Δελαπόρτας Χρήστος του Ηλία Υποψήφιος διδάκτορας Pontificio Istituto Orientale Ρώμη. Η μετοχή των πιστών στην Θεία Ευχαριστία σήμερα Η σοβαρότητα και η σημασία για τη ζωή των πιστών, όσο αφορά τη μετοχή στη Θεία Ευχαριστία, είναι ένα διαχρονικό ζήτημα. Σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που πρέπει να μετέχουμε συχνά στο Μυστήριο της ζωής και να μεταλαμβάνουμε τα Άχραντα Μυστήρια, αν φυσικά τηρούμε τις προϋποθέσεις μετοχής. Στις μέρες μας τι ισχύει από αυτά που διδάσκει ο Αγιορείτης άγιος καθώς και οι Κολλυβάδες Πατέρες; οι οποίοι τάσσονται υπέρ της τακτικής θείας Μετάληψης. Προσερχόμαστε πιο συχνά στη θεία λειτουργία και μεταλαμβάνουμε τα άχραντα μυστήρια; Αν ναι, κάθε πότε; Στα παραπάνω ερωτήματα ανιχνεύουμε απαντήσεις μέσα από μία έρευνα, η οποία μας δείχνει τηρουμένων των αναλογιών τι περίπου συμβαίνει στις μέρες μας. Στοιχεία έρευνας. Η έρευνα διεξήχθη στην πόλη της Ελευσίνας από το εσπέρας της Κυριακής των Βαΐων (13/04/2014) έως και την Κυριακή του Θωμά (27/04/2014), σε ναούς αλλά και στους δρόμους της πόλης. Ο αριθμός των συμμετεχόντων στην έρευνα ανήλθε στα 982 άτομα και οι ηλικιακές ομάδες διαμορφώθηκαν ως εξής: 18-25 (254/982), 26-35 (200/982), 36-55 (278/982), 56-75 (174/982) και 76+(76/982). Συγκεκριμένα τους τέθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις: 1
1. Κάθε πότε εκκλησιάζεστε. Παρατηρούμε ότι στην ηλικιακή ομάδα "18-25", το μεγαλύτερο ποσοστό είναι στο "άλλο", που αντιστοιχεί στο "ποτέ", όπως και σε "μία φορά το μήνα". Το ίδιο συμβαίνει και στην ηλικιακή ομάδα "26-35", όπως και στην "ομάδα 56-75". Αντίθετα στην ηλικιακή ομάδα "36-55" έχουμε μεγαλύτερα ποσοστά "κάθε Κυριακή", αλλά και πάλι έχουμε μεγάλο ποσοστό στο "άλλο", όπως και στην ομάδα "76+". Αυξημένα είναι και τα ποσοστά ότι πολλοί εκκλησιάζονται μόνο κατά τις μεγάλες εορτές και αρκετοί εξ αυτών κατά την Μεγάλη Παρασκευή που το συμπεριέλαβαν ως λειτουργία. 2. Κάθε πότε κοινωνάτε τα άχραντα μυστήρια. Παρατηρούμε πως η πλειοψηφία μεταλαμβάνει "1-2 φορές" το χρόνο, καθώς και "3-5 φορές το χρόνο" (πλην των μεγάλων εορτών). 2
Μεγάλο ποσοστό αντιστοιχεί και στο "ποτέ", που παρατηρείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Συνεπώς διαπιστώνουμε ότι η πλειοψηφία μεταλαμβάνει των αχράντων μυστηρίων κυρίως "στις μεγάλες εορτές", αν και εκκλησιάζονται συχνά. Μεγάλο ποσοστό συναντάμε και στο "ποτέ". Αρκετοί είναι όμως και αυτοί που μεταλαμβάνουν συχνά, όπως "μία φορά το μήνα" αλλά και "κάθε Κυριακή". Αν θελήσουμε να κάνουμε μία αναγωγή στην προτροπή του αγίου Νικοδήμου για συχνή Μετάληψη, τότε μπορούμε να πούμε ότι η πλειοψηφία πράττει τα αντίθετα, όπως έκαναν οι πιστοί στην εποχή του ιερού Πατρός (που μετείχαν 3 φορές το χρόνο). Σημειώνεται όμως και το παρήγορο γεγονός ότι σήμερα είναι πολλοί και αυτοί, που σύμφωνα με την καθοδήγηση του πνευματικού τους προσέρχονται τακτικά στο μυστήριο, γεγονός που τελικά δικαιώνει τον αγώνα του αγίου. Η ηλικιακή ομάδα 18-25, ρωτήθηκε αν κατά τις παρακάτω εορτές Η πλειοψηφία μεταλαμβάνει τα Χριστούγεννα (παραμονή ή ανήμερα), καθώς επίσης τη Μεγάλη Πέμπτη και το Μεγάλο Σάββατο. Ένα σημαντικό ποσοστό για την ηλικία αυτή κοινωνεί το βράδυ της Αναστάσεως. Αυτό σημαίνει ότι αρκετοί παραμένουν και στην αναστάσιμη θεία λειτουργία. 3
Η ηλικιακή ομάδα 26-35 ρωτήθηκε, αν κατά τις παρακάτω εορτές Ίδια περίπου ποσοστά παρατηρούνται και για αυτή την ηλικιακή ομάδα. Εδώ είναι μεγάλο το ποσοστό των Θεοφανείων, ενώ το βράδυ της Αναστάσεως δεν κοινωνούν πολλά άτομα. Η ηλικιακή ομάδα 36-55 ρωτήθηκε, αν κατά τις παρακάτω εορτές Η παραπάνω ηλικιακή ομάδα μετέχει περισσότερο την ημέρα των Χριστουγέννων και εν συνεχεία την Μεγάλη Πέμπτη. Σημαντικό είναι το 4
