REformability of POlitical Systems in times of crisis: The example of the financial consolidation in German and Greek municipalities (REPOS)

REformability of POlitical Systems in times of crisis: The example of the financial consolidation in German and Greek municipalities (REPOS) ΕΚΘΕΣΗ ΗΜΟΥ ΝΙΚΑΙΑΣ - ΑΓ. Ι. ΡΕΝΤΗ ηµήτρης Απίστουλας-Γιάννης Αντώνενας 1

Περιεχόµενα Εισαγωγή... 3 1. Κοινωνικοοικονοµικοί δείκτες ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη... 5 1.1 ηµογραφία και βασικοί κοινωνικοοικονοµικοί δείκτες (2001-2011)... 5 2. Πολιτική ηγεσία και κρίση χρέους στο ήµο Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη... 9 2.1 Το στελεχιακό δυναµικό του ήµου 2011-2012... 9 2.2 Η πολιτική ηγεσία του δήµου 2011-2014... 11 3. Οριοθέτηση του οικονοµικού προβλήµατος του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη... 12 3.1 Σύντοµο Ιστορικό... 12 3.2 Το δηµοσιονοµικό πρόβληµα... 15 3.3 Αντίληψη και αιτίες του οικονοµικού προβλήµατος... 19 4. Σκοπιµότητα και περιεχόµενο των εφαρµοζόµενων για την καταπολέµηση του χρέους µέτρων: Αξιολόγηση, απόδοση, αντίκτυπος... 27 5. ηµόσια συζήτηση/ ιάλογος... 33 6. Πολιτικό Σύστηµα: Νοµιµοποίηση εισροών, διακίνησης και εκροών, Πολιτική Κουλτούρα, Τεχνογνωσία, Ηγεσία... 36 6.1 Νοµιµοποίηση εισροών... 36 6.2 Νοµιµοποίηση διακίνησης... 39 6.3 Νοµιµοποίηση εκροών... 42 6.4 Πολιτική Κουλτούρα... 43 6.5 Γνώση... 44 6.6 Ηγεσία... 45 7. Συµπεράσµατα... 46 8. Προτάσεις πολιτικής... 49 2

Εισαγωγή Η ανά χείρας έκθεση συµπυκνώνει τα συµπεράσµατα της µελέτης περίπτωσης του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της επιστηµονικής έρευνας µε τίτλο «Μεταρρύθµιση Πολιτικών Συστηµάτων σε καιρούς κρίσης: Το παράδειγµα της ηµοσιονοµικής Σταθεροποίησης Ελληνικών και Γερµανικών ήµων» και παρουσιάζει τα βασικά µέτρα οικονοµικής σταθερότητας που εφαρµόστηκαν στον εν λόγο ήµο, κατά τη χρονική διάρκεια 2011-2013, µε στόχο τη µείωση του χρέους που το 2011 ανερχόταν σε περίπου 87 εκατοµµύρια ευρώ. Το µεθοδολογικό υπόβαθρο της µελέτης για την εκπόνηση της έκθεσης στηρίχτηκε σε έρευνα γραφείου για τη συλλογή πρωτογενών στοιχείων που αφορούν βασικές παραµέτρους της υπερχρέωσης του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη και των επιπτώσεων που είχε στην τοπική κοινωνία και οικονοµία καθώς και στα µέσα και πολιτικές που επιλέχθηκαν από την ηγεσία του ήµου κατά την τριετία 2011-2013 για την αντιµετώπιση του χρέους. Επιπλέον, για την καλύτερη ανίχνευση και αποτύπωση του «προβλήµατος χρέους» του ήµου καθώς και την περιγραφή των πολιτικών που επελέγησαν από τη ηµοτική Αρχή και εφαρµόστηκαν από τους βασικούς δρώντες για την επίλυση του δηµόσιου προβλήµατος του χρέους του ήµου Νίκαιας Αγ. Ι. Ρέντη, πραγµατοποιήθηκαν 9 συνεντεύξεις ( ήµαρχος, Αντιδήµαρχοι, ιευθύντρια Οικονοµικών Υπηρεσιών κ.λπ.). Από πλευράς περιεχοµένου η έκθεση διορθώνεται σε 8 ενότητες που αντιστοιχούν στους βασικούς άξονες της έρευνας: Η πρώτη ενότητα περιγράφει τους βασικούς οικονοµικοκοινωνικούς δείκτες και το πολιτικό περιβάλλον του δήµου ενώ εστιάζει στις επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στην κοινωνική φυσιογνωµία του δήµου (δείκτες απασχόλησης, ανεργίας κ.λπ.). Η δεύτερη ενότητα ψηλαφίζει το πολιτικό περιβάλλον του δήµου εντός του οποίου δηµιουργήθηκε το χρέος και εξετάζει την επίδραση των διάφορων δαπανών στη διόγκωση του χρέους. Η τρίτη ενότητα επικεντρώνεται στην οριοθέτηση του οικονοµικού προβλήµατος του δήµου, όπου δια µέσου µιας σύντοµης ιστορικής αναδροµής αναδεικνύει το µέγεθος του δηµοσιονοµικού προβλήµατος και την αντίληψη που έχουν για τις γενεσιουργές του αιτίες οι βασικοί δρώντες που εµπλέκονται στην επίλυσή του. Η τέταρτη ενότητα εξετάζει τόσο από πλευράς σκοπιµότητας, όσο και από πλευράς περιεχοµένου τις εφαρµοζόµενες για την καταπολέµηση του χρέους πολιτικές, ενώ επιχειρεί την αξιολόγησή τους µε κριτήρια την απόδοση και τον αντίκτυπο που είχαν στη µείωση του χρέους. Η πέµπτη ενότητα εστιάζει στη δηµόσια συζήτηση που έχει πραγµατοποιηθεί σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο για το ζήτηµα του δηµοτικού χρέους. 3

Η έκτη ενότητα αναδεικνύει τις διαφορετικές διαστάσεις του τοπικού πολιτικού συστήµατος και συγκεκριµένα τους τύπους νοµιµοποίησης, την πολιτική κουλτούρα, τη γνώση και τη φυσιογνωµία της πολιτικής ηγεσίας που κυριαρχούν στο δήµο. Η έβδοµη ενότητα συνοψίζει τα βασικά ευρήµατα της µελέτης στο ήµο Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη αναφορικά µε τις µεθόδους λήψης αποφάσεων και εφαρµογής συγκεκριµένων πολιτικών επιλογών για την αντιµετώπιση του χρέους. Τέλος, η όγδοη ενότητα στοιχειοθετεί ενδεικτικές προτάσεις πολιτικής µε κύριους αποδέκτες στους αιρετούς που ενεπλάκησαν και εµπλέκονται στις διαδικασίες της δηµοσιονοµικής εξυγίανσης του δήµου. 4

1. Κοινωνικοοικονοµικοί δείκτες ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη Ο ήµος Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη ανήκει στην περιφερειακή ενότητα Πειραιά της περιφέρειας Αττικής, είναι «Καλλικρατικός», προέρχεται από την ένωση των ήµων Νίκαιας και Αγ. Ι. Ρέντη 1 και αποτελείται από δύο ηµοτικές Ενότητες ( ηµοτική Ενότητα Νίκαιας και ηµοτική Ενότητα Αγ. Ιωάννη Ρέντη). Σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν. 1515/85 «Ρυθµιστικό Σχέδιο για την προστασία περιβάλλοντος της Αθήνας» ο ήµος υπάγεται στη χωροταξική υποενότητα του Λεκανοπεδίου της Αθήνας, βρίσκεται στη νοτιοδυτική περιοχή του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος της Αθήνας, στο διοικητικό διαµέρισµα Πειραιά της Περιφέρειας Αττικής. Περαιτέρω, ο ήµος διέρχεται από έξι βασικούς οδικούς άξονες της περιφέρειας Αττικής 2, και διαθέτει ένα σηµαντικό µεταφορικό δίκτυο αστικού και υπεραστικού χαρακτήρα, που προσδίδει ιδιαίτερη σηµασία στα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και προοπτικές της περιοχής 3. Ο ήµος είναι από τους µεγαλύτερους της Περιφέρειας Αττικής µε µόνιµο πληθυσµό που ανέρχεται σε 104.142 κατοίκους, έκταση 12.251 τ.χλµ. και πυκνότητα πληθυσµού 9.418,24 κατοίκους ανά τ.χλµ., ενώ βρίσκεται σε κοµβική γεωγραφική θέση µεταξύ της Αθήνας και του λιµανιού του Πειραιά 4. Επισηµαίνεται ότι η ηµοτική Ενότητα Νίκαιας είναι πυκνοδοµηµένη, ενώ καταλαµβάνει διπλάσια έκταση από την αντίστοιχη του Αγ. Ι. Ρέντη έχει εξαπλάσιο πληθυσµό. 1.1 ηµογραφία και βασικοί κοινωνικοοικονοµικοί δείκτες (2001-2011) Σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής του πληθυσµού του 2011 ο πραγµατικός πληθυσµός του ήµου ανέρχεται σε 104.142 κατοίκους (51.200 άνδρες και 54.230 γυναίκες), µειωµένος κατά 3,70% σε σχέση µε τον αντίστοιχο πληθυσµό κατά το έτος 2001 όπου ανερχόταν σε 108.146 κατοίκους. Η µέση ηλικία των κατοίκων του ήµου ανέρχεται στα 41,2 έτη (στην Αττική η µέση ηλικία ανέρχεται στα 41,3 έτη και στην Ελλάδα στα 41,9 έτη), ενώ σύµφωνα µε το Γράφηµα 1.1.1 η ηλικιακή πυραµίδα για το 2010 εµφανίζεται µε συρρικνωµένη βάση (ως αποτέλεσµα της καθοδικής τάσης της γεννητικότητας), διευρυµένη κορυφή (εξαιτίας της δηµογραφικής γήρανσης) και ενισχυµένα τα µεσαία στρώµατα (λόγω και της πρόσφατης µαζικής εγκατάστασης οικονοµικών µεταναστών, η οποία στο ήµο 1 Ο ήµος Νίκαιας συστάθηκε το 1933 ως ήµος, ενώ ο ήµος Αγ. Ιωάννη Ρέντη το 1925 ως κοινότητα. Με το N. 3852/2010 (ΦΕΚ 87/Α/7-6-2010), οι δύο ήµοι καταργήθηκαν για να δηµιουργηθεί ο ενιαίος ήµος Νίκαιας - Αγ. Ιωάννη Ρέντη µε έδρα τη Νίκαια. 2 Σύµφωνα µε το ΦΕΚ 701/ /13.12.90 το ήµο διέρχονται οι ακόλουθοι οδικοί άξονες: (α) Πέτρου Ράλλη - Σαλαµίνος, (β) Θηβών, (γ) Γρ. Λαµπράκη, (δ) Τζαβέλλα Βαλαωρίτου, (ε) λεωφόρος Κηφισού και (στ) λεωφόρος Πειραιώς. 3 Οι σηµαντικότεροι υπερτοπικοί πόλοι του ήµου είναι το Γενικό νοσοκοµείο Νίκαιας «Άγιος Παντελεήµων», το Γ Νεκροταφείο Αθηνών, το Ολυµπιακό Στάδιο της Άρσης Βαρών, το Κατράκειο Θέατρο, η Κεντρική Λαχαναγορά Αθηνών και οι εγκαταστάσεις Πολυχώρων Αναψυχής Village Center και Allou Fun Park. 4 Σύµφωνα µε το Στρατηγικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης, ο ήµος Νίκαιας - Αγ. Ιωάννη Ρέντη χαρακτηρίζεται ως ιαδηµοτικό Κέντρο Υπερτοπικών ραστηριοτήτων. 5

