Peenemünde. Έκθεση Φωτογραφίας

Eλληνική έκδοση του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ - ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2007 / 2008 56 Peenemünde Έκθεση Φωτογραφίας Στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος φιλοξενείται, από τις 21 Ιανουαρίου έως τις 31 Μαρτίου 2008, η έκθεση φωτογραφίας της Franka Hörnschemeyer µε τίτλο «Peenemünde», την οποία επιµελήθηκε ο Αχιλλέας Τζώνης Το Peenemünde ήταν ένα μικρό χωριό στο νησί Usedom της Γερμανίας στη Βαλτική, στο οποίο από το 1936 έως το 1945 δημιουργήθηκε ένα από τα πιο προωθημένα ερευνητικά στρατιωτικά κέντρα του Γ Ράιχ. Συγκεκριμένα, αντικείμενό του ήταν η μελέτη και κατασκευή αυτοπροωθούμενων σωμάτων, ενώ σταδιακά θα μετατραπεί σε ένα από τα σημαντικότερα προγράμματα έρευνας πυραύλων στον κόσμο. Η πυραυλική τεχνολογία που αναπτύχθηκε στο Peenemünde, πέρα από τις καταστροφικές συνέπειες που επέφερε στην εξέλιξη του Β Παγκόσμιου Πολέμου, έμελλε να χρησιμοποιηθεί και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ενώ μετέπειτα οι καρποί της ερευνητικής αυτής δουλειάς συνέβαλαν ουσιαστικά σε τομείς όπως η εξερεύνηση του διαστήματος και η δορυφορική τεχνολογία. Ωστόσο, προκειμένου να λειτουργήσει το πρωτοποριακό αυτό συγκρότημα επιστήμης και τεχνολογίας και να καλυφθούν οι ανάγκες του εργατικού δυναμικού, ένα μεγάλο μέρος από τους 15.000 εργαζομένους του ήταν αιχμάλωτοι στρατοπέδων συγκέντρωσης, οι οποίοι όντας ήδη καταδικασμένοι σε θάνατο δούλευαν κάτω από τις χειρότερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. Το 1943 το Peenemünde βομβαρδίζεται και σταδιακά εγκαταλείπεται, ενώ οι εργασίες του συνεχίζονται στο στρατόπεδο Dora. Εκεί μεταφέρεται από το Auschwitz-Birkenau και εργάζεται υπό εξοντωτικές συνθήκες και ο Ελληνοεβραίος Τζέκυ Χανταλί από τη 1

Αριστερά, η έκθεση, στοv χώρο σύγχρονης τέχνης του Ε.Μ.Ε. Δεξιά, στιγμιότυπα από τα εγκαίνια. Από αριστερά προς δεξιά: η Franka Hörnschemeyer, ο πρέσβης της Γερμανίας Dr. Schultheiss, παρέα παρευρισκομένων μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος του Κ.Ι.Σ. κ. Μ. Κωνσταντίνης, ο επιμελητής της έκθεσης Αχιλλέας Τζώνης και η Άρτεμις Αλκαλάη Θεσσαλονίκη, ο οποίος επιβίωσε και περιέγραψε τις εμπειρίες του στα απομνημονεύματά του. Από τους 60.000 αιχμαλώτους που εργάστηκαν στο στρατόπεδο Dora πάνω από 20.000 έχασαν τη ζωή τους, εξαιτίας των απάνθρωπων συνθηκών και των βασανιστηρίων που υφίσταντο. σκεκλημένων, όπως ο πρεσβευτής της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Wolfgang Schultheiss, μελών του Δ.Σ. του Μουσείου, του Συλλόγου Φίλων του Ε.Μ.Ε., του επιμελητή Α. Τζώνη, καθώς και ανθρώπων της τέχνης και της ενημέρωσης. Οι προσκεκλημένοι είχαν τη δυνατότητα να συζη- τήσουν με την καλλιτέχνιδα για το έργο της και να μοιραστούν τις εμπειρίες της από το Peenemünde. Αναψυκτικά και λευκό κρασί, που προσφέρθηκαν από το Μουσείο, συνόδευαν τις αναζητήσεις. Η βραδιά έκλεισε με τους επισκέπτες ικανοποιημένους από το «άνοιγμα» του Μουσείου στη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή, καθώς είναι η πρώτη φορά που φιλοξενείται έκθεση ξένου καλλιτέχνη, αναδεικνύοντας την πρόθεση του Ε.Μ.Ε. να «συνομιλήσει» με εικαστικούς από άλλες χώρες και να αποτελέσει χώρο διερεύνησης μιας ευρύτερης προβληματικής γύρω από τα θέματα που το αφορούν. 2 Μέχρι το 1990, η βάση του Peenemünde παρέµενε απαγορευµένη ζώνη. Η Franka Hörnschemeyer, η οποία επισκέπτεται την περιοχή από το 2001 µέχρι σήµερα, ερευνά µέσα από τον φωτογραφικό φακό την κατεστραµµένη και ερειπωµένη αυτή στρατιωτική µονάδα, αναδεικνύοντας τις πολλαπλές σηµασιοδοτήσεις του χώρου: κάτω από το πυκνό δάσος που φύτρωσε τις τελευταίες δεκαετίες κρύβονται µυστικές εγκαταστάσεις του κέντρου ερευνών, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης -Karlshagen-, βόµβες που δεν έχουν εκραγεί, αλλά και η ανθρώπινη παρουσία (ως εύρηµα και µαρτυρία). Η Γερμανίδα καλλιτέχνις αναζητώντας ίχνη της ανθρώπινης δράσης μέσα στον χώρο -και στην προοπτική του χρόνου- και συνθέτοντας πληροφορίες ιστορικές, κοινωνιολογικές και αρχαιολογικές, υποβάλλει τον χώρο (τον τόπο-μαρτυρία) σε μια διαδικασία νοηματοδότησης, έτσι ώστε να αναδυθούν οι άρρηκτα συνδεδεμένες σχέσεις των στοιχείων που τον συναποτελούν. Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν τη Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2008 στον Χώρο Σύγχρονης Τέχνης του Ε.Μ.Ε., με την παρουσία επίσημων προ- Franka Hörnschemeyer Οι δημιουργίες της Franka Hörnschemeyer είναι συχνά εγκαταστάσεις, αλλά ανήκουν στη γλυπτική όπως και στην αρχιτεκτονική. Η καλλιτέχνις κινείται μέσα στους διαφορετικούς χώρους ως ερευνητής και δημιουργός και κάθε δημιούργημά της είναι μια αδιάρρηκτη σύνθεση αυτών των χώρων. Υπάρχει ένας αντίστροφος παραλληλισμός στη διαδικασία δημιουργίας της Franka Hörnschemeyer. Από τη μια, στις φωτογραφίες του Peenemünde διακρίνεται η επικάλυψη ή αφομοίωση των τυποποιημένων αρχιτεκτονικών στοιχείων και δομών από το πολυπλοκότερο μορφολογικά φυσικό περιβάλλον. Από την άλλη, στα γλυπτά της οι απλές και ουσιώδεις γεωμετρικές δομές -φτιαγμένες από τυποποιημένα οικοδομικά υλικά- παρεμβαίνουν σε έναν χώρο μεγάλης πολυπλοκότητας, κάνοντας εμφανή τα σημαντικότερα στοιχεία του. 3

Εκδηλώσεις που συµµετείχε το Ε.Μ.Ε. Δύο εκθέσεις του Ε.Μ.Ε. στη Ρόδο Το τέταρτο σεµινάριο του Ε.Μ.Ε. για εκπαιδευτικούς «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωµα στην Ελλάδα» 4 Τον Ιούλιο του 2007 η Ισραηλιτική Κοινότητα Ρόδου, με πρωτοβουλία της προέδρου της Μπέλλας Ρέστη, αποφάσισε να πραγματοποιήσει μια σειρά εκδηλώσεων με σκοπό να τιμηθεί η μνήμη των Εβραίων της Ρόδου και της Κω, οι οποίοι εκτοπίστηκαν τον Ιούλιο του 1944 και δολοφονήθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κατόπιν πρόσκλησης της Κοινότητας, η ομάδα του Ε.Μ.Ε. ταξίδεψε στις 16 Ιουλίου στο νησί των Ιπποτών, με σκοπό την εγκατάσταση και παρουσίαση των δύο εκθέσεων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος «Κρυμμένα Παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής» και «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941-1944» σε αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Κάστρου των Ιπποτών, στην παλιά πόλη της Ρόδου. Τα εγκαίνια των εκθέσεων - που πραγματοποιήθηκαν στις 17 Ιουλίου 2007- έγιναν στο πλαίσιο μιας σειράς εκδηλώσεων που ξεκίνησαν στις 16 Ιουλίου και διάρκεσαν μία εβδομάδα. Με αφορμή το α- φιέρωμα αυτό, προσκλήθηκαν άνθρωποι που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με την Κοινότητα της Ρόδου και ήρθαν στο νησί από διάφορες πόλεις του κόσμου. Ο καθένας κουβαλούσε τη δική του ιστορία, την οικογενειακή του απώλεια, με αποτέλεσμα η εβδομάδα αυτή μνήμης να φορτιστεί συναισθηματικά, μια που ο κάθε επισκέπτης έβαζε το δικό του κομματάκι στο «παζλ» των χαμένων μελών της Κοινότητας. Οι δύο περιοδεύουσες εκθέσεις του Μουσείου, οι οποίες βασίζονται σε ιστορικά στοιχεία και υλικό από τις συλλογές και τα αρχεία του, σχεδιάστηκαν από τη Χάγια Κοέν και είχαν ήδη παρουσιαστεί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Τα «Κρυμμένα Παιδιά» περιοδεύουν από το 2006 στις ΗΠΑ, όπου παρουσιάζονται σε διάφορες μεγάλες πόλεις με φροντίδα των κατά τόπους ελληνικών προξενείων Οι δύο εκθέσεις αναφέρονται στη δύσκολη εποχή της γερμανικής Κατοχής: η πρώτη ασχολείται με το θέμα των κρυμμένων Εβραιόπαιδων, μέσα από τις προσωπικές ιστορίες τους και την κατάληξή τους, ενώ η δεύτερη διερευνά τα γεγονότα και την κατάσταση της Ελλάδας την περίοδο αυτή, παρουσιάζοντας τις τύχες και την πορεία των εβραϊκών κοινοτήτων και αγγίζοντας το θέμα σφαιρικά. Με αφορμή τις εκθέσεις αλλά και τις αναφορές των επισκεπτών στους ανθρώπους που έζησαν στη Ρόδο και δεν υπάρχουν πια, η σκέψη που κυριαρχούσε στο μυαλό όλων ήταν ότι αν δεν είχε εξολοθρευτεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Ρόδου και της Κω τον Ιούλιο του 1944, η σημερινή εικόνα της τοπικής κοινότητας θα ήταν τελείως διαφορετική. Στα εγκαίνια των εκθέσεων του Ε.