ποσοστό που μεταλαμβάνει τη νύκτα της Αναστάσεως, που ανέρχεται στα 70 άτομα. Πρέπει όμως να τονιστεί το γεγονός ότι κατά την Ακολουθία της Αναστάσεως προσέρχονται στους ναούς χιλιάδες άτομα. Μετά το «Χριστός Ανέστη», παραμένει ένα μικρό ποσοστό, πολύ περισσότερο όμως, αν το συγκρίνουμε με τη συνήθεια να μένουν σχεδόν άδειες οι εκκλησίες, μόλις πέντε και λιγότερες δεκαετίες πριν, στα χωριά και τις πόλεις μας. Το ίδιο συνέβη και στην ενορία που έγινε η έρευνα. Από τα δύο χιλιάδες άτομα που είχε στο πρώτο μέρος της παννυχίδος ο ναός, έμειναν περίπου 320, εκ των οποίων όμως (το παρήγορο) σχεδόν όλοι μετέλαβαν. Η ηλικιακή ομάδα 56-75 ρωτήθηκε, αν κατά τις παρακάτω εορτές Τα Χριστούγεννα και οι ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος υπερτερούν και σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, ενώ το ποσοστό μετοχής της νύχτας της Αναστάσεως αρχίζει να ελαττώνεται. 5
Η ηλικιακή ομάδα 76+ ρωτήθηκε, αν κατά τις παρακάτω εορτές Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στην τελευταία ηλικιακή ομάδα. Παρατηρούμε ότι η μετοχή στη θεία Κοινωνία είναι σχεδόν σε όλες τις εορτές αυξημένη. Η νύκτα της αναστάσεως είναι σχεδόν σε χαμηλά επίπεδα, μάλλον λόγω ηλικιακών προβλημάτων υγείας. Αυτό φαίνεται σε όλους τους ναούς που η πλειοψηφία που μένουν στην λειτουργία της Αναστάσεως είναι πιο νέοι. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι παλαιότερα δεν έμεναν στην Ακολουθία, με την πάροδο όμως των ετών αυτό άλλαξε. Από μαρτυρίες ιερέων και μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπων, που ρωτήθηκαν για το παραπάνω θέμα, πήρα την εξής απάντηση: «Οι ναοί πριν από 20 χρόνια περίπου ήταν άδειοι κατά τη νύκτα της Αναστάσεως, ενώ τώρα είναι σχεδόν γεμάτοι». 6
3. Κοινωνάτε στην ευκαιρία Κοινωνίας των εργαζομένων 1. Σε αυτή την ερώτηση παρατηρούμε πόσοι από αυτούς που μεταλαμβάνουν, έστω και κατά τις μεγάλες εορτές, κοινωνούν κατά τη θεία λειτουργία ή εκτός αυτής. Ένα σημαντικό ποσοστό από τους ερωτηθέντες έχει απαντήσει ότι προσέρχεται για να μεταλάβει κατά τη θεία κοινωνία των εργαζομένων. Αξίζει να παρατηρηθεί ότι πολλοί εξ αυτών κοινωνούν σύμφωνα με το έθιμο, για το καλό, και ως εύκολη λύση προσέρχονται νωρίς το πρωί. Υπάρχει βέβαια και το μικρό ποσοστό αυτών που όντως εργάζονται ή φεύγουν για διακοπές. Αντιθέτως, στην ηλικιακή ομάδα "76+", η πλειοψηφία προτιμάει να μεταλάβει εκείνη τη χρονική στιγμή λόγω προβλημάτων υγείας, οι οποίοι πάλι μεταλαμβάνουν και το υπόλοιπο έτος σε καθημερινές λειτουργίες ή κατά τις προηγιασμένες, της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που τελειώνουν σχετικά νωρίς και δεν έχουν πολύ κόσμο. Όπως και να έχει το ζήτημα, η συνήθεια αυτή παρέχει τη δυνατότητα μετοχής στη θεία κοινωνία, χωρίς να έχει προηγηθεί θεία λειτουργία, συνεπώς και οι μετέχοντες απέρχονται αλειτούργητοι. Σίγουρα αυτή τη νεωτερική συνήθεια ο άγιος Νικόδημος δεν θα την επικροτούσε. 1 Η θεία Λειτουργία των εργαζομένων, που αναφέρεται, είναι μία κακή (για τη λειτουργική) συνήθεια, που σίγουρα ο άγιος Νικόδημος θα την κατέκρινε. Οι ιερείς τις εορτές, όπως παραμονή Χριστουγέννων, Μεγάλη Πέμπτη και Μεγάλο Σάββατο κρατούν από τελεία Λειτουργία Αμνό εμβαπτισμένο στο τίμιο Αίμα (όπως ακριβώς κρατούν για την Προηγιασμένη). Νωρίς το πρωί των παραπάνω ημερών (05:00-07:00) προσέρχονται οι πιστοί και μεταλαμβάνουν, χωρίς να έχει γίνει καμία ακολουθία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των προσερχομένων δεν είναι εργαζόμενοι. 7