Νίκαιας Αγ. Ι. Ρέντη ανέρχεται σε ποσοστό 9,6% επί του µόνιµου πληθυσµού, δηλαδή 10.123 κάτοικοι). Γράφηµα 1.1.1: Ηλικιακή σύνθεση ήµου (2011) Πηγή: Απογραφή 2011, ΕΛΣΤΑΤ Το ολοκληρωµένο επίπεδο εκπαίδευσης, για τα άτοµα που γεννήθηκαν το 2004 και πριν, στο ήµο Νίκαιας Αγ. Ι. Ρέντη είναι πιο κοντά στο µέσο όρο σε επίπεδο χώρας παρά σε επίπεδο περιφέρειας και έχει ως εξής (Πίνακας 1.1.1): (α) σε ποσοστό 52,17% έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση (48,54% στην Αττική και 44,1% στην Ελλάδα), (β) σε ποσοστό 23,43% έχουν ολοκληρώσει την πρωτοβάθµια (17,99% στην Αττική και 24,9% στην Ελλάδα), και (γ) σε ποσοστό 12,89% έχουν ολοκληρώσει την τριτοβάθµια (23,65% στην Αττική και 17,84% στην Ελλάδα). Πίνακας 1.1.1: Ολοκληρωµένο επίπεδο εκπαίδευσης ήµου (άτοµα γεννηθέντα το 2004 και πριν) Πρωτοβάθµια ευτεροβάθµια - Μεταδευτεροβάθµια Τριτοβάθµια Λοιπά Σύνολο Αριθµός 23.201 51.646 12.766 11.390 Ποσοστό (%) 23,43 52,17 12,89 11,50 100 Πηγή: Απογραφή 2011, ΕΛΣΤΑΤ 6

Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Εµποροβιοµηχανικού Επιµελητηρίου Πειραιά, παρουσιάζεται εντονότερη δραστηριότητα στους τοµείς παραγωγής και µεταποίησης στη ηµοτική Ενότητα Ρέντη, γεγονός που οφείλεται στη ρυµοτοµική εικόνα του Ρέντη που εµφανίζει µεγαλύτερες ελεύθερες εκτάσεις πρόσφορες για τη δηµιουργία βιοµηχανικής ζώνης, εν αντιθέσει µε τη ηµοτική Ενότητα Νίκαιας όπου λόγω της πυκνής δόµησης ευνοείται η ανάπτυξη εµπορικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων εστίασης. Περαιτέρω, στο ήµο Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη οι βασικοί κλάδοι της τοπικής οικονοµικής δραστηριότητας είναι η βιοµηχανία και βιοτεχνία, το τοπικό και υπερτοπικό εµπόριο, οι επιχειρήσεις ψυχαγωγίας και οι µεταφορές (βλ. Πίνακα 1.1.2), εντούτοις, σε ποσοστό 78,99% οι εργαζόµενοι κάτοικοι του ήµου (ανέρχονται σε 37.016 άτοµα, ποσοστό 35,11% επί του µόνιµου πληθυσµού) απασχολούνται στον τριτογενή τοµέα, σε ποσοστό 20,40% στο δευτερογενή τοµέα και σε ποσοστό 0,60% στον πρωτογενή τοµέα (βλ. Γράφηµα 1.1.2). Γράφηµα 1.1.2: Απασχόληση ανά τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας (2011) Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή 2011, ιδία επεξεργασία Επισηµαίνεται ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες υποχώρηση παρουσιάζουν κατά κύριο λόγο η βιοτεχνία και η βιοµηχανία, ενώ παρουσιάζεται ανάπτυξη εµπορικών επιχειρήσεων και επιχειρήσεων αναψυχής, που εγκαθίστανται στους βασικούς οδικούς άξονες που διατρέχουν το ήµο (π.χ. Κηφισού, Πειραιώς, Θηβών κ.λπ.). Αντίθετα ανάπτυξη παρατηρείται στις επιχειρήσεις εστίασης και σε κέντρα ψυχαγωγίας. Πίνακας 1.1.2: Οικονοµική και Παραγωγική ραστηριότητα ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη Ηµεροµηνία καταγραφής Είδος Επιχείρησης.Ε. Νίκαιας.Ε. Αγ. Ι. Ρέντη Σύνολο 7

Αγροτική ραστηριότητα Κτηνοτροφική ραστηριότητα ραστηριότητες Μεταποίησης- Παραγωγής ραστηριότητες Τουρισµού- Υπηρεσίες Παραγωγή Ενέργειας Βιοµηχανικές µονάδες 6/8/12 Επεξεργασία Αγροτικών Προϊόντων - 1 1 6/8/12 Επεξεργασία 1 1 2 Κτηνοτροφικών Προϊόντων 6/8/12 Επιχειρήσεις 3 20 23 8/8/12 Ξενοδοχεία/Καταλύµ ατα 2** (κλίνες) 8/8/12 Ξενοδοχεία/Καταλύµ ατα 1* (κλίνες) 34 κλίνες - 1 65 κλίνες - 2 6/8/12 Εµπορικές 1 1 2 Επιχειρήσεις 6/8/12 Ηλιακή 5 1 6 6/8/12 Μονάδες Πετροχηµικών (Κινητήρια ισχύς έως 22 KW, θερµική ισχύς έως 50 KW) Πηγή: Εµποροβιοµηχανικό Επιµελητήριο Πειραιά και Ξενοδοχειακό Επιµελητήριο 2 2 Τα ποσοστά απασχόλησης παρουσίασαν σηµαντική κάµψη στις δεκαετίες του 80 και του 90 λόγω της αποβιοµηχάνισης, ενώ ανάχωµα στην εξέλιξη αυτή αποτέλεσε η ανάπτυξη του εµπορίου και των επιχειρήσεων ελευθέρου χρόνου και αναψυχής µε αποτέλεσµα το ποσοστό ανεργίας στο ήµο κυµαίνεται στο µέσο όρο των πολεοδοµικών συγκροτηµάτων Αθήνας - Πειραιά (19,6% το 2011). Η πλειονότητα των εργαζοµένων είναι µισθωτοί, ενώ η απασχόληση επικεντρώνεται στους κλάδους της βιοµηχανίας και βιοτεχνίας, του εµπορίου και της ψυχαγωγίας 5. Η οικονοµική κρίση και οι επιπτώσεις της είναι εµφανείς στο ήµο Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη κατά την πενταετία 2008-2012 (βλ. Πίνακα 1.1.3). Ειδικότερα, το κατά κεφαλή δηλωθέν εισόδηµα για τα οικονοµικά έτη 2010-2012 παρουσιάζει σηµαντική µείωση της τάξης του 18,88%, γεγονός που οφείλεται στις οριζόντιες περικοπές σε µισθούς και συντάξεις καθώς και στη δραµατική αύξηση των ποσοστών ανεργίας. Εν κατακλείδι στο ήµο έχει επέλθει συρρίκνωση της τοπικής επιχειρηµατικότητας, ως αποτέλεσµα της παρατεταµένης οικονοµικής κρίσης, ενώ σε µείζον ζήτηµα έχει αναδειχθεί η αύξηση των ποσοστών ανεργίας, γεγονός που έχει αντίκτυπο στο πραγµατικό εισόδηµα των ηµοτών του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη. Πίνακας 1.1.3: ηλωθέν κατά κεφαλή εισόδηµα 2008-2012 5 Στη ηµοτική Ενότητα Αγ. Ι. Ρέντη δραστηριοποιούνται 30 βιοµηχανικές µονάδες (ποσοστό 32,00% του Πειραιά), 556 βιοτεχνικές µονάδες (ποσοστό 6,54% του συνόλου του Πειραιά), 713 επαγγελµατικές µονάδες (ποσοστό 3,52%), στην πλειοψηφία τους φυσικά πρόσωπα και 714 εµπορικές επιχειρήσεις (ποσοστό 9,00% του συνόλου του Πειραιά). 8