Μ.Ε. μίλησαν η διευθύντριά του Ζανέτ Μπαττίνου και ο Μωυσής Κωνσταντίνης, πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, επισημαίνοντας και οι δύο την εκπαιδευτική σημασία των εκθέσεων αυτών και τονίζοντας πως τον μόνο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν πλέον τα ανεπανόρθωτα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι ο παραδειγματισμός και η κοινή προσπάθεια για την αποφυγή τους στο μέλλον. Η έκθεση ήταν ανοιχτή για το κοινό για έναν μήνα και η προσέλευση του κόσμου ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος σχεδίασε και οργάνωσε τέσσερα σεμινάρια για δασκάλους και καθηγητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και μουσειοπαιδαγωγούς, με θέμα: «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα». Το πρώτο σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2004 στην Αθήνα και πήραν μέρος συνολικά 86 άτομα. Στις 23 Οκτωβρίου 2005 πραγματοποιήθηκε στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης το δεύτερο σεμινάριο, στο οποίο συμμετείχαν περισσότερα από 85 ά- τομα, ανάμεσα στα οποία 58 εκπαιδευτικοί, εκπρόσωποι υπουργείων, οργανισμών και φορέων, καθώς και ενδιαφερόμενοι ιδιώτες. Στις 19 και 20 Οκτωβρίου 2006 έγινε στην Αθήνα το τρίτο σεμινάριο, στο οποίο συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, 59 εκπαιδευτικοί. Γενικό πλαίσιο Στις 18 και 19 Οκτωβρίου 2007 -Πέμπτη και Παρασκευή- το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος διοργάνωσε στο ξενοδοχείο «Ηλέκτρα Παλλάς» στην Αθήνα το τέταρτο σεμινάριο για το ίδιο θέμα. Το σεμινάριο τέλεσε και πάλι υπό την αιγίδα του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και υποστηρίχθηκε από το υπουργείο Παιδείας, μέσω της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, το υπουργείο Εξωτερικών και την πρεσβεία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ενώ είχε την ηθική στήριξη από τον οργανισμό International Task Force for Holocaust Education, Remembrance and Research. Επίσης, η εταιρεία Μωρίς Γκαττένιο ΑΕΒΕ προσέφερε, όπως κάθε χρόνο, τη γραφική ύλη για το σεμινάριο. Συμμετείχαν σε αυτό 12 ομιλητές διαφόρων ειδικοτήτων, ενώ τις παρουσιάσεις παρακολούθησαν συνολικά 74 εκπαιδευτικοί. Η αίθουσα του σεμηναρίου 5

Χαιρετισµοί Εισηγητές που προσπάθησαν να προστατεύσουν τους Εβραίους συμπολίτες τους. O κ. Wolfgang Schultheiss O κ. Αλέξανδρος Φίλων Η κ. Μαρία Ευθυμίου Ο κ. Αλέξιος Μενεξιάδης Εμβαθύνοντας από το πρώτο επίπεδο της απλής παρουσίασης των ιστορικών γεγονότων, η Οντέτ Βαρών-Βασάρ, ιστορικός, μίλησε για το Άουσβιτς στη συλλογική συνείδηση και μνήμη: πώς δηλαδή και με ποιες διεργασίες της συλλογικής μνήμης το συγκεκριμένο στρατόπεδο έχει γίνει συνώνυμο της απόπειρας εξολόθρευσης ενός ολόκληρου λαού και γιατί η 27η Ιανουαρίου, ημέρα της απελευθέρωσής του, έχει οριστεί ως Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Ο κ. Ευάγγελος Συρίγος Ο κ. Μίνως Μορδοχάι Η διευθύντρια του Ε.Μ.Ε. Ζανέτ Μπαττίνου διαβάζει το μήνυμα της κ. Μπέρρυ Ναχμία Η κ. Οντέτ Βαρών-Βασάρ Εισηγήσεις Ο κ. Νίκος Τζαβάρας Περνώντας στο καθαυτό μέρος του σεμιναρίου, αρχικά έγινε προσπάθεια να τοποθετηθεί το δύσκολο θέμα του Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων στο ευρύτερο ιστορικό του πλαίσιο, το οποίο και αποτελεί προϋπόθεση για την κατανόηση ενός τόσο ακραίου ιστορικού συμβάντος. Κάνοντας τη διάκριση μεταξύ στρατοπέδων συγκέντρωσης και στρατοπέδων εξόντωσης, σχολίασε τη χρήση του όρου «Ολοκαύτωμα» σε αντιπαράθεση με τους όρους «Shoah» και «Γενοκτονία», ενώ καυτηρίασε τα φαινόμενα αναθεωρητισμού της Ιστορίας ή και άρνησης ακόμη του Ολοκαυτώματος όχι μόνο από τα νεοφασιστικά ή νεοναζιστικά κόμματα, αλλά και από την «προοδευτική» Αριστερά ορισμένες φορές. Ακολούθησε ο Νίκος Τζαβάρας, νευρολόγος-ψυχίατρος και διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, ο οποίος μίλησε για τον αντισημιτισμό και την προκατάλη- Στιγμιότυπο από τη δεξίωση που παρέθεσε το Ε.Μ.Ε. για τους εκπαιδευτικούς και τους επισήμους Η πρώτη αυτή συνεδρία έκλεισε με τις ιδιαίτερα συγκινητικές μαρτυρίες τριών επιζώντων της εποχής εκείνης: του Σαμ Νεχαμά, ο οποίος επέζησε από τα στρατόπεδα του Άουσβιτς-Μπίρκεναου και του Μπούχενβαλντ, του Σαλβατώρ Μπακόλα, που υπήρξε αντάρτης της Εθνικής Αντίστασης, και του Αλέξαν- 6 Η πρώτη συνεδρία -την Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2007- άνοιξε με τους χαιρετισμούς, με πρώτο τον εξοχότατο κ. Wolfgang Schultheiss, πρεσβευτή της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Ακολούθησε ο πρέσβης Αλέξανδρος Φίλωνας, εκπρόσωπος του υ- πουργείου Εξωτερικών και επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στο International Task Force. Στη συνέχεια χαιρέτισε ο κ. Ευάγγελος Συρίγος, νέος ειδικός γραμματέας Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας, καθώς και ο κ. Μίνως Μορδοχάι, αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος. Αναγνώστηκε, τέλος, μήνυμα από την κ. Μπέρρυ Ναχμία, πρόεδρο του Συλλόγου Ομήρων Ισραηλιτών Ελλάδος και εκπρόσωπο των επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Η Μαρία Ευθυμίου, καθηγήτρια του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έκανε μια σύντομη αλλά εξαιρετικά περιεκτική αναδρομή στην -2.300 ετών- παρουσία των Εβραίων στον ελληνικό χώρο. Περιγράφοντας το πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ ελληνικής και εβραϊκής διασποράς ανά τους αιώνες, κατέδειξε την άλλοτε αρμονική και άλλοτε δύσκολη συνύπαρξη των δύο λαών. Στη συνέχεια, ο Αλέξιος Μενεξιάδης, ιστορικός, παρουσίασε τα γεγονότα του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα από την ιταλική επίθεση του 1940 μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Με βάση φωτογραφικό υλικό και αντικείμενα από τη συλλογή του Ε.Μ.Ε., φώτισε πτυχές δύσκολες, όπως η οικονομική εκμετάλλευση των περιουσιών των εκτοπισθέντων, αλλά και ελπιδοφόρες, όπως η αυτοθυσία ανθρώπων Από αριστερά, οι κ. Σαμ Νεχαμά, Σαλβατώρ Μπακόλας και Αλέξανδρος Σιμχά, επιζώντες του Ολοκαυτώματος ψη στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Αναφέρθηκε στις στερεοτυπικές μορφές του Εβραίου ως του απόλυτου «Άλλου», καθώς και στην παραληρηματική μορφή της αντισημιτικής προκατάληψης, που θεωρεί τον Εβραίο υπεύθυνο για χίλια-δυο κακά. Μέσω συγκεκριμένου κλινικού παραδείγματος, μάλιστα, κατέδειξε πόσο βαθιά μπορεί να είναι η προκατάληψη αυτή και διατύπωσε τις επιφυλάξεις του αναφορικά με το κατά πόσο μπορεί να «εκριζωθεί» μέσω της Ιστορίας, της λογικής και των σεμιναρίων. δρου Σιμχά, ο οποίος επέζησε κρυπτόμενος, ως μικρό παιδί, σε χριστιανικές οικογένειες. Η ημέρα τελείωσε με τη δεξίωση που παρέθεσε το Ε.Μ.Ε. για τους εκπαιδευτικούς και τους επισήμους. Κατά τη διάρκειά της οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στην περιοδεύουσα έκθεση του Ε.Μ.Ε. με τίτλο «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941-1944», η οποία είχε στηθεί στον χώρο του Μουσείου ειδικά για την περίσταση. 7

«Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωµα στην Ελλάδα» Η κ. Emma O Brien Η κ. Αναστασία Κυρκίνη-Κούτουλα Η ομάδα των εκπαιδευτικών από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου 8 Στιγμιότυπο από τη δεξίωση που παρέθεσε το Ε.Μ.Ε. για τους εκπαιδευτικούς και τους επισήμους Η διαδραστική αυτή εφαρµογή του Μουσείου αποτελεί ένα από τα πιο σηµαντικά εκπαιδευτικά σχέδια του Μουσείου, καθώς η εγκατάσταση διαδραστικών τερµατικών πληροφόρησης µε οθόνες αφής -στον χώρο του Ολοκαυτώµατος και σε δύο ακό- µη τοµείς του εκθεσιακού χώρου, όπως και στη βιβλιοθήκη του Μουσείου- βρίσκεται από φέτος στο στάδιο της υλοποίησης. Οι εκπαιδευτικοί και οι επίσημοι προσκεκλημένοι είχαν επίσης τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την παρουσίαση της νέας ηλεκτρονικής διαδραστικής εφαρμογής του Μουσείου με θέμα το Ολοκαύτωμα. Με την ψηφιακή αυτή εφαρμογή, επιδίωξη του Μουσείου είναι να προσφέρει ένα εκπαιδευτικό προϊόν εύχρηστο, λειτουργικό και χρήσιμο για το κοινό. Η αμεσότητα της παρουσίασης, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα εστίασης στα επιμέρους θέματά της, θα καταστήσει την εφαρμογή ένα σημαντικό διδακτικό βοήθημα για τον δάσκαλο και τον καθηγητή, αλλά και πηγή ιστορικών στοιχείων και οπτικοακουστικού υλικού για κάθε ενδιαφερόμενο. Στη δεύτερη συνεδρία -την Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2007- οι παρουσιάσεις εστιάστηκαν περισσότερο στο πρακτικό μέρος της διδασκαλίας για το Ολοκαύτωμα. Η Emma O Brien, εκπαιδευτικός του Imperial War Museum στο Λονδίνο, η οποία διαθέτει εκτεταμένη μόνιμη έκθεση για το Ολοκαύτωμα στο εργαστήριό της -με τίτλο «Γιατί, τι και πώς να διδαχθεί το Ολοκαύτωμα στην τάξη»-, έδωσε τις κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες, καθώς και τη μεθοδολογία που συνιστά ο οργανισμός International Task Force ώστε να βοηθήσει τους διδάσκοντες στο δύσκολο αυτό έργο τους. Τελειώνοντας, παρουσίασε ένα μικρό παράδειγμα εργασίας με χρήση προπολεμικών φωτογραφιών, σχεδιασμένο για μαθητές 14 ετών περίπου. Η κ. Shira Magen Στη συνέχεια, η Shira Magen, επικεφαλής του τμήματος για την Ελλάδα στη Διεθνή Σχολή Σπουδών του Ολοκαυτώματος του Γιαντ Βασέμ, παρουσίασε ένα εκπαιδευτικό βοήθημα του οργανισμού για τον αντισημιτισμό και τη μισαλλοδοξία, υπό τον τίτλο «Ήταν Αυτοί, όχι Εμείς», το οποίο απευθύνεται σε παιδιά γυμνασίου. Διερευνώντας πώς δημιουργούνται, μεταδίδονται και διαιωνίζονται οι προκαταλήψεις προς τον «Άλλο», η διδακτική αυτή ενότητα επιδιώκει να αποτελέσει εργαλείο και να γίνει βοηθός του εκπαιδευτικού για τη συζήτηση και την αντιμετώπιση τέτοιων προκαταλήψεων μέσα στην τάξη. Ακολούθησε από την Αναστασία Κυρκίνη-Κούτουλα, διδάκτορα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και σύμβουλο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η παρουσίαση των νέων πηγών και εγχειριδίων σχετικά με το Ολοκαύτωμα που έχουν εγκριθεί από το υπουργείο Παιδείας για χρήση τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα παραθέματα από τα βιβλία αυτά, αναλύοντας την προέλευση των πηγών και τα κριτήρια με τα οποία επιλέχθηκαν. Μερικά από τα νέα εγχειρίδια χρησιμοποιούνται ήδη στα σχολεία, ενώ άλλα βρίσκονται στο στάδιο της παραγωγής. Ο κ. Γιώργος Κόκκινος Ο Γιώργος Κόκκινος, αναπληρωτής καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ανέπτυξε το θέμα «Ζητήματα Ιστοριογραφίας του Ολοκαυτώματος: Δημόσια Ιστορία και Ιδεολογικές Χρήσεις του», κάνοντας αναφορά σε σχετικά φαινόμενα, ιδεολογικά ρεύματα, εκδόσεις και κινηματογραφικές ταινίες ανά χώρα στα χρόνια που ακολούθησαν τον πόλεμο μέχρι σήμερα. Η ομάδα των εκπαιδευτικών από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με επικεφαλής τον κ. Κόκκινο, μαζί με την Ευαγγελία Κουνέλη, την Κική Σακκά και τον Σταύρο Παπαδόπουλο, παρουσίασαν μια σειρά από ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες προτάσεις για τη διδακτική προσέγγιση του Ολοκαυτώματος στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το εξαίρετο διδακτικό παράδειγμα της κ. Κουνέλη βασίζεται, μεταξύ άλλων, στην αξιοποίηση των ημερολογίων δύο μικρών παιδιών, της Άννας Φρανκ (Ολλανδία) και της Ροζίνας Πάρδο (Ελλάδα), που τα έγραψαν ενώ κρυβόντουσαν από τη ναζιστική καταδίωξη. Η κ. Σακκά αναφέρθηκε στα αναλυτικά προγράμματα της Ιστορίας και στο πώς η δόμησή τους ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο επηρεάζει και τις προσεγγίσεις του Ολοκαυτώματος. Ο κ. Παπαδόπουλος αναφέρθηκε στο πρόγραμμα που παρουσιάστηκε στο περσινό σεμινάριο, όπου χρησιμοποιήθηκε η διερεύνηση της τοπικής ιστορίας της Ρόδου για τη διδασκαλία μιας ευρύτερης ενότητας της Ιστορίας, στη συγκριμένη περίπτωση του Β Παγκόσμιου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος. Τέλος, o Γιώργος Κόκκινος παρουσίασε το θέμα: «Οι Εβραίοι της Ρόδου στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Κομμουνιστικός λόγος και πολιτισμικός αντισημιτισμός». Η Ζανέτ Μπαττίνου, διευθύντρια του Ε.Μ.Ε., έκανε μια σύντομη παρουσίαση του υλικού που περιείχε ο φάκελος που διανεμήθηκε στους συμμετέχοντες -φωτοαντίγραφα άρθρων και σχετικό έντυπο υλικό-, με σκοπό να ενισχύσει τη διδασκαλία για το Ολοκαύτωμα και κυρίως να καταδείξει τη σημασία της για το σήμερα. Παρουσίασε, επίσης, ξεχωριστά τα τρία πρακτικά εγχειρίδια που εξέδωσε το Ε.Μ.Ε. Το πρώτο είναι η μετάφραση των οδηγιών του ITF στην ελληνική γλώσσα, την οποία πραγματοποίησε το Ε.Μ.Ε. Το δεύτερο, υπό τον τίτλο «Διδάσκοντας για το 9

