Γιώργος Κοτανίδης: Η Ομπίντα είναι ένα προσωπικό μου στοίχημα

Γιώργος Κοτανίδης: Η Ομπίντα είναι ένα προσωπικό μου στοίχημα Από Γιώτα Κωνσταντινίδου - April 15, 2017 «Ομπίντα» τιτλοφορείται η παράσταση που γράφει, σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί ο Γιώργος Κοτανίδης. «Ομπίντα» σημαίνει στα ρωσικά, πικρία, κακοκάρδισμα. Η παράσταση έχοντας διανύσει μια πετυχημένη πορεία στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, μεταφέρεται στις 20-23 Απριλίου στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Το πολιτικό έργο που έγραψε ο Γιώργος Κοτανίδης μετά από εξαντλητική έρευνα, ανάδυση σε ιστορικά αρχεία και κείμενα, εμβάθυνση στο τελευταίο κείμενο του Νίκου Ζαχαριάδη, «Μήνυμα από την άλλη μεριά» καθώς και ένα ταξίδι στον τόπο εξορίας του ήρωα, στο Σουργκούτ της Σιβηρίας, καταδεικνύει τη διάθεσή του να αναμετρηθεί με πλήθος αναπάντητα ερωτήματα και προβληματισμούς μιας ταραγμένης εποχής και ενός ιστορικού τραγικού προσώπου. Αλλεπάλληλοι συνειρμοί και μια αδιάκοπη διακειμενικότητα αποτελούν το έδαφος ενός διαρκούς εναγώνιου ερωτήματος περί ιδεολογιών μέσα από την ανάγνωση ενός ηγέτη στην πιο ανθρώπινη εκδοχή του. «Το έργο από θεατρική άποψη είναι τραγωδία, με την έννοια ότι δείχνει το αδιέξοδο και την επιλογή του θανάτου του ήρωα που αρνείται να συμβιβαστεί. Από πολιτική άποψη είναι η απολογία ενός ανθρώπου που του στέρησαν το δικαίωμα να απολογηθεί, ακόμα και να αυτοκτονήσει αφού απέκρυψαν την αυτοκτονία του. Από ιστορική άποψη είναι όντως το «άνοιγμα ενός καλά κλειδωμένου ντουλαπιού της ιστορίας» ή καλύτερα το σκάψιμο στους πάγους της Σιβηρίας.» Page 1 of 6

«Πιστεύω ότι η πρόσφατη ιστορία μας είναι γεμάτη από συγκρούσεις και τραγωδίες που προσφέρουν υλικό για το θέατρο και είναι καλό να μας απασχολήσουν. Ή παράσταση αυτή ήταν ένα προσωπικό μου στοίχημα και πήρα όλα τα ρίσκα, καλλιτεχνικά και οικονομικά και η μεγάλη προσέλευση του κοινού με δικαίωσε.» «Ομπίντα» μια λέξη με τη δική της δυναμική. Είναι ο τρόπος για να εκφραστεί μια τραγική κατάσταση. «ΟΜΠΙΝΤΑ» για το τραγικό τέλος ενός ανθρώπου, ενός ηγέτη που σκοτώθηκε από αυτό που πίστεψε και υπηρέτησε πιστά όλη του τη ζωή. Γράφετε, ερμηνεύετε και σκηνοθετείτε. Πρόκειται για συσσωρευμένη ευθύνη ή πρόκληση. Πρόκειται για ένα προσωπικό στοίχημα. Ήθελα εδώ και χρόνια να ασχοληθώ με τον ιστορικό ηγέτη της αριστεράς που αυτοκτόνησε, στην ουσία δολοφονήθηκε, από το Σοβιετικό καθεστώς με την κάλυψη και τη συνενοχή του ΚΚΕ, του κόμματος που ήταν μέλος 35 χρόνια και Γενικός Γραμματέας του επί 25 χρόνια. Η αποκάλυψη της αυτοκτονίας με είχε συγκλονίσει. Ήταν ένα προσωπικό στοίχημα, ήθελα να συναντήσω το Νίκο Ζαχαριάδη στη σκηνή τις τελευταίες μέρες και ώρες της ζωής του, ήταν δηλαδή δεδομένο εξ αρχής ότι θα παίξω αυτόν το ρόλο. Έπρεπε λοιπόν πρώτα να γράψω το έργο, πράγμα που