ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΗΜΕΡΑ.ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ; Η ΨΑΧΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Νίκος Μιχαλόπουλος, ΑΜ Περσεφόνη Μιχαλοπούλου, ΠΜ MSc Πριν ξεκινήσουμε ας δούμε αυτό: το νέο κτίριο του ΤΣΜΕΔΕ. Αυτό είναι ανάπτυξη; Η απάντηση θα δοθεί στο τέλος. Ανάπτυξη Κάποτε ήταν εύκολη. Η γη φαινόταν πολύ μεγάλη, η αγορά απέραντη, η παραγωγή χωρίς όρια. Ένα νέο πανεπιστήμιο, ένα σχολείο, ακόμα και μία νέα αίθουσα ήταν ανάπτυξη. Ένας νέος δρόμος, ένα νέο νοσοκομείο, ένας νέος κόμβος, μια γέφυρα ήταν ανάπτυξη. Ένα νέο εργοστάσιο, μια νέα γραμμή παραγωγής, ακόμα και ένα νέο μηχάνημα, ας μην ήταν και καινούριο: ήταν ανάπτυξη. Μετά τα πράγματα έμπλεξαν. Η γη φάνηκε να μικραίνει, η αγορά κάποια στιγμή έκλεινε ή σε πρόδιδε, εμφανιζόντουσαν νέοι ανταγωνιστές από το πουθενά και παραδοσιακά προϊόντα που ήταν περιζήτητα, ξαφνικά έμεναν αδιάθετα. Νέοι όροι εμφανίστηκαν στην οικονομία.
Υπανάπτυξη ήταν το να μένεις στάσιμος ενώ οι ανταγωνιστές σου προχωρούν. Τώρα δε φτάνει αυτό. Ανάπτυξη είναι να αναπτύσσεσαι πιο γρήγορα απ τους άλλους. Μία αναιμική ανάπτυξη μπορεί εν τέλει να είναι υπανάπτυξη. Έπρεπε όμως η ανάπτυξη να γίνει και σε σωστούς τομείς. Η επένδυση για παραγωγή προϊόντων που έμεναν αδιάθετα μπορεί να μην ήταν τίποτα άλλο από ανάπτυξη της υπανάπτυξης. Και δεν έφτανε αυτό. Πολλές υποδομές μπορούσαν να απαξιωθούν και πολλοί κλάδοι της παραγωγής υπήρχε περίπτωση να καταρρεύσουν. Αυτό ονομάστηκε αποανάπτυξη. Αποανάπτυξη όμως μπορεί να είναι και το πούλημα ενός παραγωγικού τομέα της οικονομίας, στον οποίον κάποιος έχει τη συγκριτική υπεροχή, με ότι αυτό συνεπάγεται (υποβάθμιση π.χ. στον πολιτικό τομέα). Κλασσικό παράδειγμα ήταν το «ξεπούλημα», δυστυχώς, των Τσιμέντων Ηρακλής και του ΟΤΕ με το οποίο απωλέσαμε την υπεροχή μας σε αυτούς τους τομείς. Εδώ χρειάζεται να ξεκαθαριστεί κάτι. Ακόμα και το όνομα αυτού του συνεδρίου αποτελεί έναν αναχρονισμό, αλλά δείχνει με έναν ξεκάθαρο τρόπο γιατί βρισκόμαστε σε αυτήν τη δραματική κατάσταση. Ανάπτυξη χωρίς σεβασμό στο περιβάλλον δεν υφίσταται, είναι υπανάπτυξη. Απλά τις περισσότερες φορές κάποιος καρπώνεται τα οφέλη και κάποιος άλλος υφίσταται τις συνέπειες( συνήθως οι επόμενες γενιές). Ο όρος ανάπτυξη χρησιμοποιείται εδώ αποκλειστικά με αυτήν την έννοια. Ανάπτυξη χωρίς σεβασμό στο περιβάλλον είναι υπανάπτυξη. Η Ελλάδα το 2012, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) για την ανταγωνιστικότητα, υποχώρησε