Δυναμική των χωρικών δομών και των χρήσεων γης και σύγχρονες πρακτικές του σχεδιασμού Κ. Σερράος, Α. Αραβαντινός

Ε.Μ.Π. ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: Αρχιτεκτονική - Σχεδιασμός Χώρου Κατεύθυνση II: Πολεοδομία Χωροταξία Δυναμική των χωρικών δομών και των χρήσεων γης και σύγχρονες πρακτικές του σχεδιασμού Κ. Σερράος, Α. Αραβαντινός Στρατηγικός σχεδιασμός ζωνών ειδικών χρήσεων σε πόλεις ιστορικής σημασίας Μελέτη περίπτωσης το Πανεπιστήμιο του Bath Σεπτέμβριος 2007

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.2 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ BATH... 3 2.1 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 3 2.1.1 ΚΕΛΤΕΣ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΟΙ... 3 2.1.2 ΜΕΤΑ-ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΚΑΙ ΣΑΞΟΝΕΣ... 3 2.1.3 ΝΟΡΜΑΝ ΟΙ, ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ TUDOR... 4 2.1.4 17 oς ΑΙΩΝΑΣ... 4 2.1.5 18 ος ΑΙΩΝΑΣ... 4 2.1.6 19 ος ΑΙΩΝΑΣ... 5 2.1.7 20 ος ΑΙΩΝΑΣ... 5 2.2 ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ... 5 2.3 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ... 6 2.4 ΚΛΙΜΑ... 6 2.5 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ... 7 2.6 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ... 7 2.6.1 THE CIRCUS... 8 2.6.2 ROYAL CRESCENT... 8 2.6.3 PULTENEY BRIDGE... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ...... 10 3.1 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΕΣ... 10 3.2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ... 12 3.2.1 ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ... 13 3.2.2 ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 14 3.2.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΙΤΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ... 15 3.2.4 Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ... 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6:ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 18 ΙΑ ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ... 18 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ... 19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΦΕΡΟΥΣΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ... 20 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ... 21

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι ποικίλοι χρονικοί σταθµοί στην ιστορία δίνουν στον καθένα από εµάς τη δυνατότητα να κοιτάξει στο παρελθόν και να κάνει απολογισµό και κριτική. Όµως αποτελούν και µια πρόκληση για οραµατισµούς, προβλέψεις και σχέδια για το µέλλον. Στην πολεοδοµία όµως υπάρχει άρρηκτος δεσµός ανάµεσα σε κοινωνικο-οικονοµικές διεργασίες και µε µια πληθώρα αστάθµητων παραγόντων. Και σε αυτό το σηµείο γεννιόνται τα εξής ερωτήµατα: Ο σχεδιασµός είναι πρέπει να γίνεται µε γνώµονα τις ανάγκες του σήµερα µόνο; Μπορεί να συνδυαστεί η ιστορία του παρελθόντος µε τις ανάγκες του σήµερα; Η συνισταµένη του µέλλοντος τι ρόλο παίζει στις διαδικασίες σχεδιασµού; Η ιστορική πόλη του Bath, στο Somerset της Αγγλίας είναι γνωστή για τα ρωµαϊκά λουτρά που πηγάζουν από τρεις θερµές πηγές. Βρίσκεται 99 µίλια (159 χλµ) δυτικά από το κέντρο του Λονδίνου και 15 µίλια (25 χλµ) βοριο-ανατολικά από την πόλη του Bristol. Η πόλη δηµιουργήθηκε γύρω από τις µοναδικές θερµές πηγές της Μεγάλης Βρετανίας και έγινε γνωστή για πρώτη φορά την περίοδο της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας. Από την Ελισαβετιανή έως τη Γεωργιανή περίοδο, η πόλη ήταν θέρετρο για εύπορους µε αποτέλεσµα να αναπτυχθεί πάρα πολύ µε θαυµαστά παραδείγµατα κυρίως Γεωργιανής αρχιτεκτονικής, χαρακτηριστικότερο από αυτά το Royal Crescent. Σήµερα η πόλη έχει ένα αριθµό κατοίκων περί τους 90,145 και ανήκει στο World Heritage Site της Unesco. Παράλληλα όµως, η πόλη του Bath φιλοξενεί και ένα από τα καλύτερα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα της χώρας. Με σύγχρονες εγκαταστάσεις και έκταση 80 εκταρίων, το πανεπιστήµιο του Bath όφειλε να σεβαστεί την ιστορικότητα της πόλης καθώς και να ικανοποιήσει τις κτιριακές του ανάγκες εφαρµόζοντας σύγχρονες τεχνικές αρχιτεκτονικού σχεδιασµού και προσεκτικά µελετηµένη στρατηγική ανάπτυξης. 1.2 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Αντικειµενικός σκοπός της εργασίας αυτής είναι η παρουσίαση της ιστορικής πόλης του Bath και του πανεπιστηµίου. Το θέµα διερευνάτε τόσο από ιστορικής, πολεοδοµικής όσο και από αρχιτεκτονικής πλευράς. Η εργασία αυτή χωρίζεται σε δυο κύριες ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, γίνεται µια εκτενής παρουσίαση της ιστορίας της πόλης. Η αναφορά ξεκινάει από την εποχή των Κελτών και των Ρωµαίων. Στη συνέχεια αναλύονται οι µεγαλύτερες αλλαγές και επιρροές σε πολεοδοµικό επίπεδο µέχρι τον 20 ο αιώνα. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η θέση και η γεωγραφία της πόλης, το κλίµα και τα πολιτιστικά της στοιχεία. Τελειώνοντας αυτή την ενότητα, παρουσιάζονται τα κυριότερα αρχιτεκτονικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το Bath. Πιο συγκεκριµένα, - 1 -

παρουσιάζεται το Αβαείο του Bath, το Circus, το φηµισµένο Royal Crescent και η γέφυρα Pulteney. Η δεύτερη ενότητα της εργασίας ασχολείται µε το Πανεπιστήµιο, ως ιστορία, αρχιτεκτονική και διαδικασία στρατηγικού σχεδιασµού ώστε να καλύψει τις αυξανόµενες ανάγκες του. Πιο συγκεκριµένα, αναλύονται οι παρούσες εγκαταστάσεις και παροχές που προσφέρει το πανεπιστήµιο σε φοιτητές και προσωπικό. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η διαδικασία λήψης αποφάσεων για µελλοντικές επεκτάσεις και αποκαταστάσεις λαµβάνοντας υπόψη τα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τη φέρουσα ικανότητα και τους νοµικούς περιορισµούς. Τελειώνοντας, η ενότητα αυτή συνοψίζει τα έργα που έχουν ξεκινήσει και προγραµµατιστεί στις εγκαταστάσεις του Claverton Down. Μεγάλη σηµασία δίνεται από τους σχεδιαστές και ιθύνοντες του πανεπιστηµίου στη διατήρηση του φυσικού τοπίου, το σεβασµός στο φυσικό τοπίο και την εξυπηρέτηση των αναγκών ενός δυναµικού και αναπτυσσόµενου πανεπιστηµιακού ιδρύµατος. - 2 -

2. Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ BATH Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων 2.1 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η ιστορία της πόλης χάνεται µέσα στο χρόνο από την εποχή των Κελτών που αντιµετώπιζαν το χώρο ως ιερό αφιερωµένο στη Θεά Sulis και φτάνει στο σήµερα όπου η πόλη έχει αποκτήσει πολύ έντονη τουριστική ανάπτυξη κρατώντας όµως τον αριστοκρατικό χαρακτήρα παλαιότερων εποχών. 2.1.1 ΚΕΛΤΕΣ ΚΑΙ ΡΩΜΑΙΟΙ Αρχαιολογικά ευρήµατα δείχνουν πως ο χώρος της κεντρικής πηγής των Ρωµαϊκών Λουτρών αρχικά ήταν αφιερωµένος στη Θεά Sulis και λειτουργούσε ως ιερό από τους Κέλτες. Οι Ρωµαίοι πιστεύεται πως είχαν καταλάβει την περιοχή λίγο µετά την εισβολή τους στη Μεγάλη Βρετανία το 43 µ.χ. και ονόµαζαν την πόλη Aquae Sulis (που σηµαίνει το Νερό της Sulis) και την αναγνώρισαν ως τη Θεά Minerva. Στα Ρωµαϊκά χρόνια η λατρεία της Θεάς Sulis Minerva συνεχίστηκε και µηνύµατα χαραγµένα σε µέταλλο ανακαλύφθηκαν από αρχαιολόγους στην Ιερή Πηγή. Τα µηνύµατα αυτά, γνωστά ως ταµπλέτες κατάρας, ήταν γραµµένες στα λατινικά και χρησίµευαν να τοποθετούν κατάρες όταν κάποιος ένιωθε πως είχε αδικηθεί. Για παράδειγµα, εάν ένας πολίτης ανακάλυπτε πως του είχαν κλαπεί τα ρούχα του από τα Λουτρά, έγραψε µια τέτοια πλάκα αναφέροντας το ονόµατα των υπόπτων ώστε να τη διαβάσει η Θεά και να τιµωρηθούν. Η συλλογή αυτή είναι από τα πιο σηµαντικά ευρήµατα στη Μεγάλη Βρετανία. Κατά τη διάρκεια της Ρωµαϊκής περιόδου χτίστηκε µεγάλος αριθµός µεγαλόπρεπων ναών και συµπλεγµάτων Λουτρών, συµπεριλαµβανοµένου και του Μεγάλου Λουτρού (Great Bath). Στην πόλη δόθηκαν αµυντικά τείχη γύρω στον 3 ο αιώνα και από τα µέσα του 4 ου αιώνα η Μεγάλη υτική Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία και ο αστικός τρόπος ζωής έπεσαν σε δυσµένεια. Παρόλο όµως που οι µεγαλοπρεπείς αίθουσες των Λουτρών στο Bath παρήκµασαν, η χρήση των θερµών πηγών συνεχίστηκε. 2.1.2 ΜΕΤΑ-ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΚΑΙ ΣΑΞΟΝΕΣ Έχει αναφερθεί πως η πόλη του Bath ίσως ήταν ο χώρος όπου έλαβε χώρα η Μάχη του Mons Badonicus (στα 500 µ.χ.), όπου ο Βασιλιάς Αρθούρος κατατρόπωσε τους Σάξονες, αν και είναι αµφιλεγόµενη αυτή η θεωρία. Οι Αγγλο-Σάξονες ονόµαζαν την πόλη Baðum, Baðan ή Baðon, που σηµαίνει «στα λουτρά» και αναγνωρίζεται ως η πηγή για τη σηµερινή ονοµασία της πόλης. Το 675, ο Οsric, Βασιλέας της Hwicce, εγκατέστησε ένα µοναστικό σπίτι στο Bath, χρησιµοποιώντας τον περιτειχισµένο χώρο της περιοχής. Ο Βασιλιάς Offa της Mercia κέρδισε τον έλεγχο του µοναστηριού το 781 και ξαναέκτισε εκκλησία αφιερωµένη στον Άγιο Πέτρο. Με αυτή την κίνηση, η πόλη ήρθε σε βασιλική κατοχή. Τα παλιά Ρωµαϊκά σχέδια είχαν χαθεί και ο Βασιλιάς Alfred σχεδίασε την πόλη από την αρχή, παραλείποντας όµως το νοτιο-ανατολικό κοµµάτι ως περιοχή του Αβαείου. - 3 -

2.1.3 ΝΟΡΜΑΝ ΟΙ, ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ TUDOR Γύρω στο 1088 σχεδιάστηκε µια µεγάλη εκκλησία που θα εξυπηρετούσε ως καθεδρικός ναός του Bath, µε το παλάτι του επισκόπου στη πίσω µεριά του ναού. Ο 15 ος αιώνας βρίσκει το Αβαείο σε άσχηµη κατάσταση που επειγόντως χρειάζεται επισκευές. Το 1500 αποφασίζεται από τον Oliver King, Επίσκοπο του Bath και Wells, να ξαναχτιστεί ο ναός σε µικρότερη όµως κλίµακα. Το 1539 η κατασκευή ολοκληρώνεται και µετά από µερικά χρόνια το Κοινόβιο του Bath διαλύεται από τον Ερρίκο VIII. Το Αβαείο εγκαταλείπεται και αναδοµείται πάλι στην Ελισαβετιανή Περίοδο, όταν η πόλη χρίζεται ξανά λουτρόπολης. Τα Λουτρά βελτιώνονται και η πόλη αρχίζει να ελκύει την αριστοκρατία της εποχής. Το Bath χρίζεται πόλη από Royal Charter του 1590. 2.1.4 17 ος ΑΙΩΝΑΣ Κατά τη διάρκεια του Αγγλικού Εµφύλιου Πολέµου, η Μάχη του Lansdowne δόθηκε στις 5 Ιουλίου 1643 στα περίχωρα της πόλης. Το 1668 ο Thomas Guidott µετακόµισε στο Bath και άνοιξε το δικό του ιατρείο. Ήταν φοιτητής Ιατρικής και Χηµείας στο Wadham College Oxford. Το ενδιαφέρον του για τις θεραπευτικές ιδιότητες των θερµών νερών από τις πηγές της περιοχής τον ώθησε να γράψει το βιβλίο µε τίτλο «A discourse of Bathe, and the hot waters there. Also, Some Enquiries into the Nature of the water» το 1676. Ως αποτέλεσµα, τα Λουτρά του Bath να γεµίσουν πάλι κόσµο, εύπορο όµως! 2.1.5 18 ος ΑΙΩΝΑΣ Το Royal Crescent από τον αέρα: το Γεωργιανό γούστο ευνοούσε τα συµβατικά σχήµατα των δρόµων και πλατειών της πόλης καθώς και την αντίθεσή τους µε τη φύση σε τόσο µικρή απόσταση. Στη Γεωργιανή περίοδο, έγιναν µεγάλες επεκτάσεις στην πόλη και το παλιό κοµµάτι της εντός των τειχών ξανακτίστηκε στο µεγαλύτερό του µέρος ώστε να ανταποκριθεί σε αισθητική και να φιλοξενήσει τους επισκέπτες, για τους οποίους το Bath ήταν τόσο ένα θέρετρο όσο και µια λουτρόπολη. Οι αρχιτέκτονες John Wood ο πρεσβύτερος και John Wood ο νεώτερος σχεδίασαν δρόµους και πλατείες µε τέτοιο τρόπο ώστε σε συνδυασµό µε τις προσόψεις των κτιρίων να δίνουν στην πόλη µια αίσθηση παλατικών διαστάσεων και κλασσικής όψης. Παράλληλα, o ασβεστόλιθος κρεµώδους χρώµατος που χρησιµοποιήθηκε έδωσε ακόµα µεγαλύτερη αίσθηση συνοχής στην εικόνα της πόλης. - 4 -