10 «Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωµα στην Ελλάδα» Ολοκαύτωμα», αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή του μεγαλύτερου μέρους του αντίστοιχου εγχειριδίου του United States Holocaust Memorial Museum. Περιέχει οδηγίες προς τους εκπαιδευτικούς, οι οποίες θα τους βοηθήσουν στην προσέγγιση της θεματικής του Ολοκαυτώματος μέσα από συγκεκριμένες διδακτικές τεχνικές, καθώς και τρόπους χειρισμού των δύσκολων ερωτημάτων που προκύπτουν συνήθως κατά τη διδασκαλία στην τάξη. Το τρίτο, με τίτλο «Προετοιμάζοντας Ημέρες Μνήμης του Ολοκαυτώματος», αποτελεί μετάφραση και προσαρμογή των σχετικών προτάσεων προς τους εκπαιδευτικούς από τους διαδικτυακούς τόπους του Yad Vashem και του ODIHR (Office for Democratic Institutions and Human Rights του ΟΑΣΕ). Η κ. Οριέττα Τρέβεζα-Σούση Η κ. Νίνα Αλκαλάη Στη συνέχεια, η Οριέττα Τρέβεζα- Σούση, μουσειοπαιδαγωγός του Ε.Μ.Ε., παρουσίασε την καινούργια μουσειοσκευή του Εβραϊκού Μουσείου με τίτλο «Μια έκθεση για το Ολοκαύτωμα σε Μουσειοβαλίτσα: ένα νέο εκπαιδευτικό εργαλείο του Ε.Μ.Ε.». Πρόκειται για μια μικρή έκθεση για το Ολοκαύτωμα, ειδικά κατασκευασμένη ώστε να μεταφέρεται σε μια συνηθισμένη μουσειο-βαλίτσα, χωρισμένη σε τρεις διδακτικές ενότητες και απολύτως κατάλληλη για επεξεργασία και παρουσίαση από τα ίδια τα παιδιά μέσα στην τάξη. Ολοκληρώνοντας τα εργαστήρια, η καθηγήτρια χορού και χοροθεραπεύτρια Νίνα Αλκαλάη παρουσίασε το θεωρητικό υπόβαθρο ενός εναλλακτικού τρόπου διδασκαλίας, καθώς και τις προτάσεις της για μια «Βιωματική Διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσω της Τέχνης». Στη συνέχεια πραγματοποίησε μια άσκηση με τους εκπαιδευτικούς, με σκοπό να καταδείξει το πώς η βιωματική προσέγγιση του Ολοκαυτώματος μέσω των τεχνών μπορεί να «μιλήσει» πιο άμεσα στα παιδιά α- πό οποιαδήποτε ιστορικο-επιστημονική παρουσίαση. Συµπεράσµατα Το σεμινάριο έληξε με τη διατύπωση των συμπερασμάτων από τις παρουσιάσεις των δύο ημερών. Μετά το πέρας των εργασιών οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης, το οποίο είχε διανεμηθεί με σκοπό τη βελτίωση του σεμιναρίου. Από τις απαντήσεις τους συνάγεται ότι η γνώμη τους για τη διοργάνωση και το περιεχόμενο του σεμιναρίου ήταν θετική. Αποτελεί διαπίστωση από τις συζητήσεις μας με τους Η κ. Ζανέτ Μπαττίνου, διευθύντρια του Ε.Μ.Ε., διατύπωσε τα συμπεράσματά από τις παρουσιάσεις των δύο ημερών εκπαιδευτικούς, αλλά και από τα σχόλιά τους στο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης, ότι το σεμινάριο θα πρέπει να έχει μεγαλύτερη διάρκεια στο μέλλον, πιθανώς 2 1 / 2 μέρες -αντί για 1 1 / 2 - ή να γίνεται δύο φορές τον χρόνο. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί ζήτησαν περισσότερες ημερίδες, εργαστήρια και διαλέξεις για το Ολοκαύτωμα και για σχετικά θέματα, όπως η ιστορία των Ελλήνων Εβραίων, η συμβολή τους στην ελληνική κοινωνία, ο αντισημιτισμός, ο ιστορικός αναθεωρητισμός, οι σύγχρονες γενοκτονίες κ.ά. Υ- πάρχει ακόμη έντονο ενδιαφέρον για τη διενέργεια υποδειγματικής διδασκαλίας πάνω στο Ολοκαύτωμα και για την παρουσίαση περισσότερων σχετικών διδακτικών προτάσεων, αίτημα που έχει διατυπωθεί και παλιότερα. Τέλος, πολλοί από τους εκπαιδευτικούς συμπλήρωσαν τα στοιχεία τους σε διαθέσιμη σελίδα, με σκοπό να βρίσκονται σε επαφή με το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος προκειμένου να ενημερώνονται για εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και για τη συγκεκριμένη ετήσια εκπαιδευτική διημερίδα. Από την Παρασκευή 9 Νοεμβρίου μέχρι την Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2007 η μουσειοπαιδαγωγός του Ε.Μ.Ε. Οριέττα Τρέβεζα-Σούση πήρε μέρος στο συνέδριο με θέμα «Μουσεία και Εκπαίδευση», το οποίο διοργανώθηκε στον Βόλο από τα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM). Στόχος του συνεδρίου ήταν η ανάπτυξη του διαλόγου μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων με σκοπό την κριτική αποτίμηση του έργου που έχει ήδη συντελεστεί στη χώρα μας ως προς τις εκπαιδευτικές κυρίως δράσεις που έχουν σχεδιαστεί και εφαρμοστεί Εκπαιδευτικό πρόγραµµα σε συνεργασία µε το American Community School of Athens και την Μπέρρυ Ναχµία Στις 25 Μαΐου 2007 το American Community School of Athens πήρε μέρος σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ε.Μ.Ε. για το Ολοκαύτωμα. Tα παιδιά είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα με υλικό που είχε σταλεί στο σχολείο, ντοκιμαντέρ και εκδόσεις με μαρτυρίες επιζησάντων. Οι μαθητές ξεναγήθηκαν στον χώρο του Ολοκαυτώματος του Μουσείου και η πρόεδρος του Συλλόγου Ομήρων Ισραηλιτών Ελλάδος Μπέρρυ Ναχμία απάντησε στις ερωτήσεις τους, ενώ στη συνέχεια τους μίλησε για τις δικές της εμπειρίες. Η προσωπική επαφή με την κ. Ναχμία, με την αμεσότητα που τη χαρακτηρίζει, έδωσε στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα να συζητήσουν και να προβληματιστούν. Στη συνέχεια τα παιδιά δημιούργησαν ένα DVD, το ο- ποίο παρουσίασαν στο σχολείο τους. Συµµετοχή της µουσειοπαιδαγωγού του Ε.Μ.Ε. στο Πανελλήνιο Συνέδριο «Μουσεία και Εκπαίδευση» Εκπαίδευση σε μουσεία. Ο διάλογος αυτός αποσκοπεί στο να ε- πισημανθούν τα θετικά και γόνιμα επιτεύγματα, καθώς και τα όποια προβλήματα, αλλά να ανοιχτούν και νέοι ορίζοντες σε αυτό τον ιδιαίτερα ζωτικό και ραγδαία αναπτυσσόμενο τομέα. Επιπλέον, λόγω της ιδιαίτερης σημασίας που φαίνεται ότι αποκτά η μουσειακή εκπαίδευση, το συνέδριο ασχολήθηκε και με θέματα που αφορούν στην εκπαίδευση, κατάρτιση και επιμόρφωση μουσειοπαιδαγωγών και εκπαιδευτικών από πανεπιστήμια, μουσεία και άλλους φορείς και οργανισμούς ως προς τη δημιουργική προσέγγιση των μουσείων, αλλά και ευρύτερα των τεχνών, των επιστημών και των χώρων πολιτισμικής αναφοράς. 11

Εκπαίδευση Επίσκεψη της µουσειοπαιδαγωγού του Ε.Μ.Ε. στο 2ο Γυµνάσιο Γέρακα Επίσκεψη της έκτης τάξης του Εβραϊκού Σχολείου Αθηνών στο Ε.Μ.Ε. Εκπαίδευση Την Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2007 η μουσειοπαιδαγωγός του Ε.Μ.Ε. Οριέττα Τρέβεζα-Σούση προσκλήθηκε στο 2ο Γυμνάσιο Γέρακα από την εκπαιδευτικό και υπεύθυνη της σχολικής βιβλιοθήκης Εμμανουέλα Αγραδά με σκοπό να παρουσιάσει στους εκπαιδευτικούς αλλά και σε τμήμα μαθητών τη μουσειοσκευή «Κρυμμένα Παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής». Στον χώρο της βιβλιοθήκης του σχολείου οι μαθητές -χωρισμένοι σε έξι ομάδες- έκαναν έρευνα για τα κρυμμένα παιδιά και τις οικογένειές τους στην Ελλάδα της Κατοχής, μέσα από κείμενα, αντικείμενα και φωτογραφίες. Στο τέλος οι ομάδες παρουσίασαν σε ένα αρθρωτό πανό -το οποίο περιλαμβάνεται στη μουσειοσκευή- τα αντικείμενα και τις πληροφορίες που συνδέονται με την ιστορία του κάθε παιδιού. Ακολούθησε η ανάπτυξη του προβληματισμού σε σχέση με το τι συμβαίνει σήμερα και πόσο επίκαιρες είναι αυτές οι ιστορίες των παιδιών.τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να δανειστούν τις εκδόσεις και το οπτικοακουστικό υλικό που περιλαμβάνει η μουσειοσκευή. Για να μπορέσουν όλοι οι μαθητές να μετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα και να το επεκτείνουν με τις δημιουργικές δραστηριότητες και θεατρικά δρώμενα που προτείνονται, η μουσειοσκευή παρέμεινε στο σχολείο για δύο μήνες. Την Τετάρτη 23 Ιανουαρίου 2008 οι μαθητές της έκτης τάξης του Εβραϊκού Σχολείου Αθηνών επισκέφθηκαν τους χώρους του Μουσείου με σκοπό να μετέχουν σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα και να ξεναγηθούν στη φωτογραφική περιοδική έκθεση/εγκατάσταση «Peenemünde». Το πρόγραμμα που επέλεξαν τα παιδιά ήταν «Ο μικρός επιμελητής». Στόχος του προγράμματος ήταν η βαθύτερη και πιο ουσιαστική γνωριμία των παιδιών με τις μουσειακές διαδικασίες ένταξης ενός αντικειμένου στη συλλογή του Μουσείου, μέσα από την ενασχόλησή τους με όλα τα στάδια της εισαγωγής ενός αυθεντικού αντικειμένου στο σύστημα καταγραφής και τεκμηρίωσης και της ένταξής του στους αποθηκευτικούς χώρους του Μουσείου. Συµµετοχή της µουσειοπαιδαγωγού του Ε.