2008 2009 2010 2011 2012 Νίκαια-Αγ. Ι. Ρέντης 15.327,80 15.199,65 15.162,50 13.984,94 12.299,6 Περιφέρεια Αττικής 20.797,50 21.172,55 21.368,01 19.703,50 17.252,67 Ελλάδα 15.696,90 15.591,31 15.919,12 14.489,52 12.705,18 Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών, επεξεργασία από Ψυχάρη Γ. 2. Πολιτική ηγεσία και κρίση χρέους στο ήµο Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη 2.1 Το στελεχιακό δυναµικό του ήµου 2011-2012 Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2.1.1 µεταξύ του 2011 και 2012 υπήρξε µείωση του αριθµού του προσωπικού του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη από 948 υπαλλήλους σε 711 (ετήσια µεταβολή -25,0%) 6. Η µείωση του προσωπικού του ήµου οφείλεται κυρίως σε εξωγενείς παράγοντες και κυρίως στις κυβερνητικές επιλογές στο πεδίο των προσλήψεων µε την εφαρµογή του κανόνα «µία πρόσληψη ανά πέντε αποχωρήσεις από την υπηρεσία», καθώς και στις αθρόες συνταξιοδοτήσεις υπαλλήλων λόγω των µεταρρυθµίσεων που προωθήθηκαν στο σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης µε παράλληλη διατήρηση «ώριµων» δικαιωµάτων και προκάλεσαν την «έξοδο» όσων είχαν ήδη κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωµα. Αποτέλεσµα της µείωσης του προσωπικού του ήµου ήταν η µείωση του µισθολογικού κόστους από 26.169.157,47 που ανερχόταν κατά το έτος 2011 σε 22.970.197,31 για το έτος 2012 7 (ετήσια µεταβολή -12,22%). Από τα ανωτέρω δεδοµένα προκύπτει ότι η µείωση του προσωπικού του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη συνέβαλλε σε αντίστοιχη αλλά όχι ανάλογη µείωση του µισθολογικού κόστους, δεδοµένου ότι ενώ το προσωπικό του ήµου µειώθηκε κατά 25% το αντίστοιχο µισθολογικό κόστος µειώθηκε κατά περίπου 12%. Πίνακας 2.1.1: Προσωπικό ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη 2012 2011 Τακτικό προσωπικό Μόνιµο προσωπικό 478 315 6 Σύµφωνα µε µελέτη του Υπουργείου Εσωτερικών (γνωστή ως µελέτη «Γρηγοράκου»), προέκυψε κατά το εκέµβριο του 2013, πλεονάζον προσωπικό στο ήµο Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη που ανερχόταν σε 113 υπαλλήλους, οι οποίοι προτάθηκε είτε να τεθούν σε κινητικότητα, είτε να αποχωρήσουν µε εθελούσια έξοδο. Οι δείκτες αξιολόγησης που χρησιµοποίησε το Υπουργείο Εσωτερικών αφορούσαν στον αριθµό προσωπικού και στο κόστος µισθοδοσίας των υπαλλήλων του ήµου ανά χίλιους κατοίκους. Βέβαια, ο ήµαρχος Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη ζήτησε την απόσυρση της «µελέτης» διευκρινίζοντας ότι «σε περίπτωση που εφαρµοστούν όσα αναφέρονται εκεί για το ήµο, πρακτικά θα οδηγηθεί σε καθεστώς µη λειτουργίας», βλ. http://www.aftodioikisi.gr/dimoi/d-nikaias-renti-an-efarmostei-meleti-grigorakou-odimos-den-tha-borei-na-leitourgisei 7 Βλ. Ισολογισµό ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη 2012, σ. 17. 9

Με σύµβαση Ιδιωτικού ικαίου Αορίστου χρόνου 459 392 Έργου (Ειδικοί Συνεργάτες) 11 4 Σύνολο 948 711 Πηγή: Ισολογισµός ήµου Νίκαιας Αγ. Ι. Ρέντη 2012 Περαιτέρω, σύµφωνα µε τον Πίνακα 2.1.2 η πιο «δαπανηρή» ιεύθυνση του ήµου είναι η ιεύθυνση Καθαριότητας και Ανακύκλωσης (ποσοστό 24,92% στο συνολικό µισθολογικό κόστος), ακολουθεί η ιεύθυνση ιοικητικών Υπηρεσιών (ποσοστό 11,90%) και οι αποκεντρωµένες υπηρεσίες της ηµοτικής Ενότητας Αγ. Ι. Ρέντη (ποσοστό 11,76%). Το ποσοστό συµµετοχής της ιεύθυνσης Οικονοµικών Υπηρεσιών στο συνολικό κόστος υπηρεσιών του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη ανέρχεται σε 8,26% και ακολουθούν η ιεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών (ποσοστό 5,93%), η ιεύθυνση Πρασίνου (4,66%), η ιεύθυνση Παιδείας, Βιβλιοθηκών και Κοινωνικών Υπηρεσιών (ποσοστό 3,50%), η ιεύθυνση Αθλητισµού (ποσοστό 2,25%) και η ιεύθυνση Πολιτισµού (ποσοστό 1,66%). Πίνακας 2.1.2: Ποσοστό συµµετοχής ιευθύνσεων στο συνολικό κόστος υπηρεσιών του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη ΛΟΓ/ΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΟΣΟ ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Σ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ 92.01.01 Γενική ιεύθυνση 369.883,32 0,99% 92.01.02 ιεύθυνση ιοικητικών Υπηρεσιών 4.459.339,78 11,90% 92.01.03 ιεύθυνση Οικονοµικών Υπηρεσιών 3.095.650,18 8,26% 92.01.04 ιεύθυνση Πολιτισµού 620.562,74 1,66% 92.01.05 ιεύθυνση Αθλητισµού 844.625,96 2,25% 92.01.06 ιεύθυνση Παιδείας, βιβλιοθηκών και 1.311.685.42 3,50% κοινωνικών υπηρεσιών 92.01.07 ιεύθυνση Καθαριότητας και Ανακύκλωσης 9.340.794,87 24,92% 92.01.08 ιεύθυνση Πολεοδοµίας 509.287,60 1,36% 92.01.09 ιεύθυνση ΚΕΠ 882.652,77 2,35% 92.01.10 ιεύθυνση Περιβάλλοντος και ποιότητας 249.064.81 0,66% ζωής 92.01.11 ιεύθυνση Πρασίνου 1.746.837,16 4,66% 92.01.12 ιεύθυνση Τεχνικών υπηρεσιών 2.224.457,82 5,93% 92.01.13 Αποκεντρωµένες υπηρεσίες ηµοτικής Ενότητας Α.Ι. Ρέντη 92.01.15 Κόστος κοινών δαπανών µεριζόµενο κατά ίδιο ποσοστό σε όλα τα κέντρα κόστους (παρακρατήσεις.ε.η., παρακρατήσεις από τακτική οικονοµική ενίσχυση κ.λπ.) 4.409.597,56 11,76% 7.420.688,64 19,80% Σύνολο 37.485.128.63 100,00% Πηγή: Πρακτικά συνεδρίασης της Οικονοµικής Επιτροπής του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη (27-3-2013). 10

2.2 Η πολιτική ηγεσία του δήµου 2011-2014 Παραδοσιακά πρώτη πολιτική δύναµη στο ήµο Νίκαιας ήταν το ΚΚΕ, γεγονός που αποτυπώνεται και στα αποτελέσµατα των δηµοτικών εκλογών από τη µεταπολίτευση έως και το 2011. Συγκεκριµένα, ο Κωνσταντίνος Κατσαφάνας (ΚΚΕ) ήταν ο πρώτος ήµαρχος Νικαίας µετά την µεταπολίτευση και ακολούθησαν οι κ.κ. Στέλιος Λογοθέτης (ΚΚΕ) 1978-1990, Βαρβάρα (Βέρα) Νικολαϊδου (ΚΚΕ) 1990-1994, Βασίλης Τράπαλης (ΠΑΣΟΚ - ΣΥΝ) 1994-2002 και Στέλιος Μπενετάτος (ΚΚΕ) 2002-2011. Στο ήµο Αγ. Ι. Ρέντη, από το 1994 έως το 2011 ήµαρχος εκλεγόταν ο Γιώργος Ιωακειµίδης. Συγκεκριµένα, το 1994 συγκέντρωσε ποσοστό 60,0% στο Β γύρο, και από το 1998 υποστηρίχθηκε από το ΣΥΝ και το ΠΑΣΟΚ. Το 1998 συγκέντρωσε ποσοστό 54,0% από τον Α γύρο, το 2002 ποσοστό 64,0% από τον Α γύρο και το 2006 ποσοστό 62,5% από τον Α γύρο. Στις δηµοτικές εκλογές του 2010 που διεξήχθησαν στις 7 Νοεµβρίου, στον Α γύρο προηγήθηκε ο Γιώργος Ιωακειµίδης, υποψήφιος που στηρίχτηκε από το ΠΑΣΟΚ, τους Οικολόγους και τη ηµοκρατική Αριστερά, συγκεντρώνοντας ποσοστό 40,43%. Στη 2η θέση ακολούθησε ο ανεξάρτητος υποψήφιος Στέλιος Λογοθέτης που συγκέντρωσε ποσοστό 24,39%. Στο Β γύρο των δηµοτικών εκλογών που διεξήχθη στις 14 Νοεµβρίου, ο Γιώργος Ιωακειµίδης αναδείχθηκε δήµαρχος του «Καλλικρατικού» δήµου Νίκαιας Αγίου Ιωάννη Ρέντη µε ποσοστό 60,36% (Πίνακας 2.2.1). Το αποτέλεσµα των ηµοτικών Εκλογών του 2011 φανερώνει την αποδοκιµασία των δηµοτών ως προς την αποτυχία της απελθούσας Αρχής του ήµου Νίκαιας να αντιµετωπίσει την κρίση χρέους και τις συνέπειες που είχε στις παρεχόµενες υπηρεσίες. Στις δηµοτικές εκλογές του 2014 που διεξήχθησαν στις 25 Μαΐου, αναδείχθηκε από τον Α γύρο ήµαρχος ο Γιώργος Ιωακειµίδης µε ποσοστό µε ποσοστό 62,25% εξαργυρώνοντας τις πολιτικές επιλογές και την επιτυχία των µέτρων δηµοσιονοµικής εξυγίανσης (Πίνακας 2.2.2). Επισηµαίνεται ότι της επικράτησης του Γιώργου Ιωακειµίδη στις εκλογές του 2011 προηγήθηκε τόσο η ανάδειξη του ήµου Αγ. Ι. Ρέντη σε πολιτιστικό και ψυχαγωγικό πόλο της Αττικής, µε τη δηµιουργία των Village Cinemas και Alou Fun Park καθώς και η ανάδειξη του προβλήµατος του χρέους του ήµου Νίκαιας ύψους 87.000.000 περίπου. Πίνακας 2.2.1: Αποτελέσµατα ηµοτικών Εκλογών 2010 Υποψήφιος ήµαρχος Επίσηµη στήριξη A'Γύρος Β'Γύρος Ιωακειµίδης Γιώργος ΠΑΣΟΚ, Οικολόγοι 40,43% 60,36% Πράσινοι, ηµοκρατική Αριστερά Λογοθέτης Στέλιος - 24,39% 39,64% Μπενετάτος Στέλιος ΚΚΕ 18,33% 11

