Κσλζηαληηλνύπνιε. Ζ Μεηξόπνιε ηνπ Διιεληζκνύ κέρξη ην 1922.

Κσλζηαληηλνύπνιε. Ζ Μεηξόπνιε ηνπ Διιεληζκνύ κέρξη ην 1922. Γξ. Ησάλλεο Υξ. Ηαθσβίδεο* Δπηζηεκνληθφο πλεξγάηεο ζην Κέληξν Αλαηνιηθψλ πνπδψλ Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ Κσλζηαληηλνύπνιε: ε «βαζηιεχνπζα πφιηο», ε «Πφιηο», ε «επηάινθνο ηεο Αλαηνιήο», ε «δεπηέξα Ρψκε», ε «Νέα Ρψκε», ε «Νέα ηψλ» θαη ε «Νέα Ηεξνπζαιήκ». Ζ ζεκειίσζή ηεο απφ ηνλ Μ. Κσλ/λν ζηηο 8 Ννεκβξίνπ ηνπ 324 θαη ηα επίζεκα εγθαίληά ηεο ζηηο 11 Μαΐνπ ηνπ 330 ζεκαηνδνηνχλ ηελ έλαξμε κηαο λέαο επνρήο, πνπ ν θχθινο ηεο θιείλεη ζηηο 29 Μαΐνπ ηνπ 1453. Σν ρηιηφρξνλν Βπδάληην εζεσξείην πάληνηε ην «Ρσκαίσλ θξάηνο», «ξσκατθφλ», ή «Ρσκαίσλ πνιηηεία», «Ρψκε» θαη «Ρσκαλία». Οη δπηηθνί ηζηνξηθνί ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ηειεπηαίν φξν πξνο δήισζε ηνπ αλαηνιηθνχ κέξνπο ηνπ αξραίνπ ξσκατθνχ θφζκνπ, ελψ νη αλαηνιηθνί θαη νη βπδαληηλνί ηεο Μ. Αζίαο ηεο Θξάθεο. Οη φξνη «Ρσκηνζχλε» θαη «Ρσκηφο» απνηεινχλ ζχγρξνλε αλάκλεζή ηνπο. Αθφκε αξαβηθά θαη ηνπξθηθά θείκελα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ιέμεηο «Ρνπκ» θαη Ρνχκειε κε ηελ έλλνηα ηεο ρψξαο πνπ «θάηνηθνη ηεο ήηαλ νη ρξηζηηαλνί απφγνλνη ησλ Ρσκαίσλ πνιηηψλ» [ Η.Δ.Δ. (1978), ηφκ. Ε, ζ. 6]. Γηα ηνπο φξνπο «Ρνπκ» θαη «Ρσκηνζχλε» βι. ζ. 112 ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο. α.1 Ζ Κσλζηαληηλνύπνιε ζηα ρξόληα ηεο δνπιείαο κέρξη ην 1839. Ο Μερκέη Β` φξηζε κέρξη ην επηέκβξην ηνπ 1453 λα κεηαθεξζνχλ ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε 5.000 νηθνγέλεηεο απφ ηελ Αλαηνιή θαη ηε Γχζε : Έιιελεο, Σνχξθνη θαη πνιινί Δβξαίνη. Οη Έιιελεο άπνηθνη πξνέξρνληαλ απφ ηελ Πεινπφλλεζν, ηε Θάζν, ηε ακνζξάθε, ηε ειπβξία, Οξεζηηάδα θ.α. *1.Δπηηνκή ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο (θπξίσο ζ.ζ. 21-46),Σκήκα Κνηλσληνινγίαο Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ, έθδ. Νένο Κύθινο Κσλζηαληηλνππνιηηώλ - Καζηξίηζεην Μνπζείν, 2007, κε ηίηιν:ζ έληαμε ζηε ειιαδηθή θνηλσλία ησλ Διιήλσλ ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο (1950-2000). ύγθξηζή ηνπο κε ηνπο Αηγππηηώηεο, Μηθξαζηάηεο, Πνληίνπο θαη ηελ αληίζηνηρε δηαδηθαζία ελζσκάησζήο ηνπο. 2.Κσλζηαληηλνππνιίηεο πξόζθπγεο θαη ζύιινγνη ζηελ Διιάδα, ιήκκα ζηελ ειεθηξνληθή «Δγθπθινπαίδεηα Μείδνλνο Διιεληζκνύ», ΗΜΔ θαη Δξεπλεηέο ΑΔΔΔ,2008», 3. Μλήκεο Κσλζηαληηλνύπνιεο, Αηγύπηνπ, Μηθξάο Αζίαο θαη Πόληνπ. Ζ εγθαηάζηαζε ζηελ Διιάδα (θπξίσο β ήκηζπ 20 νπ αηώλα). Πξόινγνο: Οκόηηκνο Καζεγεηήο Νενθιήο αξξήο, εθδ. Σζνπθάηνπ, 2010 θαη 4. Κσλζηαληηλνππνιίηεο, Αηγππηηώηεο, Μηθξαζηάηεο θαη Πόληηνη ζηελ Διιάδα ( ηδίσο θαηά ην β ήκηζπ ηνπ 20 νπ αηώλα): Πξηλ θαη κεηά από ηελ άθημε. Σαπηόηεηα- Έληαμε. Πξόινγνο: Καζεγεηήο Υξηζηόδνπινο Κ. Γηαιινπξίδεο, εθδ. Ησάλλεο ηδέξεο, 2011. 1

Ζ Βαζηιεχνπζα ιίγν πξν ηεο 29 εο Μαΐνπ 1453 αξηζκνχζε πεξί ηηο 50.000-60.000. Σν 1478 έθζαζε πεξί ηνπο 80.000 θαηνίθνπο, ην 1530 ηηο 400.000 θαη ζηα ηέιε ηνπ 16 νπ αηψλα ηηο 700.000. Μέξεο αθκήο γλψξηζε επί νπιετκάλ Α` (1520-1566). Ο πεξηεγεηήο Carlier de Pinon αλαθέξζεθε ην 1579 ζηελ εκπνξηθή ηεο θίλεζε. Τπήξραλ πνιιέο αγνξέο θαη πιαηείεο κε πιαλφδηνπο, πσιεηέο πνπ «δηαιαινχζαλ ην εκπφξεπκά ηνπο, φπσο θαη ζην Παξίζη». 400 πεξίπνπ ηεκέλε πςψλνληαλ πάλσ απ` φια ηα νηθνδνκήκαηα. Σα ζπίηηα ήηαλ ηδίσο πιίλζηλα θαη ρακειά, ελψ νη ππξθαγηέο απνηεινχζαλ φια ηα νηθνδνκήκαηα. Σα ζπίηηα ήηαλ,ηδίσο, πιίλζηλα θαη ρακειά, ελψ νη ππξθαγηέο απνηεινχζαλ ζχλεζεο θαηλφκελν. Σν 1564 θάεθαλ 7.500 μχιηλα θαηαζηήκαηα. Καηά ηνπο 16 ν θαη 17 ν αηψλα νη Σνχξθνη αλέξρνληαλ ζην 58% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Οη Έιιελεο θαηνηθνχζαλ κέζα ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ζηηο ζπλνηθίεο Πέηξν Καπηζί, Φελέξ, Αγηά Καπί, Σδηκπαιή, Τςσκαζεία Σνπ Καπί θαη θπξίσο ζην Φαλάξη θνληά ζην Παηξηαξρείν. Δθεί θαηά ην 17 ν αηψλα εγθαηαζηάζεθαλ ζηαδηαθά νη Έιιελεο αζηνί πινχζηνη θαη ηα ππνιείκκαηα ησλ παιαηψλ Βπδαληηλψλ αξηζηνθξαηψλ. Αγξαθηψηεο εξγάδνληαλ σο ζηδεξνπξγνί θαη ραιθνπξγνί, αιιά θαη θνζκεκαηνπψιεο ή ξνινγάδεο. Δπηθξαηέζηεξε γιψζζα ήηαλ ε Σνπξθηθή. Αθνινπζνχζαλ ε Διιεληθή θαη ε Ηηαιηθή. Πνιινί ρσξηθνί, εξγάηεο ή βηνηέρλεο απφ ηελ Ήπεηξν, ηε Γπη. Μαθεδνλία ή Θεζζαιία κέζσ ησλ ηρλψλ ηεο αξραίαο Δγλαηίαο νδνχ κεηέβαηλαλ ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε γηα κηα θαιχηεξε δσή.[ Η.Δ.Δ. (1974), ηφκ. Η, Δθδνηηθή Αζελψλ,ζ.ζ. 162-165. Μεηά ηελ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο έρνπκε ην ζχζηεκα ζπκβίσζεο Υξηζηηαλψλ θαη Μνπζνπικάλσλ, ην Millet, πνπ εδξαδφηαλ ζε ζξεζθεπηηθά, παξά ζ` εζληθά θξηηήξηα θαη απνηεινχζε κνξθή απηνδηνίθεζεο γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο. Γελ ππήξραλ ηνπξθηθφ, θνπξδηθφ ή αξαβηθφ έζλνο, αιιά έλα εληαίν κνπζνπικαληθφ «Millet» (γέλνο). ινη νη ιανί ησλ Βαιθαλίσλ - Οξζφδνμνη- αλήθνπλ ζην Milleti- Rum. Ο Παηξηάξρεο ήηαλ ν Millet Basi (Δζλάξρεο). Ο Γεψξγηνο Γελλάδηνο, ν Παηξηάξρεο κεηά ηελ Άισζε, έιαβε νξηζκέλα πξνλφκηα, φπσο ηελ άζθεζε πνιηηηθήο εμνπζίαο γηα ηηο ππνζέζεηο ησλ Υξηζηηαλψλ. Δίρε αξκνδηφηεηεο επί ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεκάησλ θαη γηα δεηήκαηα, φπσο ν γάκνο ή ην δηαδχγην( Ηαθσβίδεο Ησάλλεο(2000), Μεηαπηπρηαθή δηαηξηβή, Σκήκα Κνηλσληνινγίαο,Πάληεην Παλεπηζηήκην,ζ.ζ. 15-16). Οη Έιιελεο δνχζαλ ζηε βπδαληηλή Κσλζηαληηλνχπνιε, λνηίσο ηνπ Κεξαηίνπ θφιπνπ κε ιίγεο κφλν ζπλνηθίεο ζηελ απέλαληη πιεπξά ηνπ Γαιαηά. ε πεξηνρέο φπσο ζην Κνξνχηζεζκε (Ξεξνθξήλε), ζην Μέγα Ρεχκα, ζηα Θεξαπεηά θηι. ν πιεζπζκφο ζε κεγάιν βαζκφ ππήξμε ειιεληθφο θαηά ην 18 ν αηψλα. Ζ Δπηηξνπή ηνπ Κνηλνχ είρε ηελ επνπηεία ησλ νηθνλνκηθψλ ή άιισλ δεηεκάησλ κε ηελ βνήζεηα ησλ ζπληερληψλ. Ζ παιαηφηεξε ειιεληθή ζπληερλία ήηαλ απηή ησλ θεπνπξψλ. εκαληηθή ππήξμε θη` απηή ησλ γνπλαξάδσλ, ησλ νπνίσλ ε επηηξνπή επεθηεηλφηαλ θαη ζηνπο Σνχξθνπο αμησκαηνχρνπο. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ Μαλνιάθε Καζηνξηαλνχ, πξνζηάηε ησλ γξακκάησλ. ηηο επηθαλείο ζπληερλίεο πεξηιακβάλνληαη θαη απηέο ησλ ξαθηάδσλ, ησλ αξγπξνρφσλ θαη ρξπζνρφσλ, αξγπξακνηβψλ θηι. ηνπο Έιιελεο θαηνίθνπο ηεο Βαζηιεχνπζαο ζπγθαηαιέγνληαη νη λαπηηθνί θαη νη αληηπξφζσπνη δηαθφξσλ ειιεληθψλ ηφπσλ, νη νπνίνη έξρνληαλ ζε επαθή κε ηελ θεληξηθή νζσκαληθή εμνπζία. Οη λαπηηθνί πξνέξρνληαλ, θπξίσο απφ ηελ Όδξα, ηηο πέηζεο, ηα Φαξά, ηε αληνξίλε, ην Γαιαμίδη, ηελ Κάζν, θηι. Οη λεζηψηεο είραλ νηθνλνκηθέο ζρέζεηο κε νηθνγέλεηεο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο λεζησηηθήο θαηαγσγήο (θαλαβή, Μαπξνγνξδάηνπ, Βιαζηνχ θαη Μαπξνγέλε). Οη Τδξαίνη ην1812 θαηφπηλ εθθιήζεσο ηνπ κεγάινπ δηεξκελέσο Παλαγηψηε Μνπξνχδε_ έζηεηιαλ 40 ρξπζέο δνχκπιεο Ηζπαλίαο γηα ηελ αλνηθνδφκεζε ηνπ πηηαιίνπ ηνπ Γέλνπο. Άιιν λνζνθνκείν θηίζηεθε ην 1792 ζην Μπαινπθιή απφ δσξεέο εππφξσλ Διιήλσλ ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο. (Η.Δ.Δ, φ.π. ζ.ζ. 190-192). ηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο εμαζζέλεζεο ηνπ νζσκαληθνχ θξάηνπο αλαθέξεηαη ε Ναπκαρία ηεο Ναππάθηνπ (1571) κε Οζσκαλνχο λεθξνχο πέξαλ ησλ 20.000, ρηιηάδεο σζηφζν ρξηζηηαλνί ζθιάβνη πέζαλαλ ηξαγηθά κέζα ζηα ηνπξθηθά πινία, πνπ ππξπνιήζεθαλ απφ ηα ζπκκαρηθά ή εκβνιίζζεθαλ. Ο Γάιινο ηζηνξηθφο Fernand Braudel επεζήκαλε φηη ε λίθε ηεο 7 εο Οθησβξίνπ 1571 έζεζε έλα ηέινο ζηελ αληίιεςε ηνπ «ζπκπιέγκαηνο θαησηεξφηεηαο ηνπ ρξηζηηαληθνχ θφζκνπ έλαληη ηεο ζηξαηησηηθήο δχλακεο ησλ Οζσκαλψλ» [ Η.Δ.Δ. (1974), ηφκ. Η, ζ.ζ. 319-320]. Με ηε ζπλζήθε ηνπ Κάξινβηηο (1699) δελ πθίζηαηαη πιένλ ε επηξξνή ηεο Βελεηίαο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, ελψ πξνβάιιεη ε Ρσζία ηνπ Μεγάινπ Πέηξνπ ηνπ Α (1672-1725) θαη ηεο Αηθαηεξίλεο ηεο Β 2

απφ ην 1762, πνπ δηεμήγαγε ην ξσζνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1768-1774. ηα πιαίζηά ηνπ εληάζζνληαη ηα Οξισθηθά θαη ε επαλάζηαζε ησλ Διιήλσλ ζηελ Πεινπφλλεζν, Κξήηε, θ.α. Απνθνξχθσκα ππήξμε ε ζπλζήθε ηνπ Κηνπηζνχθ Κατλαξηδή (1774) κε ζεκαληηθά νθέιε ηεο Ρσζίαο ζε βάξνο ηεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο [ Η.Δ.Δ. (1975), ηφκ. ΗΑ`, Δθδνηηθή Αζελψλ, ζ.ζ. 51, 52, 62). Καηά ην 17 ν θαη 18 ν αηψλα απνζχλζεζε θαη αλαξρία επηθξαηνχζαλ ζην νζσκαληθφ θξάηνο κε ηε δηεθζαξκέλε γξαθεηνθξαηία θαη ηελ αδηαθνξία ηνπ λα παξαθνινπζήζεη ηα επηηεχγκαηα ηεο Γχζεο. Ο ειίκ ν Γ` (1789-1807) πξνζπάζεζε λα αλακνξθψζεη ην θξάηνο (Η.Δ.Δ., ηφκ. ΗΑ, φ.π., ζ. 376) ηαδηαθά ππνβαζκίδνληαλ νη ζπαρήδεο κε ηελ εκθάληζε ησλ αγηάλεδσλ (ayan), ηζρπξψλ κνπζνπικάλσλ γαηνθηεκφλσλ θαη ησλ δεξεκπέεδσλ (derebey) ζηα πεξηθεξεηαθά κέξε ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Καηά ηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα νη αγηάλεδεο αηζζάλζεθαλ πνιχ ηζρπξνί γηα λα ακθηζβεηήζνπλ ηελ εμνπζία ηνπ ζνπιηάλνπ. Ζ πνιηηηθή δχλακε ησλ γεληηζάξσλ απμαλφηαλ ζε ζεκείν πνπ θαηάθεξαλ λα εθζξνλίζνπλ έμη ζνπιηάλνπο ζην δηάζηεκα 1618 θαη 1730 (Καξακπειηάο Γεξάζηκνο(2001), Ο ξφινο ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ, θεθ. Ζ πεξίνδνο ηεο παξαθκήο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο,Διιεληθά Γξάκκαηα ζ.ζ. 82-86). Ο ειίκ ν Γ` εηζεγήζεθε ην nizam i cedid (λέα νξγάλσζε) κε ηελ δηεχξπλζε ησλ ηερληθψλ ζρνιψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε Οζσκαλψλ αμησκαηηθψλ. Ίδξπζε ην 1795 ηε ζρνιή ησλ ηνπνγξάθσλ κεραληθψλ θαη κφληκεο νζσκαληθέο πξεζβείεο εγθαηαζηάζεθαλ ζ` επξσπατθέο πξσηεχνπζεο. Έηζη νη Οζσκαλνί απέθηεζαλ νξηζκέλνπο δηπισκάηεο, πνπ κηινχζαλ Γαιιηθά. Ζ απήρεζε φκσο ησλ δπηηθψλ ηδεψλ ήηαλ πεξηνξηζκέλε. ηηο 29 Μαΐνπ 1807 αλεηξάπε ν άπηζηνο ζνπιηάλνο. Οη νπιεκάδεο, νη αγηάλεδεο θαη νη γελίηζαξνη είραλ ζξηακβεχζεη. (Η.Δ.Δ., ηφκ. ΗΑ, φ.π., ζ.ζ. 377-378). Σν 1826 εμνληψζεθαλ νη γελίηζαξνη απφ ην ζνπιηάλν Μαρκνχη Β. Τπάθνπνη ππεξέηεο ησλ ζνπιηάλσλ ζα ήηαλ πιένλ γξαθεηνθξάηεο θαη αμησκαηηθνί κ` επξσπατθή παηδεία. Σν 1826 θαζηεξψζεθε ν ζεξαζθέξεο (Serasker) σο δηνηθεηήο ησλ Δλφπισλ Γπλάκεσλ θαη Τπνπξγφο Πνιέκνπ. ην παξειζφλ ε θεληξηθή εμνπζία πεξηνξηδφηαλ ζηελ παξαζθεπή εηνηκνπφιεκσλ ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ θαη ηελ ζπγθέληξσζε ησλ θφξσλ, ελψ κε ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο θξαηηθήο κεραλήο αλέιαβε ηελ επζχλε θαη ησλ ζεκάησλ νηθνλνκίαο, εθπαίδεπζεο, κεηαθνξάο θαη επηθνηλσληψλ. (Καξακπειηάο Γεξάζηκνο, φ.π., ζ.ζ. 87,89). Καζ` φιε απηή ηελ πεξίνδν δχν ππήξμαλ νη θπξηαξρνχζεο πνιηηηθνθνηλσληθέο νκάδεο: ε άξρνπζα ηάμε κε ην ζνπιηάλν θαη ηελ απιή ηνπ, ηνπο πςειφβαζκνπο ζξεζθεπηηθνχο εγέηεο (Ulema), ηα πςειφηεξα θιηκάθηα ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη ηνπ ζηξαηνχ (askeri) θαη νη ξαγηάδεο (Μνπζνπικάλνη θαη κε) πνπ δνχζαλ ζηελ νζσκαληθή επηθξάηεηα κε έρνληαο ηε δπλαηφηεηα άκεζεο ζπκκεηνρήο ζηε δηαθπβέξλεζή ηεο (Καξακπειηάο Γεξάζηκνο, φ.π., ζ.ζ.78-79) «Κξάηνο θαη Κνηλσλία είλαη δηαθνξεηηθέο έλλνηεο. Ζ Κνηλσλία ππάξρεη αθ` εαπηήο,αληίζεηα απφ ην θξάηνο, πνπ είλαη ζεφπεκπην, κάιηζηα πνιιέο θνξέο εηζάγεηαη εθηφο ηεο Κνηλσλίαο». Σελ ηειεπηαία ζπγθξνηνχλ νη ξεαγηάδεο (αγξφηεο), νη κπεξεαγηάδεο (θάηνηθνη ησλ πφιεσλ) θαη νη θνηλφηεηεο ησλ εζλνηήησλ ή νη ζξεζθεπηηθέο νκάδεο (millet)*. Σν θξάηνο είλαη ν παηέξαο, ν θχξηνο, έρεη ηαρζεί απφ ην Θεφ θαη δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ θνηλσλία. Οη αζθνχληεο ηελ εμνπζία απνηεινχλ πνηκέλεο ηεο θνηλσλίαο (αξξήο Νενθιήο(1992), Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθέο Δμειίμεηο ζηελ Πξψηε Σνπξθηθή Γεκνθξαηία,Γφξδηνο, ζ. 143). 2. Από ην 1839 έσο ην 1923. Μεηά ηελ ειιεληθή επαλάζηαζε ηνπ 1821 ζεκεηψλνληαη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζην ρψξν ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Δίλαη ε πεξίνδνο ηνπ Σαλδηκάη (1839-1861): απνηεινχζε δηαθήξπμε ηζφηεηαο Οζσκαλψλ θαη κε επί νπιηάλνπ Abdulmecid (1839-1861). Έηζη εηζάγεηαη ε έλλνηα ηνπ «Οζσκαληζκνχ», πνπ ζεκαίλεη ηελ «Οζσκαληθφηεηα» ησλ ππεθφσλ αλεμαξηήησο ζξεζθείαο βάζεη ηνπ δηαηάγκαηνο ηεο 3 εο Ννεκβξίνπ 1839 (Hatti Serif ηνπ Gulhane). Αθνινχζεζε ην Hatti Humayun ζηηο 16 Φεβξνπαξίνπ 1856. Αληηκεηψπηδε ηνπο ππεθφνπο σο «παηδηά» ηνπ ίδηνπ παηέξα, αλεμαξηήησο ζξεζθείαο. Σν Hatti Humayun πεξηειήθζε σο άξζξν 9 ζηελ πλζήθε ησλ Παξηζίσλ (1856). Σα άξζξα 61-62 ηεο ζπλζήθεο ηνπ Βεξνιίλνπ ζπληζηνχζαλ ζξεζθεπηηθή αλεθηηθφηεηα. Γηαπξεπείο κε Μνπζνπικάλνη δηνξίδνληαλ ζην πκβνχιην ηνπ θξάηνπο (1868). Υαξαθηεξηζηηθή ήηαλ ε πεξίπησζε ηνπ Αιεμ. Καξαζενδσξή (1833-1906), πνπ ην 1874 ήηαλ πξεζβεπηήο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ζηε Ρψκε θαη ην 1878 ήηαλ επίζεκνο Οζσκαλφο αληηπξφζσπνο ζην πλέδξην ηνπ Βεξνιίλνπ (1878). (Μνχηζνγινπ Β.(1998),Παπαδήζεο, ζ.ζ. 84-87, 99-104 θαη 143-145). Καηέζηε Γηνηθεηήο άκνπ (1885-95) θαη α` θπβεξλήηεο Κξήηεο (1895-6). Απηφο θη` άιινη, φπσο νη Ν. Αξηζηάξρεο, Μνπζνχξνο θαη Βνγνξίδεο εξγάζηεθαλ ππέξ ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπ νζσκαληθνχ θξάηνπο (Μνχηζνγινπ Β(1998)., φ.π., ζ.ζ. 143-145). 3

