να γίνει η σύνταξη του τελικού κειμένου της μελέτης. Έχοντας επεξεργαστεί όλα τα δεδομένα και τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν καταλήξαμε στην δομή της μελέτης και έπειτα στην δακτυλογράφησή της. Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης, συντάχθηκε η παρουσίασή της χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα Microsoft Power Point, προβάλλοντας τα σημαντικότερα σημεία της. ΜΕΡΟΣ Α ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΟ ΓΕΩΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.1 ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΚΤΙΝΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ 1.1.1 ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Δήμος Ζωγράφου- Γουδί Η περιοχή του Ζωγράφου είναι ο δεύτερος μεγάλο δήμος μετά το δήμο Αθηναίων. Είναι μια πόλη περίπου 130.000 κατοίκων. 10

Οι κοίτες των δύο ποταμών (Ηριδανός και Ιλισός) υπάρχουν ακόμη και σήμερα. Του Ιλισού, κάτω από τις στήλες του Ολυμπίου Διός δίπλα από την Αγία Φωτεινή και του Ηριδανού στην Καισαριανή. Και τα δύο ποτάμια ακολουθούν τη διαδρομή τους για το Φάληρο εγκλωβισμένα σε υπόγεια τούνελ της ΕΥΔΑΠ. Στις αρχές του 1900 ο Δήμος Ζωγράφου δεν ήταν παρά μία μικρή κοινότητα. Την ευκαιρία για την κατοίκηση και τη δημιουργία του πρώτου οικισμού έδωσε ο Ιωάννης Ζωγράφος, ο οποίος το κτήμα που είχε αγοραστεί από το έτος του 1902, το μοίρασε σε μικρά οικόπεδα και μετά τον Ά Παγκόσμιο πόλεμο, άρχισε να τα πουλάει. Έτσι σχηματίσθηκε ένας οικισμός που αποσπάστηκε από το Δήμο της Αθήνας και αποτέλεσε (το 1929) την κοινότητα Ζωγράφου (περίπου 100 σπίτια). Ο Ιωάννης Ζωγράφος κράτησε μόνο ένα τμήμα στο σημείο συνάντησης των σημερινών λεωφόρων Παπάγου και Γ. Ζωγράφου. Κατά το έτος1948 η κοινότητα Ζωγράφου έγινε Δήμος. (http://courses.arch.ntua.gr) 11

Γουδί Έκταση 4.500 στρεμμάτων είναι ο μεγαλύτερος από τους ελάχιστους ελεύθερους χώρους πρασίνου που έχει μείνει δίπλα στην καρδιά της πόλης της Αθήνας και περιλαμβάνει συμπαγές πράσινο στους πρόποδες του Υμηττού. Ο χώρος ανήκει στη Β Ζώνη Προστασίας του Υμηττού και διασχίζεται από έναν κλάδο του Ιλισού. Έχει χαρακτηρισθεί από το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας (ν.1515/1985) ως Μητροπολιτικός χώρος πρασίνου και έχει παραχωρηθεί έκταση 965 στρεμμάτων (ο πυρήνας του πάρκου) στους Δήμους Αθηναίων και Ζωγράφου (Ν.732/1977) με στόχο τη δημιουργία ελεύθερων χώρων πρασίνου. Το πάρκο όμως αυτό δεν δημιουργήθηκε ποτέ, αντίθετα στην περιοχή συνεχώς χωροθετούνται ασύμβατες χρήσεις και ο ελεύθερος χώρος διαρκώς μειώνεται. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι η μονιμοποίηση και επέκταση της πρώην Ολυμπιακής εγκατάστασης του Badminton, όπου, για τη μετά-ολυμπιακή αξιοποίηση βαφτίστηκε από προσωρινή σε μόνιμη. Η μόνη θετική παρέμβαση στον χώρο είναι η δημιουργία της Γλυπτοθήκης και οι χώροι αθλοπαιδιών των Δήμων Αθήνας και Ζωγράφου. Απαιτείται θεσμοθέτηση του Πάρκου σύμφωνα με τις επιταγές του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας, να ξεκαθαρίσει η πολιτεία το ιδιοκτησιακό καθεστώς που διέπει την περιοχή (κυρίως ιδιοκτησία ΥΠΕΘΑ), να εφαρμοσθεί ο έως σήμερα ανενεργός Ν.732/1977 ή να αντικατασταθεί, να προωθηθεί το εγκεκριμένο Ερευνητικό Πρόγραμμα του ΕΜΠ και να αποξηλωθεί η εγκατάσταση του Badminton που βρίσκεται στον πυρήνα του Πάρκου (εκκρεμεί η απόφαση του ΣτΕ). (http://courses.arch.ntua.gr) 12

1.1.2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η πόλη της Αθήνας άρχισε να πλησιάζει την περιοχή του Γουδιού περί τα 1900. Οι γυμνές εκτάσεις της δυτικής παρειάς του Υμηττού από τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19 ου αιώνα, άρχισαν να χρησιμοποιούνται ως πεδία βολής των στρατιωτικών μονάδων της Αθήνας. Η πλησιέστερη δομημένη οικιστική περιοχή ήταν η συνοικία των Αμπελοκήπων, με την έπαυλη Θών στη συμβολή της οδού Κηφισίας με τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Ακολούθησε η συνοικία Ιλίσια - Θών - Γουδί το 1894 και στη συνέχεια, το βόρειο τμήμα της συνοικίας του Αγίου Θωμά στο μέτωπο του νοσοκομείου Παίδων. Λίγο πιο νότια, στις δυτικές όχθες του Ιλισού οι Στρατώνες Πεζικού καταλάμβαναν από τον 19 αιώνα, το σημερινό χώρο του Μεγάρου Μουσικής, του Πάρκου Ελευθερίας, της Αμερικάνικης Πρεσβείας ενώ οι Στρατώνες Πυροβολικού, τη θέση του Βυζαντινού και του Πολεμικού Μουσείου. Η Εφορεία Υλικού Πολέμου, ήταν στη θέση του Χίλτον και της Εθνικής Πινακοθήκης. Εκεί παρέμειναν έως το 1937-1939 οπότε ανταλλάχθηκαν με άλλα κτήματα του Δημοσίου. Από το 1950, μια άλλη μεγάλη ενότητα, η Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, αρχίζει να δημιουργείται μέσα στα όρια της έκτασης του Γουδιού. Κατέλαβε την κοιλάδα του νότιου κλάδου του Ιλισού. Το θετικό στοιχείο αυτής της επέκτασης ήταν το ότι η Πολυτεχνειούπολη απετέλεσε φράγμα ως προς την ανάπτυξη της πόλης στις παρυφές του Υμηττού. Με τις προτεινόμενες λεωφόρους Πεντέλης και Ιλισού, άρχιζαν οι σκέψεις για τον τεμαχισμό του χώρου του Γουδιού. Το ίδιο έτος άρχισε η κατασκευή της λεωφόρου Μεσογείων στα ίχνη της παλαιάς οδού. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 1967, ενώ το 1970 ολοκληρώθηκε και η λεωφόρος Μιχαλακοπούλου. Το 1972, με τη δημιουργία του Δήμου Παπάγου, που αποσπάστηκε από τον Δήμο Χολαργού, ολοκληρώθηκε ο οικιστικός ιστός γύρω από το Γουδί. Με τις επεμβάσεις αυτές, το Γουδί άλλαξε τελείως χαρακτηριστικά. Στη δυτική πλευρά του χώρου, προς τη Λ. Μεσογείων και στο πρώτο τμήμα της Λ.Κατεχάκη, διαμορφώθηκε ένα υψηλό μέτωπο κτιρίων, με κυρίαρχα τα δύο υπουργεία και τα δύο στρατιωτικά νοσοκομεία. Στο εσωτερικό της έκτασης, η δομημένη νησίδα της Πολυτεχνειούπολης δημιούργησε ένα μεγάλης κλίμακας κτιριακό σύνολο, πολύ κοντά στον Υμηττό, μετατοπίζοντας το όριο της πόλης προς το βουνό. Η διάνοιξη της Λ. Κατεχάκη και της οδού Κοκκινοπούλου τεμάχισε τον παλαιό χώρο των στρατοπέδων και των νοσοκομείων σε τεταρτημόρια, επιτείνοντας την αποκοπή του από 13