Στις αρχές του 18 ου αιώνα η πόλη απέκτησε το πρώτο του θέατρο, αίθουσα άντλησης υδάτων και χώρος συνελεύσεων. Ο Master of Ceremonies, Beau Nash, που προέδρευε της κοινωνικής ζωής από το 1705 έως το θάνατό του το 1761, είχε θέσει και κανόνες συµπεριφοράς για κάθε δηµόσια εκδήλωση. 2.1.6 19 ος ΑΙΩΝΑΣ Η απογραφή του 1801 καταγράφει πληθυσµό 40,020 κατοίκων κατατάσσοντας το Bath ανάµεσα στις µεγαλύτερες πόλεις της Βρετανίας. Η συγγραφές Jane Austin µετακοµίζει στην πόλη µε τους γονείς και την αδελφή της το 1801 και η οικογένεια Austin παραµένει στην πόλη µέχρι το 1806. Ο Νοµπελίστας William Thomas Beckford αγοράζει το πρώτο του σπίτι στο Lansdown Crescent το 1822 και συνεχίσει στην απόκτηση ιδιοκτησιών µέχρι το Lansdown Hill όπου και τελικά δηµιουργεί κήπους έκτασης άνω του µισού µιλίου σε µήκος, κτίζοντας το Beckford s Tower στην κορυφή. 2.1.7 20 ος ΑΙΩΝΑΣ Μεταξύ του απογεύµατος στις 25 Απριλίου και του πρωινού 26 Απριλίου 1942, το Bath υπέστη τρεις εναέριες επιδροµές ως αντίποινα για τις επιδροµές της RAF (Βρετανική Πολεµική Αεροπορία) στις γερµανικές πόλεις Lübeck και Rostock. Οι επιδροµές αυτές είτε έκαναν ζηµιές είτε κατέστρεψαν ολοσχερώς περισσότερα από 19,000 κτίρια και σκότωσαν περισσότερα από 400 άτοµα. Οι µεγαλύτερες ζηµιές έγιναν σε σηµαντικά κτίρια της πόλης σε σπίτια στο Royal Crescent, το Circus και το Paragon, καθώς κάηκε και το νότιο µέρος της Πλατεία Queen. Με το χρόνο όµως όλες οι ζηµιές αποκαταστάθηκαν. 2.2 ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Το Bath βρίσκεται 51 23 N, 2 22 W. Απέχει περίπου 15 µίλια (25χλµ) από την µεγαλύτερη πόλη και λιµάνι της πόλης του Bristol, µε το οποίο συνδέεται µε τον δρόµο Α4. Παράλληλα, απέχει την ίδια απόσταση από τον αυτοκινητόδροµο Μ4 που συνδέει την πόλη µε το Λονδίνο. Ο κεντρικός σιδηροδροµικός σταθµός Bath Spa εξυπηρετείται από τις γραµµές Great Western Railways, τη κεντρική γραµµή που ενώνει το Bath µε το Bristol, καθώς επίσης στη γραµµή που ενώνει το Cardiff µε το Portsmouth. - 5 -

Το Bath ενώνεται µε το Bristol και τη θάλασσα µέσω του ποταµού Avon, πλεύσιµος ποταµός από µικρά πλοιάρια. Ο ποταµός είχε ενωθεί και µε τον Τάµεση και το Λονδίνο το 1810, µια υδάτινη διαδροµή που άνοιξε ξανά στα πρώτα χρόνια του 20 ου αιώνα και είναι σήµερα µια δηµοφιλής διαδροµή από χρήστες στενών πλοιαρίων (narrow boats). 2.3 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Το Bath βρίσκεται στη βάση της κοιλάδας Avon και κοντά στη νότια άκρη των Cotswolds, µια σειρά από λόφους ασβεστόλιθου χαρακτηρισµένους ως Περιοχή Εξαιρετικής Φυσικής Οµορφιάς (Area of Outstanding Natural Beauty). Οι λόφοι που περικλείουν και σχηµατίζουν την πόλη έχουν µέγιστο ύψος 238 µέτρων (780 ft) και η περιοχή είναι 11 mile² (29 km²). Οι λόφοι αυτοί είναι που δίνουν στην πόλη τους απότοµους δρόµους και την εικόνα πως τα κτίρια σκαρφαλώνουν στις πλαγιές. Το πεδίο ροής του ποταµού Avon, που διασχίζει το κέντρο της πόλης, έχει ύψος 17 µέτρων (56 ft). Ο ποταµός, κάποτε µια µη πλεύσιµη σειρά από παραπόταµους, έλη και λιµνούλες, έχει διαµορφωθεί σε κανάλι. Παρόλα αυτά, περιοδικές πληµµύρες, που µείωναν το χρόνο ζωής κτιρίων στα χαµηλά σηµεία της πόλης, ήταν ένα συνηθισµένο φαινόµενο µέχρι τη κατασκευή αντιπληµµυρικών έργων στη δεκαετία του 1970. Επίσης, η πόλη έχει τις ζεστότερες γεωθερµικές πηγές στη Μεγάλη Βρετανία, τρεις από τις οποίες τροφοδοτούν τα Θερµικά Λουτρά της πόλης. 2.4 ΚΛΙΜΑ Το 2003 η ετήσια µέση θερµοκρασία ήταν 10.3 C, µε κατά µέσο όρο 14.2 C υψηλότερη και 6.5 C χαµηλότερη. Καταγράφηκαν 1654 ώρες ηλιοφάνειας και 957 millimeters βροχής. Οι καταγεγραµµένες θερµοκρασίες, η διάρκεια ηλιοφάνειας και η βροχόπτωση είναι από τις υψηλότερες του µέσου όρου σε όλη τη χώρα (που είναι 9.5 C, 1587 ώρες ηλιοφάνειας και 901.5 millimeters, αντίστοιχα) - 6 -