κανείς άλλος δεν είχε τέτοια επιθυμία, έκανα λοιπόν μια τεράστια έρευνα που κατέληξε στην «ΟΜΠΙΝΤΑ». Ύστερα υπήρχε το ζήτημα της σκηνοθεσίας και γράφοντας το έργο απέκτησα μια πλήρη άποψη για το πώς πρέπει να ανέβει σκηνοθετικά. Επειδή η δυσκολία ήταν μεγάλη στις πρόβες, ζήτησα από τον σκηνοθέτη και συνεργάτη μου Ιωσήφ Βαρδάκη να δουλέψει μαζί μας σαν συνεργαζόμενος σκηνοθέτης και έτσι φτάσαμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Πραγματοποιήσατε εξαντλητική έρευνα, προσεγγίσατε όλες τις δυνατές πηγές για το κείμενό σας, ιστορικά κείμενα, αρχεία, ήρθατε σε επαφή με το γιο του Ζαχαριάδη, τον επιμελητή των εκδόσεών του και το συγγραφέα Αλέξη Πάρνη. Το κύριο στοιχείο που με προσέλκυσε στο Νίκο Ζαχαριάδη είναι ότι μεγάλωσα ακούγοντας όλη την Ελλάδα να τον κατηγορεί, και την συντηρητική παράταξη που βγήκε νικήτρια στον εμφύλιο αλλά και το ίδιο του το κόμμα. Αυτό ήταν κάτι που δεν μπορούσα να το δεχτώ, ότι αυτός έφταιγε για όλα. Είχα πολλές ενδείξεις και στοιχεία ότι πρόκειται για μια ξεχωριστή προσωπικότητα της σύγχρονης ιστορίας μας και μέσα από την έρευνα που έκανα συνειδητοποίησα ότι πρόκειται για έναν τραγικό ήρωα και αυτό με οδήγησε στην «ΟΜΠΙΝΤΑ». Στον άνθρωπο, τον αγωνιστή, τον αμετανόητο Ζαχαριάδη, εσείς ποιο πρόσωπο αναγνώσατε και ποιο ερμηνεύετε. Ακριβώς αυτό: ότι είναι αμετανόητος, ότι αρνείται να δει ότι αυτό που τον οδηγεί στην αυτοκτονία, είναι η σοβιετική ηγεσία και το ίδιος του το κόμμα. Όμως είδα και κάτι άλλο που ήταν αποφασιστικό για μένα: ότι αρνήθηκε να συμβιβαστεί με τη σοβιετική ηγεσία, ήθελε να έχει πολιτική αυτονομία και σκέψη ενώ ήταν κρατούμενός της στη Σιβηρία. Ανεξάρτητα από την αναγνώριση ή όχι των λαθών του, παρέμεινε επαναστάτης ως την τελευταία στιγμή, στην ουσία η αυτοκτονία του ήταν τελευταία πολιτική του πράξη, ήταν πολιτική διαμαρτυρία. Το έργο λειτουργεί σαν αποκατάσταση στη μνήμη του ηγέτη Ζαχαριάδη, σαν άνοιγμα ενός καλά κλειδωμένου ντουλαπιού της ιστορίας, σαν μια άλλη φωνή των γεγονότων; Το έργο από θεατρική άποψη είναι τραγωδία, με την έννοια ότι δείχνει το αδιέξοδο και την επιλογή του θανάτου του ήρωα που αρνείται να συμβιβαστεί. Από πολιτική άποψη είναι η απολογία ενός ανθρώπου που του στέρησαν το δικαίωμα να απολογηθεί, ακόμα και να αυτοκτονήσει αφού απέκρυψαν την αυτοκτονία του. Από ιστορική άποψη είναι όντως το «άνοιγμα ενός καλά κλειδωμένου ντουλαπιού της ιστορίας» ή καλύτερα το σκάψιμο στους πάγους της Σιβηρίας. Δεν θέλησα να τον δικαιώσω πολιτικά ή ιστορικά, θέλησα να αναδείξω το τραγικό τέλος του πριν από το οποίο απολογείται προς τους συντρόφους του γράφοντάς τους ένα «μήνυμα από την άλλη μεριά». Υπάρχει κοινό που μπορεί να αγνοεί τα πρόσωπα και τις καταστάσεις που εμπλέκονται στο κείμενο. Σίγουρα το μεγαλύτερο μέρος του κοινού αγνοεί Page 2 of 6