το φυσικό τοπίο του Υμηττού. Με τις διανοίξεις των λεωφόρων και τις κατασκευές των μεγάλων συγκροτημάτων, οι κλάδοι του Ιλισού καλύφθηκαν ολοσχερώς στη νότια πλευρά της Πολυτεχνειούπολης, στα τμήματα που συναντούν την οδό Κοκκινοπούλου, και κατά μήκος της Λ. Μεσογείων, από το νοσοκομείο «Σωτηρία» μέχρι τη Σχολή Χωροφυλακής. Ιστορική εξέλιξη πάρκων πολλαπλών δραστηριοτήτων Η ιστορική εξέλιξη των πάρκων πολλαπλών δραστηριοτήτων ξεκίνησε από το εξωτερικό και συγκεκριμένα την Αφρική προσθέτοντας κάποιες δραστηριότητες σε ζωολογικούς κήπους. Τη σημερινή τους μορφή έλαβαν στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Αγγλία, βάση των αναγκών που υπήρχαν όχι μόνο για την αξιοποίηση κάποιων περιοχών αλλά και για την δυνατότητα εκμετάλλευσης τους. Στον Ελλαδικό χώρο η ιστορία αυτών των πάρκων είναι μεταγενέστερη καθώς τέτοιου είδους πάρκα δημιουργήθηκαν τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έτσι ώστε να συμβάλλουν στη δημιουργία οργανωμένων χώρων διασκέδασης και ψυχαγωγίας οι οποίοι είναι χώροι άμεσης γειτνίασης με τη φύση. Τέτοιου είδους πάρκα συναντώνται συνήθως εκτός του αστικού ιστού και κάποια από τα αθλήματα που συναντάμε είναι τα εξής flying fox, paintball, τοξοβολία, αναρρίχηση, αιωρούμενη γέφυρα κ.λ.π. Κατά το σχεδιασμό τέτοιου είδους πάρκων, θα πρέπει εκτός από τον χώρο, το ανάγλυφο, την ιστορικότητα της περιοχής, να λαμβάνονται υπόψη και οι ανάγκες των κατοίκων της περιοχής. 1.1.3. Σχέσεις συνδέσεις με την ευρύτερη περιοχή δυνατότητες πρόσβασης Η Περιοχή Μελέτης είναι μια εκτεταμένη έκταση, που σήμερα συγκεντρώνει μεγάλες "άδειες" επιφάνειες στα ανατολικά του Λεκανοπέδιου, ενώ ταυτόχρονα, βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης. Η θέση της Περιοχής Μελέτης στο ανατολικό άκρο του Λεκανοπεδίου, η φυσική επαφή της με τον ορεινό όγκο του Υμηττού, καθώς και η γεωγραφία του ανάγλυφου της Αθήνας, σε συνδυασμό με την ύπαρξη των πολυλειτουργικών υπερτοπικών εγκαταστάσεων, συνιστούν μια πρώτη ερμηνεία της μεγάλης σημασίας της ως «πέρασμα» και ως κομβικό «σημείο» μεγάλων κυκλοφοριακών ροών της πρωτεύουσας. Το Γουδί περιγράφεται στην περίμετρο του και διασχίζεται στο εσωτερικό του από σημαντικούς 14

οδικούς άξονες. Οι συνδέσεις και οι προσπελάσεις σε σχέση με την ευρύτερη περιοχή, μπορούν να αναζητηθούν σε δύο επίπεδα. Ως προς το πρώτο επίπεδο συνδέσεων και προσπελάσεων, που αφορά κυρίως το ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητο, διακρίνεται η εντονότατη παρουσία δύο λεωφόρων: της Μεσογείων και της Κατεχάκη. Η πρώτη, στο δυτικό όριο της περιοχής και σε συνδυασμό με την λεωφόρο Κηφισίας, που αντιπροσωπεύει τον ανατολικό κορμό ανάπτυξης της Αθήνας. Η Λ. Μεσογείων γνωρίζει τα τελευταία χρόνια εντονότατη ανάπτυξη, με εγκατάσταση υπερτοπικών χρήσεων και σημαντικών κτιριακών εγκαταστάσεων σε όλο το μήκος της. Η Κατεχάκη επίσης, είναι ένας άξονας που διευκολύνει ως παρακαμπτήριος του κέντρου τις μετακινήσεις μεταξύ βορείων και νοτίων προαστίων. Αν και το τμήμα της που αφορά την περιοχή Γουδί δεν έχει την αντίστοιχη ανάπτυξη της Λ. Μεσογείων, δεν παύει να αποτελεί μια λεωφόρο μεγάλων ταχυτήτων, που κόβει στα δύο την Περιοχή Μελέτης, προσφέροντας οδική προσπέλαση σε μια σειρά εγκαταστάσεων και υπηρεσιών, κρατικού κυρίως χαρακτήρα, όπως τα στρατιωτικά νοσοκομεία, το Υπουργείο Δημόσια Τάξης κλπ. Ως προς τις οδικές μετακινήσεις, αυτοί οι δύο μεγάλοι άξονες φαίνεται να μονοπωλούν συνδέσεις, ακόμη και στην άμεση γειτονική περιοχή, όπως στην περίπτωση της σύνδεσης των Δήμων Παπάγου και Ζωγράφου που γίνεται μόνο μέσω της Μεσογείων, καθώς και της γρήγορης πρόσβασης στον Υμηττό μέσω της Κατεχάκη που αποτελεί περιφερειακό όριο του. H περιοχή σήμερα, όχι μόνο επιβαρύνεται κυκλοφοριακά, αλλά λειτουργεί με την πλήρη απουσία ενδιαφέροντος για ουσιαστική ανάπτυξη των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και της προσέγγισης μέσω πεζοπορίας. Ακόμη, δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε ίχνος μιας οργανωμένης «προφυλαγμένης» πορείας και περασμάτων μέσα στον αστικό ιστό, που θα μπορούσαν να συνδέσουν χώρους όπως ο Λυκαβηττός, τα Τουρκοβούνια ή ο λόφος Τσακού, με την Περιοχή Μελέτης, για αυτούς που θ' αναζητούσαν τέτοιου είδους καθημερινές συνδέσεις. Οι όποιες προσπελάσεις πεζών είναι άτυπες, ανοργάνωτες και έχουν προκύψει από καθημερινές ανάγκες που αφορούν μια άμεση ζώνη επιρροής γειτονικών περιοχών, σε αντίθεση με τις αντίστοιχες συνδέσεις και προσπελάσεις των Ι.Χ. που καλύπτουν τις ανάγκες ευρύτερων περιοχών, συνδέοντας, όχι μόνο το κέντρο με το Γουδί, αλλά και απομακρυσμένες περιοχές του Λεκανοπεδίου. Η πρόσβαση και προσπέλαση του πεζού στον Υμηττό, μέσω της Περιοχής Μελέτης είναι εξίσου δύσκολη και επικίνδυνη λόγω της ύπαρξης του περιφερειακού αυτοκινητόδρομου (προέκταση της 15