από την 90 η στην 96 η θέση της κατάταξης. Η λίστα του WEF περιέχει συνολικά 144 χώρες. Τις πρώτες 10 θέσεις καταλαμβάνουν οι : Ελβετία, Σιγκαπούρη, Φινλανδία, Σουηδία, Ολλανδία, Γερμανία, ΗΠΑ, Βρετανία, Χονγκ-Κονγκ και Ιαπωνία, ενώ την τελευταία το Μπουρούντι. «Η Ελλάδα έχασε τα τελευταία 5 χρόνια 30 περίπου θέσεις, αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις χώρες της Ευρωζώνης. Αυτές οι διαφορές στην ανταγωνιστικότητα ασκούν, φυσικά, πιέσεις στη σταθερότητα της Ε.Ε.», αναφέρει η έκθεση. Η Ελβετία είναι πρώτη στην ανταγωνιστικότητα, για 4 η συνεχή χρονιά, χάρη στις καινοτόμες επιχειρήσεις της και μια ισορροπημένη, ως προς τα συμφέροντα εργαζομένων και εργοδοτών, πολιτική απασχόλησης. Η Γαλλία υποχώρησε από την 18 η στην 21 η θέση. Τα συμπεράσματα της έκθεσης του ΟΟΣΑ, όπου αναλύονται οι τάσεις της επόμενης πεντηκονταετίας ( Looking to 2060: A Global Vision of Long-Term Growth) δεν είναι ρόδινα για την Ελλάδα. Με βάση τα στοιχεία του 2011, στις ΗΠΑ αναλογούσε το 23% του παγκόσμιου ΑΕΠ, στην Ευρωζώνη και την Κίνα από 18%, στην Ιαπωνία και την Ινδία το 7%, στις άλλες χώρες του ΟΟΣΑ το 18%, και στις χώρες μη-μέλη του ΟΟΣΑ το υπόλοιπο 18%. Το 2030 στην Κίνα θα αναλογεί το 28% του ΑΕΠ, στις ΗΠΑ το 18%, στην Ευρωζώνη το 12%, στην Ινδία το 11%, στην Ιαπωνία το 4%, ενώ στις άλλες χώρες του ΟΟΣΑ το 15%. Τ ο 2060 το ποσοστό των ΗΠΑ θα περιοριστεί στο 17% και της Ευρωζώνης στο 9%. Λογικό αφού η Κίνα αναπτύσσεται με ρυθμό 7-10%, η Αμερική με 2-3%, ενώ η Ευρωζώνη το τρίτο τρίμηνο του 2012 είχε ρυθμό ανάπτυξης -0,1%.
Την ίδια ώρα που η Ευρωζώνη χάνει έδαφος στον παγκόσμιο ανταγωνισμό η Ελλάδα κινδυνεύει να μείνει στο περιθώριο του περιθωρίου. Δεν είναι μία μικρή αλλά δυναμικά αναπτυσσόμενη οικονομία, που ανήκει στο «κλαμπ» των προνομιούχων της ΕΟΚ, αλλά μία από τις πιο προβληματικές οικονομίες της Ε.Ε. των 27. Το 1993 το ελληνικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ αναλογούσε στο 85,4% του ΑΕΠ της Ε.Ε. των 27, το 2009 στο 94%, το 2012 έπεσε στο 75,2% και αναμένεται να μειωθεί στο 71,9% το 2013, ενώ το Ευρωπαϊκό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί στο 107,2% του κοινοτικού μέσου όρου το 2013. Με βάση λοιπόν τις επίσημες προβλέψεις για το 2013, το Ελληνικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα υπολείπεται της Τσεχίας (80,7% του κοινοτικού μέσου όρου), της Σλοβενίας (81,6%) και της Σλοβακίας (76,4%), ενώ θα είναι συγκρίσιμο με της Λιθουανίας ( 71,7%),της Εσθονίας(70,9% )και της Πολωνίας (67,7%). Θα έχουμε σαφές προβάδισμα μόνο έναντι της Ρουμανίας ( 50,6%) και της Βουλγαρίας ( 46,5%). Η Ελλάδα χρειάζεται μία εξωστρεφή στρατηγική ( αφού η εσωτερική αγορά μειώνεται) που θα βελτιώσει τη συγκριτική της θέση στο εσωτερικό της Ε.