2.5 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων Κατά τον 18 ο αιώνα, η πόλη ήταν το ηγετικό κέντρο της µοντέρνας ζωής στην Αγγλία. Σε εκείνη την εποχή κτίστηκε το Βασιλικό Θέατρο, καθώς και οι αρχιτεκτονικοί θρίαµβοι του Royal Crescent, Lansdown Crescent, το Circus και η Γέφυρα Pulteney. Σήµερα η πόλη έχει πέντε θέατρα (Bath Theatre Royal, Ustinov Studio, The Egg, the Rondo Theatre και Mission Theatre) και προσελκύει διεθνώς αναγνωρισµένες θεατρικές οµάδες και σκηνοθέτες. Επίσης, η πόλη έχει και µια µακρά µουσική παράδοση, καθώς το Αβαείο στεγάζει το εκκλησιαστικό όργανο Klais και είναι από τους µεγαλύτερους χώρους κονσέρτων στην περιοχή. Στην πόλη διοργανώνονται κάθε χρόνο το Bath International Music Festival και το Mozartfest. Άλλα φεστιβάλ περιλαµβάνουν το ετήσιοbath Film Festival, το Bath Literature Festival, το Bath Fringe Festival και το Bath Beer Festival. Το Bath στεγάζει το Victoria Art Gallery, το Μουσείο East Asian Art και το Μουσείο Holburne Art, καθώς επίσης και µια πληθώρα άλλων µουσείων όπως το Bath Postal Museum, το Museum of Costume, το Jane Austen Centre, το William Herschel Museum and τα Roman Baths. 2.6 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Από τα πιο σηµαντικά κτίρια της πόλης, το Αβαείο του Bath, είναι και το πιο εντυπωσιακό. Αρχικά Νορµανδική εκκλησία, ξανακτίστηκε στις αρχές του 16 ου αιώνα και µεταµορφώθηκε στη σηµερινή της µορφή. Το κτίριο φωτίζεται από 52 παράθυρα. Ο κυρίαρχος αρχιτεκτονικός ρυθµός της πόλης είναι Γεωργιανός και έχει εξελιχθεί από το αναγεννηµένο ρυθµό Palladian που ήταν δηµοφιλές στις αρχές του 18 ου αιώνα. Πολλοί από τους επιφανής αρχιτέκτονες της εποχής προσλήφθηκαν για την ανάπτυξη της πόλης µε αποτέλεσµα το Bath να έχει σήµερα δείγµατα θαυµαστής αρχιτεκτονικής. Όµως, ο αρχικός σκοπός πολλών από τα κτίρια της πόλης κρυβόταν από τις κλασσικές προσόψεις, σε µια εποχή προγενέστερη των πολυτελών - 7 -

ξενοδοχείων, αυτά τα κοµψά κτίσµατα ήταν συχνά ξενώνες όπου οι επισκέπτες ανάλογα µε την οικονοµικής τους κατάσταση ενοικίαζαν ένα δωµάτιο, ένα διαµέρισµα ακόµα και έναν όροφο για τη διάρκεια της διαµονής τους στην πόλη. Για παράδειγµα, κτίριο στη βόρια πλευρά της Πλατείας Queen ενώ φαίνεται για υπερπολυτελή µονοκατοικία στην πραγµατικότητα «κρύβει» επτά σύγχρονες κατοικίες. 2.6.1 THE CIRCUS Ένα από τα θαυµάσια παραδείγµατα πολεοδοµίας στην πόλη, το Circus σχεδιασµένο από τον John Wood τον πρεσβύτερο, αποτελείται από τρία επίπεδα που σχηµατίζουν ένα κυκλικό χώρο µε σκοπό κοινωνικές δραστηριότητες και παιχνίδια. Τα παιχνίδια αυτά υποδηλώνουν και το σχέδιο, η έµπνευση του οποίου πηγάζει από το Κολοσσαίο στη Ρώµη, και, όπως το Κολοσσαίο, κάθε όροφος είναι διαφορετικού αρχιτεκτονικού ρυθµού: ωρικός ρυθµός στο ισόγειο Ιωνικός ρυθµός στον πρώτο όροφο Κορινθιακός ρυθµός στον δεύτερο όροφο Αποτέλεσµα αυτή της τεχνοτροπίας είναι το κτίριο να γίνεται διαδοχικά όλο και πιο στολισµένο από όροφο σε όροφο. 2.6.2 ROYAL CRESCENT Από τα πιο γνωστά κτίρια της πόλης είναι το Royal Crescent που κτίστηκε µεταξύ 1767 και 1774 και έχει σχεδιαστεί από τον John Wood το νεώτερο. Όµως κάποιες φορές τα φαινόµενα απατούν! Ενώ ο Wood σχεδίασε µια κοίλη πρόσοψη 30 κατοικιών µε κολώνες ιωνικού ρυθµού, κάθε αγοραστής συγκεκριµένου µήκους πρόσοψης προσέλαβε δικό του αρχιτέκτονα να σχεδιάσει το εσωτερικό µε κριτήριο προσωπικής επιλογής. Εποµένως, ενώ εξωτερικά δίνεται η εικόνα δυο διαµερισµάτων, είναι µόνο ένα. Εκτός αυτού, ο κοµψός πολεοδοµικός σχεδιασµός - 8 -

«προδόθηκε» στην πίσω πλευρά του κτίσµατος καθώς παρατηρούνται διάφορα ύψη, ύφη και τεχνοτροπίες. Αρχιτέκτονες συχνά αναφέρουν για το Βath: «όλα µπροστά χωρίς πίσω». 2.6.3 PULTENEY BRIDGE Περί τα 1770 ο νεοκλασικός αρχιτέκτονας Robert Adam σχεδίασε τη Γέφυρα Pulteney µε τρεις αψίδες, σχέδιο βασισµένο αλλά µη χρησιµοποιηµένο από τον Palladio για τη Γέφυρα Rialto στη Βενετία. Εποµένως, η Γέφυρα Pulteney δεν είναι µονό πέρασµα για τον ποταµό Avon αλλά και εµπορική στέγη που µε τη γέφυρα Rialto αποτελούν ένα από τα λίγα παραδείγµατα στην Ευρώπη γέφυρας που εξυπηρετεί διπλό σκοπό. Ιστορικά αναφέρεται πως η ονοµασία της γέφυρας προήλθε από τους Frances και William Pulteney, ιδιοκτήτες του Bathwick Estate που χρειαζόντουσαν τρόπο να ενωθούν µε το υπόλοιπο Bath. Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε πως το Bath αρχιτεκτονικά είναι από τις πιο ισορροπηµένες πόλεις της Αγγλίας και ένα ασυνήθιστο παράδειγµα συνεπής πολεοδοµίας που συνδυάζει καλά εκτελεσµένους και διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθµούς. Παρόλα αυτά όµως, στη δεκαετία του 1960 και αρχές του 1970 κάποια µέρη του Bath αναπτύχθηκαν χωρίς όραµα και είχαν ως αποτέλεσµα να χαθούν µερικά από τα κτίρια του 18 ου και 19 ου αιώνα. Η διαδικασία αυτή σταµάτησε από µια µαζική κοινωνική αντίδραση µε σκοπό να διατηρηθεί ο µοναδικός χαρακτήρας της πόλης. - 9 -