πρόσωπα και γεγονότα που διαμόρφωσαν τις καταστάσεις που αναφέρονται στο έργο. Από όσα είπαν ή έγραψαν οι θεατές της παράστασης, κατάλαβα ότι είδαν την ιστορία και τον ήρωα του έργου από μια άλλη σκοπιά που τη δίνει η τέχνη και είναι απελευθερωμένη από σκοπιμότητες. Πιστεύω ότι τα γεγονότα φωτίζονται διαφορετικά. Θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για μια άκρατη διακειμενικότητα και σύνδεση με το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου. Καλή αν και δύσκολη ερώτηση. Η εποχή στην οποία αναφέρεται το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου είναι η εποχή που κυριαρχεί ο εμφύλιος και ο ίδιος ο Ζαχαριάδης. Ο Αλεξάνδρου, με το ξεχωριστό ελεύθερο πνεύμα του, στην ουσία περιγράφει τον παραλογισμό που επικρατούσε στον εμφύλιο και για τον οποίο ο Ζαχαριάδης είχε ευθύνη. Στην ουσία, αν θέλουμε να κάνουμε έναν παραλληλισμό, η εξέλιξη αυτού του παραλογισμού οδηγεί και τον Ζαχαριάδη στο θάνατο. Ο Ζαχαριάδης ήταν γνήσιος εκφραστής της κλειστής οργανωτικής μορφής που επικράτησε στα κομμουνιστικά κόμματα και που ήθελε να έχει πάντα δίκιο η ηγεσία χωρίς αμφισβητήσεις. Στις 20-23 Απριλίου, επισκέπτεστε το ΚΘΒΕ. Είναι η πρώτη σας συνεργασία και πόσο σημαντικό είναι για μια κρατική σκηνή να προτείνει τέτοιου είδους παραστάσεις; Αν και είμαι Θεσσαλονικιός, είναι η πρώτη μου έστω και έμμεση συνεργασία με το ΚΘΒΕ. Πιστεύω ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μια κρατική σκηνή να προβάλλει έργα και παραστάσεις με περιεχόμενο καταστάσεις και ήρωες από το πρόσφατο παρελθόν της χώρας. Και δε μιλώ μόνο για το συγκεκριμένο έργο και ήρωα. Πιστεύω ότι η πρόσφατη ιστορία μας είναι γεμάτη από συγκρούσεις και τραγωδίες που προσφέρουν υλικό για το θέατρο και είναι καλό να μας απασχολήσουν. Ή παράσταση αυτή ήταν ένα προσωπικό μου στοίχημα και πήρα όλα τα ρίσκα, καλλιτεχνικά και οικονομικά και η μεγάλη προσέλευση του κοινού με δικαίωσε. Ευχαριστώ λοιπόν το ΚΘΒΕ που δέχτηκε να εντάξει την παράστασή μου στις συνεργασίες του και μάλιστα στην κεντρική σκηνή του. Μετά το πέρας κάθε παράστασης ακολουθεί συζήτηση με το κοινό. Μέχρι τώρα ποιες ήταν οι αντιδράσεις και οι προβληματισμοί των θεατών; Η αλήθεια είναι ότι η παρουσία του κοινού στις συζητήσεις μετά την παράσταση με εξέπληξε διότι, παρά την περασμένη ώρα, παρέμενε ένα μεγάλο ποσοστό θεατών. Υπήρχαν πολλοί παλιότεροι που είχαν άποψη για τα γεγονότα και το Ν.Ζ. και την κατέθεσαν, υπήρχαν όμως και εκατοντάδες νέοι άνθρωποι που ήταν εντυπωσιασμένοι από την παράσταση και ήθελαν να μάθουν περισσότερα. Από μια άποψη έπαιξαν ρόλο και τα ιστορικά στοιχεία που αναφέρονται. Ο καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Κωνσταντίνος Φωτιάδης μετά την παράσταση είπε: «Αληθινό μάθημα της σύγχρονης ιστορίας μας η καταπληκτική θεατρική παράσταση ΟΜΠΙΝΤΑ του Γιώργου Κοτανίδη». Αν μπορούσαμε να δανειστούμε μια φράση από το έργο που να ταιριάζει με τη σύγχρονη κοινωνικοπολιτική κατάσταση και τη σημερινή εικόνα της Αριστεράς, ποια θα ήταν; Αν και έχω αποφύγει συστηματικά τις αναφορές στην παρούσα περίοδο θα αναφέρω μια φράση που υπάρχει στο έργο και είναι λόγια του Ν.