Ε. των 27 και θα της δίνει προοπτική στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομίας. Κι όλα αυτά μέσα σε ένα πολύ δυσμενές κλίμα. Ενδεικτικά: o o o Τη στιγμή που υπάρχουν οι παραπάνω μακροχρόνιες εκτιμήσεις, οι αναλυτές τρομάζουν μπροστά στην τρύπα του εταιρικού χρέους της Κίνας που ξεπερνάει το 120% του κινέζικου ΑΕΠ, ενώ αν προστεθούν τα χρέη των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης, προκύπτει ένα σύνολο της τάξης του 205% του ΑΕΠ. Και έτσι θεωρούν πως η Κίνα μπορεί να βρίσκεται ήδη στο χείλος μιας μεγάλης κρίσης χρέους. Επιπλέον υπάρχει φόβος για κοινωνική έκρηξη στην Ινδία ( τη δεύτερη οικονομική δύναμη το 2060) αφού εκτιμάται ότι το εισόδημα των εργαζομένων τότε θα αντιστοιχεί στο 25% του εισοδήματος των Ευρωπαίων, επιφέροντας τρομερές κοινωνικές εντάσεις. Ο Πολ Κρούγκμαν έχει δηλώσει αρκετές φορές ότι πρέπει να βρούμε ένα νέο πλανήτη για να πουλάμε τα προϊόντα που παράγουμε και δεν μπορούμε να καταναλώσουμε. Πρέπει να βρίσκεται σε μεγάλη απόγνωση ο γνωστός Νομπελίστας για να θέτει αυτό ακριβώς που ο Μαρξ αποκαλεί κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Εμείς τι πρέπει να κάνουμε; Να παράγουμε προϊόντα και μετά να ψάχνουμε εξωγήινους να τα πουλήσουμε; Ο αναλυτής της Ελβετικής UBS Λάρι Χάθαγουει τονίζει ότι «Αν διασπαστεί η Ευρωζώνη, οι επενδύσεις που θα αξίζουν μπορεί να είναι ο χρυσός, οι κονσέρβες τροφίμων και τα όπλα μικρού διαμετρήματος» ( προφανώς ήθελε να σοκάρει, δείχνοντας το μέγεθος του προβλήματος ). Ας δούμε πώς φτάσαμε εδώ αλλά και τη σημερινή κατάσταση. Πού είναι η ανάπτυξη. Ανάπτυξη υποδομών Εδώ και δεκαετίες αναπτύσσουμε ή προσπαθούμε να αναπτύξουμε μεταφορικές υποδομές. Βασικά την πολύπαθη ΠΑΘΕ, της οποίας τα πρώτα τμήματα κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1970. Και ξαφνικά γεμίσαμε αυτοκινητόδρομους (Αιγαίου, Ιόνια οδός, Ολυμπία οδός, Νέα οδός, Κεντρική οδός). Θυμούνται όλοι τα προβλήματα στη χάραξη της Αθηνών-Θεσσαλονίκης, στο Μαλλιακό, δηλαδή εάν έπρεπε να ακολουθηθεί είτε η χάραξη του Δομοκού, είτε η διπλή ζεύξη του Μαλλιακού ή η σημερινή. Ενώ φαινόταν πιο λογική η λύση Δομοκού, τελικά επελέγη η σημερινή επειδή αντιδρούσαν οι κάτοικοι του Βόλου, που απομακρύνονταν από τον άξονα