3. TO ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων Παρότι του δόθηκε θέση πανεπιστηµίου πριν από 40 µόνο χρόνια, το Πανεπιστήµιο του Bath έχει τις ρίζες του στο τεχνικό σχολείο Trade School του Bristol 100 χρόνια νωρίτερα, το 1856. Το 1885, το σχολείο έγινε µέλος του Society of Merchant Venturers και µετονοµάστηκε Merchant Venturers' Technical College. Εντωµεταξύ, στη γειτονική πόλη του Bath, η φαρµακευτική σχολή ιδρύθηκε το 1907 και έγινε µέρος του Τεχνικού Κολλεγίου το 1929. Το 1949, το Κολλέγιο υπό τον έλεγχο της Εκπαιδευτικής Αρχή του Bristol (Bristol Education Authority) µετονοµάστηκε σε Bristol College of Technology, το οποίο στη συνέχεια, άλλαξε πάλι όνοµα σε Bristol College of Science and Technology το 1960 και έγινε ένα από τα δέκα τεχνικά ιδρύµατα υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. Το 1963, η κυβέρνηση ολοκλήρωση έρευνα για την κατάσταση της ανώτατης παιδείας στη Μεγάλη Βρετανία, γνωστή ως Robbins Committee Report, που άνοιξε το δρόµο για το Κολλέγιο να αποκτήσει βαθµίδα Πανεπιστηµίου. Αν και η υπάρχουσα θέση του ιδρύµατος ικανοποιούσε τις τότε ανάγκες του, η πόλη του Bristol δεν µπορούσε να προσφέρει χώρους για περαιτέρω ανάπτυξη του. Μετά όµως από συζητήσεις µε τον College Principal και τον Director για την Παιδεία, λήφθηκε η απόφαση να δοθεί στο ίδρυµα ένας καινούργιος χώρος στο Claverton Down του Bath, µια περιοχή πρασίνου στους λόφους της πόλης. Η κατασκευή για τις πανεπιστηµιακές εγκαταστάσεις ξεκίνησαν στις αρχές του 1964 µε το πρώτο κτίριο, γνωστό ως 1 South, να έχει ολοκληρωθεί το 1965 και το Royal Charter να δίνεται το 1966 για την αναβάθµιση του ιδρύµατος σε πανεπιστήµιο. Στη δεκαετία που ακολούθησε, καινούργια κτίρια προστέθηκαν καθώς οι εγκαταστάσεις έπαιρναν µορφή. Εδώ αξίζει να σηµειωθεί ότι αρχεία της πόλης αποκάλυψαν ότι υπήρχαν σχέδια το 19 ο αιώνα να κτιστεί ένα κολλέγιο του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης στον ίδιο χώρο, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσµα ένα πανεπιστήµιο τελείως διαφορετικού χαρακτήρα. Τα σχέδια αυτά όµως δεν πραγµατοποιήθηκαν. 3.1 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΕΣ Το πανεπιστήµιο του Bath είναι ένα από τα πιο γνωστά πανεπιστήµια της Μεγάλης Βρετανίας µε φοιτητικό πληθυσµό 7930 ατόµων και ο πιο σηµαντικός εργοδότης της ευρύτερης περιοχής µε προσωπικό 1800 ατόµων. Οι κεντρικές εγκαταστάσεις του πανεπιστηµίου βρίσκονται στο Claverton Down, δυο χιλιόµετρα από το κέντρο του Bath και είναι µια συµπαγής κατασκευή που µπορεί κάποιος να περπατήσει από άκρη σε άκρη σε 15 λεπτά. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Πανεπιστηµίου δείχνουν ότι ο σχεδιασµός αφορά το χωρισµό των πεζών και των οχηµάτων, µε οδικούς άξονες στο επίπεδο εδάφους και τους πεζούς να κινούνται σε υπερυψωµένο επίπεδο, γνωστό ως Parade, καθώς και τα κτίσµατα να είναι ευθυγραµµισµένα µε αυτό. - 10 -

Το Parade, ο κεντρικός πεζόδροµος που ενώνει τα περισσότερα ακαδηµαϊκά κτίρια. Στο κέντρο των εγκαταστάσεων βρίσκεται η βιβλιοθήκη και το Κέντρο Μάθησης, που λειτουργεί 24/7 και προσφέρει υπηρεσίες υπολογιστών, πληροφορίες και βοήθεια έρευνας, καθώς και βιβλία και επιστηµονικά περιοδικά. Γύρω από το Parade υπάρχουν εστιατόρια, χώροι διασκέδασης, βιβλιοπωλείο, κοµµωτήριο, δυο τράπεζες, ένα µικρό super market καθώς επίσης ακαδηµαϊκά κτίρια και οι φοιτητικές εστίες. Η ονοµασία των κτιρίων βασίζεται σε σχέση µε τη θέση που έχει γύρω από τη βιβλιοθήκη: 1 East, 2 East κλπ. Τα κτίρια, που πολλοί ονοµάζουν Γυάλινα Πανεπιστήµια, κατασκευάστηκαν σε πρακτικό και νεωτεριστικό ρυθµό χρησιµοποιώντας µπετόν, αν και αργότερα κατηγορήθηκαν ως άκοµψα σε σχέση µε τα Βικτωριανά Κόκκινου-Τούβλου Πανεπιστήµια ή τα Αρχαία και Μεσαιωνικά Πανεπιστήµια. Στη ίδια την πόλη του Bath, παρατηρείται µια αισθητή αντίθεση µεταξύ των τσιµεντένιων εγκαταστάσεων και του Γεωργιανού ρυθµού της πόλης. Τα κτίρια στον άξονα Ανατολής- ύσης είναι κατά κύριο λόγο στο Parade, αν και αργότερα προστέθηκαν κτίρια όπως το 7 West και το 8 East που δεν ακολούθησαν αυτό τον κανόνα και έχουν πρόσβαση από το επίπεδο του εδάφους. Παράλληλα, κτίρια στη νότια πλευρά των εγκαταστάσεων, από το 1 έως το 4 South, έχουν πρόσβαση από το δρόµο και το µονοπάτι πεζών δίπλα από την πανεπιστηµιακή λίµνη και τους κήπους. Στο ανατολικό κοµµάτι των εγκαταστάσεων δεσπόζει το Αθλητικό Κέντρο που κτίστηκε το 1992 και ενισχύθηκε το 2003 µε µια µεγάλη επέκταση. Η βόρια παράµετρος του πανεπιστηµίου κατακλύζεται από τις φοιτητικές εστίες που περιλαµβάνουν τα κτίρια Westwood, Eastwood, Solsbury και Marlborough. Το αρχικό σχέδιο να φιλοξενηθούν φοιτητές στα ψηλά κτίρια γύρω από το Parade δεν - 11 -