Κατεχάκη), ενώ πορείες μέσα σε χώρους όπως η Πολυτεχνειούπολη, γίνονται κυρίως με αυτοκίνητο. Συνοψίζοντας, οι κυκλοφοριακές συνδέσεις της Περιοχής Μελέτης με την ευρύτερη περιοχή της είναι εντονότατες και διαρκώς αναπτυσσόμενες, αφενός λόγω της θέσης της, αφετέρου λόγω των χρήσεων υπερτοπικού χαρακτήρα που φιλοξενεί. 1.1.4 Οικιστικές περιοχές άμεσης γειτνίασης Τα Άλσος Γουδί, ως μεταβατική ζώνη μεταξύ πόλης και περιαστικού - φυσικού τοπίου, περιβάλλεται σε μεγάλο μέρος της περιμέτρου του από αστικές περιοχές που γειτνιάζουν μεταξύ τους και προσδιορίζουν με τα άκρα τους το «όριο» της αστικής ανάπτυξης. Οι περιοχές αυτές που αποτελούν μέρος της περιμέτρου του Πάρκου, ορίζονται ως εξής: Προς τη βορειοανατολική πλευρά, οι Δήμοι Παπάγου και Χολαργού. Βορειοδυτικά ο Δήμος του Νέου Ψυχικού, νοτιοδυτικά ο Δήμος Ζωγράφου, ενώ δυτικά την αστική περίμετρο ορίζουν οι συνοικίες του 7ου Διαμερίσματος: Γουδί, Αμπελόκηποι και Ελληνορρώσων - Ερυθρού. 16

Η πιο πάνω έκταση ορίζεται ως «Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης» του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδί. Η Κηφισίας αποτελεί ουσιαστικά το δυτικό όριο της Ευρύτερης Περιοχής Μελέτης, καθώς έχει το χαρακτήρα ενός υπερτοπικού, ταχείας κυκλοφορίας άξονα που διασχίζει την περιοχή και αποτελεί «φυσικό» όριο και εμπόδιο στην ομαλή σύνδεση των υπόλοιπων περιοχών με το χώρο μελέτης. Η σχέση του Μητροπολιτικού Πάρκου με τις αστικές περιοχές που ορίζουν την περίμετρο του, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σήμερα, με εξαίρεση ορισμένες άτυπες προσπελάσεις από την βορειοδυτική πλευρά (Δήμοι Παπάγου και Χολαργού), όπου τα κυκλοφοριακά προβλήματα είναι ηπιότερα και το στοιχείο του πρασίνου υπάρχει ως ίχνος σύνδεσης με το Πάρκο, είναι α-σχεδίαση, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται απροσπέλαστα όρια στους κατοίκους. Στην μελέτη, γίνεται προσπάθεια να σχεδιαστεί ένα σύνολο συντονισμένων παρεμβάσεων που θα διασφαλίσει την ανάπτυξη των συνθηκών εκείνων που ευνοούν την οικειοποίηση και την ήπια καθημερινή χρήση του χώρου από τους κατοίκους των γειτονικών περιοχών. Αναζητούνται δε, οι ρυθμίσεις εκείνες που αναδεικνύουν παράλληλα, τη δυνατότητα δημιουργίας ενός δικτύου διασύνδεσης των ελάχιστων εναπομεινάντων ελεύθερων φυσικών χώρων του αστικού περιβάλλοντος, που θα λειτουργήσει σταδιακά, ως ίχνος φυσικής πορείας των πεζοπόρων προς το Πάρκο και θα προσφέρει, όπου είναι δυνατό, άξονες διείσδυσης του φυσικού στοιχείου (Ιλισός, Υμηττός) στον πυκνοδομημένο αστικό χώρο. ( http://courses.arch.ntua.gr) 17

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΕΝΤΟΝΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ Πανεπιστημιούπολη Αθηνών Η οριοθετήθεισα περιοχή της Πανεπιστημιούπολης βρίσκεται εκτός των ορίων του δήμου Ζωγράφου αλλ εντός της ευρύτερης έκτασης του εξεταζόμενου τοπωνυμίου <<Γουδί>>. Το επίμηκες λοφώδες συγκρότημα χρησιμοποιούνταν από τις Στρατιωτικές μονάδες για την άσκηση αυτών και την βολή των πυροβόλων όπλων, το τμήμα προς την Καισαριανή αποτελούσε το φυτώριο του Υπ. Γεωργίας. Το βόρειο τμήμα της Πανεπιστημιούπολης που εκτείνεται μέχρι την λεωφόρο Ούλοφ Πάλμε έναντι του Άλσους Συγγρού περιλαμβάνει τους Οίκους Φοιτητών, το Αθλητικό κέντρο και μερικά άλλα κτίρια κάνοντας με αυτό τον τρόπο σημαντική την συγκεκριμένη περιοχή από άποψη συσσώρευσης του κοινού. 18

Πολυτεχνειούπολη Βρίσκεται στα βόρεια όρια της Περιοχής Μελέτης, έχοντας την αρχή της περίπου τους ναούς του Νεκροταφείου και πέρας το γήπεδο της οδού Ωρίωνος. Μετά από 36 έτη μετεγκαταστάθηκε στο <<μνημειακό συγκρότημα της οδού Πατησίων όπου το αρχικό συγκρότημα αποτελούνταν από τρία κτίρια σε συμμετρική διάταξη, συνολικής έκτασης 9200 τ.μ καθώς και ένα μικρό παράπλευρο 410 τ.μ. Πολύ σύντομα έγινε αντιληπτό ότι ήταν αναπόφευκτος ένας οργανωμένος σχεδιασμός για την ικανοποίηση των πολύπλοκων αναγκών του Πολυτεχνείου. Κατά τα έτη 1976 και 1992-1994 έγιναν αναθεωρήσεις των προηγουμένων μελετών για διάφορους λόγους όπως είναι η υπερεκτίμηση των κτιριακών αναγκών κάθε Σχολής, ο διαχωρισμός των Σχολών, η καθιέρωση διδακτορικών σπουδών, οι εκτεταμένες ερευνητικές δραστηριότητες και αύξηση του αριθμού των σπουδαστών και των διδασκόντων. 19