της οδού. Ήταν φανερό ότι όλοι ήθελαν τη χάραξη όσο το δυνατόν ανατολικότερα, και το πέτυχαν. Αργότερα εντοπίστηκε η αναγκαιότητα της Ιόνιας οδού, μιας οδού στο δυτικό άκρο της Ελλάδας (αυτό έκανε και επιτακτική την κατασκευή της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου). Όταν πλέον κανονίστηκαν όλα Ξαφνικά έγινε αντιληπτό ότι οι 2 άξονες απείχαν πολύ μεταξύ τους και χρειαζόταν ένας τρίτος στη μέση. Εμφανίστηκε σαν αναγκαίος ο Ε65, δηλαδή ο άξονας που συνδέει τη Λαμία Μέσω Δομοκού- με την Εγνατία( δηλαδή η λύση που είχε εγκαταλειφθεί). Ο άξονας αυτός, βέβαια, από το σχεδιασμό του είχε προβλεφθεί ότι θα είχε περιορισμένη κυκλοφορία και θα έπρεπε να επιδοτηθεί από το Δημόσιο, ενώ σήμερα φαίνεται ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι πρόθυμη να χρηματοδοτήσει μόνο την ΠΑΘΕ, θεωρώντας ζημιογόνα όλα τα υπόλοιπα έργα. Θα μπορούσε να είχε προκριθεί η λύση μέσω Δομοκού και να είχε διαμορφωθεί ο σημερινός δρόμος σε έναν όμορφο παραλιακό εναλλακτικό οδικό άξονα. Το πολύ-πολύ θα μπορούσε να γίνει δρόμος 3 ων λωρίδων( 2+1 εναλλασσόμενων ), όπως σχεδόν σε όλη τη Β. Σκανδιναβία και να είχαμε τελειώσει. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκε και η ανάγκη ενός νέου οριζόντιου άξονα- επειδή η Εγνατία είναι πολύ βόρεια και η Κορίνθου-Πατρών πολύ νότια. Μια σημείωση: σήμερα στην Ε.Ε. υπάρχει η εκτίμηση ότι η χρηματοδότηση έργων καινοτομίας συμβάλλει μέχρι και 4% περισσότερο στην ανάπτυξη μιας χώρας από τα έργα υποδομών. Εμείς, όμως, επιμένουμε σε αυτά ακόμα. Ίσως το γεγονός ότι το κόστος κατασκευής αυτοκινητοδρόμων στην Ελλάδα είναι μέχρι και 12 φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο στην Ισπανία να δίνει μια εξήγηση. Αυτό είναι ανάπτυξη; Μάλλον ανάπτυξη της υπανάπτυξης Στην Κρήτη συνεχίζεται η μετατροπή του Βόρειου άξονα σε αυτοκινητόδρομο. Ήδη έχουν εκφραστεί φόβοι πως επειδή περνάει πολύ κοντά από την ακτή, όπου υπάρχει και αναπτύσσεται τουριστική υποδομή, θα αποτελέσει εμπόδιο στην ανάπτυξη, αφού θα αποστερήσει την αναγκαία ενδοχώρα. Έχω βιώσει αυτήν την κατάσταση σε μια από τις πιο ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές του Ρεθύμνου, στον Πλατανιά, όπου η απόσταση μεταξύ παραλίας και εθνικής οδού είναι μόλις 3 οικοδομικά τετράγωνα, υποβαθμίζοντας το τουριστικό προϊόν (θόρυβος, καυσαέρια, οπτική ρύπανση, δυσκολία στις μετακινήσεις, εμπόδια επέκτασης κλπ.). Αυτό είναι ανάπτυξη; Πολύ φοβάμαι ότι απλά είναι για μια ακόμα φορά ανάπτυξη της υπανάπτυξης.