Ο Κσλζηαληίλνο Μνπζνχξνο (πξεζβεπηήο ζηελ Αζήλα, 1840-48) δελ δίζηαζε λα δηαθφςεη ηηο ζρέζεηο κ` Διιάδα ην1847, φηαλ θηλδχλεπζαλ ηα νζσκαληθά ζπκθέξνληα. Πνιινί, αθφκε, Έιιελεο γηαηξνί ππήξραλ ζην παιάηη ηνπ νπιηάλνπ. Χζηφζν γηα ηνλ πνιχ ιαφ δελ εμέιηπε ε δηάθξηζε Μνπζνπικάλσλ θαη κε. Ζ αχμεζε φκσο ηεο επηξξνήο ηνπ ειιεληθνχ ζηνηρείνπ έζεζε ελ θηλδχλσ ηελ εμνπζία ηνπ ειιεληθνχ θιήξνπ επί ηνπ «Millet». Πξνθιήζεθε έηζη ζχγθξνπζε ηεο αζηηθήο «ηληειιηγθέληζηαο» κε ην Παηξηαξρείν. Ο θιήξνο ήηαλ θαηά ηνπ «Οζσκαληζκνχ» θαη ππέξ ηνπ «Γεξνληηζκνχ» <Γέξνληεο= κεηξνπνιίηεο πςειψλ θαζεθφλησλ. Καηά ην 1857 ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ Hatti Humayun (1856) δεκηνπξγήζεθε πλέιεπζε απνηεινχκελε απφ (7) επηά Μεηξνπνιίηεο θαη (21) είθνζη έλα ιατθά κέιε. Απφ ην 1863 ην Παηξηαξρείν εβνεζείην απφ ην «Γηαξθέο Δζληθνκεηθηφ πκβνχιην» απνηεινχκελν απφ 4 επηζθφπνπο θαη 8 ιατθνχο εθιεγφκελνπο απφ ηνπο Κσλ/πνιίηεο. Ο Αξρηεπίζθνπνο Θεζζαινλίθεο Ησαθείκ ήηαλ κε ην κέξνο ησλ Μεηαξξπζκηζηψλ θη` εμειέγε Παηξηάξρεο ην 1878. Ζ α` παηξηαξρία ηνπ ήηαλ ζχληνκε, σζηφζν αλέθηεζε ην ζξφλν ηνπ ην 1901. Ζ παξάδνζε ηνπ Γεξνληηζκνχ ζεσξήζεθε απφ ηνπο Μεηαξξπζκηζηέο σο ζπλψλπκε κε ηελ «Δζεινδνπιία». Οη νπαδνί ηνπ ήηαλ θαηά ηεο πεξηθνπήο ησλ παξαδνζηαθψλ πξνλνκίσλ. Σν 1890 επήιζε ζχγθξνπζε Υξηζηηαλψλ Μνπζνπικάλσλ, νπφηαλ ν νπιηάλνο Abdulhamid δηαθήξπμε ηελ δηαηήξεζε ησλ παξαδνζηαθψλ πξνλνκίσλ ηνπ «Millet». (Alexandris A. (1992),The Greek Minority of Istanbul. ζ.ζ. 32-36). Χζηφζν απηά πιήγεθαλ θαηά πξψηνλ απφ ηνπο Νενηνχξθνπο (Ηαλνπάξηνο 1909), φηαλ εηζήγαγαλ ην θνηλφ εθπαηδεπηηθφ νζσκαληθφ ζχζηεκα. Έλα θπβεξλεηηθφ Γηάηαγκα (196) θαηάξγεζε ηε ζπιινγηθή θη` εζληθή αληηπξνζψπεπζε ησλ δηαθφξσλ ζξεζθεπηηθψλ / εζληθψλ κεηνλνηήησλ ηεο Απηνθξαηνξίαο. Έηζη εηζήρζε ν φξνο «Cemaat» (θνηλφηεηα) αληί ηνπ φξνπ «Millet». Ο Παηξηάξρεο Γεξκαλφο ν Δ` κάηαηα αγσλίζηεθε θαηά ηνπ αληηθιεξηθνχ πλεχκαηνο ησλ Νενηνχξθσλ. ηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα νξηζκέλνη δηαλννχκελνη πξνψζεζαλ ηελ έλλνηα ηεο «Αλαηνιηθήο Απηνθξαηνξίαο», πνπ ζα πεξηειάκβαλε φιεο ηηο εζλφηεηεο. Κχξηνη ππέξκαρνη ηεο ηδέαο απηήο ήηαλ νη Ίσλ Γξαγνχκεο θαη Αζαλάζηνο νπιηψηεο- Νηθνιαΐδεο, πνπ ίδξπζαλ ηελ «Οξγάλσζε Κσλ/πφιεσο» ην 1908. Ζ πξφηαζε απηή απέθηεζε θάπνηνπο νπαδνχο κεηά ηνλ αηπρή πφιεκν ηνπ 1897, πνπ απέδεημε ηελ κε ηθαλφηεηα ηεο Διιάδαο γηα θαηάιπζε ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Ο Α Βαιθαληθφο Πφιεκνο νδήγεζε ηνπο πηθξακέλνπο Σνχξθνπο λα θαηαζηνχλ εζληθηζηέο απφ Οζσκαλνί παηξηψηεο. Ζ ηχρε ησλ Διιήλσλ ηεο Απηνθξαηνξίαο επηδεηλψζεθε, φηαλ ε Πχιε ηάρζεθε ππέξ ησλ «Κεληξηθψλ Απηνθξαηνξηψλ». Οη «Δλσηηθνί» Νεφηνπξθνη απερζάλνληαλ Έιιελεο θη` Αξκέληνπο θη` ήζειαλ ηελ αλαβάζκηζε ηεο άζεκεο ηνπξθηθήο αζηηθήο ηάμεο. Γελ δίζηαζαλ λα πιήμνπλ θαη ηηο αλψηεξεο ηάμεηο ησλ Μνπζνπικάλσλ. Αληίζεηα νη «Φηιειεχζεξνη» Νεφηνπξθνη ηνπ πξίγθηπα Sabahattin ζπλεγνξνχζαλ ππέξ κηαο απνθεληξσκέλεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο θη` αληηκεησπίδνλην ζεηηθά απφ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ Διιήλσλ. Απφ ην 1913 φκσο θέξδηδε έδαθνο ε πνιηηηθή ηνπ Βεληδέινπ έλαληη εθείλεο ησλ Ίσλνο Γξαγνχκε θαη νπιηψηε. Οη Έιιελεο κεζναζηνί ζηήξημαλ ην Βεληδέιν θαη ηε «κεγάιε ηδέα» ζε βάξνο ηνπ Παηξηάξρε Γεξκαλνχ ηνπ Δ`. (Alexandris, φ.π. ζ. 38 θαη Μνχηζνγινπ Β., φ.π., ζ.ζ. 189-194). Με ηε ιήμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ (1914-8) θαη ηελ ππνγξαθή ηεο αλαθσρήο ηνπ Μνχδξνπ, ζηφρνο ηνπ Βεληδέινπ ήηαλ ε δεκηνπξγία ηεο «Μεγάιεο Διιάδνο». Χζηφζν ην πεξίθεκν εδαθηθφ ππφκλεκα πξνο ην πκβνχιην ησλ Σεζζάξσλ (Γεθέκβξηνο 1918) δελ πεξηειάκβαλε ηελ Κσλ/πνιε, αιιά ηάρζεθε ππέξ ηεο Γηεζλνπνίεζεο ησλ ηελψλ Κσλζηαληηλνχπνιεο. Οη Άγγινη βέβαηα, ήζειαλ ηελ παξαρψξεζε φιεο ηεο Αλ. Θξάθεο ζηελ Διιάδα πεξηιακβαλφκελεο θαη ηεο Κσλ/πνιεο δηά ζηφκαηνο ησλ Toynbee, Νίθνιζνλ θαη Lloyd George.Καηά ην δηάζηεκα 1918-22 ην Παηξηαξρείν απέηπρε λα ιεηηνπξγήζεη σο νζσκαληθφο δηνηθεηηθφο ζεζκφο θη` ε παξαδνζηαθή ηνπ νηθνπκεληθφηεηα ήιζε ζε ζχγθξνπζε κε ηελ θνζκηθή αξρή ηεο «Μεγάιεο Ηδέαο». Ζ απφπεηξα ησλ Νενηνχξθσλ γηα εληαία νζσκαληθή απηνθξαηνξία απέηπρε παηαγσδψο. Έηζη ην Παηξηαξρείν πξνρψξεζε ζηελ θαηάξγεζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ Σνπξθηθψλ ζηα ειιεληθά ζρνιεία (21 Ηαλνπαξίνπ 1919). ηηο 16 Μαξηίνπ 1919 εθδφζεθε ςήθηζκα γηα ηελ Έλσζε ηεο Κσλ/πνιεο κ` Διιάδα. Απφ ην Μάξηην ηνπ 1919 θη` εμήο νη Έιιελεο παξαθηλήζεθαλ λ` απφζρνπλ απφ δεκνηηθέο θη` εζληθέο εθινγέο. Σα γεγνλφηα απηά επεζθξάγεζαλ ην ζάλαην ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ «Rum Milleti».Σφηε ζπληειέζηεθε θαη κηα καδηθή ειιελναξκεληθή ζπλεξγαζία. Οη Κσλ/πνιίηεο δέρηεθαλ ελζνπζησδψο ην Γάιιν ηξαηεγφ Franchet d` Esperey, αλψηεξν Γηνηθεηή ησλ ζπκκαρηθψλ δπλάκεσλ, ελψ ιίγν πξηλ είραλ ππνδερζεί ην Θσξεθηφ «Αβέξσθ» (13 Ννεκβξίνπ 1918). 4

Αθνινχζεζαλ νη εθινγέο ηνπ Ννεκβξίνπ 1920, πνπ είραλ σο απνηέιεζκα ηελ άλνδν ησλ αληηβεληδειηθψλ ζηελ Διιάδα. Έπεηαη ε πλδηάζθεςε ηνπ Λνλδίλνπ (Φεβξνπάξηνο Μάξηηνο 1921) γηα αλαζεψξεζε ηεο πλζήθεο ησλ εβξψλ. Παηξηαξρηθή αληηπξνζσπία ζπλαληήζεθε κε ηνλ Λφξδν Curzon, ηνπο Βαζηιέα ηεο Αγγιίαο θαη Αξρηεπίζθνπν ηνπ Canterbury κε ζηφρν ηελ κε ηξνπνπνίεζε ηεο πλζήθεο ησλ εβξψλ. ηηο 18 Μαξηίνπ 1921 πεζαίλεη ν Παηξηάξρεο Γσξφζενο, πνπ αλέηξεςε ηελ νπδεηεξφηεηα ηνπ Παηξηαξρείνπ έλαληη ηεο δηακάρεο Διιάδνο Σνπξθίαο ιφγσ ηεο «Μεγάιεο Ηδέαο». Έηζη έζεζε ζην πεξηζψξην ηνλ «Γεξνληηζκφ», ν νπνίνο εθαιιηεξγείην απφ ηνλ εθζξνληζζέληα Παηξηάξρε Γεξκαλφ θη` εδξαδφηαλ ζηελ αλάγθε ζπκθηιίσζεο κε ηνπο Σνχξθνπο. (Alexandris A., φ.π., ζ.ζ. 54-62 θαη 63-68). Σν Μάξηην ηνπ ` 22 ζπλεδεηείην ζην Παξίζη ην ελδερφκελν απνκάθξπλζεο ηεο Διιάδνο απφ ηε κχξλε θαη πξνηάζεθε ν δηνξηζκφο επηηξφπνπ ηεο Κ.Σ.Δ. γηα ηε δηαθχιαμε ησλ δηθαησκάησλ φισλ ησλ κεηνλνηήησλ θη` φρη κφλνλ ησλ Διιήλσλ. Ο Μεηαμάθεο απεπζχλζεθε ζηνπο Lloyd George θη` Αξρηεπίζθνπν Καληεξβνπξίαο ρσξίο απνηέιεζκα. Οη Σνχξθνη ζεψξεζαλ ηελ εθινγή ηνπ Μειέηηνπ Μεηαμάθε αληηθαλνληθή, δηφηη εξρφηαλ ζ` αληίζεζε κε ηνπο νζσκαληθνχο θαλνληζκνχο ησλ εηψλ 1454 θαη 1856. Μ` εγθχθιηφ ηνπο νη Σνχξθνη εμειάκβαλαλ ηνλ Μεηαμάθε σο ηνλ κεγαιχηεξν ερζξφ ηνπο.(alexandris A., φ.π., ζ.ζ. 69-76) Δλ ησ κεηαμχ κεηά ηελ ηνπξθηθή αληεπίζεζε ηνπ Απγνχζηνπ 1922 ζην Δζθί ερίξ, ζηελ Κηνπηάρεηα θαη ην Αθηφλ Καξαρηζάξ ζπληειέζηεθαλ ε θαηάξξεπζε ηνπ Μεηψπνπ θη` ε κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή. Οη Σνχξθνη ήζειαλ λα θαηαιάβνπλ ηελ Πφιε θαη ηα ηελά. Τπνγξάθηεθε κεηά ε αλαθσρή ησλ Μνπδαληψλ (Οθηψβξηνο 22) βάζεη ηεο νπνίαο ε Αλ. Θξάθε παξαρσξήζεθε ζηνπο Σνχξθνπο. Ο Refet Bele κε 126 ρσξνθχιαθεο κεηέβε ζηελ Πφιε (19-10-22) γηα λα εθδηψμεη ηνπο πκκάρνπο. Ο ηξαηεγφο Refet αλέηξεςε ην νπιηάλν Vahidettin ζηηο 17 Ννεκβξίνπ 1922, ν νπνίνο θη` αλαρψξεζε απφ ηελ Κσλ/πνιε. Έηζη ην Ννέκβξην ζηελ Πφιε ππήξραλ δχν θαζεζηψηα: ην ζηξαηησηηθφ ησλ πκκάρσλ θαη ην πνιηηηθφ ησλ Σνχξθσλ. ηηο 5 Γεθεκβξίνπ 1922 νη Σνχξθνη αλέιαβαλ ηνλ έιεγρν δηαβαηεξίσλ. Οη Κσλ/πνιίηεο Υξηζηηαλνί ήηαλ πεξίπνπ 500.000 ην 1922. Ζ αλαθσρή ησλ Μνπδαληψλ επεθχξσζε ηελ απνκάθξπλζε ησλ «πκκάρσλ» απφ ηελ Πφιε. Έηζη έραζε κέξνο ηνπ θνζκνπνιίηηθνπ ραξαθηήξα ηεο. Μεηαμχ Οθησβξίνπ Γεθεκβξίνπ 1922 γχξσ ζηηο 50.000 εχπνξνη κε Μνπζνπικάλνη εγθαηέιεηςαλ ηελ Πφιε. Ο Βξεηαλφο πξεζβεπηήο Harold Rumbold έιεγε φηη ηνπιάρηζηνλ 3.000 Έιιελεο έθεπγαλ εκεξεζίσο. ηηο 12 Γεθεκβξίνπ 1922 έθιεηζε ε Πξεζβεία ηεο Διιάδνο ζηελ Πφιε. 80-90.000 Κσλ/πνιίηεο κ` ειιεληθά δηαβαηήξηα ηέζεθαλ ππφ ηελ πξνζηαζία ηεο Ηζπαλίαο θαη ζεσξήζεθαλ απφ ηνπο Σνχξθνπο «φξγαλα» ησλ «πκκάρσλ». ηφρνο ηνπ Refet ήηαλ ν εθηνπξθηζκφο ηεο Πφιεο. (Alexandris A., φ.π.,ζ.ζ. 77-79 θαη 79-83). ηηο 30 Ηαλνπαξίνπ 1923 ππεγξάθε ε «χκβαζε γηα ηελ αληαιιαγή πιεζπζκψλ Διιάδαο Σνπξθίαο» απφ ηνπο Δι. Βεληδέιν θαη Ηζκέη Ηλνλνχ. ην άξζξν 2 ηεο χκβαζεο ζπκθσλήζεθε λα κελ αληαιιαγνχλ (1) νη Έιιελεο θάηνηθνη ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη (2) νη Μνπζνπικάλνη Γπη. Θξάθεο. Γηα ηνπο πξψηνπο ππήξρε ν φξνο λα είραλ εγθαηαζηαζεί ζηελ Πφιε πξν ηνπ Οθη. 1918. Βάζεη ηνπ άξζξνπ 2 εθδηψρηεθαλ απφ ηελ Πφιε γχξσ ζηηο 38.000 Έιιελεο. χκθσλα κε βξεηαληθνχο ππνινγηζκνχο ν ειιεληθφο πιεζπζκφο ηεο Πφιεο ήηαλ ην 1914 300.000 θαη 400.000 ην 1922. (Αlexandris A., ζ.ζ. 83-87, 90, 95-96). Σν πξφβιεκα ησλ «εγθαηεζηεκέλσλ» (établis) ζρεηίδεηαη κε ην άξζξν 2 ηεο χκβαζεο αληαιιαγήο πιεζπζκψλ (30 Ηαλνπαξίνπ 1923), πνπ πξνθάιεζε δπζρέξεηεο ζηηο ζρέζεηο Διιάδνο Σνπξθίαο. Καζφξηδε πνηνη Έιιελεο εδηθαηνχλην λα παξακείλνπλ ή έπξεπε λα θχγνπλ. Οη Σνχξθνη ηζρπξίδνληαλ φηη ίζρπε ν νζσκαληθφο λφκνο δηακνλήο ηνπ 1914. Έηζη ηαχηηδαλ ηνπο φξνπο «établis» θαη «domicile». Καηά ηνπο Έιιελεο ν φξνο «εγθαηεζηεκέλνη» (établis) ζήκαηλε φινπο ηνπο εγγεγξακκέλνπο ζην Γεκνηνιφγην ηνπ Γεκαξρείνπ Έιιελεο πξν ηνπ 1918. Σν επηέκβξην `24 νη δηαπξαγκαηεχζεηο νδεγήζεθαλ ζε αδηέμνδν θαη ην ζέκα ησλ «établis» παξαπέκθζεθε ζηελ Ννκηθή Τπνεπηηξνπή. Δλ ησ κεηαμχ ε ηνπξθηθή θπβέξλεζε ζπλέιαβε 4,452 Έιιελεο θαη ηνπο έζεζε ππφ πεξηνξηζκφ πξηλ ηελ απέιαζή ηνπο. Σειηθά ζηηο 13 Γεθ. 1924 ην πκβνχιην ηεο Κ.Σ.Δ. δήηεζε ηε γλψκε ηνπ Γηαξθνχο Γηθαζηεξίνπ. ηηο 21 Φεβξ. 1925 ε 5