Μητροπολιτικό Άλσος Γουδί Κατά τον <<Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας>> σκοπός του Μητροπολιτικού Άλσους στο Γουδί είναι η <<δημιουργία ενός Μητροπολιτικού πάρκου στο Γουδί που θα εντάξει και θα ενσωματώσει στην περιοχή λειτουργίες υγείας- πρόνοιας- εκπαίδευσηςδιοίκησης- αθλητισμού σε ένα ευρύ πάρκο πρασίνου υψηλής οικολογικής ποιότητας, με περιορισμένες χρήσεις πολιτισμού και αναψυχής>>. Η μελετηθείσα περιοχή από τον Οργανισμό εκτείνεται <<νοτιοανατολικά της λεωφόρου Μεσογείων, εκατέρωθεν της Κατεχάκη μέχρι τις παρυφές του Υμηττού και περιλαμβάνει τους χώρους των τέως και νυν Στρατοπέδων Βαρύτη, Ζορμπά,Φακίνου και Πλέσσα, το Πεντάγωνο, την Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, το κέντρο Ιατριβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα Πολιτικά Νοσοκομεία Ερυθρός Σταυρός- Λαϊκό- Παίδων- Γενικό Κρατικό και Σωτηρία, τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία 401 Γ.Ν.Σ. και 251 Γ.Ν.Α., τα υπουργεία Δημόσιας Τάξης, Εθνικής Άμυνας, Δικαιοσύνης και Μεταφορών, το συγκρότημα της Ε.Ρ.Τ.2, την Σχολή και το Άλσος της Χωροφυλακής, τις αθλητικές εγκαταστάσεις των Δήμων Αθηναίων, Ζωγράφου, Παπάγου, το φυτώριο του Δήμου Αθηναίων, το Κέντρο Ιππασίας της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, σχολεία των ομόρων 20

Δήμων και τέλος δασικές; Και χορτολιβαδικές εκτάσεις του Α.Ο.Ο.Α (έκταση 4000 στρέμματα)>>. Υμηττός Ο Δ. Ζωγράφου βρίσκεται σε άμεση επαφή με τον βορειοδυτικό Υμηττό, ένα τμήμα του οποίου (4.300 στρ.) περιλαμβάνεται στα διοικητικά όριά του. Ο Υμηττός εκτείνεται από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά του λεκανοπεδίου της Αθήνας, με μια κορυφογραμμή μήκους 23 περίπου χιλιομέτρων, με υψηλότερη κορυφή τον Εύζωνα (1027 μ). Στα 80% της επιφάνειάς του επικρατούν κλίσεις άνω των 30%. 125 ρέματα μικρής και μεγάλης διαδρομής τέμνουν τον Υμηττό συνολικά. Στα τέλη της δεκαετίας του 70 οι συνολικά ή μερικά δασοσκεπείς εκτάσεις ανέρχονταν σε 56.000 στρέμματα περίπου (δηλ. το 70% του Υμηττού). Βάση όσων προαναφέρθηκαν ο Υμηττός επηρεάζει κλιματικά την Περιοχή Μελέτης και συνδέεται έμμεσα λόγω του μεγάλου δασικού του όγκου. (http://courses.arch.ntua.gr) 21

1.2. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το νότιο τμήμα της Περιοχής Μελέτης, που αρχίζει από τον χώρο του ΕΜΠ, αποτελείται από χαμηλούς λόφους με ήπιες και ομαλές πλαγιές με πεύκα, ελιές και θάμνους. Από τις πλαγιές διαμορφώθηκαν μικρές χαραδρώσεις που διέσχιζαν το έδαφος για να καταλήξουν στον Ιλισό. Σήμερα απόμειναν μικροχαραδρώσεις, στο συνοικισμό Παπάγου και στο ΕΜΠ, που καταλήγουν σε σωληνώσεις για να τροφοδοτήσουν τον υπόγειο αγωγό που αντικατέστησε τον επιφανειακό Ιλισό. Τα υψόμετρα γύρω από τη λοφώδη διαμόρφωση του νότιου τμήματος κυμαίνονται γύρω στα 240 μέτρα, ενώ μειώνονται στα 160-150 μέτρα στο βόρειο τμήμα. Η όλη περιοχή, μετά το Πολυτεχνείο, καλύπτεται από ελαφρές υψομετρικές διαφορές, οι οποίες, τόσο στο οικοδομημένο, όσο και στο αδόμητο τμήμα, παρουσιάζονται με πολύ ήπιες και ομαλές εδαφικές μορφολογικές κλίσεις. 1.2.1. ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Γεωλογία Η ομαλή γεωλογική εξέλιξη της Περιοχής Μελέτης σηματοδοτεί και αφήνει χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς την αισθητική εκμετάλλευση του χώρου με έργα που δεν θα προσβάλλουν το περιβάλλον και θα δημιουργούν ελεύθερη ροή από χώρο σε χώρο, καθώς και κήπους για περίπατο ή ξεκούραση. Επειδή υπάρχουν δυνατότητες εντοπισμού νερού, όπως θα ειπωθεί παρακάτω, και το εύφορον του εδάφους έχει αποδειχθεί, μπορεί να είναι επιτυχής η ανάπτυξη κάθε είδους φυτών, θάμνων ή δένδρων. Από τις διάφορες εδαφοτεχνικές έρευνες που έχουν εκτελεσθεί για την περιοχή της Πολυτεχνειούπολης, εξάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα: Η περιοχή καλύπτεται από ένα ελούβιο στρώμα από λατύπες, άμμο και άργιλο με 22

ερυθροκάστανο χρώμα, κυμαινόμενου πάχους 2 έως 5 μέτρων Κάτω από το στρώμα αυτό συνεχίζει το λατυποκροκαλοπαγές με ασβεστολιθικές λατύπες. Από τις γεωτρήσεις διαπιστώθηκε ομοιομορφία των εδαφικών στρωμάτων. ( http://courses.arch.ntua.gr ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 23

1.2.2. Υδρολογία Αν και η λεκάνη απορροής είναι σχετικά μεγάλη, επειδή παρεμβάλλεται μια λοφώδης σειρά μεταξύ οικισμού Παπάγου και ΕΜΠ, με διάσελο στην Κατεχάκη - Αλίμου, τα νερά διοχετεύονται εκατέρωθεν της Περιοχής Μελέτης προς τους παρακείμενους ανοικτούς ή σωληνωμένους (σκεπασμένους) μικροχείμαρρους. Ένα τέτοιο ρέμα κατεβαίνει ερχόμενο από βορειοανατολικά της Λ. Κατεχάκη, περνά κάτω από τη λεωφόρο στο βορειοανατολικό τμήμα του ΕΜΠ (τροφοδοτούσε παλαιά δεξαμενή του στρατού), διέρχεται κάτω από την Λ. Κοκκινοπούλου, συνεχίζει μέσα στο Άλσος του Ελληνικού Στρατού (Στρατόπεδο Βαρύτη) για να τελειώσει στη Λ. Παπανδρέου που καταλήγει στον αγωγό του Ιλισού. Ένα άλλο ρέμα σχηματίζεται νότια της Κατεχάκη, ενώ στο Πολυτεχνείο υπάρχουν δυο-τρεις μικροχαραδρώσεις. Τα νερά τους διοχετεύονται κάτω από τη Λεωφόρο Κοκκινοπούλου, στο ύψος του Εργαστηρίου Σεισμικών Κατασκευών, σε κάποιο σωλήνα που καταλήγει στο μεγάλο αγωγό του Ιλισού. Η περιοχή δεν έχει παρουσιάσει πλημμυρικά φαινόμενα. Η ελαφρή κλίση, σχεδόν ολόκληρου του χώρου προς τη Λ. Μεσογείων, δομημένου ή όχι, απομακρύνει γρήγορα τα νερά. Έτσι αποφεύγονται τα στάσιμα νερά και οι πλημμύρες. 1.2.3. Κλίμα Ασθενές Θέρμο-μεσογειακό κλίμα με 100-125 βιολογικά ξερές μέρες το καλοκαίρι μέχρι το υψόμετρο των 400 μέτρων. Έντονο μέσο-μεσογειακό κλίμα με 75-100 βιολογικά ξερές μέρες το καλοκαίρι άνω των 400 μέτρων. 1.2.4. Βλάστηση Έχουν καταγραφεί 17 είδη δενδρωδών φυτών, 27 φρυγάνων, 30 στεπώμορφης χλωρίδας και 40 γεωφύτων. Τα κυριότερα είδη φυτών που απαντώνται σήμερα στην ευρύτερη περιοχή είναι: Χαλέπιος πεύκη (Pinus Halepensis), Κέδρος (Juniperus Oxycedrus & 24