Μαρωνίτης Γιάννης - 3,99% Βρεττάκος ρακούλης Ν 9,20% Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος - 3,66% Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών και ιοικητικής Ανασυγκρότησης Πίνακας 2.2.2: Αποτελέσµατα ηµοτικών Εκλογών 2014 Υποψήφιος ήµαρχος Επίσηµη στήριξη A'Γύρος Β'Γύρος Ιωακειµίδης Γιώργος Ανεξάρτητος 62,25% - Μπενετάτος Στέλιος ΚΚΕ 12,95% - Παπαδόπουλος - 10,92% - Κωνσταντίνος Βρεττάκος ρακούλης Ν 6,61% - Μόσχου ηµητρούλα - 5,00% - Θωϊδου Αικατερίνη - 2,26% - Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών και ιοικητικής Ανασυγκρότησης 3. Οριοθέτηση του οικονοµικού προβλήµατος του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη 3.1 Σύντοµο Ιστορικό Το Νοέµβριο του 2009 αντιπροσωπεία του ήµου Νίκαιας παρέδωσε υπόµνηµα που ενηµέρωνε τις κοινοβουλευτικές οµάδες των κοµµάτων της Βουλής «για το οικονοµικό αδιέξοδο» που αντιµετώπιζε ο ήµος. Στο υπόµνηµα επισηµαινόταν ότι το οικονοµικό πρόβληµα έχει αναδειχθεί ήδη αρκετές φορές από τον τότε ήµαρχο (Στέλιο Μπενετάτο) ο οποίος σε συνέντευξη τύπου στις 1 Ιουλίου του 2009 υπογράµµιζε αφενός ότι η µισθοδοσία των εργαζοµένων πραγµατοποιείται µε έλλειµµα, αφετέρου ότι το ταµείο του ήµου είχε «χτυπήσει κόκκινο». Συγκεκριµένα, τα σταθερά έσοδα (ΚΑΠ και ηµοτικά Τέλη) κατά το µήνα Σεπτέµβριο του 2009, ανέρχονταν σε 1.260.000, ενώ οι δαπάνες µισθοδοσίας κατά τον ίδιο µήνα ανερχόντουσαν σε 2.100.000, µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται µηνιαίο έλλειµµα ύψους 840.000. Βέβαια, το οικονοµικό πρόβληµα του ήµου Νίκαιας τοποθετείται χρονικά προγενέστερα και συγκεκριµένα το 2002 όταν η τότε ηµοτική Αρχή έλαβε από τις προκαταβολές του 2003, το ποσό των 4.800.000, περίπου το 70% των Κ.Α.Π. του 2003 για την κάλυψη µισθολογικών αναγκών 8. Σύµφωνα δε µε τον τότε ήµαρχο το 8 Επισηµαίνεται ότι τον Οκτώβρη του 2002, εκτός από τους 670 µόνιµους δηµοτικούς υπάλληλους υπηρετούσαν στον ήµο Νίκαιας εκατοντάδες συµβασιούχοι εργαζόµενοι µε διάφορες συµβάσεις εκ των οποίων οι 335 µονιµοποιήθηκαν, χωρίς να ενισχυθεί ο προϋπολογισµός του ήµου για τη µισθοδοσία τους. 12

συνολικό χρέος του ήµου άγγιζε τα 8.804.108 (13 δισεκατοµµύρια δραχµές) 9, ενώ έκτοτε ο ήµος ανήκε στους 5 υπερχρεωµένους ήµους που εντάχθηκαν στη ρύθµιση για αναστολή «πάγωµα» των τοκοχρεολυσίων για τα έτη 2005 και 2006 µε το Ν. 3345/2005. Κατά την ίδια χρονική περίοδο και έως το 2008 το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων είχε πτωτική πορεία και συγκεκριµένα το 2004 ήταν 11.577.000, το 2005 µειώθηκαν σε 8.995.000, το 2006 έφτασαν τα 4.100.000, το 2007 ήταν µείον 1.397.000, ενώ το 2008 το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων ανήλθε σε µείον 6.708.000. Επιπλέον, τα υπόλοιπα ελλειµµάτων χρήσης ξεκίνησαν το 2004 µε ζηµιές 4.463.000, το 2005 ανήλθαν σε 12.318.000, το 2006 οι ζηµιές ανήλθαν σε 20.518.000, το 2007 σε 27.261.000 και το 2008 οι ζηµιές εκτοξεύτηκαν σε 31.143.000. Παράλληλα οι βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις του ήµου το 2004, βάσει του ισολογισµού, ανήλθαν σε 8.739.000, το 2005 σε 7.773.000, το 2006 σε 11.995.000, το 2007 σε 13.135.000, ενώ το 2008 εκτοξευτήκαν σε 16.300.000. Τέλος, όσον αφορά τις υποχρεώσεις του ήµου µόνο από άνεια το 2003 ανέρχονταν σε περίπου 15.000.000, το 2004 σε 27.743.000, το 2005 σε 33.000.000, το 2006 σε 34.000.000, το 2007 σε 37.000.000 και το 2008 οι υποχρεώσεις του ήµου σε δάνεια βάσει του ισολογισµού εκτοξεύτηκαν σε 42.277.000 10. Από την άλλη πλευρά ο ήµος Αγ. Ι. Ρέντη ουδέποτε παρουσίασε ελλείµµατα, ενώ είχε την τύχη να βρίσκεται σε περιοχή όπου δραστηριοποιούνταν και δραστηριοποιούνται εργοστάσια και βιοτεχνίες που καταλάµβαναν πολλά τετραγωνικά µέτρα, µε αποτέλεσµα ο ήµος να εισπράττει υψηλά δηµοτικά τέλη (για παράδειγµα το Village και το Αllou πλήρωναν ένα εκατοµµύριο ευρώ το χρόνο, όταν οι συνολικές εισπράξεις από τέλη ανερχόταν σε 8 εκατοµµύρια ευρώ). Επιπλέον, ο ήµος Αγ. Ι. Ρέντη πριν τη συνένωση µε το ήµο Νίκαιας παρουσίαζε ενεργητικό 10.000.000., ενώ σύµφωνα µε το ήµαρχο Αγ. Ι. Ρέντη, η συνένωση των δύο ήµων αποτέλεσε «την πιο χαρακτηριστική συνένωση δήµων µε τελείως διαφορετική οικονοµική κατάσταση. Η Νίκαια, µε χρέος περίπου 80 εκατ. ευρώ και ο Ρέντης, µε θετικό ταµείο που αγγίζει τα 10 εκατ. ευρώ, από την 1η Ιανουαρίου θα είναι ένας δήµος. Το έργο µας είναι δύσκολο, οφείλουµε όµως να ριχτούµε όλοι στη δουλειά για να βγούµε από το αδιέξοδο.» 11. Το αποτέλεσµα από τη συνένωση των δύο ήµων ήταν η δηµιουργία ενός ελλειµµατικού ήµου το χρέος του οποίου την 01 Ιανουαρίου 2011 ανερχόταν σε 86.727.528,47 12. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι το χρέος του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη είναι «κληρονοµικό», δεδοµένου ότι προέκυψε από τη συνένωση ενός υπερχρεωµένου και ενός πλεονασµατικού ήµου. Περαιτέρω, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείου 9 Βλ. άρθρο «Πνιγµένος» στα χρέη ο ήµος Νικαίας, 08 Σεπτεµβρίου 2003, http://www.antenna.gr/news/society/article/71873/-pnigmenos-sta-xrei-o-dimos-nikaias 10 Βλ. Ευάγγελο Κίτσο, «Ο ήµος Νίκαιας έχει χρεοκοπήσει», 10.01.2010, http://www.halkidona.gr/2010/01/balance-sheet/ 11 Βλ. Η µάχη του «Καλλικράτη», ευτέρα 11 Οκτωβρίου 2011, εφηµερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», σ. 12. 12 Βλ. Οικονοµική πορεία ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη (µέρος Β ), http://kinisipolitonnikaiasrenti. blogspot.gr/ 13