γλσκνδφηεζε ηνπ επλφεζε ηελ ειιεληθή πιεπξά. Ζ Διιάδα ππνςηαδφηαλ φηη ηέζεθε απφ ηελ Σνπξθία ην ζέκα ησλ «εγθαηαζηεκέλσλ», γηα λα επηηεπρζεί πιήξεο αληαιιαγή αλάκεζα ζε Κσλ/πνιίηεο θαη Μνπζνπικάλνπο ηεο Θξάθεο, γεγνλφο πνπ ζα πξνθαινχζε αζξφα άθημε λέσλ πξνζθχγσλ ζηελ Διιάδα. Αθφκε έλα πξφβιεκα ήηαλ ην κέιινλ 30-40,000 Διιήλσλ Κσλ/πνιηηψλ θαη ησλ πεξηνπζηψλ ηνπο. Απηνί είραλ εγθαηαιείςεη ηελ Πφιε ην επη./ Οθηψβξ. 1922, παξ` φηη πιεξνχζαλ ηνπο φξνπο ηνπ άξζξνπ 2 ηεο χκβαζεο αληαιιαγήο πιεζπζκψλ. Ζ Άγθπξα δελ ήζειε ηελ επηζηξνθή ηνπο, εθηφο εάλ ήηαλ θάηνρνη Γηαβαηεξίνπ ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο. Ήηαλ απφ ηνπο πινπζηφηεξνπο Έιιελεο ηεο Πφιεο θη` ε πεξηνπζία ηνπο αλεξρφηαλ κεηαμχ 200.000 400.000 (ζηεξιηλψλ). Οη Σνχξθνη πξνέβεζαλ ζε δήκεπζε ησλ πεξηνπζηψλ ηνπο βάζεη ηνπ λφκνπ ηνπ Απξηι. ηνπ 1922. Αλάκεζα ζηνπο επσθειεζέληεο ήηαλ θη` ν Ηζκέη Pasha. Δμέρνληεο Κσλ/πνιίηεο κε ηεξάζηηεο πεξηνπζίεο ήηαλ νη Λ. Εαξίθεο, Υαηδφπνπινο, ηληφζνγινπ θ.ι.π. Σειηθά ζηηο 23 Μαΐνπ 1927 ε Σνπξθηθή Δζλνζπλέιεπζε ελέθξηλε έλα λφκν, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν φζνη Οζσκαλνί ππήθννη δελ επέζηξεςαλ ζηελ Σνπξθία θαηά ηελ πεξίνδν κεηαμχ 24 Ηνπιίνπ 1923 θαη ηεο δεκνζίεπζεο ηνπ λφκνπ απηνχ εζηεξνχλην ηεο ηνπξθηθήο ππεθνφηεηαο. (Alexandris, φ.π., ζ.ζ. 112-117 θαη 117-120) β. Ο κεηνλνηηθόο ραξαθηήξαο ησλ Διιήλσλ ηεο Κσλ/πνιεο βάζεη ηεο πλζήθεο Λσδάλλεο (1923) 1. Οξηζκφο «κεηνλφηεηαο». Γελ ηαπηίδεηαη πάληνηε ε κεηνλφηεηα κε ηελ κεηνςεθία. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ησλ καχξσλ Ν. Αθξηθήο, νη νπνίνη πξν ηνπ θαζεζηψηνο ησλ θπιεηηθψλ δηαθξίζεσλ ήηαλ αξηζκεηηθή πιεηνςεθία, αιιά κεηνλφηεηα σο πξνο ηα δηθαηψκαηα. Ο Moscovici επηρεηξεί κηα δηάθξηζε κεηαμχ «αλφκσλ» (anomiques) κεηνλνηήησλ, ρσξίο δηθνχο ηνπο θαλφλεο θη` αληηλνκηζηηθψλ (nomiques), πνπ πηνζεηνχλ έλα δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ θπξηαξρνχληα ελαιιαθηηθφ θαλφλα. Έηζη ε κεηνλφηεηα είλαη «παζεηηθή» (άλνκε) ή «ελεξγή» (αληηλνκηζηηθή). Ζ δεχηεξε κπνξεί λα ζπκθσλεί κε ηνπο πιεηνλνηηθνχο θαλφλεο («Οξζφδνμε ή θηινθαλνληθή») ή αληίζεηα λα πξνηείλεη αληηθαλφλεο («Δηεξφδνμε» ή «αληηθαλνληθή»). Έηζη νη Σνπξθνθχπξηνη απνηεινχλ ι.ρ. ελεξγφ αληηλνκηζηηθή κεηνλφηεηα, ελψ νη Κσλ/πνιίηεο δηα ηεο πλζήθεο ηεο Λσδάλλεο απνηέιεζαλ παζεηηθή κεηνλφηεηα, αθνχ ε ηνπξθηθή εμνπζία ήηαλ παλίζρπξε σο απνηέιεζκα ηεο κηθξαζηαηηθήο ηξαγσδίαο. ( Μαληφγινπ Α (1999), εκεηψζεηο Μεηαπηπρηαθνχ Κνηλσληνινγίαο Α` έηνπο, Πάληεην Παλεπηζηήκην, ζ.ζ. 117-118). 2. Άξζξα πλζήθεο ηεο Λσδάλλεο πνπ θαηνρπξώλνπλ κεηνλνηηθό ραξαθηήξα Κσλ/πνιηηώλ (πεξηιεπηηθά). Άξζξν 37: Ζ Σνπξθία αλαιακβάλεη λα ηεξεί η` άξζξα 38 θαη 44, πνπ ζεσξνχληαη ζεκειηψδεηο λφκνη θαη θαλείο λφκνο ή ξχζκηζε δχλαληαη λα ππεξηζρχζνπλ απηψλ. Άξζξν 38: Διεχζεξε άζθεζε ιαηξείαο δεκφζηα ή ηδησηηθά. Άξζξν 39: Οη Σνχξθνη ππήθννη κε Μνπζνπικάλνη απνιαχνπλ ησλ ηδίσλ αζηηθψλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ κε ηνπο Μνπζνπικάλνπο. ινη αλεμαξηήησο ζξεζθείαο είλαη ίζνη ελψπηνλ ησλ λφκσλ. Καλέλαο δελ ζα εκπνδίζεη ηε ρξήζε νηαζδήπνηε γιψζζαο ζηνπο δεκφζην ή ηδησηηθφ ηνκείο. Παξά ηελ επίζεκε ηνπξθηθή γιψζζα, νη κε νκηινχληεο ηα Σνπξθηθά κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πξνθνξηθά ηε γιψζζα ησλ ελψπηνλ ηεο Γηθαηνζχλεο. Άξζξν 41: Δπηηξέπεηαη ε δηδαζθαιία ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ζηα ζρνιεία ησλ κεηνλνηήησλ. Απηφ δελ απνθιείεη θαη ηελ ππνρξεσηηθή εθκάζεζε ηεο Σνπξθηθήο. Οη κεηνλφηεηεο πξέπεη λ` απνιαχνπλ δηθαίσλ επηρνξεγήζεσλ απφ ην Γεκφζην γηα εθπαηδεπηηθνχο, ζξεζθεπηηθνχο θ.α. ζθνπνχο. Άξζξν 42: Θέκαηα Οηθνγελεηαθνχ Γηθαίνπ ή πξνζσπηθήο ζέζεο (Status) ζα ξπζκίδνληαη βάζεη ησλ κεηνλνηηθψλ ζπλεζεηψλ. Ζ ηνπξθηθή θπβέξλεζε νθείιεη λα πξνζηαηεχεη πλαγσγέο, Δθθιεζίεο, Κνηκεηήξηα θ.η.ι. Άξζξν 43: Με Μνπζνπικάλνη δελ ζα εμαλαγθάδνληαη λα εθηειέζνπλ λφκν, πνπ αληίθεηηαη ζηηο ζξεζθεπηηθέο ηνπο παξαδφζεηο, πιελ εθείλσλ ησλ ππνρξεψζεσλ ησλ αθνξσζψλ φινπο ηνπο ππεθφνπο, αλεμαξηήησο ζξεζθεχκαηνο. Άξζξν 44: ια ηα αλσηέξσ άξζξα ζπληζηνχλ ππνρξεψζεηο θαη ηίζεληαη ππφ ηελ εγγχεζε ηεο Κ.Σ.Δ. Γελ δχλαληαη λα κεηαβιεζνχλ, ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηεο πιεηνςεθίαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Κ.Σ.Δ. Ζ Σνπξθία ζπκθσλεί φηη νηαδήπνηε δηαθνξά γλψκεο σο πξνο η` άξζξα κεηαμχ απηήο θαη ησλ ππνγξαθνπζψλ ηε πλζήθε ρσξψλ, ζα κπνξνχζε λ` απνηειέζεη ζέκα πξνζθπγήο ζην Γηαξθέο Γηθαζηήξην Γηεζλνχο Γηθαηνζχλεο. Άξζξν 45:,ηη ηζρχεη γηα ηνπο Κσλ/πνιίηεο σο κεηνλφηεηα, ην ίδην επηβάιιεηαη θαη γηα ηνπο Μνπζνπικάλνπο ηεο Γπη. Θξάθεο. (Γάκηζαο Νηθφιανο(1982), Ζ αγσλία ηεο Κσλ/πφιεσο, εθεκ. Ο Πνιίηεο, ζ.ζ. 95-99). 6

3. Οξηζκόο «θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ»: Ζ έλλνηά ηνπ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα γηα α` θνξά ην 1989 ζ` επίζεκν θείκελν. Δθθξάδεη λέεο κνξθέο απνζηέξεζεο θαη ζεκαίλεη, θπξίσο, ηελ χπαξμε εζειεκέλσλ ή κε πεξηνξηζκψλ πξφζβαζεο ζηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Αθνξά ζηηο ζρέζεηο ησλ αηφκσλ κε ηνπο ζεζκνχο ή κεραληζκνχο παξαγσγήο θαη δηαλνκήο ησλ πφξσλ ζηηο ζχγρξνλεο δπηηθέο θνηλσλίεο. Χζηφζν παξά ηελ αζάθεηά ηνπ ν φξνο δηαθνξνπνηείηαη απφ ηε θηψρεηα, πνπ πξνυπνζέηεη αλεπάξθεηα εηζνδήκαηνο, ελψ ν «θνηλσληθφο απνθιεηζκφο» πεξηιακβάλεη ηηο δηαζηάζεηο ηεο απαζρφιεζεο, ζηέγαζεο, εθπαίδεπζεο, πγείαο ή ησλ ππεξεζηψλ. (Καβνπλίδε Σδέλε (1996), Κνηλσληθφο απνθιεηζκφο, ηφκ. Α', ΔΚΚΔ,ζ.ζ. 46-54. 4. Οη Κσλζηαληηλνππνιίηεο - ζύκαηα ηνπ «θνηλσληθνύ απνθιεηζκνύ»: Έηζη εθαξκφδνληαο ηελ έλλνηα απηή αλαδξνκηθά, θαζψο ήηαλ κεηνλφηεηα κε ηελ πλζήθε ηεο Λσδάλλεο (1923), ζα παξαζέζνπκε ελδεηθηηθά πεξηπηψζεηο δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ηνπο. εκεηψλνπκε φηη ε ειιεληθή κεηνλφηεηα αξηζκνχζε πιεζπζκφ 200.000 ηελ επνρή ππνγξαθήο ηεο πλζήθεο ηεο Λσδάλλεο, φπσο είρε παξαδερζεί ν Ηζκέη Ηλφλνπ (Πξαθηηθά, ηφκνο 1, ζει. 172), ελψ ην 1988 αξηζκνχζε 4.000. Έηζη (1): Σν 1927 απαγνξεχεηαη νη Έιιελεο θαη Υξηζηηαλνί λα εθηεινχλ δεκφζηα ηα ζξεζθεπηηθά θαη παξαδνζηαθά ηνπο έζηκα. (2) 1934: Έμσ απφ ηηο Δθθιεζίεο απαγνξεχεηαη ε ηεξαηηθή ζηνιή ξάζν. Βι. Γάκηζαο Νηθφιανο (1982). Ζ αγσλία ηεο Κσλ/πφιεσο, εθδ. εθεκ. «Ο ΠΟΛΗΣΖ» ζ. 117 (3) 1935: Φφξνο 5% ζηα κεηνλνηηθά Ηδξχκαηα (Ννζνθνκεία, ρνιεία, Οξθαλνηξνθεία θ.ι.π.). Έηζη θαηαιακβάλνληαη θαη δεκεχνληαη πνιιά ηδξχκαηα. (4) 1941: Με ην πξφζρεκα ηεο επηζηξάηεπζεο απνζηέιινληαη νκνγελείο ειηθίαο 25-45 εηψλ ζηελ αλαη. Σνπξθία ζ` εηδηθά ζηξαηφπεδα γηα δήζελ «δεκφζηα έξγα». Πνιινί πεζαίλνπλ απφ ηηο θαθνπρίεο. (5) Δπηβάιιεηαη ην «VARLIK VERGISI». Φνξνινγνχληαη αγξίσο νη κε Μνπζνπικάλνη θη` ηδηαίηεξα νη Έιιελεο. ζνη δελ πιεξψλνπλ, απνζηέιινληαη ζε θαηαλαγθαζηηθά έξγα ζηα βάζε ηεο Αλαηνιίαο. Σν VARLIK αθπξψζεθε ζηηο 15 Μαξηίνπ 1944. 315.000.000 Σ.L. εηζπξάρζεθαλ, εθ ησλ νπνίσλ ηα 280.000.000 Σ.L. πιεξψζεθαλ απφ ηηο κεηνλφηεηεο. (6) Σα 65 κεηνλνηηθά ζρνιεία κεηψλνληαη ζε 44 ην 1947 (Κσλζηαληηλνππνιίηηθα ζέκαηα, Γηκεληαία Δλεκεξσηηθή Δπηζεψξεζε πιιφγνπ Κσλ/πνιηηψλ, Ηαλνπάξηνο Φεβξνπάξηνο 1988, ζ. 13, Αζήλα). (7) Σν 1955 (6/7 επη. )βαλδαιηζκνί ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ Κσλ/πνιε κε πξφζρεκα ηελ έλαξμε ηνπ θππξηαθνχ αγψλα (Δ.Ο.Κ.Α.). Δθθιεζίεο θαίνληαη, θαηαζηήκαηα ιεειαηνχληαη, ζεκεηψλνληαη αλζξψπηλεο απψιεηεο. Οη δεκηέο αλέξρνληαη ζε 60.000.000 δνι. (165.000.000) T.L. (8) 1964: Απειαχλνληαη 12.000 Έιιελεο ππήθννη. Μαδί ηνπο εμαλαγθάδνληαη ζε θπγή πεληαπιάζηνη ηνπξθηθήο ππεθνφηεηαο. Καηά ην δηάζηεκα απηφ έθιεηζαλ 100 επηρεηξήζεηο Διιήλσλ ππεθφσλ κε θεθάιαην 500.000.000 δνι. (9) 1967: Ο λφκνο 903 επηβάιιεη πξφζζεην θφξν 5% επί ησλ κεηνλνηηθψλ ηδξπκάησλ. Αληηθαηέζηεζε απηφλ ηνπ VAKIF ηνπ 1949. Ο λφκνο απαγφξεπε ζηηο κεηνλφηεηεο λα έρνπλ θνηλνηηθή πεξηνπζία. (10) 1971: Οη Σνχξθνη θιείλνπλ ηε Θενινγηθή ρνιή ηεο Υάιθεο. (11) 1974: Ζ Σνπξθηθή Δηζβνιή ζηελ Κχπξν δεκηνπξγεί θιίκα θαηαηξνκνθξάηεζεο ησλ ελαπνκεηλάλησλ 8.000 Διιήλσλ Κσλ/πνιεο. Οη Έιιελεο νκνγελείο δελ ηνικνχλ δεκνζίσο λα κηιήζνπλ Διιεληθά. (12) 1978: Σν λνζνθνκείν ηνπ Balikli ζηεξήζεθε ησλ δσξεψλ ηνπ απφ εππφξνπο Κσλ/πνιίηεο. (13) 1985: Καηεδαθίδεηαη ε ρξηζηηαληθή εθθιεζία ηνπ Αγ. Γεσξγίνπ Μαθξνρσξίνπ κε ην πξφζρεκα ηεο δηάλνημεο δξφκνπ. (14) 1987: Μλήκαηα Διιήλσλ ιεειαηνχληαη, ρσξίο νη ηνπξθηθέο αξρέο λα ιακβάλνπλ κέηξα πξνζηαζίαο ησλ ηεξψλ ρψξσλ. Καη πην πξφζθαηα έρνπλ ζεκεησζεί πεξηζηαηηθά θαηαπάηεζεο ησλ κεηνλνηηθψλ δηθαησκάησλ, αιι` ε εδψ παξάζεζε ησλ αλσηέξσ είλαη ελδεηθηηθή κφλν θαη κεξηθή. (Alexandris A., φ.π., ζ.ζ. 256-260, 280-291, 305-307). γ.1 Πιεζπζκηαθή ζύλζεζε ηεο Κσλ/πνιεο από ηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αη.-ζήκεξα 7

Γελ λνείηαη κειέηε ηεο λεψηεξεο Ηζηνξίαο ηεο Κσλ/πνιεο, ρσξίο ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ζηαδηαθήο πιεζπζκηαθήο ζπξξίθλσζεο ηνπ ειιεληθνχ ηεο ζηνηρείνπ. Ζ αζηηθνπνίεζε ιφγσ ηεο αλάπηπμεο ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ κε ηελ Δπξψπε κεηά ην 1838 νδήγεζε ζε κεηαλάζηεπζε πιεζπζκνχ απφ ηελ αγξνηηθή ελδνρψξα πξνο ηηο παξάθηηεο πφιεηο. Οη απνγξαθέο ησλ εηψλ 1844 θαη 1857 έδεημαλ φηη ε πιεηνλφηεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Κσλ/πνιε ήηαλ κε Μνπζνπικάλνη αζρνινχκελνη κ` εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη Έιιελεο κεηαλάζηεο δελ ήηαλ κφλνλ Οζσκαλνί ηεο ππαίζξνπ, αιιά θαη πνιίηεο ηνπ ειιεληθνχ βαζηιείνπ, εηδηθά κεηά ηηο κεηαξξπζκίζεηο ησλ εηψλ 1939 θαη 1851. Οη Διιαδίηεο Έιιελεο (Hellene Greeks) είραλ πνιχ κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο ζηελ Πφιε απ` φηη ζην αλεμάξηεην κηθξφ ειιεληθφ θξάηνο. Λφγσ κε αμηφπηζησλ ζηαηηζηηθψλ ν ππνινγηζκφο ηνπ αθξηβνχο πιεζπζκνχ ηεο Πφιεο ήηαλ ζρεδφλ αδχλαηνο. Ζ α` επηζηεκνληθή απνγξαθή έγηλε ην 1927, ελψ νη πξνζπάζεηεο αθ` ελφο ησλ Οζσκαλψλ ην 1881/ 2-1893 θαη ηνπ Παηξηαξρείνπ Κσλ/πφιεσο ην 1910-12 ήηαλ θηιφηηκεο. Παξαηίζεληαη έμη (6) απνγξαθέο κεηαμχ ησλ εηψλ 1844-1914, πνπ έγηλαλ βάζεη ησλ επηζήκσλ αξρείσλ ηνπ νζσκαληθνχ πιεζπζκνχ. (Alexandris A., φ.π., ζ.ζ.49-50). Έηνο Μνπζνπικάλνη Με Μνπζνπικάλνη ύλνιν 1844 102.532 111.160 213.692 (άξξελεο) 1857 112.162 124.162 236.092 (άξξελεο) 1882 118.535 101.410 381.376 1885 384.410 488.655 873.565 1896 520.190 510.040 1.030.234 1914 520.434 389.553 909.987 ηελ Πφιε ππήξραλ Έιιελεο ππήθννη αλεξρφκελνη ζηηο 65.000 ην 1912. Έλαο Σνχξθνο ζπγγξαθέαο δηαηξεί ηνλ πιεζπζκφ ηεο Πφιεο βάζεη ζξεζθεπηηθψλ θξηηεξίσλ. Απφ ηνπο 1.052.000 θαηνίθνπο ππήξραλ 236.000 Έιιελεο Οξζφδνμνη θαη 581.000 Μνπζνπικάλνη. Άιιεο εθηηκήζεηο αλεβάδνπλ ηνπο Έιιελεο ηεο Κσλ/πνιεο αλάκεζα ζηα έηε 1870-1890 ζηηο 180-230.000. Οη νζσκαληθέο ζηαηηζηηθέο ηνπ 1910-11 αλαθέξνληαη ζε 330.906 Έιιελεο (260.000 ζηελ επξσπατθή πιεπξά ηεο Πφιεο θαη 70.906 ζηελ αζηαηηθή). Οη παηξηαξρηθέο ζε ζχλνιν 309.657 Διιήλσλ ην 1912. ηηο παξακνλέο ησλ βαιθαληθψλ πνιέκσλ (1912-13) ν ειιεληθφο πιεζπζκφο ηεο κείδνλνο Κσλ/πνιεο ήηαλ πεξί ηηο 330-350.000. Έηζη ζπλππήξραλ Έιιελεο θαη Σνχξθνη, ρσξίο σζηφζν λα επέιζεη αθνκνίσζε ηνπ ελφο απφ ην άιιν ζηνηρείν. Καηά ηελ απνγξαθή ηνπ 1920 ν πιεζπζκφο ησλ ηεζζάξσλ ειιεληθψλ λνκψλ (Αδξηαλνχπνιεο, Καιιίπνιεο, Ραηδεζηνχ θαη 40 Δθθιεζηψλ) αλεξρφηαλ ζε 493.287 άηνκα. Ο Μνχηζνγινπ αλαθέξεη 450.000 Έιιελεο ην 1919. Έηζη νη Κσλ/πνιίηεο Υξηζηηαλνί, ήηαλ πεξί ηηο 500.000 ην 1922. Μεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ Μεηψπνπ (Απγ. επη. 1922) θαη ζην δηάζηεκα Οθη. Γεθ. 1922 πεξί ηηο 50.000 εππνξφηαηνη κε Μνπζνπικάλνη εγθαηέιεηςαλ ηελ Πφιε. Ο Βξεηαλφο πξεζβεπηήο Harold Rumbold αλέθεξε φηη ηνπιάρηζηνλ, 3.000 Έιιελεο εκεξεζίσο εγθαηέιεηπαλ ηελ Κσλ/πνιε. ινη απηνί κε δηαβαηήξηα ή βίδεο θαηέθζαλαλ ζηελ Διιάδα. Γη` απηφ κεηά ην 1923, 110.000 παξέκεηλαλ ζηελ Πφιε. Βάζεη ηνπ άξζξνπ 2 ηεο χκβαζεο γηα ηελ αληαιιαγή πιεζπζκψλ (30 Ηαλνπαξίνπ 1922) εμαηξέζεθαλ θη` εθδηψρζεθαλ σο εγθαηαζηαζέληεο κεηά ηηο 30 Οθη. 1918 ζηελ Πφιε πεξί ηνπο 38.000 Έιιελεο. χκθσλα κε βξεηαληθνχο ππνινγηζκνχο ν ειιεληθφο πιεζπζκφο ηεο Πφιεο ήηαλ πεξί ηηο 300.000 ην 1914 θαη 400.000 ην 1922 (Alexandris, A, 1992,ζ.ζ. 95-96). Καηά ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν ην Μάξηην ηνπ `23 ππήξραλ 250.000 Έιιελεο ζηελ Πφιε, ελψ γχξσ ζηηο 150.000 είραλ θχγεη.( Alexandris A. φ.π., ζ.ζ. 50-51, 80, 103-104). Ο Economiste d` Orient αλέθεξε ζχκθσλα κ` εθηηκήζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ ηεο Σνπξθίαο φηη εγθαηέιεηςαλ ηελ Πφιε 188,681, απφ ηα πξνάζηηα 61,094 θη` άιινη κε Μνπζνπικάλνη 150,076. Ζ πεξηνπζία ησλ κε Μνπζνπικάλσλ (399,856) αλεξρφηαλ ζε 143 εθαη. T.L. (Σνπξθηθέο Λίξεο). Σν 1927 νη Σνχξθνη εμεδίσμαλ άιιεο 20.000 Κσλ/πνιίηεο κε ην πξφζρεκα φηη δελ κπνξνχζαλ λ` απνδείμνπλ ην ζθνπφ ηεο εγθαηάζηαζήο ηνπο. 8