πραγµατοποιήθηκε, µε εξαίρεση το Norwood House. Το πανεπιστήµιο βέβαια έχει στην ιδιοκτησία του και ένα αριθµό κτιρίων µέσα στην πόλη, κυρίως εστίες όµως. Οι εγκαταστάσεις και ο περιβάλλον χώρος, σύµφωνα µε ανάλυση S.W.O.T. (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats = υνατά σηµεία, Ασθενή Σηµεία, υνατότητες, Απειλές): ΥΝΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Ελκυστικές και ασφαλής πανεπιστηµιακές εγκαταστάσεις Συµπαγές και ανεξάρτητο πανεπιστήµιο Πολύ καλές αθλητικές εγκαταστάσεις Θέση στην πόλη ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ: Συνεχόµενη επιχορήγηση υνατότητα για καλύτερη χρήση του χώρου υνατότητα για αναβάθµιση του χώρου Οικονοµική αναβάθµιση του Πανεπιστηµίου Α ΥΝΑΜΑ ΣΗΜΕΙΑ: Έλλειψη χώρων επέκτασης Τα κτίρια της δεκαετίας του 1960 έχουν χαµηλό αισθητικό αποτέλεσµα και χαµηλή λειτουργική καταλληλότητα Μεγάλο κόστος συντήρησης παλαιών κτιρίων Πολλά παλαιά κτίρια έχουν αµίαντο ΑΠΕΙΛΕΣ: Αυξηµένες απαιτήσεις µε την εισαγωγή διδάκτρων Οι περιορισµοί από τις τοπικές αρχές Αυξανόµενα έξοδα από το κόστος συντήρησης και τις ενεργειακές ανάγκες Εσωτερικός ανταγωνισµός για οικονοµικούς πόρους 3.2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης του πανεπιστηµίου περιγράφει τις ανάγκες του πανεπιστηµίου για επεκτάσεις στο χώρο του Claverton Campus. Οι προτάσεις του αποσκοπούν στο να δηµιουργήσουν µεγαλύτερο βαθµό συνοχής στο χώρο δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα στο πανεπιστήµιο να προσφέρει καλύτερη και µεγαλύτερη γκάµα παροχών τόσο σε σπουδάζοντες όσο και στο προσωπικό. Σχέδιο Ανάπτυξης 1965 Σχέδιο Ανάπτυξης 1977-12 -

Σχέδιο Ανάπτυξης 1996 Σχέδιο Ανάπτυξης 2001 Οι προτεινόµενες αλλαγές έχουν τεθεί σε ένα πλαίσιο αρχιτεκτονικής τοπίου το οποίο σέβεται το περιεχόµενο και ενισχύει το υπάρχον τοπίο και τα χαρακτηριστικά του. Ειδική προσοχή δόθηκε στις επιπτώσεις της κυκλοφορίας οχηµάτων στο περιβάλλον. Οι αλλαγές περιλαµβάνουν τα εξής έργα: 1. Κατασκευή δρόµου καινούργιας ανατολικής εισόδου 2. Νέα πλατεία άφιξης 3. Κτιριακές εγκαταστάσεις για το Κέντρο Μετάδοσης Ενέργειας και Ελέγχου Κινήσεως (Center for Power Transmission and Motion Control) 4. Επέκταση και επανασχεδιασµός χώρου στάθµευσης, δηµιουργώντας 468 επιπλέον θέσεις 5. Καινούργιο κτίριο φοιτητικών εστιών και εστιατορίου 6. Προσθήκη 950 φοιτητικών κλινών στο νότιο τµήµα του κτιρίου Eastwood 7. Επέκταση του Αθλητικού Κέντρου για τη δηµιουργία του νέου Αγγλικού Ινστιτούτου Αθληµάτων (English Institute of Sport) 8. Μετακίνηση γηπέδων στο χώρο Lime Kiln Field 9. Μετακίνηση του Χώρου Στάθµευσης Α στο νότιο µέρος της πανεπιστηµιούπολης 10. Μικρές επιδιορθώσεις και επέκταση της φοιτητικής εστίας Polden Court 11. Μικρές επεκτάσεις και παρεµβάσεις στα ακαδηµαϊκά και διοικητικά κτίρια στο Parade (χάρτης των άνωθι αλλαγών στο Παράρτηµα 1) 3.2.1 ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Η διαδικασία ανάπτυξης που προτείνεται στο στρατηγικό σχέδιο έχει περιγραφεί στην Αναθεώρηση του Σχεδίου Ανάπτυξης της Πανεπιστηµιούπολης του 1996, οι βασικές αλλαγές όµως, όπως το Αγγλικό Ινστιτούτο Αθληµάτων και οι καινούργιες φοιτητικές εστίες, δεν είχαν προβλεφθεί καθόλου σε εκείνο το στάδιο. Εποµένως η ενσωµάτωσή τους οδήγησε σε ένα ολοκληρωµένο δίκτυο συνεργασίας για την ανατολική πλευρά της πανεπιστηµιούπολης. Η κατασκευή του Αθλητικού Ινστιτούτου, δίπλα στο και µέρος του υπάρχοντος κτιρίου, δηµιούργησε την ανάγκη για δικτύωση της ανατολικής πρόσβασης στην πανεπιστηµιούπολη. Ο υπάρχον δρόµος χωρίζεται από τους κεντρικούς χώρους του πανεπιστηµίου και δίνει περιορισµένη θέα στην καρδία του πανεπιστηµίου. Ως αποτέλεσµα, δεν υπάρχει ξεκάθαρο σηµείο άφιξης και δυνατότητα προσανατολισµού - 13 -

