Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη Φυσικό και πιθανοτικό πλαίσιο πλημμυρών. Πρόληψη και μετριασμός των επιπτώσεών τους Νίκος Μαμάσης, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ Σχολή Πολιτικών Μηχανικών

Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς.

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Φυσικό και πιθανοτικό πλαίσιο πλημμυρών. Πρόληψη και μετριασμός των επιπτώσεών τους Νίκος Μαμάσης Εργαστήριο Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων Αθήνα 211

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Φυσικές καταστροφές Εισαγωγή Φυσικό πλαίσιο Πιθανοτικό πλαίσιο Επιπτώσεις Κατασκευαστικά μέτρα Μη κατασκευαστικά μέτρα Διαχείριση πλημμυρικού κινδύνου 4

Φυσικές καταστροφές (1/4) Τα φυσικά συστήματα (ατμόσφαιρα, ξηρά, θάλασσα) χαρακτηρίζονται από την χωρική και χρονική εξέλιξη μεταβλητών (π.χ. βροχόπτωση, σεισμικότητα, κυματισμός) οι οποίες παίρνουν ακραίες τιμές που αντιστοιχούν σε κάποια πιθανότητα εμφάνισης. Όταν οι ακραίες τιμές των φυσικών μεταβλητών πραγματοποιούνται σε περιοχές που υπάρχουν ανθρώπινα συστήματα τότε ονομάζονται φυσικοί κίνδυνοι και εφόσον έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες και επιφέρουν απώλειες (ανθρώπινες, οικονομικές, υποδομών) ονομάζονται φυσικές καταστροφές. Το μέγεθος των φυσικών καταστροφών εξαρτάται από (α) την ένταση των φυσικών μεταβλητών, (β) την έκταση των δραστηριοτήτων και (γ) την ετοιμότητα των μηχανισμών να διαχειριστούν τα έκτακτα φαινόμενα. Οι ακραίες τιμές των φυσικών μεταβλητών είναι διαφορετικές για κάθε περιοχή της γης. Έτσι θερμοκρασίες αέρα κάτω από το μηδέν είναι ακραίες για το κέντρο της Αθήνας αλλά όχι για την κορυφή της Πάρνηθας ή για τις πόλεις της Βόρειας Ευρώπης. Αντίστοιχα η ανοβρία για ένα συνεχή χρόνο είναι ακραίο γεγονός για την Ελλάδα αλλά όχι για την Σαχάρα. Οι φυσικές καταστροφές συμβαίνουν γιατί οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν είναι προσαρμοσμένες σε γεγονότα που συμβαίνουν σπάνια (π.χ χρησιμοποιούνται περιοχές ευάλωτες σε πλημμύρες, κατασκευάζονται κτήρια 5 χωρίς αντισεισμικό κανονισμό)

Καταιγίδα Σεισμός Πλημμύρα Ξηρασία Πυρκαγιά Καύσωνας Τσουνάμι Κατολίσθηση Ηφαίστειο Επίθεση εντόμων Λιμός Επιδημία Σεισμός Τσουνάμι Καταιγίδα Πλημμύρα Πυρκαγιά Ξηρασία Καύσωνας Ηφαίστειο Κατολίσθηση Επίθεση εντόμων Λιμός Επιδημία Σεισμός Ξηρασία Καταιγίδα Τσουνάμι Πλημμύρα Επιδημία Καύσωνας Ηφαίστειο Κατολίσθηση Λιμός Πυρκαγιά Επίθεση εντόμων Πλημμύρα Καταιγίδα Επιδημία Σεισμός Ξηρασία Κατολίσθηση Καύσωνας Πυρκαγιά Ηφαίστειο Τσουνάμι Επίθεση εντόμων Λιμός Τσουνάμι Ξηρασία Σεισμός Επιδημία Καύσωνας Ηφαίστειο Λιμός Καταιγίδα Πλημμύρα Κατολίσθηση Πυρκαγιά Επίθεση εντόμων 3 25 2 2554 2171 Φυσικές καταστροφές (1975-25) (2/4) Αριθμός 8 7 Νεκροί ανά επεισόδιο 15 6 1 5 84 832 67 424 38 283, 141 83 5 33 5 4 3 2 1, 7 6 5 4 3 61539 564598 296279 235848 199359 166588 Νεκροί Σύνολο: 2.2 * 1 6 45 4 Ζημιές ανά επεισόδιο 2 35 1 59784, 25599 2252 6847 1173 3 25 2 15 1 5 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 438595 35327 341475 55868 Ζημιές Σύνολο: > 1*1 9 $ (2.5% του παγκόσμιου ΑΕΠ) 296 21318 7812, 322 2878 23 93 4,7 Σχήμα 1: Γραφήματα για τις φυσικές καταστροφές μεταξύ 1975-25 Πηγή: USGS Munich Re Group, 6