Ζ.: «Ο καθοδηγητής δεν έχει ανάγκη από καμιά ρεκλάμα γιατί η ζωή, τα έργα πρέπει να μιλάνε μόνα τους. Εδώ δεν έχει καμιά πέραση και καμιά έμπρακτη αξία να χτυπάς το στήθος σου και να φωνάζεις «τόσα χρόνια έχω στο κόμμα, τόσα χρόνια έκανα φυλακή» διεκδικώντας αξιώματα. Αυτά πιο πολύ σε υποχρεώνουν δίχως να σου δίνουν δικαιώματα». Page 3 of 6

«ΟΜΠΙΝΤΑ» Οι τελευταίες ώρες του Νίκου Ζαχαριάδη του Γιώργου Κοτανίδη 20 23 Απριλίου 2017 στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Μία από τις μεγάλες επιτυχίες που ανέβηκαν αυτή τη σεζόν στην Αθήνα, η παράσταση του Γ. Κοτανίδη, «Ομπίντα Οι τελευταίες ώρες του Ν. Ζαχαριάδη», θα παρουσιαστεί στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών από τις 20 ως τις 23 Απριλίου, σε συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Πρόκειται για το πολιτικό έργο που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Γιώργος Κοτανίδης με ήρωα τον ιστορικό ηγέτη του ΚΚΕ Νίκο Ζαχαριάδη μπροστά στο θάνατο. Η παράσταση επανέφερε στο προσκήνιο τη διφορούμενη προσωπικότητα του Ζαχαριάδη, προκάλεσε συζητήσεις, απέσπασε θετικές κριτικές, συγκέντρωσε πλήθος κόσμου. Page 4 of 6

Για τη συγγραφή του έργου ο Γ. Κοτανίδης έκανε μεγάλη έρευνα και ταξίδεψε μέχρι το Σουργκούτ της Σιβηρίας, τόπο εξορίας του ήρωα. Στηρίχθηκε στο «Μήνυμα από την άλλη μεριά» και σε δεκάδες άλλα κείμενα του Νίκου Ζαχαριάδη, σε ιστορικά ντοκουμέντα και σε αφηγήσεις του γιου του Ζαχαριάδη, Σήφη. Τα σύντομα περάσματα των προσώπων που εμφανίζονται υποδύονται οι ηθοποιοί Δώρα Χρυσικού και Σπύρος Περδίου, ενώ αδημοσίευτο αρχειακό υλικό παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα videos της Κλεοπάτρας Κοραή. Μετά τις παραστάσεις, θα ακολουθεί συζήτηση ανάμεσα στον Γιώργο Κοτανίδη, έναν συνομιλητή και το κοινό. Στην πρεμιέρα, συνομιλητής θα είναι ο Σήφης Ζαχαριάδης. Λίγα Λόγια για το έργο Στο έργο «Ομπίντα» (Ομπίντα στα ρωσικά σημαίνει πίκρα, κακοκάρδισμα), ο Γιώργος Κοτανίδης αναπλάθει τις τελευταίες ώρες του Νίκου Ζαχαριάδη όταν, από τη Σιβηρία και μπροστά στην επικείμενη αυτοκτονία του, στέλνει στους συντρόφους του «Μήνυμα από την άλλη μεριά». Αναπολώντας τις σημαντικές στιγμές της πολυτάραχης ζωής του, προσπαθεί να εξηγήσει τη δεκαεφτάχρονη εξορία του στη Σιβηρία από τη σοβιετική ηγεσία αλλά και το ίδιο του το κόμμα, να δει τα λάθη του και τα αδιέξοδα που τον οδηγούν στην αυτοκτονία. Στιγμές της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας «περνούν» στο έργο μέσα από τις αφηγήσεις του Νίκου Ζαχαριάδη, που υποδύεται ο ίδιος ο Γιώργος Κοτανίδης. Από την απομόνωση του