Μ.Ε. στην 11η Ενηµερωτική Συνάντηση «Εκπαίδευση και Νεοελληνική Πολιτιστική Κληρονοµιά» Αυτό επιτεύχθηκε μέσα από παιχνίδια ρόλων και έρευνα στον χώρο του Μουσείου, στη βιβλιοθήκη και το Διαδίκτυο. Στο τέλος ήρθαν σε επαφή με τον αποθηκευτικό χώρο της συλλογής και τοποθέτησαν στο κατάλληλο σημείο το αντικείμενο που επεξεργάστηκαν. 12 Την Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2007 η μουσειοπαιδαγωγός του Ε.Μ.Ε. Οριέττα Τρέβεζα-Σούση παρουσίασε στην 11η Ενημερωτική Συνάντηση «Εκπαίδευση και Νεοελληνική Πολιτιστική Κληρονομιά», με θέμα «Διαπολιτισμικός Διάλογος και Εκπαιδευτικά Προγράμματα», το πρόγραμμα του Ε.Μ.Ε. «Το καντήλι». Το πρόγραμμα αυτό σχεδιάστηκε για το Διαπολιτισμικό Δημοτικό Σχολείο στο Ίλιον και αναφέρεται στη χρήση του καντηλιού στις τρεις κύριες μονοθεϊστικές θρησκείες. Το πρόγραμμα εξελίσσεται μέσα από έρευνα των μαθητών για τη χρήση του καντηλιού, τους συμβολισμούς του και τα υλικά κατασκευής του. Η γνώση και η κατανόηση επιτυγχάνεται μέσα από δρώμενα, κατασκευές, λογοτεχνικά κείμενα, παραμύθια και οικογενειακές ιστορίες. Ακολούθησε η δημιουργική δραστηριότητα «Μάσκα- Σπίτι» και η δημιουργία από τα παιδιά μιας έκθεσης στον χώρο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Με την ευκαιρία της γιορτής του Του Μπισβάτ (Πρωτοχρονιά των Δέντρων), τα παιδιά δοκίμασαν το παραδοσιακό γλυκό ασουρέ -με σιτάρι και ξηρούς καρπούς- και πήραν μαζί τους τη συνταγή για να το φτιάξουν στο σπίτι. Από το Μουσείο έφυγαν με καταλόγους και ενθύμια από την επίσκεψή τους αυτή. 13

Εκπαίδευση Επίσκεψη της Οµάδας Επιµόρφωσης Εκπαιδευτικών του Παιδικού Μουσείου στο Ε.M.E. Στο πλαίσιο της συνεργασίας των δύο μουσείων, λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο απογευματινά εργαστήρια στον χώρο του Εβραϊκού Μουσείου. Τη Δευτέρα 28 Ιανουαρίου από τις 17:30 μέχρι τις 20:30 πραγματοποιήθηκε στο Ε.Μ.Ε. από τη Χριστίνα Ντηρογιάννη, σε συνεργασία με την Οριέττα Τρέβεζα-Σούση, το φετινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και η ένταξη των μουσείων στη διδασκαλία: Η μέθοδος του ιστορικού». Πρόκειται για μια εκπαιδευτική μέθοδο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολύ καλά α- ποτελέσματα σε ιστορικά μουσεία. Ακολουθούνται οι ίδιες διαδικασίες που περιλαμβάνονται στη λύση προβλημάτων και στην επιστημονική μέθοδο: αναγνώριση, εξακρίβωση προβλήματος - σχέδιο έρευνας - συλλογή πληροφοριών - επεξεργασία δεδομένων - ανάλυση πληροφοριών - σύνθεση (συμπεράσματα, ερμηνεία). Οι εκπαιδευόμενοι ερμηνευτές ερεύνησαν τα θέματα με τα οποία θα μπορούσε να ασχοληθεί κάποιος στο Εβραϊκό Μουσείο, αποφάσισαν σε ποιο θα ήθελαν να επικεντρωθούν, χωρίστηκαν σε ομάδες και έκαναν την έρευνά τους στους χώρους του Μουσείου, βασιζόμενοι στην παρατήρηση των αντικειμένων, στη σύγκρισή τους με γνωστά αντικείμενα και σε άλλες πήγες (π.χ. στις πινακίδες του Μουσείου). Οι ομάδες παρουσίασαν τα πρώτα συμπεράσματά τους και θεώρησαν σκόπιμη τη συνέχιση της έρευνας αυτής σε σχετική βιβλιογραφία και ιστοσελίδες. Με τη λήξη του εργαστηρίου οι εκπαιδευόμενοι ερμηνευτές διαπίστωσαν το πώς μπορεί να υλοποιηθεί ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στους χώρους του Εβραϊκού Μουσείου, έμαθαν πολλά πράγματα που τους ήταν άγνωστα σε σχέση με την εβραϊκή ιστορία και παράδοση στην Ελλάδα, τους παραχωρήθηκε υλικό και ορίστηκαν ραντεβού για επισκέψεις των σχολικών τους ομάδων. 3 Ιανουαρίου 2007 Επισκέφθηκε το Ε.Μ.Ε. ο Claude Singer, επικεφαλής της Εκπαιδευτικής Επιτροπής του οργανισμού International Task Force for Holocaust Education, Remembrance and Research, και η σύζυγός του Patricia Hidiroglou, καθηγήτρια του Ρωμανιώτικου Εβραϊσμού στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. 16 Φεβρουαρίου 2007 Ξεναγήθηκε στη μόνιμη έκθεση και ενημερώθηκε για τα προγράμματα του Μουσείου σχετικά με το Ολοκαύτωμα και τη διδασκαλία του στην Ελλάδα ο λόρδος Greville Janner, μέλος της Βουλής των Λόρδων του βρετανικού Κοινοβουλίου. Μουσειακό Ηµερολόγιο 2007 26 Φεβρουαρίου 2007 Διοργανώθηκε με πρωτοβουλία του επίτιμου προέδρου του Ε.Μ.Ε. Σαμ Μπενρουμπή συνάντηση γνωριμίας και ενημέρωσης για δημοσιογράφους. Τα μέλη του Τύπου, αλλά και φοιτητές δημοσιογραφίας που παρέστησαν, ξεναγήθηκαν στο Μουσείο, ενημερώθηκαν για τα προγράμματά του και στη συνέχεια -κατά τη διάρκεια ελαφρού γεύματοςείχαν την ευκαιρία να συζητήσουν με μέλη του διοικητικού συμβουλίου και του προσωπικού. 23 Μαρτίου 2007 Πραγματοποιήθηκε συνάντηση ενημέρωσης με τους Radu Ioannid και Vadim Altskan από το U.S. Holocaust Memorial Museum της Ουάσινγκτον. 10-12 Ιουνίου 2007 Το Ε.Μ.Ε. συμμετείχε -ως μέλος της ελληνικής αποστολής- στην ετήσια συνάντηση του οργανισμού International Task Force for Holocaust Education, Remembrance and Research στην Πράγα. 22 Οκτωβρίου 2007 Το Μουσείο υποδέχθηκε τον Christian Kennedy, ειδικό απεσταλμένο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών για θέματα Ολοκαυτώματος. Έπειτα από ξενάγηση με ειδική αναφορά στα προγράμματα, εκδόσεις και εκδηλώσεις του Μουσείου σχετικά με το Ολοκαύτωμα, παρατέθηκε γεύμα στον ίδιο και στον συνοδεύοντα Paul Carter από την πρεσβεία των ΗΠΑ. 31 Οκτωβρίου 2007 Επισκέφθηκε το Ε.Μ.Ε. ο Christoff Farnaud, νέος πρεσβευτής της Γαλλίας στην Αθήνα. 14 Έκθεση - Μουσειοσκευή µε θέµα: «Ο Β Παγκόσµιος Πόλεµος και το Ολοκαύτωµα στην Ελλάδα» Στόχος του εκπαιδευτικού αυτού υλικού είναι να ενισχύσει τον εκπαιδευτικό στην προσπάθειά του για βιωματική προσέγγιση της διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος αλλά και τη μνημόνευση της Εθνικής Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Με το υλικό αυτό δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας μιας φωτογραφικής έκθεσης μέσα στην τάξη ή σε άλλο χώρο του σχολείου. Αποτελείται από τρεις κύριες ενότητες: Η ζωή πριν από τον πόλεμο. Ο Β Παγκόσμιος και το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων. Η ζωή μετά τον πόλεμο μέχρι σήμερα. Κάθε ενότητα αποτελείται από συγκεκριμένο αριθμό φωτογραφιών με λεζάντες και συνοδευτικό κείμενο, το οποίο εντάσσεται μέσα στην έκθεση πριν από κάθε ενότητα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον εκπαιδευτικό και να φωτοτυπηθεί για τους μαθητές. Επιπλέον, για τα σχολεία που δεν μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση στο Μουσείο μια τέταρτη ενότητα με τίτλο «Το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος» παρέχει φωτογραφικό υλικό από τον χώρο Ολοκαυτώματος του Ε.Μ.