Ππξθαγηά ζηε ζπλνηθία ησλ Σαηαχισλ ηνλ Ηαλνπάξ. 1929 είρε σο απνηέιεζκα λ` απνηεθξσζνχλ 400-500 ειιεληθά ζπίηηα θαη λα πεξηνξηζηεί ν πιεζπζκφο ηνπο ζηηο 7.000. Σνλ Ηνχλην ηνπ 1924 ζχκθσλα κε ηα ηνπξθηθά ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ε Κσλ/πνιε είρε: 1.065.866 θαηνίθνπο, απφ ηνπο νπνίνπο νη 656.281 Μνπζνπικάλνη, 279.788 Έιιελεο, 73.407 Αξκέληνη θαη 56.390 Δβξαίνη. Βάζεη ηεο γεληθήο απνγξαθήο ηνπ 1927 ν πιεζπζκφο ηνπ βηιαεηίνπ Πφιεο ήηαλ 806.993, ελψ ε Πφιε είρε 699,602 θαηνίθνπο. Οη 100.214 δήισλαλ Υξηζηηαλνί Οξζφδνμνη, 91.907 Διιελφγισζζνη θαη 26.419 ειιεληθήο ππεθνφηεηαο. Οη νξζφδνμεο ελνξίεο είραλ πεξί ηνπο 110.000 Έιιελεο ηνπξθηθήο ππεθνφηεηαο. Ζ κεηθηή Δπηηξνπή ηνπ 1934 αλαθέξεηαη ζε 111.200 Έιιελεο εθ ησλ νπνίσλ 73.000 κε ηνπξθηθή ππεθνφηεηα, άιιεο 30.000 κε αληαιιάμηκνη κε ειιεληθή ππεθνφηεηα θαη 8.200 ήηαλ Έιιελεο ηεο Ίκβξνπ θαη Σελέδνπ, πνπ εμαηξέζεθαλ ηεο αληαιιαγήο πιεζπζκνχ ην 1923. Γπν ρξφληα πξηλ, ην 1932, ιφγσ ηεο δηεζλνχο θξίζεο ε Σνπξθία επεθχιαμε έλα ζχλνιν επαγγεικάησλ κφλν γηα Σνχξθνπο ππεθφνπο. Σν κέηξν επεξέαζε Κσλ/πνιίηεο ειιεληθήο ππεθνφηεηαο θη` αθνξνχζε ηα αζηηθά επαγγέικαηα. Ο λφκνο ηέζεθε ελ ηζρχη ζηηο 26 Ηνπι. 1934. 2.000 ηφηε εγθαηέιεηςαλ ηελ Πφιε. Σν 1927 ππήξραλ 26.431 Έιιελεο ππήθννη, ελψ ην 1935 17.642. Σν 1935 ππήξραλ 125.046 Διιελννξζφδνμνη, εθ ησλ νπνίσλ 108.725 ήηαλ Διιελφγισζζνη, ελψ ην 1945 νη Οξζφδνμνη ζχκθσλα κε ηελ επφκελε ηνπξθηθή απνγξαθή ήηαλ 103.839. Δμ απηψλ νη 88.680 δήισλαλ Έιιελεο, 8.124 Ίκβξηνη θαη Σελέδηνη θαη 13.598 Κσλ/πνιίηεο Έιιελεο ππήθννη. Ο Αι. Πάιιεο, κέινο ηεο Διιεληθήο Πξεζβείαο ηνπ Λνλδίλνπ δήισζε ην 1945 φηη ε Πφιε είρε ηφηε πιεζπζκφ 80.000 Διιήλσλ. χκθσλα, αθφκε, κ` επίζεκνπο ηνπξθηθνχο ππνινγηζκνχο ππήξραλ 26.431 Κσλ/πνιίηεο κ` ειιεληθφ δηαβαηήξην ζηελ Πφιε ην 1927, 17.672 ην 1935, 13.598 ην 1945, 11.879 ην 1955 θαη 10.488 ην 1960. Οη Κσλ/πνιίηεο κε ηνπξθηθά δηαβαηήξηα ήηαλ νη établis. Σν ειιεληθφ δηαβαηήξην είραλ, επεηδή νη πξφγνλνί ηνπο ήιζαλ απφ πεξηνρέο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο, πνπ κεηά ην 1821 ελζσκαηψζεθαλ ζηελ Διιάδα. Άιινη 5.000 Έιιελεο ππήθννη απειάζεθαλ ζηηο 19 Απξηι. 1965, ελψ ην επηέκβξην άλσ ησλ 6.000 Διιήλσλ ππεθφσλ εθδηψρζεθαλ απφ ηελ Σνπξθία. 12.000 απειάζεθαλ ην 1964-5 (Απνζηνιίδεο, Ν, Αλακλήζεηο απφ ηελ Πφιε, ζ.ζ.238-39). Έηζη βάζεη ηνπ θάησζη πίλαθα παξαηεξείηαη κείσζε ηνπ ειιεληθνχ ζηνηρείνπ ηεο Πφιεο. Έηνο Διιελόγισζζνη Οξζόδνμνη 1935 108.725 125.046 1945 88.680 103.839 1955 80.000 86.655 1960 65.000 106.611 1965 48.000 76.122 (Alexandris A., φ.π., ζ.ζ. 107,130,141-143,184-185, 191, 239, 281, 283-285, 291). Σέινο δηαθσηηζηηθά είλαη θαη ηα ζηνηρεία, πνπ παξαζέηεη ν θαζεγεηήο ηνπ Παληείνπ Παλ/κίνπ Ν. αξξήο. Ο πιεζπζκφο ηεο Κσλ/πνιεο δηακνξθψλεηαη σο εμήο: Έηε ύλνιν Μνπζνπικάλνη ύλνιν % Έιιελεο ύλνιν % 1920 806.000 450.500 55,8% 235.000 29,1 1927 690.857 468.320 67,8% 126.890 18,3 1935 741.048 523.868 70,7% 89.655 12 9

1950 904.296 755.400 83,5% 65.800 7,2 1979 2.634.000 2.595.500 98,5% 4.400 0,16 1989 7.800.000 7.760.000 99,5% 2.500 0,032 (αξξήο Νενθιήο (1992), Δμσηεξηθή πνιηηηθή θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο ζηελ Α Σνπξθηθή Γεκνθξαηία, ηφκνο 1 νο, Γφξδηνο, ζ. 230). 2. Κνηλσληθή δηαζηξσκάησζε ηεο Πόιεο από ην β` ήκηζπ 19 νπ αη. 1922 Αζρνιίεο Ζ Πφιε δηνηθείην απφ δπν νκάδεο. (α), ηνπο αμησκαηνχρνπο ηνπ νπιηάλνπ, πνιηηηθνχο θαη ζηξαηησηηθνχο θαη 2. ηνπο ζξεζθεπηηθνχο, πνπ εθάξκνδαλ ηνλ Ηζιακηθφ Νφκν. (β) νη κε δνχινη δηαθξίλνληαλ (Η) ζε Μνπζνπικάλνπο, (ΗΗ) Ραγηάδεο. Οη Μνπζνπικάλνη, επίζεο, δηαηξνχλην ζε πξνλνκηνχρνπο θαη κε. Οη κε Μνπζνπικάλνη δελ ζηξαηεχνληαλ, δελ θνηηνχζαλ ζε αλψηαηεο πνιηηηθέο θαη ζηξαηησηηθέο ζρνιέο θαη δελ θαηείραλ αμηψκαηα ηνπο πξψηνπο αηψλεο ηεο νζσκαληθήο θαηάθηεζεο. Γηα 15 αηψλεο ε Πφιε ήηαλ ε κεηξφπνιε ηνπ Γέλνπο. Μέρξη ην 1922 ε Κσλ/πνιε ήηαλ ην πνιππιεζέζηεξν αζηηθφ θέληξν. Λίγν πξηλ, ζε πιεζπζκφ 1.000.000, νη 400.000 πεξίπνπ ήηαλ Έιιελεο. (Μνχηζνγινπ Β., φ.π., ζ.ζ. 13-15 αξξήο Ν.,Δηζαγσγή ζην Αλακλήζεηο απφ ηελ Πφιε, Σξνραιία). Ζ εγθαηάζηαζε ζηελ Πφιε ζήκαηλε θνηλσληθή θαηαμίσζε. Γαιαηάο ζην Γαιαηά ή θνπινπξάο ζηελ Πφιε ζπλεπαγφηαλ θνηλσληθή άλνδν. Σν κεηαλαζηεπηηθφ ξεχκα ζηελ Πφιε ππήξμε θαζ` φιν ην 19 ν αη. Οη Έιιελεο απνηεινχζαλ ην 35% ηνπ ζπλφινπ, ην 45-50% Μνπζνπικάλνη, 10% Αξκέληνη θη` νη ππφινηπνη Δβξαίνη θαη μέλνη. Ζ Πφιε ρσξηδφηαλ ζε ζπλνηθίεο αλάινγα κε ην ζξήζθεπκα/ εζλφηεηα ησλ θαηνίθσλ. Τπήξραλ θάηνηθνη απφ ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, ηα Πξηγθεπφλεζα, εηδηθά ηε Υάιθε. Ήηαλ ν «Αλδξνκαραιάο» (εμ Άλδξνπ), νη Κεθαιινλίηεο, εγθαηαζηάζεθαλ θπξίσο, ζην Γαιαηά. Οη Καππαδφθεο (Καξακαλιήδεο) ηδίσο ζηα Φσκαζεηά, νη Δπξπηάλεο ζην Μαθξνρψξη («Λεχθσκα ηεο αδειθφηεηαο ησλ ελ Κσλ/πφιεη Δπξπηάλσλ 1812-1920» εθδ. Αδειθφηεηαο Μηθξνρσξηηψλ Δπξπηαλίαο, Αζήλα 1986, ζ.ζ. 5-7). Τπήξραλ Γσδεθαλήζηνη, θπξίσο Καιχκληνη, θαη νη Λέξηνη. Οη πξνεξρφκελνη απφ ην Ηθφλην εγθαηαζηάζεθαλ ζην Κνληνζθάιη. Οη Πφληηνη αζρνινχληαλ κε ηε βηνηερλία ράιθηλσλ εηδψλ. Οη Υηψηεο είραλ ην εκπφξην ησλ εζπεξηδνεηδψλ, νη Μηθξαζηάηεο ηεο Πφιεο εκπνξεχνληαλ ηα φζπξηα, ην βνχηπξν θαη ηα έιαηα (Απνζηνιίδεο, Ν, (1996), Αλακλήζεηο απφ ηελ Πφιε, Σξνραιία, Αζήλα ζ.ζ. 66-67. αξξήο Νενθιήο, Δηζαγσγή, φ.π., ζην Ν. Απνζηνιίδεο, Αλακλήζεηο απφ ηελ Πφιε, ζ.ζ. 15-63 - Μνχηζνγινπ, φ.π., ζ.ζ. 82-83). Καηά ην δηάζηεκα 1855-1860 παξαηεξείηαη ζχγθξνπζε ησλ Νεννζσκαλψλ ινγάδσλ κε ηνπο «Γέξνληεο». Ο Διιεληζκφο ηεο Πφιεο εληζρχεηαη απφ δπλακηθά ζηειέρε απφ ηελ Ήπεηξν, ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, ηελ Καππαδνθία. Οη λένη απηνί Κσλ/πνιίηεο απαζρνινχληαη σο Κιεξηθνί ή κε αζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ηα κέζα ηνπ 19 νπ αη. ν ειιεληθφο πιεζπζκφο ήηαλ 230.000 απφ ην 1.000.000 πνπδαία ζέζε θαηείραλ νη λεζηψηεο, νη Ζπεηξψηεο θη` νη Καππαδφθεο. Ζ εθεκεξίδα «Βπδαληίο» έιεγε φηη νη Έιιελεο ηεο Πφιεο ειέγρνπλ ην εκπφξην απφ ηελ Κσλ/πνιε κέρξη ην Γνχλαβε θαη απφ ην Βφζπνξν κέρξη ηελ Σξαπεδνχληα. Οη Ρσκηνί ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο Οζσκαλνχο ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο. ην Μαθξνρψξη π.ρ. έθζαζαλ κεηά ην 1821 Δπηαλήζηνη, θπξίσο εμ Ηζάθεο. Σα 3/5 ηνπ Μαθξνρσξίνπ είλαη νκνγελείο, ην 1/5 Σνχξθνη θαη ην ππφινηπν Αξκέληνη θη` Δπξσπαίνη. Ζ αζηηθή ηάμε ζρεκαηίδεηαη κεηά ην 1870-80. ην ηαπξνδξφκη δηέκελαλ Έιιελεο πνπ κηινχζαλ θαη ηα Γαιιηθά. Μηθξνθαηαζηήκαηα κφλν είραλ ζηελ Πφιε νη Σνχξθνη. Σα κεγάια νηθνδνκήκαηα ηνπ ηαπξνδξνκίνπ ήηαλ ειιεληθά, αθφκε θαη ζηηο ηνπξθηθέο ζπλνηθίεο. Οη παληνπψιεο ήηαλ Ρσκηνί. Οη Σνπξθαιβαλνί ιαραλνπψιεο δηαιαινχζαλ ηα εκπνξεχκαηα ηνπο ζηα Διιεληθά. Γελ πξέπεη λα ιεζκνλνχκε φηη ε Κσλ/πνιε ήηαλ κηα πνιπεζληθή πφιε. ην ειιεληθφ ζηνηρείν παξαηεξείηαη άλνδνο ην β` ήκηζπ ηνπ 19 νπ αη. Καηά ηνλ Δμεξηδφγινπ, Υ, «Πφιε θαη Παηδεία», εθδ. Διιεληθά γξάκκαηα, χιινγνο Κσλ/πνιηηψλ, Αζήλα 1997, ζ.ζ. 155-178, ππήξραλ ζηελ Πφιε δπν βαζηθέο νκάδεο: ε αλψηεξε επηρεηξεκαηηθή θη` ε κεζαία. Ζ πξψηε ζρεκαηίζηεθε κεηά ην 1840 θαη πέξαλ ηνπ ειεχζεξνπ εκπνξίνπ αζρνιείηαη κε ηηο ηξαπεδηθέο δξαζηεξηφηεηεο, δαλείδνληαο ην νζσκαληθφ θξάηνο. Οη Εαξίθεδεο, Εαθεηξφπνπινη, Δπγελίδεδεο θ.ι.π. ζπγρξσηίδνληαη κε ηελ νζσκαληθή γξαθεηνθξαηία θαη ηα κέιε ησλ αλσηέξσλ ηκεκάησλ ηεο αξκεληθήο θαη εβξατθήο κεηνλφηεηαο. Απφ ηελ άιιε ζπκβάιινπλ θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή αλαβάζκηζε ηεο ειιεληθήο, θπξίσο, θνηλφηεηαο. Ζ κεζαία αζηηθή ηάμε απαξηίδεηαη απφ γηαηξνχο, δηθεγφξνπο θ.α. αζηηθά επαγγέικαηα. 10

