ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΙΡΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΦΙΑΛΤΗΣ

Η ΚΡΙΣΗ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΕΞΟΥΣΙΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ 25 1 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΟΝΕΙΡΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΦΙΑΛΤΗΣ Επί οκτώ δεκαετίες, από την ιστορική ομιλία του Κωλέττη στην Εθνοσυνέλευση, τον Ιανουάριο του 1844, μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον Αύγουστο του 1922, η Μεγάλη Ιδέα του αλυτρωτισμού και της εξωτερικής επέκτασης ήταν το «Πιστεύω» του ελληνικού καπιταλισμού. Το όραμα του Βενιζέλου για την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» έγινε στάχτη μαζί με τον ελληνικό στόλο, στο λιμάνι της Σμύρνης. Από εκείνη τη στιγμή, οι αστικές δυνάμεις υπέφεραν από διαρκή αμφισβήτηση της ηγεμονίας τους απέναντι στο ανερχόμενο εργατικό κίνημα και την Αριστερά. Η στρατιωτική τους επικράτηση στον εμφύλιο πόλεμο, μετά την ΕΑΜική επανάσταση επικράτηση που έγινε δυνατή μόνο χάρη στα στρατεύματα του Τσόρτσιλ και τις βόμβες Ναπάλμ του Τρούμαν είχε τεράστιο κόστος για την ελληνική αστική τάξη. Την καταδίκασε σε ρόλο υποτελούς εταίρου του αμερικανικού, κυρίως, ιμπεριαλισμού, σε μια χώρα την οποία ακόμη και εφημερίδες του Παλατιού, όπως η Καθημερινή της Ελένης Βλάχου, περιέγραφαν ως «αθλιέστατο προτεκτοράτο». Το 1958, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έρχεται να προσφέ-

26 ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ρει στην τάξη του την τελευταία Μεγάλη Ιδέα του ελληνικού καπιταλισμού. Την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, η οποία θα υλοποιηθεί επί προεδρίας του, το 1981. Μέσω της ένταξης, η παλιά Ψωροκώσταινα, η οποία βρισκόταν ήδη σε τροχιά ταχείας εκβιομηχάνισης, φιλοδοξούσε να μπει στο κλαμπ των αναπτυγμένων χωρών του δυτικού κόσμου. Παράλληλα, η ελληνική ολιγαρχία ήλπιζε ότι η ένταξη στην ΕΟΚ θα τερμάτιζε την υποτελή σχέση της έναντι της Αμερικής, μετατρέποντάς τη σε ισότιμο εταίρο των ισχυρών ότι ως μέλος του ευρωπαϊ κού κέντρου θα εξασφάλιζε εγγυήσεις για τα σύνορά της έναντι της τουρκικής απειλής και ότι η οικονομική άνθηση στο πλαίσιο της ΕΟΚ θα αποσπούσε τη συναίνεση των λαϊκών στρωμάτων στο σύστημα, επιτρέποντας στην ολιγαρχία να βγει από το ανώμαλο, απολυταρχικό καθεστώς της μετεμφυλιακής κομουνιστοφαγίας και να μετεξελιχθεί σε σταθερή, κοινοβουλευτική δημοκρατία. Η ευρωπαϊκή Μεγάλη Ιδέα επέτρεψε στις αστικές δυνάμεις να ηγεμονεύσουν στη μεταπολίτευση, μετά την ήττα των μεγάλων εργατικών και αντιιμπεριαλιστικών αγώνων της περιόδου 1975-1980. Είχε ισχυρή επίδραση σε τμήμα των λαϊκών δυνάμεων, που εκφράζονταν πολιτικά από το ευρωκομουνιστικό ΚΚΕ εσωτερικού και το εκσυγχρονιστικό ρεύμα του ΠΑΣΟΚ. Η οκταετία Σημίτη (1996-2004) σηματοδότησε το ζενίθ του ευρωπαϊσμού. Η απογείωση του Χρηματιστηρίου, ο πυρετός της κατανάλωσης η Αθήνα έφτασε να είναι η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα με τα περισσότερα Καγιέν, μετά τη Μόσχα, η επέκταση του ελληνικού κεφαλαίου στο βαλκανικό Ελντοράντο, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 και κυρίως η ένταξη στην Ευρωζώνη δημιούργησαν την εικόνα της «ισχυρής Ελλάδας». Μιας Ελλά-