Φυσικές καταστροφές (3/4) Φυσικές καταστροφές με τους περισσότερους θανάτους (198-28) Ημερομηνία Καταστροφή Περιοχή Συνολικές ζημίες (US$m) Ασφαλισμένες ζημίες (US$m) Θάνατοι 26.12.24 Σεισμός, τσουνάμι Νότια Ασία 1, 1, 22, 29-3.4.1991 Κυκλώνας, κύμα καταιγίδας 8.1.25 Σεισμός Μπαγκλαντέ ς 3, 1 139, Πακιστάν, Ινδία 5,2 5 88, 2-5.5.28 Κυκλώνας Nargin Μιανμάρ 4, 3,4 84,5 11-12/23 Καύσωνας Ευρώπη 13,8 1 7, 12.5.28 Σεισμός Κίνα 85, 3 7, 21.6.199 Σεισμός Ιράν 7,1 1 4, 8-19.12.1999 Πλημμύρα, κατολισθήσεις Βενεζουέλα 3,2 22 3, 26.12.23 Σεισμός Ιράν 5 19 26,2 7.12.1988 Σεισμός Αρμενία 14, 47 25, Πηγή: Münchener Rückversicherungs-Gesellschaft, Geo Risk Research, NatCatSERVICE http://www.munichre.com/en/publications/default.aspx?category=17 7

Φυσικές καταστροφές (4/4) Φυσικές καταστροφές με τις μεγαλύτερες συνολικές ζημιές (198-28) Ημερομηνία Καταστροφή Περιοχή Συνολικές ζημίες (US$m) Ασφαλισμένες ζημίες (US$m) Θάνατοι 25-3.8.25 Τυφώνας Κατρίνα ΗΠΑ 125, 61,6 1,322 17.1.1995 Σεισμός Ιαπωνία, Kobe 1, 3, 6,43 12.5.28 Σεισμός Κίνα, Sichuan 85, 3 7, 17.1.1994 Σεισμός ΗΠΑ, Northridge 44, 15,3 61 6-14.9.28 Τυφώνας Ike ΗΠΑ, Καραιβική 38, 15, 168 5-9/1998 Πλυμμύρες Κίνα 3,7 1, 4,159 23.1.24 Σεισμός Ιαπωνία, Niigata 28, 76 46 23-27.8.1992 Τυφώνας Andrew ΗΠΑ 26,5 17, 62 6-8/1996 Πλημμύρες Κίνα 24, 45 3,48 7-21.9.24 Τυφώνας Ιβάν ΗΠΑ, Καραιβική 23, 13,8 125 Πηγή: Münchener Rückversicherungs-Gesellschaft, Geo Risk Research, NatCatSERVICE http://www.munichre.com/en/publications/default.aspx?category=17 8