Phoenica), Πουρνάρι (Ouedrus Coccifera), Αγριλιά (Olea Oleaster), Σχίνος (Pistacia Lentiscus), Κουμαριά (Arbutus Unedo) κλπ. Στα τέλη της δεκαετίας του 70 οι συνολικά ή μερικά δασοσκεπείς εκτάσεις ανέρχονταν σε 56.000 στρέμματα περίπου (δηλ. το 70% του Υμηττού). Έκτοτε, σημαντικές πυρκαγιές στη περιοχή της Καισαριανής, Ηλιούπολης, Τερψιθέας και η βόσκηση μετά από αυτές εξαφάνισαν τη δενδρώδη ακόμη και τη φρυγανώδη βλάστηση. 1.2.5. Πανίδα Στην περιοχή Μελέτης συναντώνται μικροί πληθυσμοί πτηνών όπως: Κότσυφας (Turdus Merula), Κοκκινολαίμης (Erythacus Rubecula) κλπ. λόγω του ότι η περιοχή εντάσσεται στον αστικό ιστό και για τα είδη που απαντώνται ευθύνεται ο ορεινός όγκος του Υμηττού. 1.2.6. Ευαίσθητα οικοσυστήματα Ο Υμηττός μαζί με το Αισθητικό δάσος Καισαριανής την περιοχή Καρέα και τη Λίμνη Βουλιαγμένης εντάσσονται στον Κατάλογο βιοτόπων «NATURA 2000» και CORINE Ν. Αττικής. Η περιοχή διαθέτει αξιόλογους φυσικούς οικοτόπους σημαντικούς λόγω της γειτνίασης με το αστικό κέντρο. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία 6 τύπων οικοτόπων του παραρτ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, έχει καταγραφεί η παρουσία 5 ζωικών ειδών της Οδηγίας (2 θηλαστικά και 3 ερπετά) και φιλοξενεί 79 σημαντικά (ενδημικά, σπάνια ή προστατευόμενα) είδη φυτών και ζώων. 1.3 ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1.3.1 Οργάνωση του περιβάλλοντος αστικού ιστού Όπως ήδη αναφέρθηκε στην περιγραφή των οικιστικών περιοχών άμεσης γειτνίασης με το Πάρκο, η Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης αποτελείται από τους Δήμους Παπάγου, 25

Χολαργού, Νέου Ψυχικού, Ζωγράφου, καθώς και τις συνοικίες του 7ου διαμερίσματος του Δήμου Αθηναίων Αμπελόκηποι, Γουδί και Ελληνορρώσων-Ερυθρός. Δήμος Ζωγράφου Καταλαμβάνει το νότιο όριο του Πάρκου και είναι μια περιοχή που αποτελείται από δεκατέσσερις γειτονιές με κυρίαρχη χρήση την κατοικία. Το έδαφος στην περιοχή παρουσιάζει έντονες κλίσεις και απότομες καμπυλότητες. Η περιοχή είναι από τις πιο πυκνοδομημένες της Αττικής. Η περιοχή, αν και περιβάλλεται από μεγάλους ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου (περιοχή Πολυτεχνειούπολης, περιοχή Άλσος Συγγρού, Πανεπιστημιούπολη κ.λ.π.), στο εσωτερικό της χαρακτηρίζεται από ασφυκτική πυκνότητα και κατά τόπους έντονη κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Ο αστικός ιστός στην περιοχή χαρακτηρίζεται ως επί το πλείστον από συνεχές σύστημα δόμησης που τονίζει την πραγματική έλλειψη πράσινων ελεύθερων χώρων και φυτεύσεων. Εξαίρεση και σημείο αναφοράς στην περιοχή, αποτελεί το δημοτικό αλσύλλιο στην κεντροβαρική θέση του Δήμου μεταξύ των οδών Παπάγου και Ζωγράφου (Πάρκο Ειρήνης). 26

Οι κεντρικοί δρόμοι ακολουθούν τις φυσικές κλίσεις του εδάφους προς το κέντρο της Αθήνας, ενώ οι δρόμοι των γειτονιών ανατολικά της περιοχής, ακολουθούν έντονη κατηφορική και διαδοχικά ανηφορική κλίση, που πολύ συχνά καταλήγει σε αδιέξοδα ή διαμορφώσεις με σκαλοπάτια και πλατώματα.( http://courses.arch.ntua.gr) Η οδός Κοκκινοπούλου και η Γ. Παπανδρέου μετά από τη σύγκλιση της με αυτήν, είναι συλλέκτριες οδοί υπερτοπικού φόρτου που εκτονώνονται κυρίως στην Ούλοφ Πάλμε με κατεύθυνση τη Συγγρού ή προς την Παπαδιαμαντοπούλου με κατεύθυνση το κέντρο. Ο χαρακτήρας των γειτονιών πέρα από αυτό το όριο προς το κέντρο της Αθήνας, αλλάζει και αποκτά στοιχεία περισσότερο κεντρικών περιοχών, καθώς η κατοικία αναμιγνύεται έντονα με χρήσεις υπερτοπικής εμβέλειας. Ο Δήμος έχει κάνει ήδη ορισμένες προσπάθειες να διαμορφώσει τοπικές προσβάσεις των κατοίκων, τόσο στις αθλητικές εγκαταστάσεις στα όρια του πάρκου στο ύψος του τέρματος της Γ. Παπανδρέου, όσο και στους χώρους παιχνιδιών, αναψυχής και περιπάτου του Άλσους Συγγρού, μέσω πυκνοφυτεμένης πλατείας επί της Ούλοφ Πάλμε. 27

Δήμος Νέου Ψυxικού Καταλαμβάνει το βόρειο όριο του Πάρκου. Είναι μια περιοχή με κυρίαρχη χρήση την αμιγή κατοικία και με κάλυψη κοινωνικών υποδομών σε επίπεδο γειτονιάς, τοπικού χαρακτήρα. Παρά το γεγονός του διαχωριστικού ορίου (οδός Κηφισίας), ο Δήμος έλκει συντελεστές, είδη χρήσεων και χαρακτηριστικά ανάπτυξης του αστικού ιστού από την περιοχή του Παλαιού Ψυχικού. Το πράσινο στους δρόμους είναι αρκετό, ενώ η δημιουργία του συστήματος πεζόδρομων ήπιας κυκλοφορίας έχει λειτουργήσει ικανοποιητικά στον περιορισμό της υπερτοπικής χρησιμοποίησης των δρόμων αυτών για συνδέσεις μεταξύ της Λ. Μεσογείων και Κηφισίας κατά τις ώρες κυκλοφοριακής αιχμής. Άμεσες προσβάσεις προς το Πάρκο σήμερα δεν υπάρχουν, λόγω του αποτρεπτικού ορίου που δημιουργεί η Λ. Μεσογείων και λόγω υψηλού διαχωριστικού τοίχου που οριοθετεί το Γενικό Επιτελείο Στρατού. ( http://courses.arch.ntua.gr). Το Εκπαιδευτικό Οικολογικό Πάρκο αποτελεί το επιστέγασμα της έντονης και δημιουργικής δραστηριοποίησης του Δήμου Νέου Ψυχικού, σε θέματα ανακύκλωσης υλικών συσκευασίας και προστασίας του περιβάλλοντος. Πρόκειται για ένα χώρο πρασίνου επτά (7) συνολικά στρεμμάτων που διαθέτει τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη δένδρων και λουλουδιών απ όλη την Ελλάδα και απευθύνεται κυρίως σε μαθητές. Το συγκεκριμένο Πάρκο αποτελεί έναν χώρο πρασίνου για τον οποίο ο Δήμος έχει βραβευτεί. Ο χώρος περιλαμβάνει πλήθος εγκαταστάσεων οι περισσότερες εκ των οποίων είναι ειδικά σχεδιασμένες ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών για παιχνίδι, έχουν όμως ταυτόχρονα εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Εκθεσιακό κέντρο: Προγράμματα Ανακύκλωσης 28

