ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ Της ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (PROJECT) 1. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Από την έναρξη του σχολικού έτους μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου ή το αργότερο την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου πρέπει να έχουν γίνει: Συνεργασία εκπαιδευτικών επιλογή θέματος υποβολή στο σύλλογο διδασκόντων και έγκριση Ενημέρωση μαθητών δημιουργία τμημάτων ενδιαφέροντος Υπολογίζεται ότι είναι διαθέσιμα 10-12 δίωρα έως το τέλος κάθε τετραμήνου ή περίπου 20 δίωρα για όλο το σχολικό έτος. Καλό είναι να προβλεφθεί η ημέρα που θα υλοποιείται η ερευνητική εργασία (κοινή για όλα τα τμήματα ενδιαφέροντος) να μη συμπίπτει με αργίες. Οι εργασίες κατανέμονται, ενδεικτικά, ως εξής; Α. Για τετραμηνιαία διάρκεια της ερευνητικής εργασίας 1 ο δίωρο: Ενημέρωση τμήματος δημιουργία ομάδων σύνταξη συμβολαίου τάξης. 2 ο δίωρο: Οριοθέτηση του θέματος υποθέματα ανάθεση υποθεμάτων στις ομάδες. 3 ο δίωρο 4 ο δίωρο: Ερευνητικά ερωτήματα πηγές πληροφόρησης μεθοδολογία ερευνητικά εργαλεία. 5 ο δίωρο 10 ο δίωρο: Συλλογή στοιχείων και δεδομένων επεξεργασία στοιχείων σύνθεση και σύνταξη ερευνητικής έκθεσης, κατασκευή τεχνήματος κλπ. 11 ο δίωρο: Προετοιμασία παρουσίασης δοκιμαστική παρουσίαση στην τάξη. 12 ο δίωρο: Τελική παρουσίαση. Β. Για ετήσια διάρκεια της ερευνητικής εργασίας 1 ο δίωρο: Ενημέρωση τμήματος 2 ο δίωρο: δημιουργία ομάδων 3 ο δίωρο: σύνταξη συμβολαίου τάξης. 4 ο δίωρο: Οριοθέτηση του θέματος υποθέματα ανάθεση υποθεμάτων στις ομάδες. 5 ο δίωρο 8 ο δίωρο: Ερευνητικά ερωτήματα πηγές πληροφόρησης μεθοδολογία ερευνητικά εργαλεία. 9 ο δίωρο 14 ο δίωρο: Συλλογή στοιχείων και δεδομένων επεξεργασία στοιχείων 1
15 ο δίωρο 17 ο δίωρο: Σύνθεση και σύνταξη ερευνητικής έκθεσης, κατασκευή τεχνήματος κλπ. 18 ο δίωρο -19 ο δίωρο: Προετοιμασία παρουσίασης δοκιμαστική παρουσίαση στην τάξη. 2ο ο δίωρο: Τελική παρουσίαση. 2. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΟΜΑΔΩΝ -ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ Η δημιουργία ομάδων και το «δέσιμό τους» είναι πολύ σημαντική, γιατί από τη συνεργασία όλων των μελών της ομάδας θα εξαρτηθεί το τελικό αποτέλεσμα. Ο σχηματισμός των ομάδων μπορεί να γίνει με τυχαίο τρόπο ή με συστηματικό (π.χ. αν γνωρίζουμε τους μαθητές μπορούμε να βάλουμε μαζί έναν καλό μαθητή, δύο μέτριους και έναν αδύνατο). Καλό είναι στην ομάδα να υπάρχουν αγόρια και κορίτσια, να μην πηγαίνουν όλοι οι καλοί ή αδύνατοι μαζί κλπ. Με αυτήν την έννοια ίσως χρειαστεί παρέμβαση του εκπαιδευτικού. Οι ομάδες πρέπει να είναι των 4-6 ατόμων. Οι ομάδες αυτορυθμίζονται και κατανέμουν τις εσωτερικές εργασίες όπως αυτές αποφασίσουν. Η σύνταξη του συμβολαίου μπορεί να εξασφαλίσει την ομαλή λειτουργία της τάξης και να διαμορφώσει κατάλληλο παιδαγωγικό κλίμα. Οι μαθητές συνήθως ακολουθούν τους κανόνες που οι ίδιοι επέλεξαν και συμφώνησαν. 3. ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Οι εργασίες γίνονται κυρίως στην τάξη από τις ομάδες και συζητιούνται στην ολομέλεια. Για παράδειγμα, κατά το 4 ο δίωρο, εφόσον προηγουμένως έχουν εντοπιστεί τα υποθέματα και έχουν κατανεμηθεί στις ομάδες, κάθε ομάδα συζητά και θέτει 2-3 ερωτήματα που θα ερευνηθούν. Κατόπιν στην ολομέλεια του τμήματος γίνεται συζήτηση για αυτά τα ερωτήματα, οπότε μπορεί να γίνουν διορθώσεις, διευκρινίσεις ή αλλαγές. 4. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι κυρίως καθοδηγητικός. Οι μαθητές αποφασίζουν για τα υποθέματα, τα ερευνητικά ερωτήματα, τις πηγές που θα χρησιμοποιήσουν, τις μεθόδους που θα ακολουθήσουν κλπ. 2