Ζ θνηλσληθή δηαζηξσκάησζε ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αη. είρε αλαβαζκηζηεί ζηελ Πφιε. Οη κεζναζηνί δελ επηζπκνχλ ηφζν ηελ πξφζβαζή ηνπο ζηε αλψηεξε επηρεηξεκαηηθή κεξίδα, φζνλ ηελ αλάδεημή ηνπο κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ζε πνιηηηζκηθνχο, εμσξατζηηθνχο θ.α. ζπιιφγνπο. Αλαπηχζζεηαη κάιηζηα κηα δηακάρε σο πξνο ηελ εηζαγσγή ησλ μέλσλ γισζζψλ ζηα ειιεληθά ζρνιεία. Σα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ Παηξηαξρείνπ απέθιεηαλ ηελ γισζζνκάζεηα. Ζ αλψηεξε αζηηθή ηάμε θνηηά ζε δπηηθά ζρνιεία, φπσο ε Ρνβέξηεηνο θαη ην Βξεηαληθφ ρνιείν. Σα κεζαία ζηξψκαηα πξνζδηνξίδνπλ ηελ θνηλσληθή ηνπο θπζηνγλσκία κε ηελ πξφζβαζή ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Έηζη νη Έιιελεο ήηαλ έκπνξνη, κεζίηεο, δαλεηζηέο, αλψηεξνη ππάιιεινη, σο απνηέιεζκα ηεο Αγγιννζσκαληθήο πλζήθεο ηνπ 1838. ηξέθνληαλ ζηελ εμαγσγή αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζηελ Δπξψπε θαη ηελ εηζαγσγή κεραλεκάησλ. Οη ηξαπεδίηεο ηνπ Γαιαηά ήηαλ Έιιελεο θη` Αξκέληνη δαλεηζηέο ηεο Τςειήο Πχιεο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Abdul Hamid (1876-1909). Ο Εαξίθεο ήηαλ ν νηθνλνκηθφο ζχκβνπινο ηνπ νπιηάλνπ Hamid. Έιιελεο θη` Αξκέληνη αζθνχζαλ ηα ειεπζέξηα επαγγέικαηα σο γηαηξνί, δάζθαινη, κεραληθνί θ.ι.π. Αθφκε σο βηνκήραλνη, εξγάδνληαλ ζ` Δπξσπατθέο Σξάπεδεο, ζηνπο ζηδεξνδξφκνπο. ινη απηνί είλαη κεζναζηνί. Γηαθξίζεθαλ επίζεο ζηελ επηλνηθίαζε θφξσλ θαη ζηελ εθκεηάιιεπζε ηρζπνηξνθείσλ θη` αιπθψλ. (Μνχηζνγινπ Β., φ.π., ζ.ζ. 105-106, 141-143, ζ.34). Ήηαλ ινηπφλ, νη Έιιελεο ηεο Πφιεο αζηνί θαη επηδφζεθαλ ζηε ζπληερληαθή νξγάλσζε, αθνχ νη πληερλίεο εμέιεγαλ ηνλ Παηξηάξρε καδί κ` επηθαλείο εκπφξνπο θαη Φαλαξηψηεο. Ννζνθνκεία ηδξχνληαη απφ ζπληερλίεο, φπσο ηνπ Βαινπθιή απφ ηνπο παληνπψιεο. Χζηφζν, νη αζηνί δελ είραλ δηθή ηνπο πνιηηηθή έθθξαζε. Γη` απηφ θέληξν πνιηηηθήο αλαθνξάο ήηαλ ε Αζήλα. Έηζη δεκνζηνγξάθνη, δηαλννχκελνη, θαιιηηέρλεο θαηαθεχγνπλ εθεί. Σν 1912-13 ην 65-70% ηεο νηθνλνκηθήο δσήο ηεο Απηνθξαηνξίαο ήηαλ ζπγθεληξσκέλν ζηελ Πφιε. Σν 60% ησλ εξγαδνκέλσλ ζηε βηνκεραλία ήηαλ Έιιελεο. Σν εξγαηηθφ θίλεκα, νη ζπλδηθαιηζηηθέο ελψζεηο, ηα εξγαηηθά ζσκαηεία ζε κεγάιν βαζκφ ζηειερψλνληαλ απφ Έιιελεο.. Ζ επέλδπζε θεθαιαίνπ έρεη σο εμήο ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία ην 1914: Έιιελεο :50%, Αξκέληνη: 20%, Σνχξθνη 15%, Ξέλνη:10%, Δβξαίνη: 5%. Έηζη ν έιεγρνο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο απφ ηνπο Υξηζηηαλνχο Οζσκαλνχο πξνθάιεζε ηνλ νηθνλνκηθφ εζληθηζκφ ησλ Νενηνχξθσλ. Πνιιέο μέλεο Σξάπεδεο, φπσο νη «Λπσληθήο Πίζηεσο», Οζσκαληθή, Γεξκαλναλαηνιηθή θ.ι.π. δηεπζχλνληαλ απφ Έιιελεο. Ξελνδνρεία, εζηηαηφξηα, δπζνπσιεία θ.ι.π. είλαη ζηα ρέξηα Διιήλσλ. Γχξσ ζηηο 500.000 άλζξσπνη κηινχζαλ ηα Διιεληθά ζηελ Πφιε, αθφκε θη` Άγγινη, Γάιινη, ιαβνγελείο, Αξκέληνη, Δβξαίνη. Σα 9/10 ησλ ηαηξψλ ηεο Πφιεο ήηαλ Έιιελεο. Πνιππιεζείο νη δηθεγφξνη, βηνκήραλνη, ηξαπεδίηεο θαη νη λαπηηθνί. Χζηφζν νη Κσλ/πνιίηεο δηαθξίζεθαλ θαη ζηηο ζπληερλίεο, φπσο αλαθέξζεθε αλσηέξσ. Οη πην κεγάιεο ήηαλ ησλ παληνπσιψλ, ζαξάθεδσλ (ηξαπεδηηψλ), θηηζηψλ, θεπνπξψλ, θαπλνπσιψλ. Δπίζεο, ηα «ξνπθέηηα» ησλ ηζνραηδήδσλ, ακπαηδήδσλ (πιεθηψλ κάιιηλσλ πθαζκάησλ), ρεηατηδήδσλ (κεηαμνπσιψλ) ήηαλ ζεκαληηθά. Οη θαπλνπψιεο ππεξέβαηλαλ ηηο 13.000 έγξαθε ν Παζπάηεο ην 1862. Οη ιεβεηνπνηνί θη` νη βακβαθάδεο πξνέξρνληαλ απφ ηελ Σξαπεδνχληα, νη θξενπψιεο, νηθνδφκνη, ακαμειάηεο απφ ηα Ησάλληλα, νη γαιαηάδεο θη` νη κεηαθνξείο λεξνχ ήηαλ Ζπεηξψηεο. Οη παληνπψιεο θαηάγνληαλ απφ ηελ Καξακαλία, νη ιαδέκπνξνη απφ ηελ Μπηηιήλε, νη «κπαρηζεβαλαίνη» (θεπνπξνί) ήηαλ Υηψηεο. Καηά ηνλ Παζπάηε (1862) 41 ζπληερλίεο ήηαλ ακηγψο ειιεληθέο, άιιεο κεηθηέο (Σνχξθνη, Έιιελεο, λεζηψηεο) θαη ξνπκειηθέο (Ρνπκειηψηεο : Έιιελεο Δπξσπατθήο Σνπξθίαο, Βνχιγαξνη θαη Αιβαλνί). Ζ ζπληερλία ησλ γνπλαξάδσλ ήηαλ ε πινπζηφηεξε, θαηά ηνλ Παζπάηε. Ο θαξιάηνο Βπδάληηνο αλέθεξε φηη «νπδείο ησλ Οζσκαλψλ ήην γνπλαξάο». εκαληηθά ήηαλ θαη ηα πνζά πνπ εηζέπξαηηαλ νη λανί απφ ηηο παλεγχξεηο ησλ «εζλαθίσλ». Σα «ζπζηήκαηα ησλ Ακπαηδήδσλ» (ξαπηψλ) θξφληηδαλ ην ηεξφ πξνζθχλεκα ηεο Εσνδφρνπ Πεγήο ηνπ Βαινπθιή. (αξξήο Νενθιήο (1996), Δηζαγσγή, ζ.ζ. 15-63 ζην Ν. Απνζηνιίδεο, φ.π., - Μήιιαο Αθχιαο (1996), θξαγίδεο Κσλ/πφιεσο,εθδ. Ζ Μλεκνζχλε,ζ.ζ. 578-584 θαη 626-627) Σελ δσή ζηελ Πφιε θαη ζηα Πξηγθεπφλεζα πεξηγξάθεη ν Η. Ν. Καξαβίαο: Μφιηο απνβηβαδφηαλ θαλείο ζην ηεισλείν ηεο Πφιεο έβιεπε πιήζνο αρζνθφξσλ, σο επί ην πιείζηνλ Αξκελίσλ. Τπήξραλ ζηελνί δξφκνη, ιάζπεο θαη ζθπιηά. Μαδί κε ηελ ηνπξθηθή γιψζζα άθνπγε πιήζνο άιισλ γισζζψλ θαη γξήγνξα θαηαιάβαηλε φηη επξίζθεηαη ζ` έλα θνζκνπνιίηηθν πεξηβάιινλ. ΓΑΛΑΣΑ: Κέληξν ησλ λαπηηθψλ, ηξαπεδηθψλ θαη εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ. Πνιιά ηα ράληα 11

ζην Γαιαηά. Τπάξρνπλ ρξεκαηηζηήξην θαη πνιινί αξγπξακνηβνί (ζαξάθεδεο). Ο Γαιαηάο ήηαλ θνζκνπνιίηηθν ιηκάλη, ην Πέξαλ αξηζηνθξαηηθή ζπλνηθία. Σα θηίξηα ηνπ ηαπξνδξνκίνπ ήηαλ πέηξηλα κε πιίλζνπο. ηα Σαηαχια ηα θηίξηα ήηαλ μχιηλα θη` είραλ φια ηδηνθηήηεο. Ζ Πφιε δηέζεηε κνλνθαηνηθίεο μχιηλεο ή πέηξηλεο. Γελ ππήξραλ δηακεξίζκαηα. Ζ φςε ηεο άιιαδε 2-3 θνξέο αλά αηψλα ιφγσ ππξθαγηψλ. Μεηά ην 1821 ν ειιεληθφο πιεζπζκφο εγθαηέιεηςε ηε βπδαληηλή Παιαηά Πφιε θη` εγθαηαζηάζεθε γχξσ απφ ηα κέγαξα ησλ πξεζβεηψλ, φπνπ δνχζαλ νη Φξαγθνιεβαληίλνη ηνπ Γαιαηά (Μήιιαο Αθχιαο (1996), θξαγίδεο Κσλ/πφιεσο, Ζ Μλεκνζχλε ζ.ζ. 15-26, Αζήλα). Ζ Κσλ/πνιε ήηαλ θη` ηρζπφηνπνο. Έιιελεο, Αξκέληνη θη` ελίνηε Δβξαίνη αζρνινχλην κε ηελ αιηεία. Τπήξραλ θνχξλνη πνιινί θαη Σνχξθνη θνπινπξνπνηνί (ζηκηηδήδεο). Ζ αλψηεξε θαη κεζαία αζηηθή ηάμε δηέζεηαλ ππεξεηηθφ πξνζσπηθφ θαη` νίθνλ. Κχξηα αζρνιία ησλ γπλαηθψλ ήηαλ ηα νηθηαθά θαη ζπάληδε ε ελαζρφιεζή ηνπο κε ηελ επηζηήκε. Ζ Κσλ/πνιε δελ είρε ίδηνλ εκπφξην. Ήηαλ κεγάιν δηακεηαθνκηζηηθφ θέληξν εμαγσγήο ηαπήησλ, αξαβφζηηνπ, βξψκεο. Δξρφηαλ δεχηεξε κεηά ηε κχξλε. Οη Κσλ/πνιίηεο κεγαιναζηνί έθαλαλ ηελ εμνρή ηνπο ζηελ Πξίγθεπν, ελψ ζηε Υάιθε ηα κεζναζηηθά ζηξψκαηα. Ζ Αληηγφλε πξννξηδφηαλ γηα ηηο ιατθέο ηάμεηο. Ζ Καζαξά Γεπηέξα ήηαλ ε γηνξηή ησλ Σαηαχισλ. Σα πξψηα θαδίλα θηίζηεθαλ ζηελ Πξίγθεπν. Σα Πξηγθεπφλεζα είραλ πνιιά δάζε θη` νη Οζσκαλνί δελ η` αγάπεζαλ, δηφηη δελ ηα ήμεξαλ. ην β` ήκηζπ ηνπ 19 νπ αη. κηα θνηλσλία εθιεθηψλ θαη κνξθσκέλσλ δεη ζηε Υάιθε φπσο θη` ε ζαιαζζηλή θνηλσλία ησλ εληνπίσλ. Τπήξραλ νη βξαδηλέο δηαζθεδάζεηο «βεγγέξεο». Ζ πξψηε δεθαεηία ηνπ 20 νπ αη. βξίζθεη ηε Υάιθε γνεηεπηηθή. «Δίλαη ε ζθέςε, ε εξγαζία, ελψ ε Πξίγθεπνο ν ζφξπβνο, ε καηαηφηεο, ε ιάκπνπζα πνιπηέιεηα», ιέεη ν θφθνο ην 1906. Τπάξρνπλ μελνδνρεία εππξεπή, θαζαξά θνπξεία, ππθλά μχιηλα νηθήκαηα, νη εξγάηεο, κηθξνεπαγγεικαηίεο θη` νη αιηείο. Μεηά ην ζεηζκφ ηνπ 1894 ε Υάιθε θηίζζεθε σξαηφηεξε. Σν ρεηκψλα ηνπ 1922 πείλα θη` αζιηφηεηα πιήηηνπλ ηηο θησρνγεηηνληέο ηεο Υάιθεο. ηαλ αληαιιάρζεθαλ νη πιεζπζκνί, νη ςαξάδεο θνβηζκέλνη καδεχνληαλ ηα βξάδηα ζηα γλψξηκά ηνπο κέξε. Χζηφζν ηα πεξηζζφηεξα θαηαζηήκαηα εμαθνινπζνχζαλ λα παξακέλνπλ ειιεληθά. ινη νη Σνχξθνη κηινχζαλ ηελ Διιεληθή. Ο Ν. Gullen έιεγε: «νη παιηνί κπαθάιεδεο ήηαλ φινη Ρσκηνί, ην ίδην θη` νη θνπξείο ή παληνπψιεο». «Πνιινί Υαιθηλνί ζηελ πεξίνδν ηνπ VARLIK νδεγήζεθαλ ζηα βάζε ηεο Αλαηνιίαο γηα ηε δηάλνημε δξφκσλ. Μεηά ηελ ππξθαγηά ηνπ 1925 θηίζηεθαλ φια η` αθαιαίζζεηα θηίξηα. Οη Υαιθηλνί ήηαλ ζαιαζζηλνί, φπσο θαη φινη νη θάηνηθνη ησλ Πξηγθεπνλήζσλ. Σν επάγγεικα ηνπ βαξθάξε ήηαλ ραξαθηεξηζηηθφ. ηελ Πφιε ππήξραλ 25.000 θατθηζήδεο. Οη ηειεπηαίνη ςαξάδεο ήηαλ ην 1973». Οη θάηνηθνη ηεο Αληηγφλεο αζρνινχληαη κε ηελ αιηεία. Πεξί ηηο 20 νηθνγέλεηεο κεηνηθνχλ ην ρεηκψλα ζηελ Πφιε, δηφηη νη νηθνγελεηάξρεο επηδίδνληαη ζην εκπφξην. Ζ παξαιία ησλ Πξηγθεπνλήζσλ κέρξη ην 1955 ήηαλ γεκάηε ειιεληθά θαηαζηήκαηα θαη πνιπηειείο επαχιεηο.αζελαίνο δεκνζηνγξάθνο, ν Φξαγθνχδεο, γξάθεη ην 1899: «Δηο ηελ Πξίγθεπνλ, εάλ έιεηπνλ κεξηθνί Σνχξθνη ζηξαηηψηαη ηεο θξνπξάο θαη ηα θέζηα απφ ηαο θεθαιάο ησλ ξαγηάδσλ, ζα ελφκηδε θαλείο φηη επξίζθεηαη εηο ηελ σξαηνηέξαλ επξσπατθήλ αθηήλ, π.ρ. εηο ηελ Νίθαηαλ ή θάπνπ αιινχ ηεο πεξηθήκνπ Ρηβηέξαο». ηα ρξφληα ηεο αλαθσρήο (1918-22) ε Πξίγθεπνο είρε 15.000 κνλίκνπο θαηνίθνπο.(μήιιαο Αθχιαο, Πξίγθεπνο, Υάιθε ησλ Πξηγθεπνλήζσλ θ.ι.π.). Απηή ήηαλ ε Κσλ/πνιε. Πνιπεζληθή θαη θνζκνπνιίηηθε. ε πεξηνρέο, φπσο ηα Σαηαχια, ην Φαλάξη απφ ην Σδηκπαιή κέρξη ην Μαθξνρψξη ή ην Κνληνζθάιη δελ ήμεξαλ ηα Σνπξθηθά. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ησλ Νενηνχξθσλ (1908) γηα α` θνξά εηζήξρνλην ζηελ Σνπξθηθή Βνπιή νκνγελείο εθ ησλ νπνίσλ κεξηθνί δελ γλψξηδαλ Σνπξθηθά. Απφ ην άιιν κέξνο άλσ ηνπ 70% ησλ Μνπζνπικάλσλ ήηαλ αλαιθάβεηνη. Οη Σνχξθνη, βέβαηα, δελ είραλ εζληθή ζπλείδεζε. Έιεγαλ φηη είλαη Μνπζνπικάλνη, ελψ νη Κνχξδνη απνθαινχληαη «Κηνπξη» θη` νη Αιβαλνί «Αξλανχη». Οη Κνχξδνη εθηεινχζαλ ρξέε αρζνθφξσλ ζην ηεισλείν Κσλ/πφιεσο. Οη Οζσκαλνί κέρξη ην 1922 δελ ήηαλ θαινί ηερλίηεο, ζ` αληίζεζε κε ηνπο Έιιελεο. Ήηαλ, θπξίσο, ζηξαηησηηθνί, δεκφζηνη ππάιιεινη, αγξφηεο. Μηα πεξηγξαθή ησλ Σνχξθσλ σο ιανχ καο παξέρεη ν Νίθνο Απνζηνιίδεο. Χο άηνκα είλαη πεηζαξρηθνί, θαινθάγαζνη. έβνληαη ηνπο κεγαιχηεξνπο θαη δε ηνπο κνξθσκέλνπο (aydin). Αληαπνδίδνπλ ην θαιφ. Χο κάδα ιφγσ ρακεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ παξαζχξνληαη. Πηζηεχνπλ ζ` φ,ηη ηνπο ιέγνπλ ηα ΜΜΔ, νη 12

ρνηδάδεο θη` νη αμησκαηηθνί. Οη Σνχξθνη ππνθέξνπλ, αλ αληηθξίζνπλ έλα ζθπιί ζθνησκέλν. Καη η` αληίζεην. Με κεγάιε ραξά θη` απάζεηα ζθάγηαζαλ 1.500.000 Αξκελίνπο θαη ρηιηάδεο Πνληίνπο. Ο ζπγγξαθέαο παξαζέηεη παξαδείγκαηα θαινζχλεο θη` επγέλεηαο ησλ Σνχξθσλ. Οη ζχγρξνλνη, βέβαηα, Σνχξθνη κεηαβαίλνπλ ζην εμσηεξηθφ, κνξθψλνληαη θαη δηαθεξχζζνπλ φηη ηξεηο είλαη νη πξψηεο Γπλάκεηο: Οη Ζ.Π.Α., Δ...Γ. θαη Σνπξθία! ηε ζρνιή Δθέδξσλ Αμησκαηηθψλ ηνλίδεηαη φηη νη κεγαιχηεξνη ερζξνί ησλ Σνχξθσλ είλαη νη Ρψζνη θαη κεηά νη Έιιελεο. ` έλα άιιν ζεκείν ηνπ έξγνπ ηνπ ν ίδηνο ζπγγξαθέαο αλαθέξεη φηη νη Σνπξθάιεο αγξφηηζζεο απνθηνχλ 13-14 παηδηά, εθ ησλ νπνίσλ επηδνχλ 7-8. Σα 1955-1965 θάζε ηνθεηφο θφζηηδε 15 Σ. Λ. Σα θνξίηζηα εξγάδνληαη ζηνπο αγξνχο κέρξη ηα 70 θαη παληξεχνληαη απφ ηα 16. Πνιινί άλδξεο λπκθεχνληαη κε δπν ή ηξεηο γπλαίθεο ππφ ηελ ίδηα ζηέγε.ζ κηα δπκψλεη, ε άιιε πεξηπνηείηαη ηα δψα θη` ε ηξίηε ηα παηδηά, ελψ ν άλδξαο είλαη ν «αθέληεο ηνπ ζπηηηνχ». Ο κέζνο φξνο δσήο ησλ Σνχξθσλ ήηαλ ηα 36 έηε ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αη. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1920 αλήιζε ζηα 58-60 έηε θαη ζηελ πεξίνδν ηνπ 80 ζηα 60-70. 3.Ζ Κσλ/πνιε ζήκεξα (Η) Πνιπάλζξσπνο ν Γαιαηάο. Καηνηθνχζαλ πιελ ησλ Διιήλσλ- Δβξαίνη έκπνξνη, θξάγθνη. Σα κεγάια θαηαζηήκαηα, νη Σξάπεδεο θη` απνζήθεο αλήθαλ ζ` Έιιελεο θη` Δπξσπαίνπο. Σν ζπνπδαηφηεξν πξνάζηην ηεο Πφιεο ηψξα άζιην θαη νη δξφκνη άζιηνη, βξψκηθνη, κνπληνί. ΗΗ Μηα Κπξηαθή ζηελ Πφιε, 21 Απγ. 1983 Έξεκε ε κεγάιε νδφο ηνπ Πέξαλ, βξψκηθα θαηεθνξηθά ζνθάθηα ηνπ Γαιαηά Φηψρεηα παληνχ θαη θαθνκνηξηά. (Απνζηνιίδεο Ν., Παπαδφπνπινο ηέθ., αξξήο Νενθιήο, ηακαηφπνπινο Κ. θιπ.) δ.πκπεξάζκαηα: (α) Ζ Κσλ/πνιε, ινηπφλ, ήηαλ πνιπάλζξσπε κ` Έιιελεο απφ ηε Μ. Αζία, ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, ηνπ Ηνλίνπ, ηελ επεηξσηηθή Διιάδα. πνπ θαηνηθνχζαλ, δεκηνχξγεζαλ ζπλνηθίεο, πνπ ζχκηδαλ ηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο, π.ρ. Αλδξνκαραιάο. (β) Αζρνινχλην κε η` αζηηθά επαγγέικαηα (Γηαηξνί, δηθεγφξνη, έκπνξνη, ηξαπεδίηεο θιπ.), φρη γεσξγνθηελνηξφθνη. (γ) Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ θαη ηεο εξγαζίαο αλήθε ζηνπο Έιιελεο. Απφ ηηο 40 ηδησηηθέο ηξάπεδεο ηεο Απηνθξαηνξίαο, νη 12 αλήθαλ ζ` Έιιελεο, ελψ απφ ηνπο 34 ρξεκαηηζηέο, νη 18 ήηαλ Έιιελεο. (δ) Σα Διιεληθά νκηινχλην απφ ρηιηάδεο αλζξψπσλ, αθφκε θαη Σνχξθνπο ηεο Πφιεο. (ε) Γελ κπνξνχζαλ λ` αζρνιεζνχλ κε ηελ πνιηηηθή νη Κσλ/πνιίηεο, γη` απηφ θαηέθεπγαλ ζην ειιεληθφ βαζίιεην δεκνζηνγξάθνη, θαιιηηέρλεο, πνιηηηθνί θιπ. (ζη) Οη Σνχξθνη ηεο Πφιεο κέρξη ηελ επαλάζηαζε ησλ Νενηνχξθσλ ζεσξνχζαλ εαπηνχο «Μνπζνπικάλνπο». Ήηαλ θπξίσο ζηξαηησηηθνί, δεκφζηνη ππάιιεινη θη` αγξφηεο. Έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηνπο ήηαλ αλαιθάβεηνη. Ζ νηθνγέλεηα ζηελ Σνπξθία είλαη ελ πνιινίο πνιπγακηθή (νη άλδξεο δχλαληαη λα έρνπλ κέρξη θαη ηξεηο γπλαίθεο) θη` έληνλα παηξηαξρηθή. ε. ρνιεία ύιινγνη Δπαγή ηδξύκαηα Έληππα 1. ΥΟΛΔΗΑ Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ήηαλ απφξξνηα ηνπ ζπληερληαθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ «Millet». Σν 1870 ππήξραλ 105 ζρνιεία κε 15.000 καζεηέο. Σν 1912 ηα ζρνιεία αλέξρνληαλ ζε 113. Τπήξραλ ηδησηηθά Λχθεηα, πνπ εηδηθεχνληαλ ζηηο μέλεο γιψζζεο θη` επηρεηξεκαηηθέο ζπνπδέο. Ζ θνηλνηηθή εθπαίδεπζε εληζρπφηαλ απφ δσξεέο θαη ζπλδξνκέο. (α) Παηξηαξρηθό Λύθεην ζην Φαλάξη: Γηαηππψζεθε ν ηζρπξηζκφο φηη ιεηηνπξγνχζε απφ ηελ επνρή ηνπ Βπδαληίνπ, παξ` φηη ακθηζβεηήζεθε. Μεηαθέξζεθε ζηελ Ξεξνθξήλε ην 1803 θαη απφ ην 1850/2 μαλά ζην Φαλάξη κε η` φλνκα «Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ρνιή», ζηελ νπνία δίδαμαλ θαη Κχπξηνη, φπσο νη Ολνχθξηνο Μηθειιίδεο, Αληψληνο Υαξίιανο, Κσλ/λνο Φσηηάδεο θιπ. Ήηαλ ηηκή λα ιέγεηο φηη ηειείσζεο ηε ρνιή ηνπ Γέλνπο. Οη Σνχξθνη ηελ νλφκαδαλ «Ρσκέτθν Λχθεην Φαλαξίνπ». (β) Σν κεγαιχηεξν ειιεληθφ ιχθεην Θειέσλ ηδξχζεθε απφ ηνλ Κσλ/λν Εάππα, ην «Εάππεηνλ Δζληθόλ Παξζελαγσγείνλ» ην 1875. ην νηθνηξνθείν ηνπ Εαππείνπ δηέκελαλ Διιελίδεο απφ Ρνπκαλία, Βνπιγαξία θαη Ρσζία. Κάπνηνη ηζρπξίζηεθαλ φηη ην Εάππεην ήηαλ ζρνιείν νπηζζνδξνκηθφ, θάηη πνπ δελ δερφηαλ ε Δ. Υαιθνχζε. Οη Εαππίδεο δηδάζθνληαλ Φξφυλη, Adler, Οπτιιηακ Σδαίεκο. Αγλννχζαλ ηελ Σνπξθηθή νη δεζπνηλίδεο ηνπ Εαππείνπ. (γ) Σν 1893 κε δσξεέο ηνπ ηξαπεδίηε Υξεζηάθε Εσγξάθνπ θηίζηεθε ην «Εσγξάθεηνλ Γπκλάζηνλ» κε ζεηηθή θαηεχζπλζε. (δ) Ο Παηξηάξρεο Ησαθείκ Γ` ζπλδέζεθε κε ηελ ίδξπζε ζρνιείσλ ζηελ Πφιε. Ήζειε έλα πνιπεζληθφ ζρνιείν γηα Δπξσπαίνπο, φπνπ ζα δηδάζθνληαλ μέλεο γιψζζεο θαη ηελ Σνπξθηθή. Τπήξρε ε Παηξηαξρηθή ζρνιή Γισζζψλ ζην Beyoglu (Πέξαλ) ην 1909. Ίδξπζε ην Ησαθείκεην (1879) Παξζελαγσγείν ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Παηξηαξρείνπ κέρξη ην 1922. 13