Μεταξά, το περίφημο γράμμα του 1940 με το οποίο καλεί το λαό να πολεμήσει ενωμένος τους Ιταλούς φασίστες, τον πόλεμο, την κράτησή του στο Νταχάου ως τον εμφύλιο, την ήττα και την υποχώρηση. Αλλά και ανθρώπινες στιγμές του, όταν αναπολεί τη μάνα και τα παιδιά του, την είδηση της αποκήρυξής του από την ίδια του τη γυναίκα, τις ατέλειωτες ημέρες στο Σουργκούτ της Σιβηρίας. Στη σκηνή συνομιλεί με τα «φαντάσματά» του, τον Κώστα Λουλέ που τον επισκέφτηκε λίγο πριν, απεσταλμένος του ΚΚΕ, τους κατηγόρους του στις ολομέλειες που τον καθαίρεσαν και τον διέγραψαν, τον Κολιγιάννη, τον Παρτσαλίδη και τον Βαφειάδη. Απαντά στις κατηγορίες εναντίον του για τον Πλουμπίδη και τον Καραγιώργη. Θυμάται τους ελάχιστους πιστούς του φίλους, τον Πορφυρογένη και τον Αλέξη Πάρνη και ανακαλεί στη σκηνή τα παιδιά του και τη γυναίκα του Ρούλα Κουκούλου. Ταυτότητα παράστασης Κείμενο Σκηνοθεσία: Γιώργος Κοτανίδης Συνεργαζόμενος σκηνοθέτης: Ιωσήφ Βαρδάκης Σκηνικά: Πουλχερία Τζόβα Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα Video art: Κλεοπάτρα Κοραή Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα Επιμέλεια ήχων: Νίκος Γιατράκος Παίζουν οι ηθοποιοί: Γιώργος Κοτανίδης Δώρα Χρυσικού Σπύρος Περδίου Πληροφορίες: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Εθνικής Αμύνης 2, Θεσσαλονίκη, Τηλ. 2315 200 200 Ημέρες παραστάσεων: Πέμπτη 20 Απριλίου ώρα 21:00, Παρασκευή 21 Απριλίου ώρα 21:00 Σάββατο 22 Απριλίου ώρα 21:00 Κυριακή 23 Απριλίου ώρα 19:00 Page 5 of 6

Διάρκεια παράστασης: 100 (χωρίς διάλειμμα) Τιμές εισιτηρίων: Πλατεία-Θεωρεία: Γενική είσοδος 14, ηλεκτρονική προπώληση 13 Πλατεία-Θεωρεία: Φοιτητικό και μειωμένο ειδικών κατηγοριών 10, Ηλεκτρονική προπώληση για φοιτητικό και ειδικών κατηγοριών 9 Α Εξώστης: Γενική είσοδος 10, ηλεκτρονική προπώληση 9 Α Εξώστης: Φοιτητικό και μειωμένο ειδικών κατηγοριών 8 Β Εξώστης: Γενική είσοδος 6 Γιώτα Κωνσταντινίδου Ζω περίπου 30 χρόνια σ αυτή την πόλη, δηλαδή όλη τη ζωή μου. Τόσο που όταν ταξιδεύω να μη χαλαρώνω πουθενά, αλλά με το που πατάω το πόδι μου στη Θεσσαλονίκη να ανασαίνω λυτρωτικά. Όχι, δεν είναι ερωτική ή τέλεια πόλη, είναι πολυπολιτισμική, συμπλεγματική, αντιφατική, γι αυτό ταυτίζουμε εύκολα το είναι μας μ αυτή. Τελείωσα τη Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και ασχολήθηκα ένα χρόνο με την ειδική αγωγή. Τυχαία δημοσιεύτηκε μια κριτική μου για τον Ντοστογιέφσκι, άρχισα να παίρνω τις πρώτες συνεντεύξεις και να γράφω άρθρα σε sites και blogs, Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Πετυχημένη συνέντευξη είναι εκείνη που ο συνομιλητής θα σου ανοίξει νέα παράθυρα σκέψης, προβληματισμού και εκείνος θα θυμάται τη φωνή σου. Καθώς μεγαλώνω μαθαίνω να ζω χωρίς τον πατέρα μου και να επαναλαμβάνω τη πιο σημαντική παιδαγωγική έννοια που διδάχτηκα, να αποδέχομαι την ετερότητα του άλλου. Page 6 of 6