Εισαγωγή (1/4) Πλημμύρα ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία περιοχές, που συνήθως είναι στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Οι πλημμύρες προέρχονται από την αλληλεπίδραση: (α) φυσικών φαινομένων (βροχόπτωση), (β) των συνθηκών της λεκάνης απορροής και (γ) τη χωρητικότητα του συστήματος αποστράγγισης (φυσικού ή ανθρωπογενούς) Στους μεγάλους ποταμούς οι πλημμύρες μπορεί να εμφανιστούν αρκετό χρόνο μετά τη βροχόπτωση και να διαρκέσουν ημέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες. Σε μικρότερα ποτάμια είναι δυνατόν να εμφανιστούν στιγμιαίες πλημμύρες (flash floods) που συνήθως οφείλονται σε πολύ έντονη τοπική βροχόπτωση. Αυτές είναι λιγότερο προβλέψιμες και μπορεί να προκαλέσουν εκτεταμένες καταστροφές. Δεδομένου ότι συμβαίνουν ξαφνικά και με ελάχιστη προειδοποίηση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τους ανθρώπους. 9

Ατμόσφαιρα Έντονη βροχόπτωση Απότομη άνοδος θερμοκρασίας Αστρονομική παλίρροια Ατμοσφαιρική κυκλοφορία Φυσικά φαινόμενα τα οποία δεν είναι δυνατόν να ελεγχθούν σε συνδυασμό με Περιβάλλον Χαρακτηριστικά λεκάνης (συντελεστής απορροής, χρόνος συγκέντρωσης) Παροχετευτική ικανότητα αποστραγγιστικού συστήματος Διαχείριση υδατικών συστημάτων Περιβαλλοντικά και τεχνικά χαρακτηριστικά που είναι δυνατόν να τροποποιηθούν με ανθρώπινη επέμβαση τοπική βροχόπτωση Οι ζημιές που θα προκληθούν λόγω πλημμύρας, εξαρτώνται από: την ένταση των φυσικών φαινομένων την παρουσία αντιπλημμυρικών έργων την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος την ετοιμότητα των μηχανισμών την ένταση της ανθρώπινης δραστηριότητας σε πεδία πλημμυρών προκαλούν πλημμύρες υπερχείλιση από: τήξη ποταμού χιονιού Ο πλημμυρικός κίνδυνος είναι συνάρτηση και της επίδρασης που θα έχει στην ανθρώπινη κοινωνία Κοινωνία Ένταση και αξία δραστηριοτήτων στα πλημμυρικά πεδία Ετοιμότητα σε ακραία φαινόμενα εισροή της θάλασσας θραύση φράγματος Η προστασία από τις πλημμύρες δεν είναι ποτέ απόλυτη. Το επίπεδο προστασίας επιλέγεται με βάση το: πόσο ασφαλείς θέλουμε να είμαστε με τι κόστος τι αποδοχή έχει η κοινωνία για την 1 πιθανότητα που απομένει

Εισαγωγή (2/4) ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Συνιστώσα Χαρακτηριστικά Αύξηση πλημμυρικού κινδύνου Ατμόσφαιρα Λεκάνη απορροής Σύστημα αποστράγγισης Πλημμυρικό πεδίο Χωροχρονική κατανομή βροχόπτωσης Συντελεστής απορροής χρόνος συγκέντρωσης Παροχετευτική ικανότητα Ένταση και αξία δραστηριοτήτων Μεγαλύτερες εντάσεις βροχής Αύξηση Μείωση Μείωση Αύξηση 11