Παιδική χαρά- Τρενάκι Άλλες εγκαταστάσεις Παράλληλα στο χώρο υπάρχουν κιόσκια αναμονής και ανάπαυσης, σκάκι ανοιχτού χώρου και αναψυκτήριο, το οποίο στεγάζεται σε ένα παλαιό σιδηροδρομικό βαγόνι που διαθέτει εκτός των άλλων προϊόντα που προέρχονται από ανακύκλωση όπως χαρτί αλληλογραφίας, μπλοκ ζωγραφικής και μολύβια από καλλιεργούμενο ξύλο.. Για την άθληση και την ψυχαγωγία των μικρών και μεγάλων επισκεπτών, έχουν κατασκευασθεί γήπεδα τένις και μπάσκετ επαγγελματικών προδιαγραφών. Δήμος Χολαργού Καταλαμβάνει το ανατολικό όριο του Πάρκου, είναι μια περιοχή που αποτελείται από έξι γειτονιές, με κυρίαρχη χρήση την κατοικία και ενσωματωμένο τον αναγκαίο κοινωνικό εξοπλισμό για κάθε πολεοδομική ενότητα - γειτονιά με ταυτόχρονη δημιουργία μικρών τοπικών κέντρων σε κάθε μια από αυτές. Πράγματι, ξεκινώντας την περιγραφή του Δήμου από τον κεντρικό του πυρήνα βλέπουμε πως αυτός δημιουργείται σε πυκνοφυτεμένη, αδόμητη κατά το μεγαλύτερο ποσοστό της έκταση στο εσωτερικό του, με διαμορφωμένο πάρκο -παιχνιδότοπο τοπικής εμβέλειας, αλσύλλιο, Δημαρχείο, Δημοτική Επιχείρηση και άλλες κοινωφελείς λειτουργίες (σχολεία, εμπορικό κέντρο), στην σύγκλιση των οδών Περικλέους, Θήρας, 25ης Μαρτίου, Ευριπίδου και Σύρου. Το πράσινο στην περιοχή έχει διατηρηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό και έχει ευνοηθεί από τον τρόπο δόμησης των κτιρίων 29

(πρασιά στο δρόμο, πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα, χαμηλός συντελεστής, μεγάλα οικόπεδα κ.λ.π.). Η περιοχή, κυρίως προς τον κεντρικό πυρήνα της, αλλά και σε όλη την έκταση της παρουσιάζει εικόνα κηπούπολης. Σ' αυτό ευνοεί επίσης η επαφή του νότιου ορίου της με τους αδόμητους πρόποδες του Υμηττού και σε μεγάλο τμήμα του ανατολικού ορίου της με το λόφο Τσακού. Η περιοχή έχει άμεσες προσβάσεις προς το πράσινο και συγκεκριμένα προς το διαμορφωμένο αλσύλλιο στους πρόποδες του Υμηττού, καθώς και στα σχολεία και αθλητικές εγκαταστάσεις που έχουν δημιουργηθεί στις παρυφές του Λόφου Τσακού. Προς τη δυτική πλευρά των συνόρων του Δήμου Χολαργού και στην περιοχή που γειτνιάζει με το Μητροπολιτικό Πάρκο παρεμβάλλεται τμήμα του Δήμου Παπάγου (μακρόστενη λωρίδα ανάμεσα στο πάρκο και τα όρια Χολαργού). Παρά ταύτα, η περιοχή αυτή αποτελεί κατ' ουσίαν το κομμάτι επαφής του Χολαργού με το Πάρκο. Το Άλσος Χολαργού βρίσκεται στο οικοδομικό τετράγωνο (Ο.Τ.) 308 και περιβάλλεται από τις οδούς Ευριπίδου, 25ης Μαρτίου, Καραϊσκάκη και Β. Μελά. Βρίσκεται απέναντι από το Δημαρχείο Χολαργού και την παιδική χαρά της λεωφόρου Περικλέους. Καταλαμβάνει έκταση 30.239,42 τ.μ. και στο νοτιοανατολικό τμήμα του βρίσκεται το 1ο και το 3ο λύκειο Χολαργού. 30

Δήμος Παπάγου Εφάπτεται σε μεγάλο τμήμα της περιμέτρου του Μητροπολιτικού Πάρκου καταλαμβάνοντας τη ΒΑ, Α και ΝΑ παρειά του. Επιπλέον, είναι η μοναδική κτισμένη περιοχή στα ανατολικά του, που παρεμβάλλεται μεταξύ αυτού και του πυκνοφυτεμένου Υμηττού. Η περιοχή περικλείεται από αδόμητες πυκνοφυτεμένες εκτάσεις, ενώ Β, ΒΑ και Α συνορεύει με το Δήμο Χολαργού.. Το πράσινο έχει εισέλθει σε όλη την έκταση του Δήμου στις πλατείες, τα πάρκα, τις λεωφόρους και τις ακάλυπτες επιφάνειες των ιδιωτικών κατοικιών. Επίσης, έχει διατηρηθεί αμιγής κατοικία και οι δημόσιοι ανοικτοί χώροι της περιοχής (πλατείες, πάρκα, αθλητικές εγκαταστάσεις, περίβολοι εκκλησιών κ.λ.π.), έχουν τοπικό χαρακτήρα και απευθύνονται κυρίως στους κατοίκους της περιοχής. Γενικά ο Δήμος Παπάγου παρουσιάζει σήμερα εικόνα "κηπούπολης" και οι λιγοστές χρήσεις, εκτός αμιγούς κατοικίας, αφορούν κοινωνικές εξυπηρετήσεις του (σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδότοπους, πλατείες, δημαρχείο, ΚΑΠΗ, ένα Super Market που εξυπηρετεί όλη την περιοχή κλπ.). ( http://courses.arch.ntua.gr) Ο Δήμος Παπάγου διαθέτει χώρους πρασίνου όπου σήμερα είναι γνωστό ως Μεγάλο Πάρκο. Το Μεγάλο Πάρκο, έκτασης 80 στρεμμάτων, όπως φαίνεται και παρακάτω, περικλείεται από τις οδούς Πεντέλης, Κορυτσάς και τη λεωφόρο Στρατάρχου Παπάγου. Διαθέτει οχτώ κύριες εισόδους. Περιλαμβάνει περίπου 10.000 φυτά και συγκεκριμένα μια μεγάλη ποικιλία δέντρων, στα οποία κυριαρχούν τα κωνοφόρα αλλά υπάρχουν και αρκετά άλλα είδη όπως ευκάλυπτοι, ακακίες, σχίνα, ψευδοπιπεριές, χαρουπιές, κουτσουπιές, αριές, αμυγδαλιές, κ.λ.π. καθώς και πολλά είδη θάμνων (κουμαριές, πουρνάρια, πικροδάφνες, μηδική, ιβίσκοι, βιβούρνα, αγγελικές, καλλιστήμονες, πολύγαλα, κ.λ.π.). Διαθέτει λίμνη με καταρράκτες δίπλα στο αναψυκτήριο VERDE καθώς και θερινό θέατρο στο οποίο διοργανώνεται κάθε χρόνο το Φεστιβάλ Παπάγου και πλήθος άλλων εκδηλώσεων. Περιλαμβάνει επίσης, παιδική χαρά με σύγχρονο εξοπλισμό, χώρο πικ - νικ, τον χώρο αθλητισμού και αναψυχής ΦΟΙΒΟΣ, γήπεδο τένις με κερκίδες, ειδικά διαμορφωμένο χώρο για αναψυχή σκύλων, κρήνες, καθιστικά, μοντέρνους φωτιστικούς ιστούς και πλακόστρωτους διαδρόμους για περιπατητές. 31