(ε) ηε Υάιθε ηδξχζεθε ε Ηεξά Θενινγηθή ρνιή (1849). Σα ηειεπηαία ρξφληα (1971) νη Σνχξθνη έθιεηζαλ ηε ρνιή, θαζψο θαη ην Παηξηαξρηθφ Σππνγξαθείν. Σν Παηξηαξρείν δηαηήξεζε κφλν ηνγπκλαζηαθφ ηκήκα, ελψ νη Σνχξθνη ηε ζπλέδεζαλ κε ηε Θενινγηθή ρνιή ηνπ Παλ/κίνπ Άγθπξαο. ηε Υάιθε, επίζεο, ππήξρε ε Δκπνξηθή ρνιή (1892).Μεηά ην 1922 νη Σνχξθνη ηελ κεηέηξεςαλ ζε ηνπξθηθή λαπηηθή αθαδεκία. Έιιελεο θη` Αξκέληνη απφθνηηνη ηεο Δκπνξηθήο ρνιήο ζπκκεηείραλ ζηελ πξνζπάζεηα εθδπηηθνπνίεζεο ηεο νζσκαληθήο θνηλσλίαο. (ζη) Σν Galata Seray Lycée ήηαλ πνιπεζληθφ νζσκαληθφ ζρνιείν ηδξπζέλ ην 1868. (δ) Άιια εθπαηδεπηήξηα ήηαλ ην «Κεληξηθφλ Παξζελαγσγείνλ» ζην Πέξαλ (1850), ε Αζηηθή ρνιή Γαιαηά, ε Μαξάζιεηνο ρνιή Φαλαξίνπ (1900) ηα «Εαθεηξνπνχιεηα Δθπαηδεπηήξηα» Σδηβαιή, ην «Δπγελίδεηνλ», ηα «Ζλσκέλα Δθπαηδεπηήξηα» ζην Κνληνζθάιη, φια επηαηάμηα ή νθηαηάμηα. Τπήξραλ θη` ε «Ρνβέξηεηνο Αξξέλσλ» θαη ην «Constantinople College» Θειέσλ, ακεξηθάληθα θνιιέγηα κε καζεηέο απ` φιεο ηηο ρψξεο ησλ Βαιθαλίσλ. (Μήιιαο Αθχιαο, Alexandris A., Καξδαξάο Υξήζηνο, Μεηαιιελφο Γεψξγηνο, Γξηηζφπνπινο Σ., Ρνΐδεο ηπιηαλφο, Μπφδε νχια) Αξηζκεηηθά δεδνκέλα γηα ηα ζρνιεία Κσλ/πόιεσο Σα δηδαθηήξηα θαηά ην 1870 ήηαλ 104, εθ ησλ νπνίσλ Παξζελαγσγεία 19, ειιεληθά ζρνιεία αξξέλσλ 37. Τπήξραλ 56 αιιεινδηδαθηηθά ζρνιεία αξξέλσλ. Οη δηδάζθαινη ήηαλ 245, εμ απηψλ 40 γπλαίθεο. Οη καζεηέο ήηαλ πεξί ηνπο 9.730, εθ ησλ νπνίσλ νη άξξελεο ήηαλ 7.093. Ο αξηζκφο ησλ Οξζνδφμσλ θαηνίθσλ είλαη γχξσ ζηηο 250.000, άξα 4,4% είλαη καζεηέο. Πξν ηνπ 1922 επί πιεζπζκνχ 364,459 Διιήλσλ ζ` φιν ην λνκφ Κσλ/πφιεσο ππήξραλ 158 ζρνιεία αξξέλσλ κε 586 δαζθάινπο, 19.084 καζεηέο θαη 79 ζρνιεία ζειέσλ κε 247 δαζθάιεο θαη 10.485 καζήηξηεο. Δλ φισ 237 ζρνιεία, 632 δάζθαινη θαη 29.929 καζεηέο. Ο Johnson ην 1921 έιεγε: «Δάλ θάπνηνο κεηαβή απφ ην έλα ζρνιείν ζη` άιιν, ζηηο εθθιεζίεο, ζηηο ιέζρεο θαη ηξάπεδεο, ζη` αηκνπιντθά γξαθεία, ηφηε ζα δηαπηζηψζεη επίδξαζε ηεο ειιεληθήο θνηλφηεηαο ζηελ Πφιε.» Σν 1920-21 ππήξραλ 166 ειιεληθά ζρνιεία κε 24.296 καζεηέο ζηελ Πφιε. Καηά ην 1923-24 νη καζεηέο ήηαλ 15.766. Σν 1925 έγηλαλ 8.515 θαη ην 1928 5.293. Μεηά ην 1923 έπξεπε λα δηδάζθνληαη ε Σνπξθηθή Ηζηνξία θαη γιψζζα, αιιά θη` νη Έιιελεο δάζθαινη έπξεπε λα γλσξίδνπλ Σνπξθηθά. Σν «Διεχζεξνλ Βήκα» (30-9-34) παξαηήξεζε φηη ην 1934 νη καζεηέο πεξηνξίζηεθαλ ζην Πέξαλ ζηνπο 1444, ίζσο ιφγσ ηνπ λφκνπ 2007. Σν 1933/4 ε ειιεληθή θνηλφηεηα είρε 38 ζρνιεία κε 7.667 καζεηέο, 252 δαζθάινπο ειιεληθήο θαη 182 ηνπξθηθήο γιψζζαο. Σν 1983 απφ ηα 5 Λχθεηα κφλν ην «Εσγξάθεην» είρε Έιιελα δηεπζπληή. Με ην λφκν 222/1961 φια ηα κεηνλνηηθά ζρνιεία ηέζεθαλ ππφ ηελ επνπηεία ηνπ ηκήκαηνο Ηδησηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη δελ ζεσξνχληαλ «θνηλνηηθά». 1923 1964 1970 1978 1981 ΑΡΗΘΜΟ ΜΑΘΖΣΧΝ 15.000 5.000 3.930 1.147 816 ΑΡΗΘΜΟ ΥΟΛΔΗΧΝ ΜΔΖ 08 06 06 06 06 ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΑΡΗΘΜΟ ΥΟΛΔΗΧΝ 85 42 42 22 20 ΣΟΗΥΔΗΧΓΟΤ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΑΡΗΘΜΟ ΝΖΠΗΑΓΧΓΔΗΧΝ 70 04 - - - (Alexandris A., φ.π. ζ. 287) Γηα ηα ειιεληθά εθπαηδεπηήξηα ηεο Κσλ/πνιεο δηεμήρζε δηήκεξν πκπφζην κε ηνλ ηίηιν «Πφιε θαη Παηδεία»,πνπ νξγάλσζε ν χιινγνο Κσλ/πνιηηψλ (Καιιηζέαο). Οη εξγαζίεο πνπ πεξηιακβάλνληαλ ζηνλ ηφκν «Πφιε θαη Παηδεία»(1997), Διιεληθά Γξάκκαηα, Αζήλα. (Alexandris A., θ.α.). 2. ΤΛΛΟΓΟΗ 14

χκθσλα κε ην «Πφιε θαη Παηδεία» (1997), Διιεληθά Γξάκκαηα (ζ.ζ.23-24) νη χιινγνη πνπ ηδξχζεθαλ ζηελ Πφιε, δχλαληαη λα δηαθξηζνχλ σο εμήο: (1) Φηιεθπαηδεπηηθνί, (2) Θξεζθεπηηθνί Φηιαλζξσπηθνί (3) Απνδήκσλ (4) γηα ηελ ελίζρπζε ηεο Μεγάιεο ηνπ Γέλνπο ρνιήο (5) εηδηθνχ θχθινπ ελδηαθεξφλησλ (6) πληερλίεο, επαγγεικαηηθνί θαη ζπλεηαηξηζηηθνί. Έηζη κε βάζε ηελ σο άλσ επξεία δηαίξεζε κέρξη ην 1922 ππήξραλ 500 επσλπκίεο ζπιιφγσλ ζηελ Πφιε. Νσξίο ηε δεθαεηία ηνπ 1870 ππήξραλ 26 ζχιινγνη. εκαληηθφηεξνο ήηαλ ν «Διιεληθφο Φηινινγηθφο χιινγνο» ηδξπζείο ην 1861 θη` έρσλ ζηε δηάζεζε ηνπ βηβιηνζήθε κε 50.000 ηφκνπο. Μεηαμχ ησλ 1861 1923 νη χιινγνη ήηαλ 162. Ξερσξηζηή ζέζε έρνπλ νη : «Φίιεξγνο Δηαηξεία» (1866), ιέζρε «Κπςέιε», «Βπδάληηνλ», «Μλεκνζχλε» (1866). Πέξαλ απηψλ αλαθέξνπκε ηνπο : «Διιεληθή Λέζρε» ζην Πέξαλ «Μαθεδνληθή αδειθφηεηα», «Ζπεηξσηηθφ χιινγν», «Μηθξαζηάηηθν» θιπ. Ζ ειιεληθή θνηλφηεηα Βεβεθίνπ είρε ζχιινγν. Αλαθέξνληαη αθφκε νη: «Διιεληθή Φηιφκνπζνο Δηαηξεία Παιιάο», «Μηθξαζηαηηθφο Φηιεθπαηδεπηηθφο χιινγνο» (1907), «Δξκήο» θιπ. (Μήιιαο Αθχιαο, Μνχηζνγινπ Β., Alexandris A., Μπφδε νχια θιπ.). 3. Δπαγή Ηδξύκαηα Αλαθέξνληαη ηα: (α) Δζληθά θηιαλζξσπηθά θαηαζηήκαηα κε ην λνζνθνκείν ηνπ Βαινπθιή θη` άζπιν ςπραζζελψλ έθηαζεο 17.000 m 2. Πεξηειάκβαλαλ 40 θηίξηα ρσξεηηθφηεηαο 2.000 θιηλψλ. Μέρξη ην 1910 εζεσξείην έλα απφ ηα πην πξνεγκέλα ησλ Βαιθαλίσλ (β) Οξθαλνηξνθείν ζηελ Πξίγθεπν (γ) Οξθαλνηξνθείν Θειέσλ ζηε λήζν Πξψηε (δ) Δπγελίδεην ζπζζίηην ζην Πέξαλ (Παπακηραιφπνπινο Κ., Alexandris A) 4. Νανί Μνλέο (Σν θεθάιαην απηφ δελ πεξηιακβαλφηαλ ζην αξρηθφ θείκελν ηεο κεηαπηπρηαθήο δηαηξηβήο ηνπ 2000.) Μεηά ηελ Άισζε (1453), φινη νη βπδαληηλνί λανί θαηέζηεζαλ ηεκέλε, πιελ ηξηψλ: ηεο Αγίαο Δηξήλεο πνπ κεηαηξάπεθε απνζήθε, ηνπ Άε Γηψξγε ηνπ Κππαξηζζά ζηα Φσκαζηά θαη ηεο Αγίαο Μαξίαο ησλ Μνγγφισλ ζην Φαλάξη. Αλάκεζα ζηηο εθθιεζίεο πνπ έγηλαλ ηδακηά πεξηιακβάλνληαη ε Πακκαθάξηζηνο, πνπ νη Σνχξθνη νλνκάδνπλ «Φεηρηέ ηδακί», ν Άγηνο Ησάλλεο ν Βαπηηζηήο, ην «Αρκέη Παζά ηδακί», ε Αγία Θενδνζία «Γθηνπι ηδακί» θιπ. (Παπαδφπνπινο ηέθαλνο(1978),αλακλήζεηο απφ ηελ Πφιε,., ζ.ζ. 158-159). Νανί αλαθέξνληαη θαη ζην Αζαλαζηάδεο Σίηνο (2003), Οη Παηξηάξρεο, εθδ. ΑΠΟΓΔΤΜΑΣΗΝΖ. Δλδεηθηηθά παξαηίζεληαη ηα νλφκαηα ησλ: Παλαγίαο ηεο Καθαηηαλήο (ζ. 49), Αγίαο Σξηάδνο (ζ. 53), εξγίνπ θαη Βάθρνπ, ζήκεξα ηεκέλνπο (ζ. 61), κνλήο Παληνθξάηνξνο (ζ. 63), κνλήο ηνπδίνπ (ζ. 77), κνλήο Υψξαο, ζήκεξα κνπζείνπ (ζ. 79), Αγίαο Παξαζθεπήο ζηνλ Κεξάηην (ζ. 87), Αγίνπ Κσλ/λνπ Τςσκαζείσλ (ζ. 89), Εσνδφρνπ Πεγήο (ζ. 139), Αγ. Γεκεηξίνπ Σαηανχισλ (ζ. 145), Αγ. Γεκεηξίνπ (ζ. 151), παηξηαξρηθνχ λανχ ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ζην Φαλάξη (ζ. 193), ησλ Αγίσλ Απνζηφισλ, πξψηνπ παηξηαξρηθνχ λανχ κεηά ηελ Άισζε. Δλ ζπλερεία ηε ζέζε ηνπ θαηέιαβε ε κνλή ηεο Παλαγίαο ηεο Πακκαθαξίζηνπ κέρξη ην 1587. Καηφπηλ ην Παηξηαξρείν κεηαθέξζεθε ζην λαφ ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ Ξπιφπνξηαο έσο ην 1602. Έθηνηε κέρξη ζήκεξα παξακέλεη απφ ην λαφ ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ζην Φαλάξη (ζ.211) Γηα ηνπο λανχο ησλ Δηζνδίσλ ηεο Θενηφθνπ, ησλ Αγίσλ Κσλ/λνπ θαη Διέλεο θαη ηεο Αγίαο Σξηάδνο, βι. Μπφδε νχια, Ο Διιεληζκφο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, Διιεληθά Γξάκκαηα ζ.ζ. 84-93 Σνλ Ηνχλην ηνπ 1931 ν Ουίηκσξ αλέιαβε ηελ επζχλε θαζαξηζκνχ ησλ κσζατθψλ ηεο Αγίαο νθίαο. Σφηε έκειιε λα κεηαηξαπεί ν πεξηθαιιήο λαφο ζε κνπζείν «Έπαπζαλ ηα λακάδ θαη νη θσλέο ηνπ κνπεδίλε απφ ηνλ κηλαξέ Ήην απφθαζη ηνπ Κεκάι Αηαηνχξθ. Δίρε αλψηεξε αληίιεςε ησλ πξαγκάησλ θαη ην θπξηψηεξν, ίζσο δελ ήην ζε θαιάο ζρέζεηο κε ηνλ ηζιακηζκφ. Φξνλνχζε φηη ν κνπζνπικαληζκφο εδεκίσζε ην ηνπξθηθφ έζλνο» (Παπαδφπνπινο ηέθ., φ.π., Ζ Αγία νθία, ζ.ζ. 117-119) ηηο Δθθιεζίεο ηεο Πεξαίαο, φπσο είλαη ν Υξηζηφο ησλ Μπνζηαλίσλ θαη Άγηνο Ησάλλεο, ε Πξσηνθθιεζηά ησλ Γαιαηηαλψλ θαη ν Άγηνο Νηθφιανο ζηα Αζβεζηάδηθα αλαθέξεηαη ην Δπηά Ζκέξεο, (έλζεην αθηέξσκα), Πέξαλ, 6 Οθησβξίνπ 2002, ζ.ζ. 9-11, εθεκ. ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ Οη Πξηγθεπηαλνί αλήγεηξαλ ην λαφ ηνπ Αγίνπ Γεκεηξίνπ ζηελ Πφιε. Απφ ην ζεηζκφ ηνπ 1894 ζηελ Πξίγθεπν θαηέπεζαλ ελ κέξεη αη κνλαί ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ θαη ηνπ Υξηζηνχ (Μήιιαο Αθχιαο, Ζ Πξίγθεπνο, φ.π., ζ.ζ. 94, 115) 15