Εισαγωγή (3/4) Η προστασία από τις πλημμύρες πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά συνδυασμένο και συντονισμένο τρόπο σε όλη τη λεκάνη απορροής του ποταμού, δεδομένου ότι τα τοπικά μέτρα προστασίας που λαμβάνονται σε ένα μέρος μπορεί να έχουν έμμεσο αντίκτυπο στις ανάντη και κατάντη περιοχές. Το σημείο αυτό γίνεται σημαντικό στις περιπτώσεις ποταμών που διέρχονται από διαφορετικά κράτη, όπου θα πρέπει να υπάρχει αλληλεγγύη στο χειρισμό των πλημμυρών. Η γενική στρατηγική έχει τρία κύρια βήματα: (α) κατακράτηση, (β) αποθήκευση και (γ) αποστράγγιση. Οι βαθύτερες αιτίες των πλημμυρών είναι φυσικά φαινόμενα τα οποία δεν μπορούν να ελεγχθούν. Εντούτοις, το εάν μια δεδομένη βροχόπτωση, θα προκαλέσει ζημίες λόγω πλημμύρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ανθρώπινες ενέργειες, όπως (1) η αστικοποίηση, (2) η αποδάσωση τμημάτων της λεκάνης απορροής, (3) η ευθυγράμμιση του ρου των ποταμών, (4) η εξάλειψη των φυσικών πεδίων κατάκλυσης, (5) η ανεπαρκής αποστράγγιση και (6) η οικοδόμηση κτιρίων και κατασκευών σε επικίνδυνα πεδία κατάκλυσης. Η αντιμετώπιση των πλημμυρών γίνεται με μια σειρά μέτρων που διακρίνονται ανάλογα με: (1) την κατασκευή ή όχι τεχνικών έργων (κατασκευαστικά-μη κατασκευαστικά μέτρα) (2) το αν προστατεύουν συγκεκριμένες κατασκευές ή μεγαλύτερες περιοχές (3) το αν έχουν σκοπό: (α) να διαφοροποιήσουν την πλημμύρα, (β) να μειώσουν την ευπάθεια σε πλημμύρα και (γ) να μειώσουν την επίδραση της πλημμύρας. 12

Εισαγωγή (4/4) Οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο πλημμυρών πρέπει να παίρνουν προσωπικά μέτρα για την περιουσία τους. Ακόμη, θα πρέπει να υπάρχει μηχανισμός ασφαλειών ώστε να αποζημιώνονται οι ζημιές. Η πλημμύρα παράκτιων περιοχών μπορεί να προκληθεί από καταιγίδες στη θάλασσα λόγω των ανέμων που κατακλύζουν την ξηρά με πλημμυρίδες. Σε πολλές περιοχές, η ευπάθεια στις πλημμύρες έχει αυξηθεί λόγω της παράκτιας διάβρωσης. Όταν οι θαλάσσιες καταιγίδες συμπίπτουν με ανύψωση της στάθμης του νερού στις εκβολές ποταμών τότε είναι πιθανό να προκληθούν εκτεταμένες ζημίες. Δύο σημεία υποδεικνύουν αύξηση του κινδύνου πλημμυρών στην Ευρώπη: (α) το μέγεθος και η συχνότητα των πλημμυρών που είναι πιθανόν να αυξηθούν στο μέλλον λόγω κλιματικών διακυμάνσεων (οι οποίες θα προκαλέσουν εντονότερη βροχόπτωση και ανύψωση της στάθμης της θάλασσας) και (β) η αισθητή αύξηση του αριθμού των ατόμων και οικονομικών αγαθών που είναι εγκατεστημένα σε ζώνες που κινδυνεύουν από πλημμύρες. Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο η επίδραση των πλημμυρών από την υπερχείλιση ποταμών στην ανθρώπινη υγεία. Όταν τα πλημμυρικά νερά παρασύρουν ρύπους ή αναμειγνύονται με μολυσμένα νερά από αποστραγγίσεις και γεωργικές γαίες μπορεί να προκαλέσουν έχουν υγειονομικές συνέπειες 13

Διαχρονικό πρόβλημα (1/8) Εικόνα 1: Ερυθρόµορφο Αττικό αγγείο του 6ου αιώνα π.χ. Απεικονίζει τη µάχη του Ηρακλή ενάντια στον Αχελώο Το νόηµα της της νίκης του Ηρακλή, όπως αποµυθοποιήθηκε από τον ιστορικό Διόδωρο το Σικελιώτη (~ 9-3 π.χ.) και το γεωγράφο Στράβωνα (~ 64 π.χ.-24 µ.χ.), σχετίζεται µε τη διευθέτηση του ποταµού (ο µεγαλύτερος σε παροχή ελληνικός ποταµός και την κατασκευή αναχωµάτων για γτον περιορισµό της µετακινούµενης κοίτης του. 14