Ε. με ενδυμασίες και προσωπικά αντικείμενα ανθρώπων που οδηγηθήκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η έκθεση αυτή έχει τη μορφή μουσειοσκευής για να μπορεί να μεταφερθεί εύκολα και να αποσταλεί σε όλη την Ελλάδα. Η μουσειοσκευή περιέχει επιπλέον επιλεγμένες συνοδευτικές εκδόσεις και οπτικοακουστικό υλικό του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος. Ο δανεισμός του υλικού γίνεται ύστερα από γραπτή αίτηση του σχολείου, ενώ το Μουσείο συνιστά πριν από τον δανεισμό την ενημέρωση του εκπαιδευτικού για τη χρήση της μουσειοσκευής από την υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Ε.Μ.Ε. Οριέττα Τρέβεζα-Σούση. 18 Απριλίου 2007 Στο πλαίσιο επίσκεψης αντιπροσωπείας του οργανισμού AIPAC (Αμερικανο- Ισραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων) στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκε οργανωμένη ξενάγηση στο Μουσείο και ταυτόχρονη παρουσίαση της μακραίωνης ιστορίας των Εβραίων στην Ελλάδα. 20 Απριλίου 2007 Ο Greg Matsson, επικεφαλής της αμερικανικής αποστολής στο International Task Force for Holocaust Education, Remembrance and Research, ξεναγήθηκε στο Ε.Μ.Ε. Ακολούθησε συνάντηση και συζήτηση με τον επικεφαλής και μέλη της ελληνικής αποστολής στον ίδιο οργανισμό. τον Μάιο του 2007 Τυπώθηκε η δεύτερη έκδοση του καταλόγου της έκθεσης «Κρυμμένα Παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής», η οποία συμπεριέλαβε και τρεις νέες μαρτυρίες. 17-20 Νοεµβρίου 2007 Έλαβε χώρα το ετήσιο συνέδριο του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Εβραϊκών Μουσείων (ΑEJM). Το συνέδριο ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς διοργανώθηκε από το νέο Εβραϊκό Μουσείο του Μονάχου. στα τέλη Νοεµβρίου 2007 Ολοκληρώθηκε επιτυχώς η διαδικασία καθαρισμού και ανανέωσης των προθηκών της μόνιμης έκθεσης του Ε.Μ.Ε., εργασία που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2007 (βλ. NSL 55). 15

Δεκαπενθήµερο εκδηλώσεων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος Εθνική Ηµέρα Μνήµης του Ολοκαυτώµατος 16 Στο πλαίσιο της Εθνικής Ημέρας Μνήμης Θυμάτων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, η οποία σύμφωνα με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων έχει οριστεί να είναι η 27η Ιανουαρίου, το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος παρουσίασε τη Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2008 στο φουαγιέ της Αίθουσας Φίλων του Μεγάρου Μουσικής την περιοδεύουσα έκθεση με τίτλο «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941-1944 / Προσωπικές Μαρτυρίες», κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων που διοργάνωσε η Νομαρχία Αθηνών και το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο. Χορηγός της παρουσίασης ήταν ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος Μάκης Μάτσας. Με την έκθεση αυτή, η οποία συνδυάζει πολλαπλές περιοχές έρευνας, το Μουσείο στοχεύει στην εμπεριστατωμένη παρουσίαση των τραγικών γεγονότων εκείνης της περιόδου. Διερευνά με συντομία όλες τις πλευρές, τα κύρια γεγονότα και τις περιστάσεις με σκοπό να συμβάλλει στην καλύτερη γνώση και κατανόηση του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα. Η έκθεση αποτελεί προϊόν συνεχούς έρευνας και εμπλουτισμού. Στη φετινή παρουσίαση προστέθηκαν σύγχρονες φωτογραφίες των στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης, τις οποίες τράβηξε ο Ελληνοεβραίος φωτογράφος Σαμουήλ Νεγρίν το 2002, καθώς και προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που έζησαν από διαφορετική σκοπιά, θέση, ιδιότητα ή τύχη τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, ως θύματα, αγωνιστές ή σωτήρες. Μέσα στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο της έκθεσης, οι περιπέτειες των ανθρώπων αυτών εντάσσονται σε συγκεκριμένη προοπτική και μεταδίδουν στον επισκέπτη το κλίμα της εποχής, τις τρομερές δυσκολίες, τα διλήμματα που αντιμετώπισαν και τις αποφάσεις ζωής ή θανάτου που κλήθηκαν να πάρουν. Ταυτόχρονα, το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος παρουσίασε στον χώρο του την έκθεση φωτογραφίας της Franka Hörnschemeyer με τίτλο «Peenemünde». Μέσω εγκυκλίου που στάλθηκε από το υπουργείο Παιδείας στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, προσκλήθηκαν όλοι οι ενδιαφερόμενοι να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα. Τα προγράμματα και οι δραστηριότητες για σχολεία και οικογένειες που περιγράφονται παρακάτω πραγματοποιήθηκαν στον χώρο του Μουσείου από την Κυριακή 27 Ιανουαρίου έως την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2008 καθημερινά. Στόχος των προγραμμάτων αυτών ήταν να διερευνήσουν τα παιδιά τα κύρια γεγονότα του Β Παγκόσμιου Πολέμου στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Να μάθουν δηλαδή, μέσα από ιστορικά στοιχεία, φωτογραφίες και μαρτυρίες, για την τύχη των Εβραίων και των άλλων θυμάτων του Ολοκαυτώματος και να συζητήσουν τη σημασία των ηθικών ζητημάτων που προκύπτουν για τη ζωή μας σήμερα. Η καθηγήτρια χορού και χοροθεραπεύτρια Νίνα Αλκαλάη, σε συνεργασία με την υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Εβραϊκού Μουσείου Οριέττα Τρέβεζα-Σούση, πρότεινε τη βιωματική διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσω της τέχνης (μουσική, χο- ρός, ζωγραφική και κολάζ). Έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι η βιωματική προσέγγιση ιστορικών θεμάτων μπορεί να «μιλήσει» πιο άμεσα στα παιδιά, βοηθώντας τα να προσεγγίσουν τις εμπειρίες άλλων Δραστηριότητες και εκδηλώσεις που πραγµατοποιήθηκαν στον χώρο του Ε.Μ.Ε. Γνωριμία με την περιοδική έκθεση φωτογραφίας «Peenemünde». Γνωριμία με τη νέα διαδραστική ψηφιακή εφαρμογή του Ε.Μ.Ε. με τίτλο «Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος και το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941-1944». Βιωματική διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσω της τέχνης. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε συνεργασία με τη Νίνα Αλκαλάη, καθηγήτρια χορού και χοροθεραπεύτρια. Καλλιτεχνικό εργαστήρι - κατασκευή κολάζ / «Σπίτι - Μάσκα». Προβολή DVD με μαρτυρίες από κρυμμένα παιδιά Δραστηριότητες και εκδηλώσεις που της Κατοχής και επιζήσαντες από το Ολοκαύτωμα, πραγµατοποιήθηκαν στον χώρο του Ε.Μ.Ε. καθώς και ντοκιμαντέρ για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνάντηση στον χώρο του Ε.Μ.Ε. με επιζήσαντες από το Ολοκαύτωμα και κρυμμένα παιδιά και συζήτηση για τις εμπειρίες τους. Θεατρικό δρώμενο αυτοσχεδιασμού: «Η Ιστορία του Αλμπέρτου». Εκπαιδευτική μουσειοσκευή: «Κρυμμένα Παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής». Εκπαιδευτική μουσειοσκευή: «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941-1944». Φωτογραφική έκθεση «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, 1941-1944». ανθρώπων, αλλά και τα ίδια τα έργα τέχνης που δημιουργήθηκαν στην προσπάθεια για επεξεργασία και κατανόηση των εμπειριών αυτών. Ενδεικτικά, το 11ο Γυμνάσιο Περιστερίου (την 1η Φεβρουαρίου 2008), το Γυμνάσιο Π. Φαλήρου (στις 5 Φεβρουαρίου) και το Γυμνάσιο Γέρακα (στις 7 Φεβρουαρίου) πήραν μέρος σε εκπαιδευτικά προγράμματα για το Ολοκαύτωμα, τα ο- ποία εξελίχτηκαν για όλα τα συμμετέχοντα σχολεία με τον ακόλουθο τρόπο: Αρχικά τα παιδιά παρακολούθησαν προβολή μαρτυριών επιζησάντων και ε- πισκέφτηκαν τον χώρο του Ολοκαυτώματος του Μουσείου, ενώ στη συνέχεια έκαναν έρευνα -χωρισμένα σε ομάδες-, μέσω του διαδραστικού κέντρου πληροφόρησης, για τη ζωή των Εβραίων στην Ελλάδα πριν από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκειά του αλλά και μετά τον πόλεμο. Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου περισσότερα από 28 δημόσια και ιδιωτικά σχολεία από όλη την Ελλάδα πήραν μέρος στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ε.Μ.Ε., δανείστηκαν τις εκθέσεις και τις μουσειοσκευές του, ενώ τους παραχωρήθηκε έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό για εργασία στην τάξη και εκδόσεις για τις βιβλιοθήκες τους. 17