Ο εκπαιδευτικός διδάσκει αυτό που νομίζει ότι δεν γνωρίζουν οι μαθητές π.χ. κάποιες επιστημονικές έννοιες ή όρους, ποια είναι η διαφορά ερευνητικής μεθόδου και ερευνητικού εργαλείου, πως συντάσσεται ένα ερωτηματολόγιο, πως γίνεται η επεξεργασία των απαντήσεων στον Η/Υ κ.ά. Μπορεί να υποδείξει στους μαθητές σε ποιον και που να απευθυνθούν για βοήθεια, ή να τους κατευθύνει προς τις κατάλληλες πηγές αν αυτοί αδυνατούν να τις εντοπίσουν. 5. ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Σε καμία περίπτωση η ερευνητική εργασία δεν είναι απλά συλλογή πληροφοριών. Δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στα ερευνητικά ερωτήματα. Αυτά να είναι λίγα σε αριθμό (2-3 σε κάθε ομάδα) και σαφή. Η πλειονότητα των θεμάτων που έχω μέχρι τώρα ακούσει είναι θεωρητικά, γενικής φύσης, τα οποία φυσικά στερούνται ερευνητικής διαδικασίας. Κυριαρχεί η βιβλιογραφική εργασία, η οποία στο επίπεδο των παιδιών του Λυκείου θα καταλήξει σε συρραφή κειμένων. Πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα η εμπειρική έρευνα και η συλλογή πρωτογενών δεδομένων. Μας ενδιαφέρει περισσότερο η διαδικασία που θα ακολουθήσουν οι μαθητές και η αιτιολόγηση από μέρους τους των επιλογών τους και λιγότερο το απόλυτα σωστό (υπάρχει άραγε;) αποτέλεσμα. Μας ενδιαφέρει να μάθουν να δικαιολογούν τα συμπεράσματα και τις αποφάσεις τους. Δεν περιμένουμε το τέλειο αποτέλεσμα. Τα παιδιά δεν κάνουν διδακτορική διατριβή, ούτε έρευνα πανεπιστημιακού επιπέδου. Δεν διορθώνουμε την τελική τους εργασία, ούτε τη συντάσσουμε εμείς, ώστε να έχουμε την τέλεια παρουσίαση. Αυτό πιθανά να γινόταν σε ένα πρόγραμμα π.χ. πολιτιστικό ή περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, όπου θέλαμε να δείξουμε στη σχολική και τοπική κοινότητα το αποτέλεσμα της δουλειάς μας. Τώρα πρόκειται για μάθημα που αξιολογείται και η παρουσίαση έχει σκοπό να δούμε κατά πόσο οι μαθητές κατανόησαν αυτό που έκαναν και αν το έκαναν μόνοι τους. Σκεφθείτε ότι η παρουσίαση είναι το «διαγώνισμα». Δεν διορθώνουμε τις απαντήσεις ώστε να πάρουν όλοι άριστα. Φυσικά, οφείλουμε να επισημάνουμε στα παιδιά πιθανές αδυναμίες που πρέπει να προσέξουν, αλλά οι διορθώσεις γίνονται από τους ίδιους τους μαθητές και εφόσον το θέλουν. Να βεβαιώνεστε ότι τηρείται το προσωπικό ημερολόγιο από τους μαθητές. Καλό είναι η συμπλήρωσή του να γίνεται στην τάξη, αφήνοντας δέκα λεπτά στο τέλος του τρίωρου. Το ημερολόγιο της ομάδας δεν είναι υποχρεωτικό. Αλλά η σύνταξή του θα διευκολύνει τα παιδιά στη σύνθεση της εργασίας. 3
Να ενημερώσετε τα παιδιά για τον τρόπο αξιολόγησής τους. 6. ΒΟΗΘΕΙΑ Αναζητείστε στην ιστοσελίδα του ΟΕΠΕΚ (www.oepek.gr) εργασίες-αρχεία-υλικό project): και κατόπιν ερευνητικές Το βιβλίο του εκπαιδευτικού Τις 4 παρουσιάσεις που βρίσκονται στο αρχείο με τίτλο «Ερευνητικές εργασίες Α Λυκείου» 4
5