Η ΚΡΙΣΗ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΕΞΟΥΣΙΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ 27 δας που εντάσσεται πλέον στο σκληρό πυρήνα ενός από τα τρία ιμπεριαλιστικά κέντρα του κόσμου και συγκλίνει οικονομικά με τις ισχυρότερες ευρωπαϊκές οικονομίες. Η παλιά Ψωροκώσταινα φαντασιωνόταν ότι είχε γίνει πια ένα Βέλγιο ή μια Αυστρία της Ανατολικής Μεσογείου. Αιώνες μοιάζουν να μας χωρίζουν σήμερα από εκείνη την τόσο κοντινή εποχή. Η αναγκαστική προσγείωση στην πραγματικότητα, που έφερε η παγκόσμια κρίση της τελευταίας πενταετίας, ήταν εξαιρετικά σκληρή για τον ελληνικό καπιταλισμό. Τα όνειρα ευημερίας και ισχύος που έχτιζε επί μισό αιώνα αποδείχθηκαν πύργοι στην άμμο. Μέσα σε πολύ λίγο χρόνο, έγινε φανερό ότι η πλασματική ανάπτυξη των προηγούμενων χρόνων στηριζόταν σε πήλινα πόδια και ότι η ένταξη στην ΕΟΚ/ΕΕ αρχικά και στην ΟΝΕ στη συνέχεια ήταν μέρος όχι της λύσης, αλλά του ίδιου του προβλήματος. Παρά τους υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης της εποχής Σημίτη και Κώστα Καραμανλή, ο ελληνικός καπιταλισμός έπασχε από αυξανόμενη έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Το 2008, η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα αντιστοιχούσε μόλις στο 59% της αμερικανικής και ήταν η χαμηλότερη από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, με μόνη εξαίρεση την Πορτογαλία. Το εμπορικό της έλλειμμα είχε διογκωθεί μέσα σε μία δεκαετία από 12,2% σε 18,4% του ΑΕΠ, εκτινάσσοντας το δημόσιο χρέος, ενώ την ίδια χρονιά το σύνολο της Ευρωζώνης εμφάνιζε μικρό πλεόνασμα. Βασικός παράγοντας που οδήγησε σ αυτή τη στρεβλή, μη βιώσιμη ανάπτυξη ήταν η ένταξη στην ΕΟΚ/ΕΕ Μια ιμπεριαλιστική δομή που δεν υπηρετεί τη σύγκλιση των αδύνατων με τους ισχυρούς, αλλά την ανισόμετρη ανάπτυξη, αναπαράγο-

28 ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ντας τη δομική πόλωση ανάμεσα σε «κέντρο» και «περιφέρεια». Βεβαίως, κέντρο και περιφέρεια, Βορράς και Νότος μοιράζονται, στις συνθήκες της κρίσης, μια κοινή μοίρα: την αποδόμηση του όποιου «κοινωνικού κράτους». Ωστόσο, η διαδικασία αυτή εξελίσσεται ασύμμετρα. Οι ευρωπαϊκές χώρες του κέντρου πλησιάζουν ολοένα και περισσότερο το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της Βόρειας Αμερικής, ενώ οι χώρες της περιφέρειας, όπως η Ελλάδα, βαδίζουν στο δρόμο της Λατινικής Αμερικής, αναπαράγοντας σχέσεις υποτέλειας με το κέντρο. Η χρυσή εποχή του ελληνικού καπιταλισμού ήταν από το 1960 έως το 1979, προτού η Ελλάδα ενταχθεί στην ΕΟΚ. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο μέσος ετήσιος ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης της Ελλάδας εκτοξεύεται στο εκπληκτικό επίπεδο του 8,6% και είναι ο μεγαλύτερος από όλες τις καπιταλιστικές χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, με μόνες εξαιρέσεις την Ιαπωνία και την Ισπανία. Βασικός κινητήρας της οικονομικής μεγέθυνσης είναι η δυναμικά αναπτυσσόμενη βιομηχανία. Αντίθετα, μετά την ένταξη στην ΕΟΚ η οποία έρχεται σε μια δυσμενή οικονομική συγκυρία, καθώς ο παγκόσμιος καπιταλισμός έχει μπει σε εποχή ύφεσης οι τάσεις αντιστρέφονται. Από το 1981 μέχρι το 1995, το ΑΕΠ μένει στάσιμο ή αναπτύσσεται αναιμικά. Η βιομηχανική και η αγροτική παραγωγή της χώρας συρρικνώνονται. Τα ελληνικά προϊόντα δεν αντέχουν στον ανταγωνισμό με εκείνα χωρών πολύ υψηλότερης παραγωγικότητας της εργασίας ή πολύ χαμηλότερου κόστους παραγωγής, μετά την κατάργηση των τελωνειακών φραγμών που επέβαλε η κοινή αγορά. Τα πράγματα γίνονται ακόμη δυσκολότερα μετά την ένταξη στην ΟΝΕ, αφού αυτή στερεί από την Ελλάδα την τελευταία ζώνη άμυνας, την υποτίμηση του εθνικού

Η ΚΡΙΣΗ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΕΞΟΥΣΙΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ 29 νομίσματος προς τόνωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της. Να γιατί ο νέος κύκλος ισχυρής οικονομικής μεγέθυνσης, από το 1996 μέχρι το 2006, στηριζόταν σε σαθρότατες βάσεις. Με τη βιομηχανική και την αγροτική παραγωγή να έχουν συρρικνωθεί, η «ανάπτυξη» στηριζόταν κυρίως στην κατανάλωση. Αυτό έγινε δυνατό χάρη στο φθηνό χρήμα που διοχέτευε στις ελληνικές τράπεζες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων. Με τη σειρά τους, οι τράπεζες προσέφεραν με μεγάλη ευκολία δάνεια, δίνοντας ώθηση στην αγορά κατοικίας και στην κατανάλωση. Τα μεγάλα έργα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων και η εκμετάλλευση της φθηνής, μεταναστευτικής εργατικής δύναμης έδωσαν πρόσθετη ορμή στην αναπτυξιακή δυναμική αυτής της περιόδου. Όλα αυτά, όμως, είχαν ημερομηνία λήξης. Η ώρα της αφύπνισης ήρθε τον Απρίλιο του 2010, με την είσοδο της καταχρεωμένης Ελλάδας στη μνημονιακή κοιλάδα των δακρύων. Ραγδαία υποβάθμιση Τα Μνημόνια που ακολούθησαν έφεραν την απότομη υποβάθμιση της χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και της θέσης της στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 20% και οι άνεργοι αυξήθηκαν από 450.000 σε 1.345.715. Θα πρέπει να ανατρέξει κανείς στην Αμερική της Μεγάλης Ύφεσης, της δεκαετίας του 1930, για να βρει ιστορικά προηγούμενα τόσο βίαιης οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής σε ειρηνική περίοδο. Η «ισχυρή Ελλάδα» μετατράπηκε σε χώρα πε-

30 ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ριορισμένης ευθύνης, υπό καθεστώς Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, ανάλογου με εκείνον που της επιβλήθηκε το 1897, τέσσερα χρόνια μετά το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαρίλαου Τρικούπη. Όπως τότε, έτσι και τώρα, οι διεθνείς τοκογλύφοι τη μεταχειρίζονται με την ωμότητα που επέδειξε ο σαιξπηρικός Σάιλοκ απέναντι στον άτυχο οφειλέτη του: αφού δεν μπορείς να με ξεπληρώσεις σε χρήμα, θα με ξεπληρώσεις με κομμάτια από τη σάρκα σου! Τότε μας έπαιρναν τους φόρους από τα κρατικά μονοπώλια στο αλάτι, στο πετρέλαιο, στα σπίρτα, στη