1.3.2 Πληθυσμιακή εξέλιξη Τα αποτελέσματα των τριών τελευταίων απογραφών, 1971, 1981 και 1991, σηματοδοτούν την απαρχή σημαντικών πληθυσμιακών, κοινωνικών και πολεοδομικών ανακατατάξεων, τόσο στο επίπεδο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος της Αθήνας των 3.500.000 κατοίκων περίπου, όσο και του Δήμου Αθηναίων των 750.000 κατοίκων. Καταγράφουν τους έντονους ρυθμούς μεταβολής του χαρακτήρα και των λειτουργιών της πρωτεύουσας. Οι αναλυτικότερες παρατηρήσεις των πληθυσμιακών μεταβολών μεταξύ 1971-81, δείχνουν ότι η συνολική αύξηση του πληθυσμού (19,2%) είναι άνισα κατανεμημένη. Οι μεγάλες αυξήσεις πληθυσμού, πάνω από 50%, παρατηρούνται κυρίως στις βορειοανατολικές και νοτιοανατολικές περιοχές του πολεοδομικού συγκροτήματος. 32

Δήμοι 1971 1981 Διαφορά 71-81 Χολαργός 14.904 31.703 113% Νέο Ψυχικό 9.139 11.467 26% Ζωγράφου 56.722 84.548 49% Παπάγου 8.083 12.553 55% 1991 Διαφορά 81-91 33.691 6% 12.023 5% 80.492-5% 13.974 11% Πηγή: Απογραφές ΕΣΥΕ Σύνολο 88.848 140.271 58% 140.180 0% Εξέλιξη πληθυσμού Ευρύτερης Περιοχής Μελέτης. Πληθυσμός Δήμου Αθηναίων: 7 Δημοτικό Διαμέρισμα, 1981 Έκταση Η α Κάτοικοι Πυκνότητα Α Συνοικία «Γουδί» 66,9 20.400 Β Συνοικία «Αμπελόκηποι» 55,4 29.300 Γ Συνοικία «Ελληνορρώσων - Ερυθρός» 86,3 20.400 Σύνολο 208Ηα 70.100 337 κατ/ηα Πηγή: ΓΠΣ Αθήνας Διαπιστώνονται επομένως γεωγραφικές διαφοροποιήσεις, που οφείλονται στις τάσεις φυγής του πληθυσμού από τις κεντρικές και δυτικές περιοχές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος, οι οποίες υποβαθμίζονται ολοένα και περισσότερο. Οι μεγάλες αυξήσεις στις βόρειες, βορειοανατολικές και νοτιοανατολικές παρυφές του λεκανοπεδίου, υποδηλώνουν και τις σημαντικές μετακινήσεις του πληθυσμού εκτός των καθημερινών ορίων του Π.Σ. της Αθήνας. 33

Τελικά, η πληθυσμιακή στασιμότητα που παρουσιάζει η Ευρύτερη Περιοχή Μελέτης στο σύνολο της μεταξύ των ετών 1981-91 (210.000 κάτοικοι περίπου), δεν πρέπει να απατά: Οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τεσσάρων Δήμων που την αποτελούν, αλλά και στο εσωτερικό των συνοικιών και γειτονιών του 7 ου Δημοτικού Διαμερίσματος, είναι σημαντικές και ολοένα διευρύνονται. 1.3.3. Ένταξη της περιοχής στο ευρύτερο οδικό δίκτυο Η Περιοχή Μελέτης βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του Λεκανοπεδίου, σε επαφή με τον Υμηττό. Όμως περιβάλλεται στο ανατολικό και το δυτικό της όριο από μεγάλες ροές. που ακολουθούν την Κατεχάκη και τη Λ. Μεσογείων αντίστοιχα. Διασχίζεται επίσης από την Κατεχάκη στο πρώτο τμήμα της, το κάθετο της Μεσογείων. Όπως ήδη αναλύθηκε, τα νοσοκομειακά συγκροτήματα, το Πολυτεχνείο, τα Υπουργεία, τα στρατόπεδα, τα αθλητικά γήπεδα, είναι σημαντικοί πόλοι έλξης, που προκαλούν μετακινήσεις εισόδου εξόδου, οι οποίες υποβιβάζουν το επίπεδο εξυπηρέτησης των αρτηριών. Παράλληλα, δημιουργούνται σοβαρότατα προβλήματα στάθμευσης γύρω από αυτές τις χρήσεις, με αποτέλεσμα σε σημαντικά τμήματα του χώρου του Γουδιού, η εικόνα αναρχίας της δόμησης να οξύνεται από την ακόμη πιο έντονη ακαταστασία της στάθμευσης. Λεωφόρος Μεσογείων Η Λ. Μεσογείων ορίζει το δυτικό όριο της περιοχής. Μαζί με τη Λ. Κηφισίας, αποτελούν προέκταση του μεγάλου άξονα Λ. Συγγρού - Καλλιρρόης - Β. Κωνσταντίνου - Β. Σοφίας, που αντιπροσωπεύει τον ανατολικό κορμό ανάπτυξης της Αθήνας κατά την κατεύθυνση βορρά - νότου. Ο δυτικός αντίστοιχος κορμός, που είναι η εθνική οδός Αθήνας - Θεσσαλονίκης, παρ' όλο που κι αυτός διατρέχει το εσωτερικό του Λεκανοπεδίου, μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίζει να συνδέεται με την πόλη και να μετατρέπεται σε ένα πραγματικά αστικό άξονα. Ωστόσο, η Λ. Μεσογείων παρουσιάζει μια ταχεία συγκοινωνιακή αναβάθμιση, λόγω της αύξησης των κατοίκων στα βορειοανατολικά προάστια του Λεκανοπεδίου (Παπάγου, Χολαργός, Χαλάνδρι, Αγ. Παρασκευή) και στα Μεσόγεια, για τα οποία είναι ο κύριος άξονας σύνδεσης με την Αθήνα. 34