σε χρήστες µη εξοικειωµένους µε το χώρο. Η καινούργια οδική πρόσβαση αποσκοπεί λοιπόν σε µια πιο αναγνωρίσιµη και ξεκάθαρη είσοδο στην πανεπιστηµιούπολη. Ο αριθµός των καθορισµένων θέσεων στάθµευσης δεν επιτρέπει αυτή τη στιγµή σε όλους τους χρήστες ιδιωτικών οχηµάτων να τις χρησιµοποιήσουν λόγω ανεπάρκειας. Η έκθεση Στρατηγικής Ανάπτυξης Μεταφορών είχε αναγνωρίσει την ανάγκη για 468 επιπλέον θέσεις στάθµευσης οι οποίες πιστεύεται θα δώσουν ικανοποιητική χωρητικότητα στις ανάγκες του πανεπιστηµίου καταργώντας τις «ανεπίσηµες» θέσεις. Ως αποτέλεσµα, το πανεπιστήµιο θα µπορεί να διαχειριστεί πιο αποτελεσµατικά το θέµα της στάθµευσης και να εφαρµόσει πολιτικές οι οποίες µακροπρόθεσµα στοχεύουν στη µείωση του αριθµού των ιδιωτικών οχηµάτων που καταφθάνουν στο χώρο καθηµερινά. Μέρος στη διαχείριση του θέµατος είναι και η διάνοιξη οδικών προσβάσεων από την ανατολική και δυτική πλευρά της πανεπιστηµιούπολης µε απώτερο στόχο την ισοµερή κατανοµή χρήσης. 3.2.2 ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το πανεπιστήµιο βρίσκεται σε µια περιοχή υψηλής οικολογικής αξίας καθώς σχεδόν περικυκλώνεται από Sites of Nature Conservation Importance. Οι περιοχές αυτές απαρτίζονται από τα κάτωθι σηµεία: o Bathampton Down ακριβώς βόρια και βοριο-δυτικά και ένα κοµµάτι του πανεπιστηµίου o Bathampton, Hengrove και Claverton Woods στα ανατολικά και νοτιο-ανατολικά του πανεπιστηµίου o Ανατολικά είναι το πάρκο των Bushy Wood που ανήκει στο National Trust. Η αξιολόγηση του υπάρχοντος χώρου, των χαρακτηριστικών και της οπτικής του θελκτικότητας κατέληξε στα εξής συµπεράσµατα: o Η ποιότητα του τοπίου διαφέρει µέσα στο χώρο έρευνας o Αν και σε κορυφή λόφου, η πανεπιστηµιούπολη είναι καλυµµένη λόγω τοποθεσίας και δένδρων o Τα µόνα κτίρια ευδιάκριτα είναι το Weesex House και το Norwood Ηοuse µιας και είναι ψηλότερα από τα δέντρα που τα περιβάλλουν, παρόλα αυτά όµως έχουν γίνει αποδεκτά ως στοιχεία τοπικού χαρακτήρα. Η κατασκευή περισσοτέρων κτιρίων τέτοιου ύψους θα δηµιουργούσε µια εξουσιαστική µάζα στον ορίζοντα, ειδικά από την δυτική πλευρά των εγκαταστάσεων. o Κτίρια µε ύψος έως τρεις ορόφους µπορούν να κατασκευαστούν χωρίς να παρεµποδίζουν τη θέα από το γύρω τοπίο. o Μονό η περιοχή που ανήκει στο National Trust επηρεάζεται οπτικά από τα ψηλά κτίρια του πανεπιστήµιο. Σε αυτό την περίπτωση έχουν φυτευτεί δέντρα τα οποία σε λίγα χρόνια θα έχουν µειώσει αισθητά την παρεµβολή αυτή. o Τη νύχτα, τα φώτα του πανεπιστηµίου είναι ευδιάκριτα και ορατά είτε σε σχέση µε τα φώτα της πόλης και µε την εξαίρεση του λευκού φωτισµού από τους χώρους άθλησης, δε θεωρούνται παρεισφρητικά. (χάρτες της φέρουσας περιβαλλοντικής ικανότητας και των περιβαλλοντικών περιορισµών στα Παραρτήµατα 2 και 3) - 14 -

3.2.3 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Σχετικά µε τα καινούργια έργα που έχουν προγραµµατιστεί, οι σχεδιαστές και το πανεπιστήµιο έχουν καταλήξει στα εξής µέτρα ώστε να προστατευτεί το περιβάλλον και οι επιπτώσεις να µειωθούν όσο το δυνατό λιγότερο κατά την περίοδο κατασκευής όσο και µε την ολοκλήρωση τους: o Κάθε βήµα σχεδιασµού και κατασκευής έχει γίνει λαµβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά του χώρου και την οικολογικής τους ιδιαιτερότητα. o Οι νέες κατασκευές γίνονται τµηµατικά και σε µικρή κλίµακα µε σκοπό τη µείωση της παρέµβασης σε οπτικό επίπεδο τόσο σε τοπικά όσο και σε θέα από απόσταση. o Μέτρα έχουν παρθεί για την αποφυγή διαρροής φωτισµού από τις κατασκευές, κυρίως τις νυχτερινές ώρες. o Τα κτίρια, όπου είναι δυνατό, έχουν προσανατολισµό που ενθαρρύνει τη θέαση των φυσικών στοιχείων της περιοχής. o Η επιλογή των υλικών και χρωµάτων γίνεται µε γνώµονα την ενσωµάτωση των κτιρίων στον υπάρχοντα χώρο. o Προεξέχουσες κατασκευές και κτίρια τοποθετούνται µακριά από ζώνες οικολογικής ευαισθησίας. o Οι καινούργιες κατασκευές ενσωµατώνουν ένα νέο δίκτυο διαχείρισης υδάτων που προβλέπει την ποιότητα των υδάτων και καταλληλότερη χρήση τους, ενώ δηµιουργούνται στοιχεία αισθητικού ενδιαφέροντος και διατήρησης της άγριας φύσης. o Οι καινούργιες κατασκευές διαµορφώνονται µε τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχύσουν το τοπικό µικροκλίµα γύρω και µέσα στα κτίρια και ο φυσικός αερισµός. 3.2.4 Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ Στις αρχές του 2007 το Πανεπιστήµιο ξεκίνησε ένα από τα πιο φιλόδοξα κτιριακά σχέδια του. Προγράµµατα αξίας 50 εκατοµµυρίων είναι µέρος ενός σχεδίου που θα ολοκληρωθεί έως τις αρχές του 2009. Πιο αναλυτικά: 1. Η µεγαλύτερη επένδυση σε ακαδηµαϊκά ακίνητα είναι το έργο αντικατάστασης του κτιρίου 4 West. Το νέο τετραώροφο κτίριο θα περιλαµβάνει το χώρο υποδοχής του πανεπιστηµίου, κέντρο βοήθειας φοιτητών, κέντρο µεταπτυχιακών σπουδών, τα γραφεία του Vice Chancellor, χώρο στέγασης υπαλλήλων και ακαδηµαϊκούς χώρους για το Τµήµα των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών και το Τµήµα Μαθηµατικών Επιστηµών και Επιστήµης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών (δίνοντας τη δυνατότητα για αποκατάσταση του κτιρίου 1 West). 2. Η επέκταση και αποκατάσταση των φοιτητικών εστιών συνεχίζεται και περιλαµβάνει ένα πρόγραµµα αξίας 21 εκατοµµυρίων. Οι εργασίες αυτές γίνονται κάτω από εντατικούς ρυθµούς και αυστηρό χρονοδιάγραµµα µε σκοπό την παράδοση του έργο στην έναρξη του ακαδηµαϊκού έτους 2008. Στην προσπάθεια του το Πανεπιστήµιο να διατηρήσει την θετική αξιολόγηση σε θέµατα περιβάλλοντος, πρωτοποριακές κατασκευαστικές τεχνικές χρησιµοποιούνται για πρώτη φορά στο χώρο, όπως προκατασκευασµένα πλαίσια. Περιβαλλοντικά στοιχεία επίσης περιλαµβάνουν χρήση ηλιακής ενέργειας για ζεστό νερό και βιοκλιµατικές µεθόδους κατασκευής. - 15 -