Εσωτερικών, αναφορικά µε τους υπερχρεωµένους ήµους στην Ελλάδα, ο ήµος Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη καταλάµβανε την 28η θέση µε συνολικό δανειακό χρέος που µαζί µε τις ληξιπρόθεσµες οφειλές ανερχόταν στο 143% των τακτικών του εσόδων 13. Με δεδοµένη την οικονοµική κατάσταση του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη η νέα διοίκηση έθεσε ως πολιτική προτεραιότητα τη µείωση του χρέους, ενώ σύµφωνα µε το ήµαρχο «(...) εργαζόµαστε νυχθηµερόν για να αλλάξει η εικόνα. Βρισκόµαστε σε µια πολύ κρίσιµη στιγµή τόσο για την πόλη όσο και για τη χώρα. Σαφώς τα πράγµατα δεν είναι εύκολα ούτε για την Αυτοδιοίκηση. Ειδικά όταν βρίσκεσαι από τη µια στιγµή στην άλλη µε 87.000.000 χρέος. Προσπάθειά µας είναι να τακτοποιήσουµε τα πράγµατα, να ελέγξουµε τη µεγάλη και αλόγιστη σπατάλη χρηµάτων που συναντήσαµε, να λειτουργήσουν οι υπηρεσίες, να εξυπηρετείται ο δηµότης. Αν καταφέρουµε να ταχτοποιηθεί το οικονοµικό, τότε δε θα βιαζόµουν να χαρακτηρίσω τελειωµένο το ήµο Νίκαιας-Ρέντη. Αυτό θα ήταν µια καινούργια αρχή.». Η ηµοτική Αρχή ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη από το 2011 επικεντρώθηκε στη µείωση του χρέους. Πρώτο βήµα αποτέλεσε η καταγραφή/ αποτύπωση και ο προσδιορισµός του πραγµατικού χρέους του ήµου, ενώ σε δεύτερο επίπεδο η ηµοτική Αρχή αξιοποίησε κάθε πρόσφορο µέσο (εργαλείο) που της προσφέρθηκε από την κυβέρνηση (π.χ. τακτοποίηση ληξιπρόθεσµων οφειλών), ενώ βασικό µέληµά της ήταν η αποφυγή της επιτροπείας 14, δίχως να µειώσει τις κοινωνικές παροχές σε επίπεδο ήµου. Οι βασικές επιλογές της ηµοτικής Αρχής για τη µείωση του χρέους συνοψίζονται στις ακόλουθες: µείωση του λειτουργικού κόστους (περίπου 30%), διακανονισµός παλαιών οφειλών του ήµου η νοµοθεσία προέβλεπε εξώδικους συµβιβασµούς- που οδήγησε σε εξοικονόµηση περίπου 1.200.000, τακτοποίηση τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων που αφορούσαν εργαζοµένους αλλά και παλιές οφειλές (ο ήµος πλήρωσε περίπου 1.200.000 ), τακτοποίηση των χώρων που νοίκιαζε ο ήµος, καθώς πολλές δραστηριότητες µεταφέρθηκαν σε ιδιόκτητους χώρους του ήµου που είτε δεν είχαν αξιοποιηθεί, είτε δεν ήταν διαθέσιµοι λόγω κακής κατανοµής, µε συνολικό όφελος 250.000 που µέχρι πρότινος δίνονταν σε ενοίκια. Περαιτέρω, διάµεσου του τεχνικού προγράµµατος του ήµου έγινε προσπάθεια αναβάθµισης των βασικών υποδοµών (π.χ. ασφαλτόστρωση, αποχετευτικό δίκτυο κ.λπ.) και δηµιουργίας νέων κοινωνικών υποδοµών 15. 13 Βλ. http://www.aftodioikisi.gr/ipourgeia/troika-gia-58-dimous 14 Σε συνέντευξή του ο ήµαρχος Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη δήλωσε ριζικά αντίθετος στην επιβολή καθεστώτος «επιτροπείας» στους ήµους, «εν µπορεί να υπάρχει επιτροπεία στις αποφάσεις των ήµων, αυτό, δεν σηµαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει έλεγχος ώστε να µην υπάρξει επανάληψη περιπτώσεων ηµάρχων και ηµοτικών Αρχών που µε αλόγιστες δαπάνες και κακή οικονοµική διαχείριση, υπερχρέωσαν τους ήµους τους», ενώ συνέχισε «Να υπάρχει ένας έλεγχος, αλλά ο έλεγχος κάθε µήνα ή κάθε τρίµηνο στην κάθε µας απόφαση και στο κάθε µας έργο, είναι µια ιστορία που δεν µπορούµε να την αποδεχτούµε, γιατί τότε δεν θα διοικούµε πια εµείς στους ήµους, δεν θα υπάρχει το αυτοδιοίκητο», βλ. http://newsta.gr/paradimotika. 15 Ολοκληρώθηκε και λειτουργεί από το 2013 το ΚΑΠΗ Αγ. Γεωργίου σε ιδιόκτητο χώρο µε αγορά οικοπέδου και έξοδα κατασκευής από δωρεά στο ήµο, παιδικός σταθµός της οδού Γέµελου 14

3.2 Το δηµοσιονοµικό πρόβληµα Συνεχίζοντας την παράθεση των οικονοµικών δεδοµένων του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη, έχει σηµασία να επισηµανθούν οι οικονοµικοί δείκτες σε σχέση µε τη χρηµατοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισµό (ΚΑΠ), καθώς επίσης και η εξέλιξη του λειτουργικού κόστους του ήµου, συνδυαζόµενη µε την εξέλιξη της αποπληρωµής του χρέους. Σύµφωνα µε τον Πίνακα 3.2.1 οι ΚΑΠ από το έτος 2011 έως το έτος 2013 µειώθηκαν σε ποσοστό 57%. ΚΑΠ Πίνακας 3.2.1: Χρηµατοδότηση ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη από τον κρατικό προϋπολογισµό (ΚΑΠ) 2011 2012 2013 18.513.141,60 11.780.610,48 11.359.399,86 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη Παράλληλα µε τη µείωση κατά 57% των ΚΑΠ από το 2011 έως το 2013, η ηµοτική Αρχή µείωσε σε ποσοστό 30% το λειτουργικό κόστος του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη (Πίνακας 3.2.2), ενώ ιδιαίτερη εντύπωση δηµιουργεί το γεγονός ότι µεταξύ αυτών τα αναλώσιµα, µισθώµατα και τηλεπικοινωνίες µειώθηκαν στο 1/3 περίπου (γεγονός που µάλλον υποδηλώνει ότι υπήρχε µεγάλη σπατάλη στο παρελθόν.),. Πίνακας 3.2.2: Εξέλιξη λειτουργικού κόστους του ήµου (2010-2013) 2010 2011 2012 2013 Μισθοδοσία 26.170.878,79 26.169.157,47 22.970.197,31 21.250.882,96 Καύσιµα 704.426,20 625.981,82 638.523,33 473.767,13 Συντηρήσεις πάγιου εξοπλισµού 1.250.665,95 296.710,12 220.616,30 119.522,49 Αναλώσιµα 1.445.360,94 743.564,22 531.911,30 350.922,64 Μισθώµατα 696.762,38 269.536,77 257.281,44 152.927,58 Τηλεπικοινωνίες 426.874,72 194.149,34 200.393,73 134.274,12 Λοιπές λειτουργικές δαπάνες 16.762.910,11 11.801.204,24 10.679.551,50 10.105.915,47 ΣΥΝΟΛΟ 47.457.879,09 40.100.303,98 35.498.474,91 32.588.212,39 Πηγή: Επεξεργασµένα στοιχείων ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη δυναµικότητας 54 παιδιών, ανακατασκευάστηκε µε έξοδα του ήµου και µε τη συνδροµή συνεργείων των υπηρεσιών του ήµου, νέος παιδικός σταθµός δυναµικότητας 104 παιδιών, κατασκευάστηκε στην οδό Τυάνων, µε χρηµατοδότηση από το ΕΣΠΑ, συνολικού προϋπολογισµού 2.112.000, νέος παιδικός σταθµός διαµορφώθηκε από τα συνεργεία του ήµου στη Χαλκηδόνα, δυναµικότητας 101 παιδιών, νέος βρεφικός σταθµός διαµορφώθηκε από υπηρεσίες του ήµου, στο κτίριο της ΧΑΝ, δυναµικότητας 37 παιδιών. 15

Από την άλλη πλευρά, δηλαδή από την πλευρά της είσπραξης οφειλών επισηµαίνεται ότι στις οικονοµικές χρήσεις 2012 και 2013, απέδωσε η προσπάθεια είσπραξης των απαιτήσεων του ήµου από τρίτους, µε αποτέλεσµα να ενισχυθεί σηµαντικά η ταµειακή ρευστότητα του ήµου και να µειωθεί το σύνολο των απαιτήσεων από τρίτους (αναλυτικά παρουσιάζεται στον Πίνακα 3.2.3 η εξέλιξη των απαιτήσεων). Με άλλα λόγια ο ήµος Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη κατάφερε στην εποχή της κρίσης και της οικονοµικής δυσπραγίας να µειώσει τις µη εισπραχθείσες απαιτήσεις από τρίτους κατά 4.000.000 περίπου. Πίνακας 3.2.3: Εξέλιξη των απαιτήσεων του ήµου από τρίτους (2010-2013) 2010 2011 2012 2013 Απαιτήσεις 21.729.708,88 20.482.174,25 21.296.595,96 17.130.173,50 Πηγή: Επεξεργασµένα στοιχείων ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη Οι ανωτέρω προσπάθειες της ηµοτικής Αρχής από το 2011 οδήγησαν στη µείωση του χρέους του ήµου από 86.727.528,47 την 1.1.2011, σε 36.993.819,78 την 31.12.2013. Στον Πίνακα 3.2.4 παρουσιάζεται η µείωση του αρχικού χρέους ανά κατηγορία δαπάνης, ενώ σηµειώνεται ότι το 2011 πιστώθηκε επιπλέον ποσό 3.000.000 από προκαταβολές των ΚΑΠ, το οποίο έκτοτε εξοφλείται σε µηνιαία βάση µε παρακράτηση ποσού 50.000,00 από τους ΚΑΠ. Πίνακας 3.2.4: Μείωση του αρχικού χρέους ανά κατηγορία δαπάνης (31.12.2010-31.12.2013) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΟΦΕΙΛΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 31.12.2010 ΟΦΕΙΛΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 31.12.2013 Οφειλή στο ΙΚΑ πρώην ήµου Νίκαιας 1.918.467,78 0,00 Οφειλή στο ΙΚΑ ΕΤΕΟΠΑΝ 464.318,22 0,00 Οφειλή στη ΟΥ 1.221.926,20 0,00 Οφειλές σε λοιπούς ασφαλιστικούς οργανισµούς 1.791.264,31 0,00 Οφειλή στην ΕΥ ΑΠ 3.408.917,84 0,00 Οφειλές σε προµηθευτές, σε ΝΠ, σε εργολάβους Οφειλές σε κεφάλαιο τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων Οφειλή σε τόκους και έξοδα τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων 12.560.722,08 0,00 1.946.892,03 0,00 1.054.444,22 0,00 Οφειλή σε εκκρεµοδικίες 15.044.393,34 0,00 Οφειλή σε προµηθευτές, εργαζόµενους κ.λπ. της ΕΤΕΟΠΑΝ 2.972.430,75 0,00 Οφειλές σε προµηθευτές πέραν της πενταετίας 680.418,18 0,00 16