ηε Υάιθε επξίζθνληαη ε Μνλή ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ ηνπ θξεκλνχ, ε Παλαγία Κακαξηψηηζζα, νη ζθήηεο ηνπ Αγίνπ ππξίδσλνο θαη ηεο Μεηακνξθψζεσο [Μήιιαο Αθχιαο (1984), Ζ Υάιθε ησλ Πξηγθεπνλήζσλ, «Άγξα», απφ ην ρεδηάγξακκα ηεο Υάιθεο. (ρέδην Α.Μ.) Αξρηθά γηα ηα θαηαζηήκαηα δελ ππήξραλ κέξεο αξγίαο. Δξγαζία θαη ηηο Κπξηαθέο. «Μφλν απφ Κπξηαθή ζε Κπξηαθή ηα πξσηλά εθ πεξηηξνπήο, παξαθνινπζνχζαλ ηελ πξσηλή ιεηηνπξγία ζηελ Δθθιεζία ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ ζην Σδηκπαιί ή ηνπ Αγίνπ Θεξάπνληα ζην ηξθεηδί. Ζ κφλε κέξα αξγίαο ήηαλ ε κέξα ηεο Μπαινπθιηψηηζζαο, ε γηνξηή ηεο Εσνδφρνπ Πεγήο, ηελ Παξαζθεπή ηεο Γηαθαηλεζίκνπ ηνπ Πάζρα.» ηαδηαθά θαζηεξψζεθε ε Κπξηαθή σο αξγία ζηε Βαζηιεχνπζα κεηά ην χληαγκα ηνπ 1908. «ηηο αξρέο, κάιηζηα, ηα κπαθαιφπαηδα νπιηζκέλα κε νκπξέιεο εμαλάγθαδαλ λα θιείζνπλ φζα παληνπσιεία δελ ηεξνχζαλ ηελ αξγία ηεο Κπξηαθήο (Μπφδε νχια, Πνιίηηθε θνπδίλα, εθδ. Αζηεξηζκφο, ζ. 54). 5. Αλάπηπμε ηνπ ηύπνπ Σππνγξαθεία Σν 1870 θπθινθνξνχζαλ νη εθεκεξίδεο «Σειέγξαθνο», «Βπδαληίο», «Αλαη. Αζηήξ», «Οκφλνηα», «Δπηάινθνο», «Θεαηήο», «Αλαηνιή». Αλαθέξνληαη, αθφκε, ε «Δθθιεζηαζηηθή αιήζεηα», «Νένο Πνηκήλ», «Σαρπδξφκνο», «Moniteur Oriental»θαη «Spectateur d`orient». Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ήηαλ ε εθεκεξίδα «Νενιφγνο» (1866) ηδξπζείζα απφ ηνλ Καξπελεζηψηε ηαχξν Βνπηπξά. αηηξηθέο ήηαλ νη «Γηνγέλεο», «Μψξνο», θη ν «Πέιεθπο». Παξαηίζεληαη αθφκε νη ηίηινη ησλ εθεκεξίδσλ «Παηξίο» (1910) ηνπ Κεζηζφγινπ, «Πξφνδνο», «Ακεξφιεπηνο» ηνπ Α. Καβαθάθε, ζαηηξηθή ε «Άλσ- Κάησ» ηνπ Νηειηγθηαβνχξε. Έηζη κέρξη θαη ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αη. εθδίδνληαλ 9 ειιεληθέο, 9 αξκεληθέο, 7 γαιιηθέο, 3 βνπιγαξηθέο, 2 αγγιηθέο, 2 εβξατθέο, 1 γεξκαληθή, 1 αξαβηθή θη 7 νζσκαληθέο πνιηηηθέο εθεκεξίδεο (Βηληενηαηλία, Παηδεία θαη ρνιεία ησλ Ρσκηψλ ηεο Πφιεο (1998), χλδεζκνο ησλ ελ Διιάδη Εσγξαθεησηψλ). ηελ Κσλ/πνιε ππήξραλ θαη ηππνγξαθεία, φπσο ην Παηξηαξρηθφ ην ηδξπζέλ απφ ηνλ Παηξηάξρε Κχξηιιν Λνχθαξη (17νο αη.), ησλ Παζπαιιή θαη Κνξνκειά, ησλ Δπαγγειηλνχ Μηζαειίδε, Γεκεηξίνπ Ξέλε, Η. Βξεηνχ θιπ. (ηαπξάθεο Κ., Μνχηζνγινπ Β., βνιφπνπινο Κ., Παπαδφπνπινο ηέθαλνο, Μπφδε νχια). ζη. Ο θνζκνπνιίηηθνο ραξαθηήξαο ησλ Κσλ/πνιηηώλ (α) Οξηζκφο: Κνζκνπνιηηηζκφο είλαη ε ζεσξία ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν άλζξσπνο είλαη θαη` εμνρήλ πνιίηεο ηνπ θφζκνπ θαη δεπηεξεπφλησο κέινο ελφο θξάηνπο ή έζλνπο: ζπλψλπκν: ν δηεζληζκφο. Ο ηξφπνο δσήο ηνπ θνζκνπνιίηε ραξαθηεξίδεηαη απφ ππέξβαζε ησλ εζληθψλ παξαδφζεσλ, ηαμίδηα ζην εμσηεξηθφ, απφθηεζε εκπεηξηψλ θη` αθνκνίσζε επηξξνψλ απφ πνιιέο θαη δηάθνξεο θνηλσλίεο θαη πνιηηηζκνχο. Ο θνζκνπνιηηηζκφο ζπλδέζεθε θαηά πξψηνλ κε ηε ζχιιεςε ηεο αλζξσπφηεηαο σο ελφηεηαο. Ζ ζησηθή «θνζκφπνιε» ζπγθέληξσλε φινπο ηνπο αλζξψπνπο θαη ζενχο. ην δηάβα ηνπ ν θνζκνπνιηηηζκφο ζήκαηλε ην ελδηαθέξνλ γηα αλζξψπνπο θαη ηφπνπο ηεο μέλεο. Οη θνζκνπνιίηεο ηαμηδεχνπλ θη` εθκαλζάλνπλ μέλεο γιψζζεο. Απνηεινχλ πξντφλ ηξηψλ παξαγφλησλ: ηεο ελφηεηαο, εηξήλεο, θη` ειεπζεξίαο. Ο θνζκνπνιηηηζκφο, σζηφζν, δελ ηαπηίδεηαη κε ην δηεζληζκφ, αιι` έρνπλ θνηλή ξίδα. Ο ηειεπηαίνο βαζίδεηαη ζηελ ππέξβαζε ηεο έλλνηαο ηνπ «έζλνπο», ελψ ν θνζκνπνιηηηζκφο ζεσξεί ηε ζχλνιε αλζξσπφηεηα σο κνλαδηθή θνηλσληθή νκάδα θαη ζηεξίδεηαη αλνρή έλαληη ηεο Δηεξφηεηαο. (Μπακπηληψηεο Γεψξγηνο, Κνπικάζεο Π., Παπαξίδνο Αληψλ.). Βάζεη ησλ αλσηέξσ νξηζκψλ, πνπ δελ ζπκπίπηνπλ πιήξσο, ε Κσλ/πνιε είρε θνζκνπνιίηηθν ραξαθηήξα πξν ηνπ 1923 θαη δελ είλαη ε ζχγρξνλε απνθιεηζηηθά ηνπξθφθσλε Κσλ/πνιε. Ζ πξσηεχνπζα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ήηαλ πνιπεζληθή, ζηαπξνδξφκη Αλαηνιήο θαη Γχζεο. Οη Έιιελεο θάηνηθνί ηεο αζρνινχληαη κε η` αζηηθά επαγγέικαηα θαη δε κε ην εκπφξην. Δίλαη θνηλσλία αλνηθηή κ` επηδφζεηο ζηα γξάκκαηα θαη ηνλ πνιηηηζκφ, φπσο δηαπηζηψζακε ζηηο πξνεγνχκελεο ελφηεηεο.. ηα θείκελά ηνπο νη ζπγγξαθείο ρξεζηκνπνηνχλ ηε ιέμε «θνζκνπνιίηηθνο» ζε φιεο ηηο παξαιιαγέο. Γξάθεη ε Δ. Υαιθνχζε: Ζ «Βαζηιίο ησλ Πφιεσλ» δελ είλαη πηα ρξπζειεθάληηλνο πχξγνο! Σα θάζηξα ηεο αλνίμαλε θαη ζηα ζηαπξνδξφκηα ηεο δηαζηαπξψλνληαη νη πνιηηηζκνί Αλαηνιήο θαη Γχζεο.. Πξηλ ην 1923 εάλ νη Σνχξθνη ήηαλ ην θπξηαξρνχλ πιεζπζκηαθφ ζηνηρείν ηεο Πφιεο, νη Έιιελεο δηαηήξεζαλ ηε δεχηεξε ζέζε ζην θνζκνπνιίηηθν κσζατθφ (Cosmopolitan mosaic) ηεο Πφιεο. πλππήξραλ ηα δπν ζηνηρεία ρσξίο ην έλα λ` αθνκνηψζεη ην άιιν. Ζ αζπλήζεο απηή ζπκβίσζε δηήξθεζε πέξαλ ησλ 500 εηψλ. 16

Ζ Κσλ/πνιε ηνπ 19νπ αη. κε κεγαινπξεπή θηίξηα θαη πιεζπζκφ πνηθίισλ εζλνηήησλ είρε θνζκνπνιίηηθν ραξαθηήξα. Οη Οζσκαλνί γηα ζξεζθεπηηθνχο ιφγνπο δελ κάζαηλαλ μέλεο γιψζζεο. Έηζη ην θελφ απηφ θαιχθζεθε απφ κε Μνπζνπικάλνπο θαη κάιηζηα Έιιελεο.(Υαιθνχζε Διέλε, Alexandris A., Μνχηζνγινπ Β., Μήιιαο Αθχιαο). Οη Ρσκηνί ηεο Κσλ/πνιεο ήηαλ αζηνί, ηδίσο απφ ην β` ήκηζπ ηνπ 19νπ αη. Χο αζηηθή θνηλσλία (Οη Έιιελεο ηεο Πφιεο) ήηαλ αλνηθηή έλαληη ηεο θιεηζηήο νζκαληθήο. Οη ζρέζεηο Διιήλσλ Σνχξθσλ ήηαλ επηθαλεηαθέο, αγνξαίεο. Γελ ππήξμε πξαγκαηηθή ζπκβίσζε. Ήηαλ «θνηλσληθέο» θαηά ηνλ Tönnies θη` φρη «θνηλνηηθέο». Ζ Πφιε ήηαλ «θνζκφπνιε» θη` ν ραξαθηήξαο ηεο θνζκνπνιίηηθνο. Βάξαηλε πεξηζζφηεξν ε ηδηφηεηά ηεο σο «Βαζηιεχνπζαο» παξά σο πξσηεχνπζα ηνπ νζσκαληθνχ θξάηνπο. Οη Έιιελεο ζηελ Πφιε ήηαλ κεηνλφηεηα θαηά πιάζκα Γηθαίνπ, αθνχ Μνπζνπικάλνη έκελαλ, ζ` απηή σο δηνηθεηηθνί ππάιιεινη θαη ζηξαηησηηθνί κε ηηο νηθνγέλεηεο ηνπο. Σν «Αλαηνιηθφ δήηεκα» εμέθξαδε ηελ αληίθαζε αλάκεζα ζ` έλα αλαρξνληζηηθφ πνιηηεηαθφ κφξθσκα θαη ηελ αλάγθε γηα γλήζην πνιηηηθφ εθδεκνθξαηηζκφ, πνπ λα εθθξάδεη ηα αλεξρφκελα κε κνπζνπικαληθά αζηηθά ζηξψκαηα. Έηζη ζ` αμηνπνηείην ν πνιππνιηηηζκηθφο ηεο ραξαθηήξαο θαη ζα πξνβαιιφηαλ ην ειιεληθφ ζηνηρείν. Ζ Δ. Υαιθνχζε αλαθέξεη: «ηελ επνρή κνπ ε Πφιε, αλ θαη πξσηεχνπζα ηεο Σνπξθηθήο Απηνθξαηνξίαο, ήηαλ κηα πφιε δηεζλήο. Μπνξνχζεο λα ζπλελλνεζείο ζε νπνηαδήπνηε γιψζζα, θπξίσο ηα Διιεληθά! Οη δξφκνη ηεο Πφιεο είραλ γεκίζεη κε ηεξάζηηεο ξεθιάκεο ζηνπο ηνίρνπο, ηππσκέλεο κε κεγάια ειιεληθά γξάκκαηα: «Πηθ Φξηλ», ηα θαιχηεξα κπηζθφηα ηνπ Λνλδίλνπ ηελ επνρή κνπ ε Πφιε ήηαλ κηα δηεζλήο πξσηεχνπζα. Απφ ηελ Γεξκαλία καο εξρφηαλ ε κπχξα «Νηνχλθει», απφ ηε Γαιιία ηα νηθηαθά ζθεχε ηνπ «Μπφλ Μαξζέ». ( αξξήο Νενθιήο, Δηζαγσγή ζην Ν. Απνζηνιίδεο, Υαιθνχζε Διέλε, Μπφδε νχια, βνιφπνπινο Κσλ/λνο, Δμεξηδφγινπ Υαξ.). Ο θνζκνπνιηηηζκφο απηφο, βεβαίσο, δελ εξρφηαλ ζε αληίζεζε κε ηελ ηήξεζε ησλ θσλ/πνιίηηθσλ παξαδφζεσλ, δηφηη ε απνδνρή θη` ε αλνρή πξνο ηνπο άιινπο δελ ζπλεπάγεηαη θαη` αλάγθελ άξλεζε ησλ παηξίσλ εζψλ θη` εζίκσλ. Έηζη ν Κσλ/πνιίηεο ήηαλ θνζκνπνιίηεο, αιιά ηαπηφρξνλα δελ είρε απαξλεζεί ηελ ηδηαίηεξε πνιηηηζκηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Γξάθεη ε Δ. Υαιθνχζε: «Λέλε πσο ε κεγάιε ζεκαζία ησλ ενξηψλ βξίζθεηαη ζη` φηη κε ηελ αλαβίσζε παιαηψλ εζίκσλ θαη ηξφπσλ δσήο ζπλδέεηαη ην παξφλ κε ην παξειζφλ θαη ζπληεξείηαη ε παξάδνζε» Ζ ζπγγξαθέαο δελ κπνξνχζε λ` αληηιεθζεί ηελ χπαξμε αλνηθηψλ θαηαζηεκάησλ σο αξγά ην βξάδπ ηελ παξακνλή ενξηψλ ζηελ Αζήλα. Κάπνπ αιινχ ζεκεηψλεη: «ηελ Πφιε ε Καζαξά Γεπηέξα δελ ήηαλ κέξα εμφδνπ, νχηε γηνξηήο. Ήδε απφ ην απφγεπκα ηεο Κπξηαθήο, ν εζπεξηλφο ζήκαλε φηη κπαίλνπκε ζε πεξίνδν λεζηείαο θαη πξνζεπρήο». (Υαιθνχζε Διέλε, φ.π., ζ.ζ. 129-131, 197). Μεηά ηελ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή νη Σνχξθνη πξνζπάζεζαλ λα εδξαηψζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ «θνζκνπνιίηηθε» Πφιε (Cosmopolitan Constantinople) επηρεηξψληαο λα πιήμνπλ νηθνλνκηθά ηνπο Έιιελεο ηεο Πφιεο. Ζ ζπγρψλεπζε Σνχξθσλ θαη Υξηζηηαλψλ, ηδηαίηεξα ησλ Διιήλσλ, ζηάζεθε αδχλαηε ιφγσ δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζκνχ θαη ζξεζθείαο. (Alexandris A., φ.π., ζ. 105). Πεξαίλνληαο ν θνζκνπνιηηηζκόο ησλ Κσλ/πνιηηώλ, ηδίσο πξν ηεο πλζήθεο ηεο Λσδάλλεο ήηαλ αλακθηζβήηεηνο. Ζ Κσλ/πνιε ήηαλ κηα δηεζλήο πξσηεύνπζα, θνζκόπνιε θαη πνιπεζληθή. Οη Ρσκηνί αζθνύζαλ αζηηθά επαγγέικαηα, κάζαηλαλ μέλεο γιώζζεο, νξγαλώλνληαλ ζε πιιόγνπο. Ζ θνηλσλία ηνπο ήηαλ αλνηθηή θαη αλεθηηθή πξνο ηηο άιιεο εζλόηεηεο ηεο Κσλ/πνιεο κε ηαπηόρξνλε ηήξεζε ησλ ειιεληθώλ ηνπηθώλ παξαδόζεσλ. δ1 Σν ζέαηξν * ζηελ Κσλ/πνιε κέρξη ην 1922. * Πεδνπνχινπ Γηνχιε (2004), Σν ζέαηξν ζηελ Κσλ/πνιε (1900-1922), 3 ηφκνη, αδεκνζίεπηε δηδαθηνξηθή δηαηξηβή, ηκήκα Θεαηξηθψλ πνπδψλ Αζελψλ. Οη Φαλαξηψηεο πξσηνγλψξηζαλ ηε δξακαηνπξγία ηεο Δπξψπεο σο αλάγλσζκα, θπξίσο κέζσ ησλ θεηκέλσλ ηνπ Μνιηέξνπ θαη ηνπ Ηηαινχ Goldoni. ηα 1758 ν Αλαζηάζηνο νπγδνπξήο κεηέθξαζε ηνλ Αλαγλσξηζκφ ηεο εκηξάκηδνο ηνπ Μεηαζηαζίνπ. ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη. απηέο νη επηθαλείο νηθνγέλεηεο ζ` ενξηαζηηθέο ηνπο ζπγθεληξψζεηο «καθξηά απφ ηα αδηάθξηηα βιέκκαηα ηνπ δχζπηζηνπ Σνχξθνπ ζπγθεληξψλνληαη θαη δηαβάδνπλ ζηηράθηα δηνξγαλψλνπλ θαη ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο» (Σακπάθε Άλλα, Σν Θέαηξν σο θνξέαο Παηδείαο, ζ.ζ. 136,138-139). 17

ην κέγαξν ηνπ Ρψζνπ πξνμέλνπ Εαράξνθ ζ` έλα απφ ηα λεζηά ηνπ Βνζπφξνπ πεξί ην 1815, λένη έπαηδαλ ζθελέο ηεο Αζπαζίαο (1813)θαη ηεο Πνιπμέλεο, ηξαγσδηψλ ηνπ Φαλαξηψηε Ηαθσβάθε Ρίδνπ Νεξνπινχ. Σν πνιίηηθν ζέαηξν ζα γλσξίζεη ζηηγκέο αθκήο ζην δεχηεξν ήκηζπ ηνπ 19νπ αη. κε απνθνξχθσκα κεηά ην 1870 κε 1880 (Σακπάθε Άλλα, Θέαηξν θαη θνηλσλία ζηα ΗΣΟΡΗΚΑ, ηεχρ. 200, ζ.ζ. 40-41). Ο Διιεληθφο Φηινινγηθφο χιινγνο Κσλζηαληηλνππφιεσο (ΔΦΚ) βάζεη ησλ ηίηισλ ησλ αλαθνηλψζεψλ ηνπ ή ησλ δεκνζίσλ καζεκάησλ έζηξεςε ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζην αξραίν ζέαηξν. Δμαίξεζε απεηέιεζαλ νη παξνπζηάζεηο ησλ Γθξηκπνγηέλησθ, Ρψζνπ ζπγγξαθέα (1898) θαη Ίςελ (1907). Σν λενειιεληθφ ζέαηξν ζα πεξηιεθζεί ζηηο πξνηηκήζεηο ηνπ πνιχ αξγφηεξα κε ζρεηηθή δηάιεμε ηνπ Γηνλ. Σαβνπιάξε ην 1892. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ ΔΦΚ ζπλδέζεθε κε ηελ ίδξπζε Δζληθνχ Θεάηξνπ ζηελ Κσλ/πνιε. Σν ειιεληθφ επαγγεικαηηθφ ζέαηξν εληζρχεη ην χιινγν απηφ κ` έζνδα ησλ παξαζηάζεσλ ηνπ. Με ην ζίαζν «Μέλαλδξν» ηνπ Γηνλ. Σαβνπιάξε ν ΔΦΚ αλέβαζε ζην ζέαηξν «Χδείνλ» ηελ Αληηγφλε ηνπ νθνθιή (1900),(ηακαηνπνχινπ Βαζηιάθνπ Υξπζφζεκηο (2000), Σν Θέαηξν θαη νη ειιεληθέο ζπζζσκαηψζεηο ζηελ Κσλ/πνιε ζην Ο Έμσ Διιεληζκφο, ζ.ζ. 151,154-156) Δπηπιένλ ν ΔΦΚ ζέζπηζε «γηα ηελ ηφλσζε ηεο ζχγρξνλεο ζεαηξηθήο δεκηνπξγίαο» ην Γξακαηηθφ Αγψλα κε ηε βξάβεπζε δχν πξσηφηππσλ έξγσλ (ηξαγσδίαο θαη θσκσδίαο). Σα ππνβιεζέληα έξγα δελ ππήξμαλ η` αλακελφκελα θαη γη` απηφ ν δηαγσληζκφο ηα έηε 1908, 1909 θαη 1910 θξίζεθε άγνλνο. Σν 1911 βξαβεχηεθε Ζ Αλζνχια, ην δξακαηηθφ έξγν ηνπ Θ. Θσκά (ηακαηνπνχινπ Βαζηιάθνπ Υξπζφζεκηο, φ.π., ζ. 157). Οη πξψηεο δεκφζηεο παξαζηάζεηο (1858-1860) έιαβαλ ρψξα ζην Γαιαηά, ζην «Καθελείνλ ησλ Πνπιηψλ» θαη θαηφπη ζην ζέαηξν «Νανχκ» ηνπ ηαπξνδξνκίνπ κε πξσηνβνπιία ησλ Γηνλπζίνπ Σαβνπιάξε, Γεσξγίνπ Νηθεθφξνπ, Βαζ. Αλδξνλφπνπινπ θιπ. Παίρηεθαλ ζπγγξαθείο φπσο νη Μνιηέξνο, Αιθηέξη θαη Μφληη (λενθιαζηθηζκφο), Β. Οπγθφ, αίμπεξ κε κεηαθξάζεηο ηνπ Γεκ. Βηθέια, Γνπκάο (παηέξαο θαη πηφο), ίιεξ, Γθέηε θιπ. Γεκηνπξγήζεθαλ θαη αμηφινγνη ηνπηθνί εξαζηηερληθνί ζίαζνη: Διιεληθφο Φηινδξακαηηθφο χιινγνο Αηζρχινο, Γξακαηηθφο Θίαζνο Οκφλνηα, Θίαζνο Απφιισλ, Διιεληθφο Γξακαηηθφο χιινγνο «νθνθιήο» (Σαηαχια), Γξακαηηθφο χιινγνο «νθνθιήο» (Πέξαλ) θιπ. (Σακπάθε Άλλα, Θέαηξν θαη θνηλσλία, φ.π., ζ.ζ. 41,42).ηαλ απνηεθξψζεθε ην ζέαηξν Νανχκ, ζηε ζέζε ηνπ θηίζηεθε ην γαιιηθφ ζέαηξν Αιθαδάξ, πνπ είρε ηελ ίδηα ηχρε. «Σν ζέαηξν Μλεκαηαθίσλ ζψδεηαη κέρξη ηεο ζήκεξνλ ην ζέαηξνλ Βέξδε, θαηφπηλ Χδείνλ (ζήκεξνλ Δθιαίξ) Απ` απηφ ην ζέαηξνλ επέξαζαλ φινη νη ηφηε ειιεληθνί ζίαζνη ηνπ αλαγελλσκέλνπ λενειιεληθνχ ζεάηξνπ, εζχρλαδε δε φινο ν θαιφο θφζκνο ηεο κεζαίαο ηάμεσο, δηφηη ε αξηζηνθξαηία ηεο Πφιεο, εμέληδε θαη παξεθνινχζεη ηνπο μέλνπο κεγάινπο ζηάζνπο Ο Αιεμηάδεο, νη αδειθνί Σαβνπιάξε, ν Λεθαηζάο κε ηα αημπήξεηα έξγα, ν Μπνλαζέξαο, ν Λεπεληψηεο, ν Υξπζνκάιιεο, ε Δπαγγειία Ρνχζνπ, ε Αηθαηεξίλε Βεξψλε * Σν ζέαηξνλ ειεηηνχξγεη Σξίηελ, Πέκπηελ, άββαηνλ θαη Κπξηαθήλ Θεξηλά, ζέαηξα ήζαλ ζηα Μλεκαηάθηα, ην ζεκεξηλφ Μνληέξλ, φπνπ έπαηδαλ ζπλήζσο γαιιηθνί ζίαζνη νπεξέηηαο Αη ζέζεηο δηεηηκψλην 5 θαη 7,5 ή 10 γξφζηα, ελψ ζην ρεηκεξηλφ Βέξδε ε Α' ζέζηο είρελ 20 γξ. ε Β' ζέζηο 10 θαη ην ππεξψνλ 5γξ. Σν θαινθαίξη ν θφζκνο εδείθλπε πεξηζζνηέξαλ ζεαηξνθηιίαλ, γεληθψο φκσο δελ ππεζηεξίδεην ην ζέαηξνλ. (Καξαβίαο Ν. Η. (1933), Άιινηε θαη Σψξα, ζ.ζ. 63-64). *Θηαζάξρεο θαη πξσηαγσληζηέο. δ2. Ζ κνπζηθή θίλεζε Παλεγύξηα γηνξηέο «Δμαηξεηηθή κνπζηθή θίλεζε δελ είρε πνηέ ε Κσλ/πνιηο ια ηα θαιά ζπήηηα είρνλ πηάλν Μνλδνιηλάηαη ππήξραλ ηφηε πνιιαί ηαο ενξηάο ηνπ ζπεηηνχ εμεκεξψλνλην κε ιαηέξλα ή έγρνξδα φξγαλα ηνπο δξφκνπο ζε παιαηνηέξαο επνράο έπαηδνλ άξπα θαη θιάνπην Ηηαινί ή Πνισλνί πιαλφδηνη νξγαλνπαίθηαη. Ζ ιαηέξλα επξνηηκάην δηα ηνπο ρνξνχο έλεθα ηνπ κνπζηθνχ ξπζκνχ ηεο» (Καξαβίαο Ν. Η., φ.π., ζ. 99). Γηάζεκνο θαιιηεξγεηήο ηνπ ιατθνχ ηξαγνπδηνχ ππήξμε ν Κσλ/πνιίηεο Φαλαξηψηεο Βαζίιεηνο ηδεξήο, πνπ δηεχζπλε ηα Πνιηηάθηα, φκηιν κνπζηθψλ, «κηα νξρήζηξα ζαλ καληνιηλάηα (ηφηε ιεγφηαλ Δζηνπδηαληίλα)». Μεηέβε ζηε κχξλε ην 1898 θαη ζε ζχληνκν δηάζηεκα θαηφξζσζε λα αλαδεηρζεί εθεί θαη «λα θαζηεξψζεη απηφ πνπ νλνκάζηεθε κπξλατθή Δζηνπδηαληίλα (Παπαδάθεο Δ. Γηψξγνο ζηα ΗΣΟΡΗΚΑ, ηεχρ. 200, ζ. 46). (ηελ Πφιε γίλνληαλ παλεγχξηα πνπ ζπλέπηπηαλ κε ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο, φπσο ζην Κνπζθνπληδνχθη, ζην Αξλανχηθηντ ή ζηα Σαηαχια. Καηά ηελ δηάξθεηά ηνπο «παξεηεξνχλην ράξηηλαη ζεκαίαη, ιαηέξλαη, θπζαξκφληθαη θαη ξαθνπνζία κε ρνξνχο ππαίζξηνπο». 18