Κατεχάκη Η Κατεχάκη, με γεωμετρικά χαρακτηριστικά αυτοκινητοδρόμου, κόβει στη μέση την Περιοχή Μελέτης. Πρόκειται για τον ενδιάμεσο δακτύλιο της Αθήνας, ο οποίος όμως δεν είναι σε θέση να παίξει το ρόλο που του ανήκει διότι, είτε τμήματα του δεν έχουν ολοκληρωθεί, όπως η σήραγγα των Τουρκοβουνίων ή ο ανισόπεδος κόμβος με την εθνική οδό Αθήνας - Θεσσαλονίκης, είτε διότι επικρατούν σε τμήματα του, όπως στη Λ. Γαλατσίου, συνθήκες κυκλοφοριακού κορεσμού. Παρά τα παραπάνω, στην Κατεχάκη, και ιδιαίτερα στο τμήμα της που ανήκει στο Γουδί, αναπτύσσονται υψηλοί φόρτοι και μεγάλες ταχύτητες διότι από τη Λ. Μεσογείων και ανατολικότερα, μέχρι τα νότια προάστια, η Κατεχάκη και η συνέχεια της, μολονότι αποτελεί τμήμα του εσωτερικού οδικού δικτύου των Δήμων Ηλιούπολης και Αργυρούπολης, είναι ελκυστική στους οδηγούς αφού προσφέρει μια καλή διέξοδο, παρακαμπτήριο του κέντρου, για μετακινήσεις μεταξύ βορείων και νοτίων προαστίων. Κοκκινοπούλου Η Κοκκινοπούλου τέμνει, επίσης στη μέση, το νότιο τμήμα της περιοχής. Τα γεωμετρικά της χαρακτηριστικά είναι άνετα, όμως έχει μικρό μήκος και η σύνδεση της με την Υμηττού γίνεται πολύ δύσκολα μέσω της Παπανδρέου, που η χάραξη της και το μικρό εύρος της αποθαρρύνουν τους οδηγούς. Από την απέναντι της Κατεχάκη πλευρά, στου Παπάγου, προέκταση της Κοκκινοπούλου είναι η Πίνδου, όμως η επικοινωνία μεταξύ των δύο οδών διακόπτεται με σχετική απαγόρευση στη διασταύρωση της Κατεχάκη. 35

ΟΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΙ ΦΟΡΤΟΙ 36

ΧΑΡΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΘΟΡΥΒΟΥ 37

38

Εκτός από τις τρεις παραπάνω βασικές κυκλοφοριακές αρτηρίες, η Περιοχή Μελέτης ορίζεται από οδικά τμήματα άνισα ως προς τα γεωμετρικά τους χαρακτηριστικά και τη στάθμη εξυπηρέτησης, ως εξής : Το βόρειο όριο της Περιοχής Μελέτης, στο πρώτο του τμήμα ξεκινώντας από τη Λ. Μεσογείων είναι ευθύγραμμο και σαφές. Στην νότια πλευρά της Περιοχής Μελέτης, όπου εφάπτεται με τους Δήμους Αθηναίων και Ζωγράφου, το όριο στο δυτικό του μέρος είναι επίσης περίπλοκο με δρόμους ιδιαίτερα φορτισμένους (π.χ. η Θηβών μπροστά στα νοσοκομεία Παίδων), ενώ αντίθετα στο ανατολικό μέρος είναι ευθύγραμμο και συμπίπτει με την περιμετρική της Πολυτεχνειούπολης, την Ηρώων Πολυτεχνείου. 1.3.4. Συνθήκες μετακίνησης Περιοχή Ζωγράφου Η ανάπτυξη του συγκροτήματος των νοσοκομείων Παίδων και Λαϊκού στα νότια της Περιοχής Μελέτης παρεμποδίζει ακόμη περισσότερο, τόσο χωρικά, όσο και λειτουργικά, με τα προβλήματα κυκλοφοριακού κορεσμού που δημιουργούνται, την επικοινωνία του Ζωγράφου με τη Λ. Αλεξάνδρας. Ωστόσο, τα νοσοκομεία Παίδων εφάπτονται της Περιοχής Μελέτης. Είναι παράλογο να υποχρεώνονται να της γυρίζουν την πλάτη. Επομένως, συνοψίζοντας, μπορεί να υποστηριχτεί ότι στις γειτονικές του Γουδιού περιοχές κατοικίας, στις οποίες κατ' αρχήν θα απευθύνεται το Μητροπολιτικό Πάρκο, τα προβλήματα του οδικού περιβάλλοντος είναι πολλά και σταδιακά μεγεθύνονται: Παπάγου: Πρόκειται για ένα προνομιούχο προάστιο που θα υποστεί σημαντικές επιπτώσεις από την κατασκευή της περιφερειακής Υμηττού. Νέο Ψυχικό: Το περιβάλλον του Δήμου υποβαθμίζεται έντονα από τις μεγάλες διαμπερείς ροές που τον διασχίζουν. Ελληνορρώσων: Είναι περιοχή υψηλής πυκνότητας που επηρεάζεται έντονα από τις περιμετρικές της αρτηρίες. Η οικοδόμηση του συγκροτήματος του Ερυθρού Σταυρού θα οξύνει έντονα τα ήδη σοβαρότατα προβλήματα κυκλοφορίας και στάθμευσης. Ζωγράφου: Το πιο σημαντικό ζήτημα για την περιοχή είναι η επικοινωνία της με το κέντρο. Από την εξέταση των παραπάνω περιοχών και ανεξάρτητα των τοπικών τους προβλημάτων, εντοπίστηκαν δύο μεγάλα και κρίσιμα θέματα υπερτοπικής σημασίας, που αφορούν την περιφέρεια του Γουδιού, αλλά που θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν μαζί με την ανάπλαση του: 39

Το τμήμα της Κατεχάκη μεταξύ των δύο ανισόπεδων κόμβων Λ. Κηφισίας και Λ. Μεσογείων. Η διέλευση της Θηβών για την επικοινωνία του Ζωγράφου με το κέντρο και για την αποκατάσταση συμβατών συνθηκών με τη λειτουργία των παρακείμενων νοσοκομείων. Συμπερασματικά, θα ήταν λάθος η προτεινόμενη πολεοδομική οργάνωση να αντιμετωπίσει την Περιοχή Μελέτης ως ένα κλειστό σώμα να περιοριστεί μέσα στα όρια της. Εξυπηρέτηση με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς Η σημερινή εξυπηρέτηση των περιοχών κατοικίας της Ευρύτερης Περιοχής Μελέτης από Μέσα Μαζικής Μεταφοράς διεκπεραιώνεται μόνο από λεωφορεία και οργανώνεται ως εξής : Η συνοικία Γουδί εξυπηρετείται από τις λεωφορειακές γραμμές 032 Γουδί -Μαράσλειο, 622 Γουδί - Άνω Γαλάτσι και 815 Γουδί - Ταύρος που έχουν τέρμα στην οδό Με. Αλεξάνδρου, καθώς και από τις διερχόμενες 140 Πολύγωνο - Γλυφάδα (διαδημοτική), 230 Πλ. Κουμουνδούρου - Αλεξάνδρας - Γουδί, 231 Πλ. Κουμουνδούρου - Μιχαλακοπούλου - Γουδί και 242 Πολυτεχνείο Πολυτεχνειούπολη. Η περιοχή Ζωγράφου εξυπηρετείται από τις λεωφορειακές γραμμές 222 Αθήνα -Ζωγράφου Α', 235 Αθήνα - Ζωγράφου Β' και 1112 Τοπικό Ζωγράφου. 40