Οφειλές σε προµηθευτές από πράξεις του ελεγκτικού συνεδρίου 1.845.971,72 0,00 Οφειλές στο ΤΠ& από δάνεια 41.084.028,46 36.993.819,78 Οφειλές στην Εµπορική Τράπεζα από δάνεια 733.333,34 0,00 Σύνολο χρέους 86.727.528,47 36.993.819,78 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη Αναφορικά µε την κατανοµή των εσόδων του δήµου (πίνακας 3.2.5) αξίζει να επισηµανθεί για ακόµη µια φορά η σηµαντική συνεισφορά των εισπράξεων υπέρ του δηµοσίου και τρίτων και επιστροφές χρηµάτων που κατά το 2012 ανήλθε σε 10.217.834,0, ποσό που αντιστοιχούσε στο 19,1% των δηµοτικών εσόδων. Επιπλέον, σηµαντική είναι η αύξηση των έκτακτων εσόδων κατά 24,8 ποσοστιαίες µονάδες από το 2012 στο 2013 (κυρίως από τα πρόγραµµα ληξιπρόθεσµων οφειλών), αύξηση που συνέβαλε ώστε τα τακτικά έσοδα κατά το ίδιο έτος 2013 να είναι σχεδόν όσα είναι τα έκτακτα έσοδα. Νίκαια- Αγ. Ι. Ρέντης Έτος Τακτικά έσοδα Πίνακας 3.2.5: ηµοτικά έσοδα (2012-2013) Έκτακτα έσοδα Έσοδα Π.Ο.Ε. 16 που βεβαιώνονται πρώτη φορά Εισπράξεις από δάνεια και απαιτήσεις από Π.Ο.Ε. Εισπράξεις υπέρ του δηµοσίου και τρίτων και επιστροφές χρηµάτων Χρηµατικό υπόλοιπο Ποσοστό δηµοτικών εσόδων 2012 61,4% 11,3% 1,1% 5,9% 19,1% 1,2% 2013 37,4% 36,1% 0,3% 10,4% 11,7% 4,2% ηµοτικά έσοδα κατά κεφαλή 2012 311,38 57,50 5,74 29,72 96,92 6,27 2013 324,86 313,42 2,28 90,67 101,42 36,34 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Εσωτερικών από Ψυχάρη Γ. Αναφορικά µε την κατανοµή των δαπανών του δήµου (πίνακας 3.2.6), το µεγαλύτερο ποσοστό αντιστοιχεί στις λειτουργικές δαπάνες (52,1% το 2013), οι οποίες κατά τη διετία 2012-2013 µειώθηκαν σηµαντικά (20 ποσοστιαίες µονάδες), ενώ όπως επισηµάνθηκε ανωτέρω κατά την τριετία 2011-2013 µειώθηκαν κατά 30%. Στον αντίποδα της κατανοµής των δαπανών του δήµου βρίσκονται οι επενδύσεις οι οποίες κατά το 2013 ανήλθαν σε 3.464.717,0, που αντιστοιχούν στο 4,2% των συνολικών δαπανών, ενώ εν συγκρίσει µε το 2012 εµφανίστηκαν µειωµένες κατά 0,6%. 16 Έσοδα παρελθόντων οικονοµικών ετών. 17

Νίκαια - Αγ. Ι. Ρέντης Έτος Πίνακας 3.2.6: ηµοτικές δαπάνες (2012-2013) Λειτουργικές δαπάνες χρήσης Επενδύσεις Πληρωµές Π.Ο.Ε. και λοιπές αποδόσεις και προβλέψεις Αποθεµατικό Κατανοµή δηµοτικών δαπανών (%) 2012 77,0% 4,8% 18,3% 0,0% 2013 52,1% 4,2% 43,8% 0,0% ηµοτικές δαπάνες κατά κεφαλή 2012 362,58 22,53 86,07 0,00 2013 410,43 32,86 345,07 0,00 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Εσωτερικών από Ψυχάρη Γ. Πίνακας 3.2.7: Συνολικό Χρέος σε εκατοµµύρια ευρώ (2011-2013) Νίκαια-Αγ. Ι. Ρέντης 2011 2012 2013 74.048.878,0 74.536.294,0 50.046.877,0 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Εσωτερικών από Ψυχάρη Γ. Πίνακας 3.2.8: Συνολικό Χρέος ανά ηµότη (2011-2013) Νίκαια-Αγ. Ι. Ρέντης 2011 2012 2013 711,0 715,71 480,6 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Εσωτερικών από Ψυχάρη Γ. Το συνολικό χρέος του ήµου Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη είναι αρκετά υψηλό σε σύγκριση µε άλλες πόλεις αντίστοιχου πληθυσµού. Σύµφωνα µε το κριτήριο Κ2 του «Καλλικράτη», ένας δήµος χαρακτηρίζεται ως «υπερχρεωµένος» όταν το συνολικό του χρέος υπερβαίνει κατά 60% τα συνολικά ετήσια έσοδά του. Έχοντας αυτό το κριτήριο υπόψη, ο ήµος Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη το 2011 βρισκόταν σε δυσµενή θέση µε το χρέος να ανέρχεται στο 130,9%, ποσοστό που κατά το έτος 2013 µειώθηκε στο 57%. Υπ αυτή την έννοια ο δήµος Νίκαιας - Αγ. Ι. Ρέντη συνιστά µια καλή πρακτική εφαρµογής δηµοσιονοµικών µέτρων εξυγίανσης. Πίνακας 3.2.9: Συνολικό % υπερχρέωσης (χρέος προς ετήσια έσοδα) Νίκαια-Αγ. Ι. Ρέντης 2011 2012 2013 130,9% 141,0% 57,0% Πηγή: Ιδία επεξεργασία στοιχείων Υπουργείου Εσωτερικών 18

3.3 Αντίληψη και αιτίες του οικονοµικού προβλήµατος Οι διάφοροι τοπικοί δρώντες δεν αντιλαµβάνονται το πρόβληµα του δηµοτικού χρέους µε τον ίδιο τρόπο. Καταγράφονται διαφορετικές αντιλήψεις και διαφορετικές αιτίες για το χρέος, µε αποτέλεσµα να προκύπτουν δύο είδη αιτιών: ενδογενείς και εξωγενείς. Οι ενδογενείς παράγοντες σχετίζονται µε την εσωτερική διαδικασία λήψης αποφάσεων στο δήµο, ενώ οι εξωγενείς αιτίες εντοπίζονται στα ανώτερα επίπεδα διακυβέρνησης και σε εξωτερικές κοινωνικο-οικονοµικές συνθήκες. Στη συνέχεια παρουσιάζονται ενδεικτικά αποσπάσµατα δηλώσεων των δρώντων στην επίλυση του προβλήµατος χρέους του ήµου Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη που αποκρυσταλλώνουν την αντίληψή τους για το δηµοτικό χρέος και για τις γενεσιουργές αιτίες. 3.3.1 Αντίληψη του προβλήµατος από την πλευρά της πλειοψηφίας: «Είναι πολύ σηµαντικό στο «καληµέρα» της µία δηµοτική αρχή να καθορίζει το χρέος και την οικονοµική κατάσταση του δήµου, διότι αυτό θα µας επιτρέψει να κριθούµε, όταν παραδώσουµε στο τέλος της τετραετίας»,. «Στα 87,7 εκ. ευρώ ανερχόταν στις 31.12.10 το χρέος του ήµου Νίκαιας στις, που µε τον «Καλλικράτη» συνενώθηκε µε το ήµο Ρέντη (...). Το ποσό αυτό αναµένεται να αυξηθεί κατά 5 έως 10 εκατοµµύρια από τις 320 και πλέον δικαστικές υποθέσεις, που εκκρεµούν στη Νοµική Υπηρεσία, «Στην εποχή της κρίσης και µε το χρέος που παραλάβαµε, να υπερβαίνει τα 87.000.000, µε µειωµένους πόρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κατά 60% από την κρατική επιχορήγηση, δεν θα µπορούσε να περιµένει κανείς έναν απολογισµό νέων έργων στην πόλη», «Τα καλά χρόνια που τα λεφτά κυλούσαν στους δρόµους, η Νίκαια αντί να κάνει έργα και να µην έχει χρέος, κάθε χρόνο αύξανε το χρέος της». «Στην ώρα που έπρεπε έγινε η πλήρης καταγραφή του χρέους και έγινε γνωστό ότι το χρέος άγγιζε τα 90 εκατοµµύρια ευρώ. Κατεγράφη ένα χρέος το οποίο αποτυπώθηκε στον ισολογισµό έναρξης του ενιαίου ήµου, το οποίο ήταν της τάξης των 87 εκατοµµυρίων και ανακαλύφθηκε και ένα επιπλέον ποσό γύρω στα 3,5 εκ ευρώ κατά την πάροδο των ετών»,. 3.3.2 Αντίληψη του προβλήµατος από την πλευρά της µειοψηφίας: «Σε 1,5 δισεκατοµµύρια δραχµές (!) φτάνει το έλλειµµα του ήµου Νίκαιας στο δηµόσιο ταµείο, όπως αποκάλυψε στην προχθεσινή συνεδρίαση του δηµοτικού συµβουλίου η επικεφαλής της «ηµοκρατικής Ενότητας» και δηµοτική σύµβουλος(...). Στο παραπάνω ποσό δεν συµπεριλαµβάνονται το ένα δισεκατοµµύριο δάνειο που πήρε η σηµερινή διοίκηση, καθώς και τα ποσά που χρωστά ο δήµος από το '98 και που κανείς δεν γνωρίζει πού θα φτάσει στο τέλος αυτού του έτους», ( «Το µεγάλο πρόβληµα του νέου ήµου θα είναι το οικονοµικό, 80 εκατοµµύρια ευρώ χρέος µε συνέπεια την υπαγωγή του στο πρόγραµµα εξυγίανσης όπως 19