Τη δεκαετία του 1960 κατασκευάστηκε η Γέφυρα της Τατάρνας, η οποία ήταν πρωτοπόρα για την εποχή της, σχεδιάστηκε από τον Αρίσταρχο Οικονόμου και για την τεχνική της κατασκευής της κέρδισε 3 διεθνή βραβεία. Η κατασκευή της ξεκίνησε το 1965 και ολοκληρώθηκε το 1970.Μετά ερήμωσε. Άλλαξε ο σχεδιασμός εν μια νυκτί, χούντα γαρ (αποφάσισε και διέταξε), και όλο το έργο ενός νέου οδικού άξονα, που τμήμα του θα αποτελούσε η γέφυρα, εγκαταλείφθηκε. Λέγεται ότι ισχυροί παράγοντες μεγάλης κοντινής πόλης εμπόδισαν την κατασκευή του, θεωρώντας ότι θίγονται τα συμφέροντα τους. Σήμερα χρησιμοποιείται για τοπικές μετακινήσεις, περνούν κοπάδια και κάποιοι περίεργοι σαν εμένα, που έκανα 3 ώρες παράκαμψη για να τη δω. Αυτό δεν είναι ανάπτυξη Φαίνεται όμως ότι δε μαθαίνουμε γρήγορα. Το 2004 ολοκληρώθηκε η γέφυρα Ρίου- Αντιρρίου, ένα έργο που ξεκίνησε το 1996, έχει μήκος 2,88 χλμ. και στοίχισε 740εκατ.. Όταν έγιναν τα εγκαίνια, το έργο έγινε δεκτό σαν ένα παγκόσμιο επίτευγμα, αλλά σε ένα τμήμα του διεθνούς τύπου γράφτηκε χαρακτηριστικά ότι η γέφυρα συνδέει «το μηδέν με το τίποτα», από το γεγονός πως συνδέει μία πεπαλαιωμένη Εθνική Οδό ( Κορίνθου- Πατρών), με ένα δρόμο ντροπή (Αντιρρίου- Μεσολογγίου). Μετά από 8 χρόνια δεν έχει αλλάξει σχεδόν τίποτα. Προφανώς έπρεπε να προχωρήσει η Κορίνθου-Πατρών και η Ιόνια Οδός και τότε να ξεκινήσει η κατασκευή της γέφυρας ώστε να έχει λόγο ύπαρξης. Αλλά το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού Μάλλον και αυτό δεν είναι ανάπτυξη.
Ξέρετε το ανέκδοτο με την ξανθιά και την κλιματική αλλαγή; -Τι πρέπει να κάνουμε για να εμποδίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στη Γη; -Να βάλουμε τα κλιματιστικά στο φουλ και να ανοίξουμε τα παράθυρα για να κρυώσει το περιβάλλον. Είμαστε, βέβαια, οι ξανθιές της Γης, το έχετε καταλάβει. Είναι κοινό θέαμα, ειδικά σε δημόσιες υπηρεσίες, στην Ελλάδα το κλιματιστικό να δουλεύει και να είναι τα παράθυρα ανοικτά, ώστε να μπαίνει «φρέσκος αέρας», όπως χαρακτηριστικά λένε πολλοί. Αυτό δεν είναι ανάπτυξη Το μόνο ελληνικό δημόσιο κτίριο που γνωρίζω να έχει κεντρικό σύστημα ελέγχου κλιματισμού- θέρμανσης- αερισμού- φωτισμού κλπ. είναι το κτίριο της Γ.Γ. Πληροφοριακών Συστημάτων στην Καλλιθέα. Στις φετινές διακοπές μου διαπίστωσα ότι δύο ξενοδοχεία, στα λουτρά Πλατύστομου Φθιώτιδας και στον Εμποριό της Χίου έχουν εγκαταστήσει ένα έξυπνο σύστημα. Όταν ανοίγει το παράθυρο απλά κλείνει το κλιματιστικό αυτόματα. Έτσι από ξανθιές αυτοί μας έκαναν μελαχρινές, με έναν απλό αυτοματισμό. Αυτό είναι ανάπτυξη Υποτίθεται πως ο τουρισμός είναι η βαριά μας βιομηχανία και μάλιστα είχε δοθεί έμφαση στον ιαματικό τουρισμό την τελευταία 7ετία Μια από τις πιο γνωστές λουτροπόλεις της Ελλάδας είναι η Αιδηψός. Είναι γνωστή από την αρχαιότητα για τα ιαματικά νερά της που σχετίζονται με τις αρθρώσεις. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σύλλας θεραπεύτηκε εκεί από την αρθρίτιδα. Σήμερα λειτουργεί ένα σύγχρονο κτίριο θερμών λουτρών του ΕΟΤ (υδροθεραπευτήριο). Στην Αιδηψό υπάρχουν τουριστικές εγκαταστάσεις ΟΛΕΣ σε σχέση με τον ιαματικό τουρισμό. Εάν εξαιρεθούν 4-5 μεγάλα ξενοδοχεία που είναι συνδεδεμένα με τις ιαματικές πηγές, όλα τα άλλα είναι μονάδες που φιλοξενούν τους χρήστες των λουτρών του ΕΟΤ, δηλαδή εξαρτώνται πλήρως από την ανάπτυξη και τη λειτουργία αυτών.