σμύριδα, στα τελωνεία και πάει λέγοντας. Σήμερα, ακόμη χειρότερα, προωθούν τον αφελληνισμό της εθνικής οικονομίας. Η κυβέρνηση Σαμαρά εννοεί να επαναφέρει την Ελλάδα στα χρόνια που οι κάτοικοι της Αθήνας έπαιρναν ρεύμα από την ΠΑΟΥΕΡ και νερό από την ΟΥΛΕΝ. Ο ΟΤΕ, με καθαρά κέρδη 119,7 εκ. πέρσι, θα παραδοθεί στην Deutsche Telekom. Η ΔΕΗ, με κέρδη 558 εκ. το 2010 και 693 εκ. το 2009 προορίζεται για τις γαλλικές GFF και EdF, αλλά και για τη γερμανική Siemens, γνωστή για τις τόσο αποδοτικές επενδύσεις της στο ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας μας. Ο ΟΠΑΠ, ίσως η πιο κερδοφόρα εταιρεία του Δημοσίου, παίρνει σειρά να εκποιηθεί αντί τιμήματος που είναι ζήτημα αν θα καλύψει τα κέρδη τριών μηνών. Με την εκποίηση του Ελληνικού έναντι των πετροδολαρίων του Κατάρ, ολόκληρη η παράκτια ζώνη από το Φάληρο μέχρι το Σούνιο προορίζεται να γίνει μια τεράστια τσιμεντούπολη, κατ ευφημισμόν αττική Ριβιέρα κάνοντας να ωχριά ακόμη και η πολιτική του Μητσοτάκη της δεκαετίας του 90, που είχε βαλθεί να δώσει το Λαγονήσι και τον Πάτροκλο (Γαϊδουρονήσι) στο γιο του Ισραηλινού πρωθυπουργού Αριέλ Σαρόν για να ανοίξει καζίνο. Με δεδομένη την κατάρρευση των

Η ΚΡΙΣΗ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΕΞΟΥΣΙΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ 31 χρηματιστηριακών αξιών λόγω κρίσης μέσα σε ένα μόνο χρόνο η μετοχή της ΔΕΗ έχασε το 75% της αξίας της είναι φως φανάρι ότι θα πρόκειται για ιδιωτικοποιήσεις «μπιρ παρά». Στον ειδικό λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος, όπου κατατίθενται τα χρήματα των δανειακών δόσεων σχεδόν αποκλειστικά για να πληρώνουμε τους πιστωτές, πηγαίνουν και τα έσοδα από το ξεπούλημα των κρατικών επιχειρήσεων. Οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους σφετερίζονται αναίμακτα τα στρατηγικά υψώματα της ελληνικής οικονομίας, αρχίζοντας από τις τράπεζες, όπου, βάσει του Μνημονίου 3, τοποθετούνται επίτροποι από την Κομισιόν. Μέσω των τραπεζών, οι οικονομικοί γκαουλάιτερ Βερολίνου και Βρυξελλών θα υποχρεώσουν σε επιθετικές εξαγορές ή συγχωνεύσεις στρατηγικής σημασίας ελληνικές επιχειρήσεις του παραγωγικού τομέα από τα πετρελαιοειδή και τις κατασκευαστικές εταιρείες μέχρι τους εκδοτικούς ομίλους που είναι καταχρεωμένες στις τράπεζες. Τα πράγματα εξελίσσονται πάνω στο μοντέλο που είχε περιγράψει με απίστευτο κυνισμό, τον περασμένο Σεπτέμβριο, στο περιοδικό Der Spiegel, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών, Χανς-Πέτερ Κάιτελ: «Ολόκληρη η Ελλάδα πρέπει να μετατραπεί σε Ειδική Οικονομική Ζώνη της Ευρωζώνης, με την αναγκαία δανειακή βοήθεια, αλλά και με τη μόνιμη εγκατάσταση Ευρωπαίων αξιωματούχων»! Εν ολίγοις, από το όραμα του «Βελγίου» ή της «Αυστρίας» της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα κατρακύλησε στη θέση του υποτελούς εταίρου. Μια μισοαποικία χρέους, τόσο «ισότιμη» έναντι των Γερμανών στο πλαίσιο της ΕΕ όσο ισότιμο είναι το Μεξικό με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο της NAFTA, κοινής αγοράς της Βόρειας Αμερικής.