Από τον Αλέξανδρο ως σήµερα: 2300 χρόνια Ελληνικού Εβραϊσµού 18 Το Ναζιστικό Ολοκαύτωµα και οι Έλληνες Εβραίοι Εκδηλώσεις του Συλλόγου Αµερικανών Φίλων του Ε.Μ.Ε. Στις 30 Ιανουαρίου 2008 ο δρ. Μίμης Κοέν, καθηγητής και επικεφαλής του Τμήματος Πλαστικής Επανορθωτικής και Αισθητικής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου του Ιλινόις στο Σικάγο και ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Ο δρ. Μίμης Κοέν Αμερικανών Φίλων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, έκανε μια παρουσίαση, με χρήση πολλαπλών ηλεκτρονικών μέσων, σε ανάμνηση της Απελευθέρωσης των Στρατοπέδων Συγκέντρωσης. Η παρουσίαση έγινε στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις και συγχρηματοδοτήθηκε από το Κέντρο Λεβίν Χιλέλ και το Τμήμα Εβραϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου. Η εύγλωττη ομιλία του δρ. Κοέν για τους Εβραίους της Ελλάδας προσέλκυσε πλήθος ακροατών. Στις 3 Δεκεμβρίου 2007 οι Αμερικανοί Φίλοι του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος γιόρτασαν τα 25 χρόνια από την ίδρυση του συλλόγου τους και συγχρόνως τα 30 χρόνια από την ίδρυση του Μουσείου. Με τη συμβολή της Αμερικανικής Σεφαραδικής Ομοσπονδίας (American Sephardi Federation) οργανώθηκε ένα πολυτελές επίσημο δείπνο στο ξενοδοχείο «Pierre» στην Πέμπτη Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, στο οποίο παρευρέθηκαν περίπου 260 προσκεκλημένοι, ορισμένοι μάλιστα και από την Ελλάδα. Μεταξύ των τιμώμενων προσώπων ήταν ιδρυτές του Μουσείου ή αντιπρόσωποί τους, ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Μουσείου Σ. Μάτσας και η διευθύντρια του Μουσείου Ζ. Μπαττίνου. Παρόντες ήταν επίσης ο Αριστερά, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος αφού έλαβε τη διάκριση «Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός» από τον Μάκη Μάτσα και τον Σολομών Ασσέρ. Δεξιά, μερικοί προσκεκλημένοι από την Ελλάδα Ο χώρος της έκθεσης στο Χιούστον Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος και η τέως γενική πρόξενος της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη Αικ. Μπούρα, οι οποίοι και τιμήθηκαν για τις εξαιρετικές τους υπηρεσίες. Ειδικά για τον Αρχιεπίσκοπο, οι Αμερικανοί Φίλοι εγκαινίασαν το Βραβείο Δαμασκηνού, στη μνήμη του αξιοθαύμαστου ιεράρχη, ο οποίος τόσο βοήθησε τους Έλληνες Εβραίους κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Στην εκδήλωση τιμήθηκαν επίσης και οι ιδρυτές του Συλλόγου Αμερικανών Φίλων, οι οποίοι διέδωσαν τόσο τη φήμη του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας όσο και αυτή των εβραϊκών της κοινοτήτων, που είναι οι παλαιότερες της Ευρώπης. Για τον λόγο αυτό, ο τίτλος της εκδήλωσης ήταν «Από τον Αλέξανδρο ως σήμερα: 2300 χρόνια Ελληνικού Εβραϊσμού». Η τιμητική διάκριση της τέως προξένου Αικατερίνης Μπούρα. Ο Σολομών Ασσέρ, ο πρόεδρος του Κ.Ι.Σ. Μωϋσής Κωνσταντίνης και ο πρέσβης της Ελλάδας Αλέξανδρος Μαλλιάς Τα «Κρυµµένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής» στο Χιούστον των ΗΠΑ Το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο των Νοτιοδυτικών ΗΠΑ και οι Α- μερικανοί Φίλοι του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, σε συνεργασία με το Κέντρο της Εβραϊκής Κοινότητας του Χιούστον, παρουσίασαν την έκθεση «Κρυμμένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής» στην γκαλερί Deutser, στο Χιούστον του Τέξας. Στην τελετή εγκαινίων παρευρέθηκε ο κυβερνήτης Μάικλ Δουκάκης. Η έκθεση διάρκεσε από 13 Ιανουαρίου ως 7 Φεβρουαρίου 2008 και πλαισιώθηκε από διαλέξεις των καθηγητών James C. Skedros, Louis Markos και Renée Levine-Melammed. Η τελευταία παρουσίασε ένα διήμερο σεμινάριο για την Μπουένα Σαρφάττυ με τίτλο «Μεταφρασμένη ποίηση Λαδίνο: Μια ματιά στη ζωή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης τον εικοστό αιώνα». Η Μπουένα Σαρφάττυ ήταν Εβραία από τη Θεσσαλονίκη που έγινε αντάρτισσα κατά την Κατοχή, ενώ αργότερα έκανε καριέρα στον Καναδά ως ερμηνεύτρια παραδοσιακών και ρεμπέτικων τραγουδιών των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Η Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων τιμήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2008 στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη. Μετά την εισαγωγή της προξένου Άγκι Μπαλτά, ακολούθησαν ομιλίες από τον ραβίνο Μάρτιν Κόεν, το γενικό πρόξενο της Κύπρου στη Νέα Υόρκη Ανδρέα Παναγιώτου και τον μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο. Ακολούθησε προβολή του ντοκιμαντέρ του Τώνη Λυκουρέση «Το τραγούδι της Ζωής», με θέμα την Εβραϊκή Κοινότητα της Ζακύνθου από τα μέσα του 15ου αιώνα ως σήμερα. Ο Έλληνας πρέσβης Αλέξανδρος Μαλλιάς, η Κίτυ Δουκάκη, ο κυβερνήτης Μάικλ Δουκάκης, η Σέρυ Γουάινμαν (πρόεδρος της Αμερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής, τμήμα Λος Άντζελες) Δεξίωση στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη µε αφορµή την Ηµέρα Μνήµης του Ολοκαυτώµατος των Ελλήνων Εβραίων Η γενική πρόξενος της Ελλάδας στη Ν.Υόρκη Άγκι Μπαλτά «Μια Εβραϊκή Ματιά στην Ελλάδα» Αθήνα, Δελφοί, Θεσσαλονίκη, 11 23 Σεπτεμβρίου 2008 Το Εβραϊκό Μουσείο της Νέας Υόρκης, σε συνεργασία με τους Αμερικανούς Φίλους του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, παρουσιάζουν με περηφάνια ένα νέο ταξίδι με προορισμό τις παλαιότερες εβραϊκές κοινότητες στην Ευρώπη και στόχο την ανακάλυψη της ιστορίας και του πολιτισμού τους. Η έκθεση «Κρυµµένα παιδιά» στο Λος Άντζελες Στις 19 Φεβρουαρίου 2008 εγκαινιάστηκε στη σεφαραδίτικη Συναγωγή Τιφέρετ Ισραέλ στο Λος Άντζελες η έκθεση «Κρυμμένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής». Η εκδήλωση έγινε υπό την αιγίδα του προσφάτως εκλιπόντα βουλευτή των ΗΠΑ Τομ Λάντος, προέδρου της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων, και του Έλληνα πρέσβη, Αλέξανδρου Οι θέσεις είναι περιορισμένες, και οι μόλις 32 συμμετέχοντες θα συναντηθούν με μέλη των εβραϊκών κοινοτήτων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και θα επισκεφθούν σημαντικά μνημεία της χώρας, μεταξύ των οποίων την Ακρόπολη και το Νέο Μουσείο Ακρόπολης που άνοιξε φέτος. Οι ταξιδιώτες θα συνοδεύονται από εξαιρετικούς ξεναγούς, θα μείνουν σε κορυφαία ξενοδοχεία και θα παρακολουθήσουν διαλέξεις από Έλληνες επιστήμονες. Ελπίζουμε ότι το ταξίδι αυτό θα αποτελέσει μια μοναδική και συναρπαστική