Όμως, κάθε χρόνο, στις 31 Οκτωβρίου τα λουτρά του ΕΟΤ κλείνουν, μαζί τους κλείνουν και τα ξενοδοχεία και ερημώνει η πόλη( παραμένει ανοικτή μόνο μια μεγάλη μονάδα όλο το χρόνο και κάποιες μικρότερες για κάποια διαστήματα). Αυτό δεν είναι ανάπτυξη Θα μπορούσαν να μένουν ανοιχτά τα λουτρά του ΕΟΤ όλο το χρόνο με ελάχιστο κόστος, δίνοντας κίνητρο και στις μικρές ξενοδοχειακές μονάδες να λειτουργούν. Θα μπορούσαν πακέτα κοινωνικού τουρισμού να διοχετεύονται εκεί εκτός τουριστικής περιόδου. Θα μπορούσαν να δοθούν κίνητρα και αντικίνητρα ( πχ. το ταμείο ανεργίας να μη δέχεται υπαλλήλους τουριστικών μονάδων που λειτουργούν λιγότερο από 8 μήνες). Το παράδειγμα της Ουγγαρίας( που δίνουν στους εργαζόμενους κουπόνια εισόδου στις αντίστοιχες μονάδες) δεν είναι το μοναδικό. Αυτό θα μπορούσε να είναι ανάπτυξη Επειδή με τον τουρισμό είναι συνδεδεμένο και το καθαρό περιβάλλον ας δούμε και το ζήτημα των απορριμμάτων. Στην Κοπεγχάγη λειτουργεί ένα από τα πλέον προηγμένα εργοστάσια μετατροπής απορριμμάτων σε ενέργεια. Πιστεύουν ότι μέχρι το 2025 η πόλη θα έχει καταφέρει να απαλλαγεί εξ ολοκλήρου από τα ορυκτά καύσιμα. Στη Δανία υπάρχουν συνολικά 29 τέτοιες μονάδες που εξυπηρετούν 98 κοινότητες, ενώ άλλες 10 βρίσκονται σε σχεδιασμό. Στο Χόρσχολμ, προάστιο της Κοπεγχάγης, το 80% της Θέρμανσης και το 20% της ηλεκτροδότησης προέρχεται από την καύση των σκουπιδιών. Καίγεται κυριολεκτικά ότι δεν μπορεί να ανακυκλωθεί. Στο Χόρσχολμ, το 61% των απορριμμάτων ανακυκλώνεται, το 34% αποτεφρώνεται, το 4% καταλήγει στη χωματερή και το 1% καταλήγει σε περιοχές ειδικής διάθεσης( τοξικά απόβλητα κλπ.). Tα οξέα, βαρέα μέταλλα και ο γύψος που προκύπτουν σαν υποπροϊόντα της αποτέφρωσης πωλούνται. Το εργοστάσιο βρίσκεται 400 μέτρα πίσω από τα τελευταία σπίτια της περιοχής. Αυτό είναι ανάπτυξη Στην Ελλάδα ακόμα ασχολιόμαστε με τους Κουρουπιτούς, τα Λιόσια, τους ΧΥΤΑ, τους ΧΥΤΥ και την Κερατέα ενώ έχει επικρατήσει ένα σύστημα ανακύκλωσης που θα ζήλευε μέχρι και
η Ινδία, στηριγμένο στα καροτσάκια των Super Markets, καταστρέφοντας το σύστημα που στοιχειωδώς επιχειρήθηκε να στηθεί, με τους μπλε κάδους. Αυτό είναι αποανάπτυξη και ανάπτυξη της υπανάπτυξης Γνωρίζετε το Γύθειο, πρωτεύουσα της Μάνης, την παραλιακή όμορφη πόλη. Η πόλη, στριμωγμένη σε μια στενή λωρίδα ανάμεσα στο βουνό και τη θάλασσα, έχει μοναδική διέξοδο προς τα Βόρεια όπου και αναπτύσσεται. Εκεί, επί Χούντας, μπαζώθηκε η θάλασσα ( θάβοντας και μέρος του ρωμαϊκού οικισμού που καταποντίστηκε το 80 μ.