προβλέπει ο «Καλλικράτης». Θα έχουµε δηλαδή µια µορφή ΝΤ στο ήµο µας, δηλαδή ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών, απολύσεις εργαζοµένων, περικοπή κοινωνικών δαπανών» ( «Το 2003 που ανέλαβε τη διοίκηση τα χρέη µόνο από τα δάνεια και τις ρυθµίσεις χρεών ξεπερνούσαν τα 37 εκατ. ευρώ χωρίς να υπολογίζονται τα χρέη σε προµηθευτές, ενοίκια, µισθούς και άλλα, που µε αυτά σήµερα φουσκώνουν το χρέος».. «Θα θυµίσουµε, πώς ξεκινήσαµε όταν αναλάβαµε τη διοίκηση του ήµου: δεν υπήρχαν λεφτά για πετρέλαια ούτε στα αυτοκίνητα ούτε στο κολυµβητήριο. Προσπαθήσαµε να βρούµε ακόµα και µε προσωπικές ενέργειες. ιεκδικήσαµε µε κινητοποιήσεις κατοίκων και εργαζοµένων στο υπουργείο εσωτερικών (εφηµερίδες έγραφαν πως µετά από πολύ καιρό, ήµος κάνει τέτοιες κινητοποιήσεις) και έτσι πήραµε δύο απανωτές δόσεις για να πληρώσουµε µισθούς δύο (2) δεκαπενθηµέρων. Πώς να σβήσουµε το χρέος αφού µόνο για µισθοδοσία µας έλλειπε από τα κρατικά έσοδα πάνω από µισό εκατοµµύριο ευρώ το µήνα (δηλ. έλειπαν πάνω από 6 εκατοµµύρια ευρώ το χρόνο).», Από τα ανωτέρω δεδοµένα προκύπτουν τα ακόλουθα συµπεράσµατα: το χρέος του ήµου Νίκαιας ήταν γνωστό ήδη από τις αρχές του 2000. οι δηµοτικές αρχές του ήµου Νίκαιας κατά τη χρονική περίοδο (2002-2011) δεν είχαν ως πολιτική προτεραιότητα την αντιµετώπιση του προβλήµατος του χρέους. καµία διορθωτική ενέργεια και κανένα σχέδιο δεν εφαρµόστηκε για τη µείωση του χρέους από το 2002 έως και το 2011. η διοίκηση του ήµου απέναντι στη διόγκωση του χρέους είχε παθητική στάση και ουδέποτε προχώρησε στη διατύπωση γραπτών εισηγήσεων ή προφορικών συνεννοήσεων µε την πολιτική ηγεσία του ήµου. ο δανεισµός του ήµου Νίκαιας στόχευε στην κάλυψη της µισθοδοσίας των δηµοτικών υπαλλήλων. κατά την ίδια χρονική περίοδο (2002-2011) το χρέος αντιµετωπίστηκε µε «προσωπικές ενέργειες», «ενηµερωτικά υποµνήµατα» και «κινητοποιήσεις κατοίκων». κατά τη χρονική περίοδο 2002-2011 µοναδικό πολιτικό µέτρο αντιµετώπισης του χρέους αποτέλεσε η υπαγωγή στη ρύθµιση του Ν. 3345/2005 που προέβλεπε αναστολή των τοκοχρεολυσίων για τα έτη 2005 και 2006. οι δηµοτικές αρχές έως το έτος 2011 «χρέωναν το µέλλον για να κερδίζουν τετραετίες». ο ακριβής προσδιορισµός του ύψους του δηµοτικού χρέους πραγµατοποιήθηκε το έτος 2011 και αποτέλεσε έναυσµα για τη µείωση/ διαχείριση του χρέους. 20

3.3.3 Απόψεις της πλειοψηφίας για τους λόγους που οδήγησαν στο χρέος «Μεγάλο τµήµα της ευθύνης για τη σηµερινή οικονοµική κατάσταση, στην οποία βρίσκονται οι ήµοι, έχουν οι ήµαρχοι, διότι διαχειρίσθηκαν τα πράγµατα µε λάθος τρόπο και «όφειλαν το υπουργείο και οι κυβερνήσεις να µας σταµατήσουν».», «Μέχρι τώρα η αυτοδιοίκηση, δυστυχώς, λειτούργησε µε τους ίδιους κακούς κανόνες που λειτούργησε και το κεντρικό κράτος -αδιαφάνεια, προσλήψεις, µιζέρια, διαπλοκή», «Χαµένη ευκαιρία η περίοδος προετοιµασίας των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004, όπου ο ήµος Νίκαιας αναδεικνύεται σε Ολυµπιακή πόλη και µπορούσε ο τότε ήµαρχος να ζητήσει και να λάβει ότι ήθελε (...)», «Από τη στιγµή που δεν υπήρχε ένας ουσιαστικός και συστηµατικός έλεγχος προϋπολογισµών και απολογισµών, η ευθύνη βαρύνει κυρίως το ήµο», «Σε κανένα δήµο δεν υπήρχε οργανωµένη αποθήκη µε δελτία παραλαβής µε δελτία εισόδου-εξόδου κατόπιν υπογεγραµµένης παραγγελίας από την αρµόδια ιευθύντρια και µε βάση εγνωσµένη ανάγκη για τη λήψη της προµήθειας.»,). «Η σπατάλη, η απώλεια «ευκαιριών» επένδυσης σε προγράµµατα που θα συνέβαλαν στην εξοικονόµηση πόρων για το ήµο, η αποτυχία είσπραξης εσόδων, η δραστική µείωση των κρατικών πόρων, η επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στους ηµότες, η µειωµένη είσπραξη εσόδων από τις επιχειρήσεις» ( «Η αλόγιστη σπατάλη, ο υπερβολικός αριθµός υπερωριών δηµοτικών υπαλλήλων, η γραφειοκρατία και ο υπερδανεισµός «Κακοδιαχείριση, αλόγιστη σπατάλη πόρων, ρουσφετολογικές προσλήψεις προσωπικού, διαφθορά, µεταφορά αρµοδιοτήτων στους ήµους δίχως της αντίστοιχη µεταφορά οικονοµικών πόρων» ( 3.3.4 Απόψεις της µειοψηφίας για τους λόγους που οδήγησαν στο χρέος: «Οι δήµοι κάτω από τις αναπτυξιακές πιέσεις, τις αναπτυξιακές απαιτήσεις, τις νέες αρµοδιότητες, όπως δηµοτική αστυνοµία, κοινωνικό έργο, αναπτυξιακό έργο, αναγκάστηκαν να πάρουν δάνεια», ( «Ανεξέλεγκτες επιχορηγήσεις αθλητικών σωµατείων, πολιτιστικών σωµατείων και του τοπικού τύπου για την ενίσχυση των ηµοσίων Σχέσεων του ήµου», «ιότι αυτό που είχαµε µάθει όλα αυτά τα χρόνια, όσοι λειτουργούσαµε σ αυτό το ηµοτικό Συµβούλιο, η µοναδική οικονοµική και πολιτική πράξη που γινόταν σ αυτή την αίθουσα ήταν η σύναψη δανείων», 3.3.5 Άποψη της διοίκησης για τους λόγους που οδήγησαν στο χρέος: «Ο αριθµός των υπαλλήλων και το µισθολογικό κόστος πριν την εποχή του µνηµονίου επέφερε αύξηση των µισθολογικών αναγκών του ήµου που αντιµετωπίστηκαν µε επιπλέον δανεισµό», 21

3.3.6 Άποψη των κοινωνικών εταίρων, δηµοσιογράφων κ.λπ. για τους λόγους που οδήγησαν στο χρέος: «Για όσους δεν το γνωρίζουν να πούµε ότι πράγµατι, ο κ.... ως ήµαρχος, είχε οργανώσει πρόγραµµα µε καλοκαιρινά θαλάσσια µπάνια, για τα µέλη των Κ.Α.Π.Η. της Νίκαιας και άλλους δηµότες, µε πούλµαν που τους πήγαιναν στην ιδιωτική πλαζ Yabanaki, στη Βάρκιζα! Το χρέος µόνο από αυτή την «ιδέα», έφτασε τα 175.000,00, αφού ο κ. πολύ απλά, δεν πλήρωνε ούτε τα πούλµαν, ούτε την πλαζ! Η λογική του κ.... µε απλά λόγια: «Κάνω Κοινωνική Πολιτική µε χρήµατα που δεν έχω και θα πληρώσει ο επόµενος».»,). Από τα ανωτέρω δεδοµένα προκύπτει ότι το οξύ οικονοµικό πρόβληµα στο ήµο Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη αποτελεί απόρροια της πολιτικής των διαδοχικών ηµοτικών Αρχών κατά τη χρονική περίοδο 2002-2011, ενώ οι αιτίες δηµιουργίας του χρέους πρέπει να αναζητηθούν στην πολιτική ολοκλήρωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης ως τοπικό κράτος µε κορυφαίο σταθµό το Πρόγραµµα «Καλλικράτης». Στις αιτίες δηµιουργίας και διόγκωσης του χρέους πρέπει να προστεθούν: η αλόγιστη σπατάλη πόρων η αδιαφάνεια, αθρόες προσλήψεις και η διαπλοκή η εφαρµογή πολιτικών µε χρήµατα που δεν υπήρχαν και θα τα πλήρωναν οι επόµενοι η απουσία ουσιαστικού και συστηµατικού ελέγχου των προϋπολογισµών και απολογισµών η µείωση της χρηµατοδότησης του κεντρικού κράτους προς το ήµο η µεταφορά ολοένα και περισσότερων αρµοδιοτήτων η ραγδαία αύξηση της δηµόσιας δαπάνης για την εξυπηρέτηση του χρέους επί δανείων τα οποία είχαν συναφθεί σε προηγούµενες του 2011 χρονικές περιόδους. 3.3.7 Ενδογενείς γενεσιουργές αιτίες του χρέους σύµφωνα µε την πλειοψηφία: «(...) το τοκοχρεολύσιο που βρήκα το 11 για τα 42.000.000 του Παρακαταθηκών, ξέρετε πόσο είναι; 680.000 το µήνα. Πες µου µία πόλη που µπορεί να ζήσει πληρώνοντας σε τόκους 680.000 το µήνα για τα 42.000.000, και χρώσταγε και άλλα 45.000.000. εν είναι δυνατό να επιβιώσει αυτή η πόλη.», «(...)Η γνώµη µου είναι ότι είχες να κάνεις µε διοικήσεις που δεν τους ένοιαζε αν θα χρεώσουν το δήµο», «Και βέβαια το άλλο πρόβληµα το µεγάλο είναι, (...), εσύ µπορείς να έχεις τους εισπρακτικούς µηχανισµούς; Στο επίπεδο το σηµερινό της αυτοδιοίκησης, όχι! ηλαδή είµαστε ανίκανοι και σαν υπηρεσίες, αλλά και σαν πολιτική βούληση, να πάµε να εισπράξουµε τα χρήµατα εµείς.», «(...) αναγκάζονταν λοιπόν να κάνουν έργα και προµήθειες χωρίς να µπορούν να έχουν διασφαλίσει τη χρηµατοδότηση από την κεντρική κυβέρνηση.», ( 22