32 ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Η ανυπαρξία «εθνικής» αστικής τάξης Με τους όρους μιας οικονομίστικης ανάλυσης, αυτή η ζοφερή πραγματικότητα θα ήταν θεωρητικά δυνατό να τροφοδοτεί «ριζοσπαστικές» τάσεις σε ένα μέρος της αστικής τάξης, τουλάχιστον σε αυτό που συνδέεται περισσότερο με την εσωτερική αγορά. Κάτι τέτοιο υπονόησε η Αλέκα Παπαρήγα στη Βουλή, όταν διαπίστωσε εσωτερικό διχασμό της αστικής τάξης σε «κόμμα του ευρώ», με κύριο εκπρόσωπο τη Νέα Δημοκρατία, και «κόμμα της δραχμής», με βασικό πολιτικό εκπρόσωπο του τελευταίου το ΣΥΡΙΖΑ. Μια τουλάχιστον παράξενη τοποθέτηση. Δεν είναι το ΚΚΕ που τάσσεται υπέρ της εξόδου από το ευρώ και συνολικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Πώς νομιμοποιείται λοιπόν η κριτική του στο ΣΥΡΙΖΑ από τη σκοπιά του... Σαμαρά, όπως γίνεται στη συγκεκριμένη περίπτωση; Πού είδε το ΚΚΕ αυτό το περίφημο τμήμα της αστικής τάξης που ερωτοτροπεί με τη δραχμή; Άλλωστε, λίγο μετά τις εν λόγω δηλώσεις ήρθε η προσπάθεια αποσταθεροποίησης των «Ανεξαρτήτων Ελλήνων» να επιβεβαιώσει ότι, στη δεδομένη συγκυρία, η αστική τάξη στο σύνολό της όχι μόνο έξοδο από το ευρώ δε σκέφτεται, αλλά ούτε μια εθνικιστική, αντιμνημονιακή Δεξιά δεν μπορεί να ανεχτεί. Μέσω της περιπέτειας των «Ανεξαρτήτων Ελλήνων», το σύστημα εξουσίας έστειλε προειδοποίηση και στο ΣΥΡΙΖΑ για το τι μπορεί να περιμένει και τον ίδιο, αν υπερβεί τα πολύ ανελαστικά όρια ανοχής του συστήματος. Σε κάθε περίπτωση, τα περί εσωτερικού διχασμού της αστικής τάξης συνιστούν εσφαλμένη εκτίμηση, η οποία υπερτονίζει τον οικονομικό παράγοντα και υποτιμά τον πολιτικό. Στην

Η ΚΡΙΣΗ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΕΞΟΥΣΙΑ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ 33 Ελλάδα δεν υπήρξε «εθνική αστική τάξη» ένα κομμάτι του κεφαλαίου, το οποίο, στην αντίθεση «ιμπεριαλισμός-λαός», να έτεινε, έστω και με ταλαντεύσεις, να συμμαχήσει με τον δεύτερο εναντίον του πρώτου ούτε στις εποχές της ταχείας εκβιομηχάνισης και της μετεμφυλιακής συντριβής της Αριστεράς. Η σύγχρονη ελληνική ολιγαρχία αναδείχθηκε από τους μαυραγορίτες της Κατοχής, συνεργάτες των Ναζί, οι οποίοι πλούτισαν στη συνέχεια από τα «λίμπερτις» των Αμερικανών, από το Σχέδιο Μάρσαλ και από κάθε είδους βρομοδουλειά για χάρη των ξένων προστατών τους. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να υπάρξει «εθνική» αστική τάξη σήμερα, στην εποχή της αποβιομηχάνισης, που κυριαρχούν τα πιο αντιδραστικά, τα πιο διαπλεκόμενα με τον ξένο παράγοντα τμήματα του κεφαλαίου, όπως τράπεζες, εφοπλιστικό κεφάλαιο, κατασκευές, τα οποία πρωταγωνιστούν στη λίστα Λαγκάρντ και ελέγχουν ασφυκτικά το κύκλωμα της ενημέρωσης. Τραπεζίτες βρίσκονται πλέον επικεφαλής του ΣΕΒ, αναλαμβάνουν την πρωθυπουργία, όπως επί κυβέρνησης Παπαδήμου, ή το υπουργείο Οικονομικών, όπως επί κυβέρνησης Σαμαρά. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας καταγγέλλεται ότι πίεζε την τρόικα να επιβάλει όσο πιο σκληρά μέτρα γίνεται στα εργασιακά, έτσι ώστε οι ελληνικές τράπεζες να προχωρήσουν με το μικρότερο δυνατό κόστος σε μαζικές απολύσεις και συγχωνεύσεις στη συνέχεια. Οι εφοπλιστές, το παραδοσιακό βαρύ πυροβολικό του ελληνικού καπιταλισμού, φτιάχνουν τα καράβια τους στην Κορέα, τα επανδρώνουν με Πακιστανούς και αγοράζουν με τα σχεδόν αφορολόγητα κέρδη τους ακίνητα στο Λονδίνο. Από κοντά οι μεγαλοεργολάβοι εταίροι τους φιλοδοξούν να ανακάμψουν, έστω και σε ρόλο υπεργολάβου του ευ-

34 ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ρωπαϊκού κεφαλαίου, παίρνοντας κάποια φέτα που θα τους αφήσουν οι Γερμανοί από το πάρτι των ιδιωτικοποιήσεων όπως τα μεταλλεία χρυσού στη Χαλκιδική ή τα πάρκα αιολικής ενέργειας. Αυτή η αστική τάξη έχει απόλυτο δίκιο να τρέμει το λαϊκό παράγοντα πολύ περισσότερο από όσο φοβάται την υποβάθμισή της σε ρόλο υπεργολάβου του ξένου κεφαλαίου. Ακόμη κι αν κάποιες στιγμές δελεάζεται να «παίξει» προσωρινά με το λαϊκό κίνημα και την Αριστερά για να έχει κάποια διαπραγματευτικά ατού απέναντι στους ξένους, την επόμενη στιγμή σκέφτεται ότι, όπως θα λεγε ο Μάο, το πιο δύσκολο δεν είναι να καβαλήσεις την τίγρη, αλλά να κατέβεις από τη ράχη της και να μείνεις ζωντανός. Γι αυτό και οι κονδυλοφόροι που εξεγείρονται το πρωί με τη Μέρκελ, κατακεραυνώνουν το βράδυ τους εργάτες που αποδοκιμάζουν τον Φούχτελ. Μπροστά στη μείζονα απειλή του «εσωτερικού εχθρού», καταπίνουν βογκώντας κάθε ταπείνωση από τους «συμμάχους» τους, σαν το σκυλί που τρώει μια κλοτσιά από το αφεντικό του κι ύστερα του γλείφει τις σόλες και πάει να του ξετρυπώσει κανένα θήραμα για να το καλοπιάσει. Αυτή η θρασύδειλη ολιγαρχία θρασεία στο εσωτερικό, δειλή στο εξωτερικό βρήκε την πολιτική της αντανάκλαση στη μονίμως κλαψοθυμωμένη φιγούρα του Αντώνη Σαμαρά. Το νέο εθνικό ζήτημα και η Αριστερά Υπ αυτές τις συνθήκες, μόνο η εργατική τάξη της Ελλάδας μπορεί να υπερασπιστεί την υπόθεση της εθνικής ανεξαρτησί-