χ.) και χτίστηκε το εθνικό στάδιο. Ένα, χωροταξικά και κτιριακά, έκτρωμα που κυριολεκτικά ήρθε να «ταπώσει» τη νέα πόλη. Αυτό ήταν υπανάπτυξη Τώρα η καινούρια δημοτική αρχή κάνει κάτι επαναστατικό για τα ελληνικά δεδομένα, ΓΚΡΕΜΙΖΕΙ το στάδιο. Έτσι καταστρέφει υπάρχουσα υποδομή(!!) ΑΛΛΑ αποκαθιστά τη σχέση της πόλης με τη θάλασσα, αφαιρεί ένα τεράστιο εμπόδιο ανάπτυξης της πόλης, προσθέτει ελεύθερους χώρους αλλά και χώρους ανάπτυξης δραστηριοτήτων, ελαφρές τουριστικές εγκαταστάσεις και parking. Παράλληλα αγοράστηκε μια άγονη έκταση σε απόσταση περίπου 1χλμ από την πόλη και εκεί θα γίνει ένα αθλητικό κέντρο. Το Γύθειο, δηλαδή, ξαναγίνεται αυτό που ήταν και παλιότερα: μια υπέροχη παραλιακή πόλη. Αυτό είναι ανάπτυξη Και λίγα για τον κτιριακό τομέα, που θεωρείται για την Ελλάδα βασικός μοχλός ανάπτυξης. Η προσπάθεια της Ε.Ε. για την προώθηση της μελέτης και κατασκευής ενεργειακά αποδοτικών παθητικών ηλιακών κτιρίων στην Ευρώπη είχε ξεκινήσει από το 1986, με την έκδοση ενός εγχειριδίου με οδηγίες και την έκδοση το 1992 άλλων δύο ( Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο για τα παθητικά Ηλιακά κτίρια και Ενεργειακός σχεδιασμός). Το 2002 εκδόθηκε η Ευρωπαϊκή οδηγία 91( EPBD 2002/91) «Ενεργειακή απόδοση των κτιρίων» που έδινε στα μέλη της Ε.Ε. τις γενικές κατευθύνσεις για να περιορίσουν την κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια. Τα μέλη της Ε.Ε. έπρεπε να εναρμονισθούν με την οδηγία τον Ιανουάριο του 2006 και δινόταν μια δοκιμαστική περίοδος( 3 ετών) ως την πλήρη εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου. Αυτή αναθεωρήθηκε με την 31( EPBD 2010/31) οδηγία, που έπρεπε να ενσωματωθεί στα εθνικά δίκαια μέχρι τον Ιούλιο του 2012. Το σημαντικότερο που
προβλέπει είναι η κατασκευή κτιρίων σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας από το 2018 για τα δημόσια και από το 2020 για όλα τα νέα κτίρια. Τι κάναμε εμείς; Το 1979( με το ΦΕΚ 362Δ/4-7-79) τέθηκε σε εφαρμογή ο κανονισμός θερμομόνωσης κτιρίων. Αυτός ο κανονισμός, δυστυχώς, ποτέ δεν αναθεωρήθηκε και εφαρμόστηκε στο μεγαλύτερο μέρος των ιδιωτικών κατασκευών τυπικά. Ουσιαστική εφαρμογή του άρχισε μετά το 2000. Με τον 3661/2008 «Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων», τυπικά, αλλά ουσιαστικά με την υπουργική απόφαση ( ΦΕΚ Β.407/9-4-2010) άρχισε να εφαρμόζεται ο ΚΕΝΑΚ από τον Ιούλιο του 2010. Η καθυστέρηση εκσυγχρονισμού της νομοθεσίας σχετικά με τον ενεργειακό σχεδιασμό των κτιρίων αλλά και του ελέγχου της εφαρμογής της θα έχει άσχημες επιπτώσεις στην ανάπτυξη της χώρας μας. Είναι γνωστό ότι τα ελληνικά κτίρια καταναλώνουν όση ενέργεια καταναλώνουν και τα κτίρια στην Αυστρία ή την Ελβετία, λόγω ανεπαρκών μονώσεων. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν ήδη 150.000, πρόσφατα κατασκευασμένα, απούλητα διαμερίσματα, που φυσικά δεν καλύπτουν τις απαιτήσεις του ΚΕΝΑΚ και μπαίνουν συνεχώς στην αγορά. Με ένα μέσο εμβαδό 80τ.μ. και μέσο κόστος κατασκευής 800 /τ.μ. έχουμε: 150.000*80*800=9.600.000.000 Έχουμε λοιπόν ένα κτιριακό απόθεμα ΝΕΩΝ και ΗΔΗ γερασμένων κατοικιών αξίας περίπου 10 δις ( στο ποσό δεν περιλαμβάνεται η αξία της γης), που θα τα κουβαλάμε για τα επόμενα 120 χρόνια( όσο περίπου η ζωή ενός κτιρίου). ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, είναι κλασσικό παράδειγμα ανάπτυξης της υπανάπτυξης. Το 2009 ο Δήμος του Σύδνεϋ κατασκεύασε το SURRY HILLS ( κατασκευή 2007-2009), ένα δημόσιο κτίριο με τρεις χρήσεις, βιβλιοθήκη, βρεφονηπιακό σταθμό και πολιτιστικό κέντρο. Ο σχεδιασμός του επεδίωκε να αποτελέσει πρότυπο και σημείο αναφοράς για τα δημόσια κτίρια. Διαθέτει σχεδιαστικές καινοτομίες και τεχνολογία για τη βελτίωση της ενεργειακής του απόδοσης, που έχουν ενσωματωθεί στο κτίριο αισθητικά και λειτουργικά ( αίθριο, γεωθερμικούς εναλλάκτες, φυτεμένο δώμα, φωτοβολταϊκά, δεξαμενή νερού κλπ.) Αυτό είναι ανάπτυξη Από τα παραπάνω φαίνεται νομίζω ότι το μέχρι τώρα μοντέλο οδηγούσε στην υπανάπτυξη και την αποανάπτυξη και το μοντέλο ανάπτυξης που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι: 1. Έξυπνες επεμβάσεις χαμηλού κόστους, αφού είμαστε πλέον σε περιβάλλον έλλειψης κεφαλαίων, εξάλλου στις περισσότερες περιπτώσεις δε χρειάζονται ή μπορούν να προκύψουν από εξοικονόμηση σε τομείς που όπως είδαμε γίνεται κατασπατάληση, σε όλους τους τομείς από τη δημόσια διοίκηση, την οργάνωση της παραγωγής και τη δημιουργία νέων προοπτικών ή την επανασχεδίαση και αναδιάρθρωση υπαρχόντων με ταυτόχρονο έλεγχο. 2. Επαναπροσδιορισμός του σχεδιασμού όχι από «λευκό χαρτί» όπως συνηθίζεται να λέγεται αλλά ανατρέποντας τους ήδη υπάρχοντες. Γιατί είμαστε στο σημείο που πρέπει να καταστρέψουμε το παλιό για να δημιουργήσουμε το καινούριο. Τώρα πλέον μπορεί να δοθεί απάντηση στο αρχικό ερώτημα. Το κτίριο του ΤΣΜΕΔΕ που θα εγκαινιασθεί το 2013, και σε πέντε χρόνια, το 2018, θα είναι ξεπερασμένο, διότι δεν είναι κτίριο σχεδόν μηδενικών ρύπων, ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.