«Υπήρχε αδυναµία είσπραξης παλαιών οφειλών όπως για παράδειγµα νόµος ορίζει ότι πάνω από 300 οφειλή, οφείλει ο δήµος να προβεί σε φραγή φορολογικής ενηµερότητας η οποία δινόταν µόνο εφόσον πληρωθεί η οφειλή, αυτό δεν έγινε ποτέ», (Αντιδήµαρχος Οικονοµικών, 2014) «Το µεγάλο πρόβληµα των δήµων το οποίο δηµιουργούσε την υπερχρέωση ήταν το εξής απλό: η ανάγκη πραγµατοποίησης δαπανών χωρίς να υπάρχει ισοσκελισµός στα έσοδα σε επίπεδο προϋπολογισµού. Με αποτέλεσµα να υπάρχουν πλασµατικοί προϋπολογισµοί εσόδων µέχρι το 2011», «(...) από τη στιγµή που δεν υπήρχε ένας ουσιαστικός και συστηµατικός έλεγχος προϋπολογισµών και απολογισµών, η ευθύνη βαρύνει κυρίως το ήµο», «Το οργανωτικό πρόβληµα δύο δήµων, ένα πολύ µεγάλο πρόβληµα ήταν η ανορθολογική οργάνωση των υπηρεσιών όπου δεν έδινε τη δυνατότητα στη διοίκηση του ήµου να έχει αποτυπωµένη την πληροφόρηση η οποία ήταν αναγκαία για τη λήψη των δηµοτικών αποφάσεων», 3.3.8 Ενδογενείς γενεσιουργές αιτίες του χρέους σύµφωνα µε τη µειοψηφία: «Η απώλεια των Κοινοτικών Κονδυλίων, που ήταν µια πολύ καλή πηγή χρηµατοδότησης», «(...) η άλλη αδυναµία όµως ήταν οι προσλήψεις και το ρουσφέτι προσωπικού έγιναν πολλές προσλήψεις», «(...) χρησιµοποίησαν τις δηµοτικές επιχειρήσεις σαν µέσο ρουσφετολογίας διορισµού προσωπικού, εγώ π.χ. φεύγοντας από το δήµο Νίκαιας, σαν υποψήφιος του ήµου... το 90, είχα αφήσει έναν ήµο µε 600 περίπου εργαζόµενους. Όταν ήρθα το 2006, ο ήµος είχε φτάσει τους 1700.», «(...) άρα ήταν αναγκασµένος ο ήµος να πάρει δάνεια, για δύο θέµατα: ένα είναι για να µπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του ΓΠΣ (του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου) και πολεοδοµικών µελετών επί της αναθεώρησης για τις απαλλοτριώσεις που ελάχιστα µπόρεσε να ανταποκριθεί η αυτοδιοίκηση, και για θέµατα υποδοµών σε σχέση µε αποχέτευση», «Εν τω µεταξύ κανένα αναπτυξιακό έργο δεν έγινε στην Νίκαια γιατί όλες οι επιχορηγήσεις που πάρθηκαν είτε από απαλλοτριώσεις ηµοτικής περιουσίας, είτε για έργα εδόθησαν στο βωµό των µισθών, ενώ συνεχίζεται η υπερχρέωση του ήµου Νίκαιας µε νέα δάνεια.», «Ο κ.... είναι δέσµιος µιας πολιτικής επιλογής αλλά και δικής του νοοτροπίας που δεν του επιτρέπει να σταµατήσει τον οικονοµικό κατήφορο του ήµου. Ούτε να εξασφαλίζει τις νόµιµες πληρωµές των εργαζοµένων του ήµου. Γιατί, δεν µπορεί να χαράξει µία σύγχρονη οικονοµική πολιτική που ενώ θα έχει έντονο διεκδικητικό χαρακτήρα και θα εξαντλεί κάθε δυνατότητα άντλησης πόρων από την κεντρική κυβέρνηση, θα δηµιουργεί όµως παράλληλα και πηγές τοπικών εσόδων έτσι ώστε µακροπρόθεσµα να καλυφθεί το έλλειµµα του ήµου Νίκαιας.», «Ενώ ο ήµος Νίκαιας διαθέτει 1.000 στρέµµατα αξιόλογης ηµοτικής περιουσίας (Νταµάρια Καραµπίνη, Κατράκειο και γύρω περιβάλλοντας χώρος, η 23

πλατεία του Γ Νεκροταφείου, η Μηχανική Καλλιέργεια κ.λπ., δεν υπάρχει κανένα πρόγραµµα αξιοποίησής τους έτσι ώστε να αποδίδουν σοβαρά έσοδα στο ήµο.», 3.3.9 Εξωγενείς γενεσιουργές αιτίες του χρέους σύµφωνα µε την πλειοψηφία: «(...) η ευθύνη είναι αµφότερη, έπρεπε να είχαν αναγκάσει τους δήµους να έχουν πραγµατικούς προϋπολογισµούς», «Η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να απογαλακτιστεί από την κεντρική διοίκηση και έχει αργήσει να το κάνει. υστυχώς, όπως όλα σε αυτή τη χώρα, και σε αυτό έχουµε µείνει πολύ πίσω. Είναι αδιανόητο, παραδείγµατος χάρη, να µην µπορούµε να ασκήσουµε φορολογική πολιτική και να έχουµε την ανάγκη της ΕΗ για να εισπράξουµε τα δηµοτικά τέλη -όταν η ΕΗ εισπράττει τεράστιες προµήθειες από τους ΟΤΑ. Λόγου χάρη, στο δικό µου δήµο, τον ήµο Νίκαιας - Αγίου Ιωάννη Ρέντη, η προµήθεια που εισπράττει η ΕΗ είναι 800.000 ευρώ. Με τα χρήµατα αυτά θα µπορούσα να έχω µερικές δεκάδες υπαλλήλων, που θα τους πληρώνω να κάνουν αυτή τη δουλειά. Αντ αυτού, παρακαλάµε τη ΕΗ να το κάνει για εµάς -και ο λόγος που παρακαλάµε είναι ότι οι ΟΤΑ δεν διαθέτουµε µηχανισµό είσπραξης των εσόδων. Αυτό είναι το µεγάλο πρόβληµα. Αν δεν τα εισπράξει η ΕΗ, µέσω του φόβου της διακοπής του ηλεκτρικού ρεύµατος, οι ΟΤΑ δεν έχουν τρόπο να πιέσουν για την καταβολή των δηµοτικών τελών», «Την τελευταία τριετία, η αυτοδιοίκηση έχει στερηθεί το 62% των εσόδων της από την κρατική επιχορήγηση. Για το 2013 φαίνεται ότι η µείωση θα είναι ακόµα µεγαλύτερη, καθώς ενσωµατώνοντας στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ) και την συνεχώς αποµειούµενη ΣΑΤΑ, ενδεχοµένως να φθάσει και το 65%. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το 2009 η αυτοδιοίκηση έπαιρνε ως δωδεκατηµόριο 215.000.000, το 2010 και το 2011 µειώθηκε στα 168.000.000 το µήνα, πέρυσι το 2012 φθάσαµε σε λιγότερο από 130.000.000 κάθε µήνα και φέτος παίρνουµε ως δωδεκατηµόριο περί τα 101.000.000. Αυτή είναι η εικόνα.», «Σήµερα ο δήµαρχος είναι πολύ ευτυχής αν µπορεί να πληρώνει µισθοδοσία και συντηρήσεις, αυτά είναι τα δύο µεγάλα θέµατα που µας απέµεινε να κάνουµε και είναι αµφίβολο αν και αυτά τα µπορούµε: να πληρώνουµε τους µισθούς στην ώρα τους και να συντηρούµε τις υποδοµές µας. Εκτιµώ ότι οι δήµαρχοι θα κριθούν το 2014 από το αν κατάφεραν να κάνουν συντηρήσεις και να πληρώνουν τη µισθοδοσία των εργαζοµένων και να µαζεύουν τα σκουπίδια. Η εποχή που οι δήµαρχοι κρίνονταν από τα έργα τους έχει τελειώσει, το θέµα «έργα» είναι σχεδόν µηδενικό. Κι αυτό είναι µια τεράστια υποβάθµιση της αυτοδιοίκησης, όπως είναι επίσης και ένα τεράστιο χάσµα από την ευρωπαϊκή αυτοδιοίκηση, τον µέσο όρο της οποίας προσεγγίζαµε την τελευταία δεκαετία και συγκλίναµε όλο και περισσότερο. Πλέον, τα τελευταία τρία χρόνια είµαστε και πάλι σε απόκλιση - γιατί δυστυχώς εκεί οδηγεί η έλλειψη χρηµάτων». «Η οικονοµική δυσπραγία µείωσε πάρα πολύ τις οικονοµικές µας δυνατότητες - οι συνενώσεις των δήµων µετέτρεψαν υγιείς δήµους σε προβληµατικούς. 24