εμπειρία. Μαλλιά. Το Ελληνικό Γενικό Προξενείο του Λος Άντζελες και το τοπικό γραφείο της Αμερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής συνεργάστηκαν για τη διοργάνωση της έκθεσης, η οποία παρουσιάζει τις ιστορίες 16 Εβραιόπαιδων από την Ελλάδα που επέζησαν από τη Ναζιστική Κατοχή με τη βοήθεια Χριστιανών συμπατριωτών τους. Η έκθεση συγχρηματοδοτήθηκε επίσης από τη Συναγωγή Τιφέρετ Ισραέλ και τους Αμερικανούς Φίλους του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Μωρίς Αμάτο και της Εβραϊκής Ιστορικής Εταιρίας Ρόδου. Στα εγκαίνια παραβρέθηκαν περισσότεροι από 400 προσκεκλημένοι, οι οποίοι άκουσαν ομιλίες από το ραβίνο της συναγωγής Ντάνιελ Μπουσκίλα, τον κυβερνήτη Μάικλ Δουκάκη, τον πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας Μωυσή Κωνσταντίνη, τον Έλληνα πρέσβη στις ΗΠΑ, Αλέξανδρο Μαλλιά, τον πρόεδρο των Αμερικανών Φίλων του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος, Σολομών Ασσέρ, την πρόεδρο του παραρτήματος της Αμερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής στο Λος Άντζελες Σέρι Βάισμαν και τον καθηγητή Τζόναθαν Πετρόπουλο, διευθυντή του Κέντρου για τη Μελέτη του Ολοκαυτώματος, των Γενοκτονιών και της Ιστορίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Κολεγίου Κλέρμοντ Μακένα. Την τελετή έκλεισαν τραγούδια από τον Κάντορα Μιζραχί της Συναγωγής και τον Τζον Μπάκα, διάκονο της Αγίας Σοφίας (της Ελληνικής Ορθόδοξης Μητρόπολης της πόλης). Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή στο «Εκθεσιακό Κέντρο Οικογένειας Λεβί» της Συναγωγής ως τις 18 Απριλίου 2008. Ο ραβίνος Μάρτιν Κόεν, μέλος του επίτιμου συμβουλίου των Αμερικανών Φίλων, αναπέμπει το Καντίς Ο Αρχιεπίσκοπος Δημήτριος κατά την ομιλία του στο προξενείο Μήνυµα της Υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη για τα εγκαίνια της έκθεσης «Κρυµµένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής» που έγιναν στο Λος Άντζελες, 19 Φεβρουαρίου 2008 Μακριά σας μεν, αλλά κοντά σας στη σκέψη, σας στέλνω τους θερμούς μου χαιρετισμούς και εγκάρδια συγχαρητήρια για την έκθεση «Κρυμμένα παιδιά στην Ελλάδα της Κατοχής», μια μαρτυρία της θέλησης και της αποφασιστικότητας, τόσο αυτών που σώθηκαν, όσο και των σωτήρων τους, που όλοι τους είναι επιζήσαντες μιας από τις σκοτεινότερες πτυχές της ιστορίας, η οποία ερείπωσε την Ελλάδα. Χάρη στο θάρρος των συμπατριωτών τους, τα δεκαέξι παιδιά της έκθεσης μεγάλωσαν και έγιναν άξιοι πολίτες της Ελλάδας, εμπλουτίζοντας με την παρουσία τους τον καμβά της ελληνικής κοινωνίας. Επιπλέον, αυτή η φαινομενικά απλή έκθεση αποτελεί α- πόδειξη της δύναμης του καθενός μας, της δύναμης του ατόμου να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου. Τα παιδιά αυτά σώθηκαν από ανθρώπους που διακινδύνευσαν τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα, όχι μόνο τη δική τους, αλλά και των οικογενειών τους. Με τον τρόπο αυτό όμως δεν έσωσαν απλά ζωές: διέσωσαν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αποκατέστησαν την πίστη μας στην ανθρωπότητα και μας έκαναν περήφανους. Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα και για τους δύο ρόλους, του διασωθέντα και του σωτήρα, από τον εντιμότατο Τομ Λάντος, που, πριν από το θάνατό του, προσφέρθηκε γενναιόδωρα να θέσει αυτή την εκδήλωση υπό την αιγίδα του. Επιζήσας του Ολοκαυτώματος και ο ίδιος στην ηλικία των 16, ο Τομ Λάντος αφιέρωσε τη ζωή του στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ξεπέρασε την τραγωδία για να γίνει ένας άνθρωπος με όραμα, θάρρος και ανθρωπισμό. Αφιέρωσε τη ζωή του στην υπηρεσία των άλλων και έκανε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια κεντρικό άξονα της ζωής του. Την περασμένη εβδομάδα, με τιμή και ταπεινότητα δέχθηκα να λάβω μέρος σε μια ειδική τελετή που έγινε στη μνήμη του στο Λόφο του Καπιτωλίου της Αμερικανικής πρωτεύουσας, μαζί με το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Μπαν Κι-Μουν, την Αμερικανίδα Υπουργό Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις, την Ισραηλινή Υπουργό Εξωτερικών, Τσίπι Λίβνι και άλλες προσωπικότητες. Η σημερινή εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του. 19

Ρόζα Μπενβενίστε Το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος πενθεί την απώλεια της πολύτιμης εθελόντριάς του Ρόζας Μπενβενίστε, η ο- ποία απεβίωσε την Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2008. Η Ρόζα Κοέν-Μπενβενίστε γεννήθηκε στις 30 Ιουνίου 1919 στη Θεσσαλονίκη, κόρη του Βιτάλ Κοέν και της Φλώρας Γκαττένιο. Είχε έναν αδελφό, τον Αλμπέρ, ο οποίος απεβίωσε το 2003. Πήγε δημοτικό σχολείο στην Ecole Francoallemande και γυμνάσιο στο American Girls School. Μετά την αποφοίτησή της από το σχολείο, σπούδασε στη σχολή της ORT, όπου έμαθε ραπτική. Λίγο πριν από τον πόλεμο παντρεύτηκε τον Ραχαμίμ (Ρενέ) Μπενβενίστε και αργότερα μετακόμισαν στην Αθήνα. Απέκτησαν δύο παιδιά, τον Αλμπέρτο και τη Σάρα. Μετά τον πόλεμο δίδασκε αγγλικά σε ιδιαίτερα μαθήματα. Για 24 χρόνια ήταν πιστή εθελόντρια στο Μουσείο και παρακολούθησε την πορεία του σε τρία διαφορετικά οικήματα, σχεδόν από την αρχή μέχρι το φθινόπωρο του 2007, οπότε και ασθένησε σοβαρά. Η ειδικότητά της ήταν η ξενάγηση των επισκεπτών, την οποία έκανε ανελλιπώς για τρεις ημέρες κάθε εβδομάδα σε μια πληθώρα γλωσσών, όπως ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά. Δεν τους μυούσε μόνο στην ελληνοεβραϊκή ιστορία και παράδοση, αλλά μοιραζόταν γενναιόδωρα μαζί τους και την προσωπική της εμπειρία από τη ζωή της στην προπολεμική Θεσσαλονίκη. Τον Απρίλιο του 2005 το διοικητικό συμβούλιο του Ε.Μ.Ε. τίμησε με ειδικό χρυσό μετάλλιο τη μακροχρόνια και ιδιαίτερα σημαντική προσφορά της στο Μουσείο. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ: ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ: ΖΑΝΕΤ ΜΠΑΤΤΙΝΟΥ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΚΩΣΤΗ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΡΙΑ ΟΡΙΕΤΤΑ ΤΡΕΒΕΖΑ - ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΝΑΝΑ ΜΠΑΤΗ - ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΧΑΓΙΑ ΚΟΕΝ - ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΡΑΧΗΛ ΦΕΛΛΟΥΣ - ΒΟΗΘΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΜAΡIA ΚΑΠΟΤΣΗ - ΣΥΝΤΗΡΗΤΡΙΑ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ - ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΖΑΚΛΙΝ ΣΙΜΧΑ Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος Νίκης 39, 105 57 Αθήνα Τηλ.: 210 32 25 582, Fax: 210 32 31 577 e-mail: info@jewishmuseum.gr website: www.jewishmuseum.gr Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 9.00-14.30, Κυριακή 10.00-14.00, Σάββατο κλειστά. COPYRIGHT: Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος 2008 Το Μουσείο δεν είναι υπεύθυνο για γνώμες και απόψεις συγγραφέων που δεν ανήκουν στο προσωπικό του. Δεν επιτρέπεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή των περιεχομένων του Newsletter, χωρίς την άδεια του Μουσείου. 20 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: PCR Αdv., THΛ.: 210 6109 611