3. Το ποσό του 1 εκατοµµυρίου επενδύεται σε ακαδηµαϊκά κτίρια µε την µετατροπή µέρους του Αθλητικού Χωριού σε χώρο βιο-µηχανολογικής έρευνας για το Αθλητικό Τµήµα του Πανεπιστηµίου. Η επένδυση αυτή θεωρείται ένα πρώτο βήµα σύνδεσης της έρευνας σε θέµατα υγείας µε τον ψυχαγωγικό αθλητισµό. 4. Παράλληλα, το πανεπιστήµιο στοχεύει σε εκτενή αναβάθµιση των εργαστηριακών, διδακτικών και εργαστηριακών χώρων στα κτίρια µηχανικών 2 East και 4 East µε σκοπό την µεταφορά του προσωπικού από το Τµήµα Μηχανολόγων Μηχανικών στο κτίριο 3 West. 5. Βέβαια, αξίζει να σηµειωθεί πως εκτός από ακαδηµαϊκά κτίρια και φοιτητικές εστίες, µεγάλη προσοχή δίνεται και στους χώρους κοινωνικών δραστηριοτήτων στις εγκαταστάσεις. Μετά την αποκατάσταση του επιπέδου 2 της Βιβλιοθήκης, εργασίες έχουν ξεκινήσει στα κτίρια 5 West και 4 East για την αναβάθµιση των εστιατορίων και τη δηµιουργία κοινωνικών χώρων µε τη δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών. - 16 -

4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων Η ιστορία των πόλεων φαίνεται στα κτίρια, στην πολεοδοµία και στους δρόµους ενός τόπου. Είναι αποτέλεσµα όχι µόνο σχεδιασµού αλλά και των κοινωνικό-πολιτικών επιδράσεων σε κάθε χρονική στιγµή. Η πόλη του Bath, είναι µια πόλη η ιστορία της οποίας διαµορφώθηκε από την ύπαρξη των θερµών πηγών και την εκµετάλλευσή τους µέσα στο χρόνο. Από τους Κέλτες στους Ρωµαίους, τους Νορµανδούς έως τους Tudor, µέσα από τον 7ο έως τον 20 ο αιώνα, η πόλη έχει χαρακτηριστικά µοναδικά στο Βρετανικό χώρο. Πιο αναλυτικά, το Bath, µια πόλη 159 χλµ από το Λονδίνο στη βάση της κοιλάδας Avon, η πόλη είναι χαρακτηρισµένη ως Area of Outstanding Beauty. Σε πολιτιστικό επίπεδο, η πόλη κυριαρχεί στα δρώµενα από τον 18 ο αιώνα και µέχρι σήµερα παρέχει στέγη για πληθώρα εκδηλώσεων. Σε αρχιτεκτονικό επίπεδο, η πόλη είναι ένα στολίδι µε το Αβαείο, το Royal Crescent και τη Γέφυρα Pulteney. Είναι δηλαδή µια πόλη ισορροπηµένη και ένα ασυνήθιστο παράδειγµα συνεπής πολεοδοµίας που συνδυάζει διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς ρυθµούς. Και είναι σε αυτή ακριβώς την πόλη, µε όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, που στεγάζεται το Πανεπιστήµιο του Bath εδώ και 40 χρόνια. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1964 και µέχρι σήµερα συνεχίζεται ώστε να καλύψει τις ανάγκες του. Η διοίκηση του Πανεπιστηµίου του Bath έχει αναγνωρίσει πως οι εγκαταστάσεις του Claverton Down έχουν φτάσει σε τέτοιο σηµείο που απαιτούνται αλλαγές ώστε να ανταποκριθεί στις µελλοντικές του ανάγκες. Στην προσπάθεια αυτή, το πανεπιστήµιο συνέταξε και πραγµατοποιεί διαδοχικά ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης µε βασικούς γνώµονες: 1. την ανάγκη να προστατεύσει και να αναδείξει το υπάρχον περιβάλλον µέσω υψηλής ποιότητας αρχιτεκτονικού σχεδιασµού 2. τη προώθηση αλλαγών στα στοιχεία µεταφορικών συνηθειών από τους χρήστες του χώρου και ανάδειξη των µέσων µαζικής µεταφοράς, παράλληλα τη δηµιουργία επιπλέον χώρων στάθµευσης για την εξυπηρέτηση των υπάρχουσων αναγκών και τη διάνοιξη της ανατολικής πρόσβασης 3. την ολοκληρωµένη και συνολική αναβάθµιση του τοπίου ώστε να µη θεωρείται ξένο στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος. Επιστρέφοντας λοιπόν στο αρχικό ερώτηµα, η απάντηση είναι πλέον προφανής. Ο σωστός στρατηγικός σχεδιασµός µπορεί και οφείλει να συνδυάσει τα γνωρίσµατα του σήµερα µε τις ανάγκες του αύριο. Να προχωρήσει στην ανάπτυξη µε σεβασµό στο περιβάλλον, την ιστορικότητα και κυρίως να προάγει καινοτόµες µεθόδους εναρµόνισης. - 17 -

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αγγελίδης Μ., Αειφόρος ανάπτυξη των πόλεων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, Υ.ΠΕ.ΧΩ. Ε, 2004 2. Αραβαντινός Α., συγχρό 1, Ο.Π.Ε.Κ. Ηρακλείου, Ηράκλειο 2001 3. Αραβαντινός Α., υναµικές και σχεδιασµός κέντρων στην πόλη των επόµενων δεκαετιών προς συγκεντρωτικά ή αποκεντρωτικά σχήµατα;, Περιοδικό «Αειχώρος», Νοέµβριος 2002. 4. Αραβαντινός Α. et al, Σχεδιασµός, Περιβαλλοντικές επιπτώσεις και Μέθοδοι Εκτίµησής του, Τόµος Α, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο 5. University invests 50 million to improve the campus, BA2, University of Bath, July 2007 6. The University of Bath: a history, 40 years of excellence, University of Bath ΙΑ ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ 1. http://en.wikipedia.org/wiki/university_of_bath (03/09/2007) 2. http://en.wikipedia.org/wiki/bath%2c_somerset (03/09/2007) 3. http://www.bath.ac.uk/internal/news/masterplan/masterplan_files/frame.htm (03/09/2007) 4. http://www.bath.ac.uk/estates/masterplan%202001.pdf (03/09/2007) 5. http://www.bath.ac.uk/internal/news/masterplan05/estatesstrategy-may05.pdf (03/09/2007) 6. http://www.qaa.ac.uk/reviews/reports/subjectlevel/q143_94_textonly.htm (03-09- 2007) - 18 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων Προτεινόµενες αλλαγές στην υπάρχουσα πανεπιστηµιούπολη - 19 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων Φέρουσα περιβαλλοντική ικανότητα Ιδιαίτερα ευαίσθητες περιοχές µε καµία δυνατότητα ανάπτυξης Ευαίσθητες περιοχές µε περιορισµένες δυνατότητες ανάπτυξης Λιγότερο ευαίσθητες περιοχές µε ικανότητα ανάπτυξης Περιοχές µε δυνατότητας ανάπτυξης και/ή αποκατάστασης - 20 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 Στρατηγικός σχεδιασµός ζωνών ειδικών χρήσεων Περιβαλλοντικοί περιορισµοί Κεντρική Περιοχή Τοπίου θεωρείται ιδιαίτερα ευαίσθητη για ανάπτυξη Bath / Bristol Greenbelt & Cotswolth Περιοχή Προστατευµένης Άγριας Πανίδας Site of Nature Conservation Importance Περιοχή Ειδικού Επιστηµονικού Ενδιαφέροντος Γεωλογικά - 21 -