Ζ θαζαξά Γεπηέξα ήηαλ ε ενξηή ησλ Σαηαχισλ. Απηφ ην κπαθιαρνξάλη ππήξμε «ελ παλάξραηνλ έζηκνλ» Γηνξηαδφηαλ επίζεο ν Κιείδσλαο ζηηο 23 Ηνπλίνπ (Καξαβίαο Ν. Η., φ.π., ζ.ζ. 98-99,101,79) «Ζ πεξίθεκε πνιίηηθε βεγγέξα δηεηεξήζε επί πνιχ, έσο φηνπ έζβεζε κε ηαο λέαο ζπλεζείαο ζπλεζξνίδνλην (ζε θάζε ζπίηη) κία δχν νηθνγέλεηαη θαη έπαηδνλ ραξηηά (ζθακπίιη) Δζεξβίξεην γιπθφ θαη ηζάη κε ζεκίηηα ηεο λπθηφο Δηο ηαο γηνξηεξάο εκέξαο ερνξεχνλην ρνξνί κε ιαηέξλα ή ςηιά φξγαλα, αιιά ηφηε δηήξθεη ε εζπεξίο κέρξη πξσίαο θαη δελ σλνκάδεην βεγγέξα ηηο βεγγέξαηο σθείινλην πιείζηα ζπλνηθέζηα Πεξίθεκαηο ήζαλ αη βεγγέξαη ηνπ παιαηνχ Φαλαξηνχ.» ( Καξαβίαο Ν. Η., φ.π., ζ. 83, Μπφδε νχια). ε. Ο πνιηηηθόο ξόινο ησλ Κσλ/πνιηηώλ ζηε Βαζηιεύνπζα κέρξη ζήκεξα (Γελ πεξηιακβαλόηαλ ζην θείκελν ηνπ κεηαπηπρηαθνύ πνλήκαηνο) Ο θαζεγεηήο Νενθιήο αξξήο ζηελ πξψηε ζπλέληεπμή ηνπ ζηνλ γξάθνληα ζηηο 3 Μαΐνπ 2000 επεζήκαλε κεηαμχ ησλ άιισλ: «πδεηνχζα κε ηνλ Σίην Αζαλαζηάδε, δεκνζηνγξάθν, φηη εκείο νη Κσλ/πνιίηεο δελ αλαδείμακε θαλέλαλ πνιηηηθφ Ο Σίηνο Αζαλαζηάδεο κνπ απαληά: Γίθαην έρεηο. Γηαζέηνπκε γλσζηά νλφκαηα ζηελ νηθνλνκηθή δσή, ζηελ Δπηζηήκε, πνιηηηθνχο φρη. Πνηνο ν ιφγνο; Μα νη Κσλ/πνιίηεο ήηαλ κεηνλφηεηα ζηεξεκέλε πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ θη` ν Μπαθάικπαζεο εμειέγε ζπκπησκαηηθά κε ηνπο Βεληδειηθνχο». (Ηαθσβίδεο Υξ. Ησάλλεο (2000), Οη Κσλ/πνιίηεο ηεο Αζήλαο, φ.π., ζ.ζ.67-68) Παξά ηε δηνηθεηηθή θαη πνιηηηθή ηζρχ ησλ Φαλαξησηψλ (ζ. 16 ηνπ παξφληνο πνλήκαηνο) θαη ην Σαλδηκάη ην 19ν αη. (ζ. 17 ηεο δηαηξηβ. απη.) νη Έιιελεο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο δελ είραλ εμαζθαιίζεη ηελ νπζηαζηηθή ηζφηεηα κε ηνπο Σνχξθνπο Οζσκαλνχο ππεθφνπο θαη ηα παξαδνζηαθά πξνλφκηα ηνπ «Millet» πιήγεθαλ αξρηθά απφ ηνπο Νενηνχξθνπο (1909), φηαλ εηζήρζε ην θνηλφ νζσκαληθφ ζχζηεκα. Μάιηζηα ν φξνο Cemaat (θνηλφηεηα) αληηθαηέζηεζε ην «Millet» (φ.π., ζ. 18 ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο). Ο ηξφπνο δηεμαγσγήο ησλ νζσκαληθψλ εθινγψλ πξνθάιεζε ηε δπζαξέζθεηα ησλ Διιήλσλ. ην ζχλνιν ησλ 230 εδξψλ ηνπ νζσκαληθνχ θνηλνβνπιίνπ νη Έιιελεο θαηέιαβαλ 27 (11,7%), νη Βνχιγαξνη 5 (2,2%), νη έξβνη 4 (1,7%), νη Αξκέληνη 10 (4,3%), νη Δβξαίνη 2 (0,8%) θαη νη Μνπζνπικάλνη 182 (79,3%). Οη 18 βνπιεπηέο ησλ Διιήλσλ πξνέξρνληαλ απφ ηα βηιαέηηα Κσλ/πφιεσο, Αξρηπειάγνπο θαη Ατδηλίνπ (κχξλεο), ελψ νη ππφινηπνη 9 απφ ηα βηιαέηηα ηεο Θεζζαινλίθεο, Αδξηαλνχπνιεο, Ησαλλίλσλ, Σξαπεδνχληαο θαη Μνλαζηεξίνπ. (Η.Δ.Δ. (1997), ηφκ. ΗΓ, ζ.ζ. 255-256) Ζ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ γηα ηε ζηξαηησηηθή ζεηεία, αληί ηνπ θεθαιηθνχ θφξνπ (1908) πξνθάιεζε πξνβιήκαηα. Οη πεξηζζφηεξνη Έιιελεο πξνηηκνχζαλ λα κεηαλαζηεχζνπλ. Σν 1908 εκθαλίζηεθαλ κφλν 12 θιεξσηνί απφ ηνπο 1000 ηεο πεξηνρήο Μπξηνθχηνπ θαη Πεξηζηάζεσο γηα ζηξάηεπζε. ηελ Κσλ/πνιε ε εθεκεξίδα «Tanin» (Ζρψ), φξγαλν ηνπ Έλσζηο θαη Πξφνδνο ησλ Νενηνχξθσλ, ηαζζφηαλ θαηά ηνπ Διιεληζκνχ θαη ηνπ Παηξηαξρείνπ. Σν Μάην ηνπ 1914 ν Οηθνπκεληθφο Θξφλνο αλαγθάζηεθε ιφγσ ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ Νενηνχξθσλ λα θιείζεη ηηο εθθιεζίεο, φπσο θαη ην 1890. Σν κέηξν αλαθιήζεθε κε ηελ γεληθή επηζηξάηεπζε ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο θαηά ηνλ Α` Παγθφζκην Πφιεκν (Η.Δ.Δ., φ.π., ζ. 360) Ο δηνξαηηθφο Παηξηάξρεο Ησαθείκ ν Γ` ακέζσο κεηά ηελ επαλάζηαζε ησλ Νενηνχξθσλ ηφληζε ζηνλ Κσλ/λν παλνχδε: «Σίπνηε δελ έρνκελ λα αλακέλσκελ απφ ηνλ ζσβηληζκφ ησλ αλζξψπσλ απηψλ. Αγψλεο αξρίδνπλ, γηα λα κπνξέζνπκε λα θξαηήζνπκε απηφ εδψ ην ζπίηη».(γάκηζαο Νηθφιανο, Ζ αγσλία ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο, φ.π., ζ. 47). Με ηελ έθξεμε ηνπ Α` Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ (1914) «ρηιηάδεο Ρσκηψλ ηεο Πφιεο ζηξαηνινγήζεθαλ, αξθεηνί δε άιινη θξπθζήθαλ». Γηα λα κε ζηξαηνινγεζεί έλαο Σνχξθνο ή ηνπξθηθήο ηζαγέλεηαο ξαγηάο έπξεπε λα πιεξψζεη ην κπεληέι (αληηζήθσκα), 45 ρξπζέο ηνπξθηθέο ιίξεο θαη` έηνο. Πνιινί απφ ηνπο θπγνζηξάηνπο εθξχπηνλην ζηα ηαβάληα ησλ νηθηψλ ηνπ ηαπξνδξνκίνπ, γη` απηφ νλνκάζηεθαλ «Σαβάλ Νηακπνπξνχ» (ηάγκα ηνπ ηαβαληνχ) (Παπαδφπνπινο ηέθαλνο, φ.π.. ζ.ζ. 55-56). Ο Αιέμεο Αιεμαλδξήο επηζεκαίλεη φηη νη Έιιελεο θαη νη Αξκέληνη απνηεινχζαλ ηελ πιεηνλφηεηα ζηα πιαίζηα ηεο νζσκαληθήο δηπισκαηηθήο ππεξεζίαο. ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1880, ζε ζχλνιν 23.826 θξαηηθψλ ιεηηνπξγψλ ζηελ Κσλ/πνιε κφλν 248 Έιιελεο (1,2%) θαηείραλ ζέζεηο ζηα αλψηεξα θιηκάθηα ηεο δηνηθεηηθήο κεραλήο. 19

«Με πξννπηηθή ζην θαζαξά πνιηηηθφ πεδίν, ζα ήηαλ δπλαηφλ, ζπκπεξαζκαηηθά, λα δηαπηζησζεί φηη νη επηθαλέζηεξνη απφ ηνπο Έιιελεο ηεο Πφιεο δελ θαηφξζσζαλ λα εμαζθαιίζνπλ ηελ πξφζβαζε ζηα αλψηεξα αμηψκαηα ηεο πνιηηείαο». Απηφο ήηαλ ν γεληθφο θαλφλαο. Ο Αιέμαλδξνο Καξαζενδσξήο π.ρ. ην 1878 ππνπξγφο ησλ Δμσηεξηθψλ θαη Γηθαηνζχλεο ή ν άββα Παζάο, πθππνπξγφο θαη ππνπξγφο εμσηεξηθψλ ην 1880 απνηεινχλ εμαηξέζεηο (βνιφπνπινο Κσλ/λνο, Κσλζηαληηλνχπνιε, φ.π., ζ.77). Μεηά ηελ Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή 103.000 Κσλ/πνιίηεο ζεσξήζεθαλ (εηακπιί) εγθαηεζηεκέλνη θαη κε αληαιιάμηκνη. Δμ απηψλ νη 73.000 ήηαλ κε ηνπξθηθή ηζαγέλεηα θαη νη 30.000 Έιιελεο ππήθννη (Η.Δ.Δ., ηφκ. ΗΣ, ζ. 510). Αλαθέξζεθαλ ζηα 4α δ ν κεηνλνηηθφο ραξαθηήξαο ησλ Διιήλσλ ηεο Κσλ/πνιεο θαη νη δηψμεηο πνπ ππέζηεζαλ απφ ην ηνπξθηθφ θαζεζηψο σο ηηο κέξεο καο (ζ.ζ. 21-22 ηεο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο.). Δπηζεκαίλεηαη φηη «ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 θαηαξγήζεθε θαη ε πξαθηηθή ηεο παξνπζίαο Διιελνξζφδνμσλ κεηνλνηηθψλ βνπιεπηψλ ζην ηνπξθηθφ Κνηλνβνχιην, κηα πξαθηηθή πνπ είρε εγθαηληαζηεί απφ ηνλ Κεκάι Αηαηνχξθ, ην 1935. Οη βνπιεπηέο απηνί ήηαλ: Νηθφιανο Σαπηάο, (1935-43), Μηράιεο Καγηφγινπ (1943-46), Βαζίιεηνο Κφλνο (1946-50), Νηθφιανο Φαθαηζέιιεο (1945-50), Αρηιιέαο Μφζρνο (1950-57), Αιέμαλδξνο Υαηδφπνπινο (1954-60), Υξήζηνο Ησαλλίδεο (1957-60) θαη ν γεξνπζηαζηήο Λάζθαξεο Καινχδεο (1960-61) (φ.π., ζ. 513). Γηα πνην πνιηηηθφ ξφιν λα κηιήζεη θαλείο, φηαλ ην 1997 ε ηνπξθηθή θπβέξλεζε πξνζπάζεζε λα θαζαηξέζεη ηελ εθνξεπηηθή επηηξνπή ηεο Ηεξάο Θενινγηθήο ρνιήο ηεο Υάιθεο πξνθαιψληαο ηε δηεζλή αληίδξαζε; (ζ. 515). Δγθαηέιεηςαλ νη Κσλ/πνιίηεο ηε Βαζηιεχνπζα ιφγσ ησλ πεξηνξηζκψλ θαη ησλ απνπληθηηθψλ ζπλζεθψλ ηεο πεξηφδνπ 1955-1975. Ο Ζξαθιήο Μήιιαο αλαθεξφκελνο ζηελ πεξίνδν κεηά ην 1955 ηνλίδεη φηη «θάζε κέξα ζην ζρνιείν ιέγακε ηνλ ηνπξθηθφ εζληθφ χκλν, επαλαιακβάλακε ην ζχλζεκα ηη επηπρήο πνπ είκαη Σνχξθνο αληηκεησπίδακε κε ζιίςε ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, ρσξίο φκσο λα δεηάκε ην δίθην καο, ήκαζηαλ πάληα ζησπεινί θαη εχθνινο ζηφρνο γηα επηζέζεηο» (ζ.516). Ο θαζεγεηήο Νενθιήο αξξήο ζε ζπλέληεπμή ηνπ ζηελ πνιίηηθε εθεκεξίδα ΑΝΑΣΟΛΖ ΣΟΝ Ηαλνπάξην ηνπ 1993 ηφληζε φηη «θαλέλαο ερέθξσλ Κσλ/πνιίηεο δελ είλαη δηαηεζεηκέλνο λα επηζηξέςεη θάησ κάιηζηα απφ ηηο ζπλζήθεο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί ζηηο κέξεο καο (ζηελ Σνπξθία)» (ζ. 517), (Αιεμαλδξήο Αιέμεο, Διιελνξζφδνμε κεηνλφηεηα ζηελ Σνπξθία ζηελ Η.Δ.Δ., ηφκ. ΗΣ, ζ.ζ. 510-517) Ο Αθχιαο Μήιιαο είλαη απνθαιππηηθφο: φηαλ εξσηψληαη νη Κσλ/πνιίηεο «γηαηί θχγαηε;», «θχγακε, ιέεη θαη άιιαμε ν ηφπνο. Ση λα ηνπο πεηο, ηη λα ζρνιηάζεηο; Γελ έρνπλ νη πεξηζζφηεξνη αθνχζεη γηα θάπνηνπο πξσηφγλσξνπο θαηαζηξνθηθνχο θφξνπο, γηα θαηαζρέζεηο πεξηνπζηψλ, γηα ηηο νκαδηθέο ζηξαηνινγίεο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 40, δελ ηνπο κίιεζε θαλείο γηα ηα επηεκβξηαλά, γηα ηηο καδηθέο εθείλεο απειάζεηο αλζξψπσλ πνπ δελ έθηαημαλ ζε ηίπνηα. Καη επηκέλνπλ: «Γηαηί θχγαηε;» Πψο λα ηνπο πεηο πσο ππήξμαλ ρξφληα πνπ ν Σχπνο παξφηξπλε ην ιαφ λα κε ζπλαιιάζζεηαη κε ηνπο Ρσκηνχο, πνπ θνηηεηέο εκπφδηδαλ ηελ είζνδν ζηα ξσκέηθα θαηαζηήκαηα ηνπ Πέξαλ, πνπ θάπνηε ην παηδί ζνπ ξσηνχζε, κε κάηηα γεκάηα αζσφηεηα. «Γηαηί δελ θάλεη, ιέλε, λα κηιάσ Διιεληθά ζην δξφκν;» (Δπηά Ζκέξεο Πέξαλ, έλζεην αθηέξσκα, ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ, φ.π., ζ. 32). Λακβάλνληαο ππ` φςηλ η` αλσηέξσ ζπκπεξαίλνπκε όηη ν πνιηηηθόο ηνπο ξόινο πξν θαη κεηά ην 1922 ππήξμε αλύπαξθηνο, γηαηί (α) έδσζαλ έκθαζε ζηηο ηξαπεδηθέο εκπνξηθέο δξαζηεξηόηεηεο θαη γεληθόηεξα ζηελ άζθεζε επαγγεικάησλ ηνπ ηδησηηθνύ ηνκέα. (β) Αζρνιήζεθαλ επίζεο κε ηηο ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα. (γ) Γελ θαηείραλ ζέζεηο ζηηο πςειόηεξεο βαζκίδεο ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο, παξά ηελ ύπαξμε θαηά θαηξνύο Διιήλσλ θνξέσλ αλσηάησλ αμησκάησλ ηνπ νζσκαληθνύ θξάηνπο (δ) Οη δηώμεηο πνπ πθίζηαλην πξηλ θαη κεηά ην 1922 θαη ν θόβνο πνπ ηνπο δηαθαηείρε ηνπο κεηέηξεπαλ ζε κηα ζησπειή κεηνλόηεηα. 20