Διαχρονικό πρόβλημα (2/8) Το αίνιγμα της απορροής του Νείλου για τους αρχαίους Έλληνες Το γεγονός ότι η οι πλημμύρες του Νείλου συνέβαιναν το καλοκαίρι, όπου η βροχόπτωση στην Αίγυπτο ήταν ελάχιστη, είχε προβληματίσει τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Τρεις εξηγήσεις αναφέρονται από τον Ηρόδοτο, ο οποίος όμως δεν υιοθετεί καμία από αυτές Εξήγηση βασισμένη στα Ομηρικά έπη Η κύρια πηγή του Νείλου είναι ο Ωκεανός, μυθικός ποταμός που πηγάζει από τον Ουρανό και πλημμυρίζει το καλοκαίρι Θαλής ο Μιλήσιος Οι βόρειοι άνεμοι που επικρατούν στην περιοχή τον χειμώνα δεν επιτρέπουν στον ποταμό να πλημμυρίσει. Με τη εξασθένιση τους το καλοκαίρι το νερό κυλούσε και πλημμύριζε το δέλτα του Νείλου Εικόνα 2: Χάρτης βορειοανατολικής Αφρικής Αναξαγόρας-Ευριπίδης-Αισχύλος Η απορροή οφείλεται στην τήξη του χιονιού που έχει συσσωρευτεί στα βουνά της Αιθιοπίας. Η διαδικασία ξεκινάει την άνοιξη και με χρονική υστέρηση προκαλεί πλημμύρες 15 στο δέλτα του Νείλου το καλοκαίρι.

Διαχρονικό πρόβλημα (3/8) Το αίνιγμα της απορροής του Νείλου για τους αρχαίους Έλληνες Οι τρεις εξηγήσεις σχολιάζονται από τον Ηρόδοτο ο οποίος γράφει ότι οι δύο πρώτες δεν αξίζει να ασχοληθεί κανείς παρά μόνο για να τις αναφέρει: Την πρώτη εξήγηση την θεωρεί φανταστική που στηρίζεται σε άγνωστο Ομηρικό μύθο ο οποίος δεν μπορεί να ελεγχθεί. Για τη δεύτερη εξήγηση αναφέρει: Αλλά πολλές φορές τα μελτέμια δεν εφύσηξαν και ο Νείλος κάνει πάντα τα ίδια. Και πρέπει να προστεθεί οτι αν τα μελτέμια ήταν η αιτία και οι άλλοι ποταμοί, όσοι κυλούν αντίθετα με την από την κατεύθυνση των μελτεμιών να παθαίνουν τα ίδια και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό, αφου εί ναι μικρότεροι και το ρεύμα τους λιγότερο δυνατό. Και υπάρχουν πολλοί ποταμοί στην Συρία και στη Λιβύη που δεν παθαίνουν τίποτα από όσα παθαίνει ο Νείλος * Την τρίτη εξήγηση την θεωρεί πιο αληθοφανή αλλά όχι αληθή. Μεταξύ άλλων αναφέρει: Ο Νείλος περνάει από τη χώρα των Αιθιόπων και ρέει στην Αίγυπτο. Πως λοιπόν μπορεί να έχει την πηγή του σε χιόνια αφού ρέει από θερμότερα κλίματα σε ψυχρότερα. Ακόμη δίνει τρία επιχειρήματα: Πρώτη και μεγαλύτερη απόδειξη ότι οι άνεμοι που πνέουν από αυτές τις χώρες είναι θερμοί. Δευτερή απόδειξη ότι η Αίγυπτος δεν έχει ούτε βροχές ούτε παγωνιές και όταν πέσει χιόνι πρέπει να βρέξει οποσδήποτε μετά από 5 ημέρες. Έτσι λοιπόν αν χιόνιζε θα έπρεπε αναγκαστικά να βρέχει στα μέρη αυτά. Τρίτη απόδειξη είναι ότι οι άνθρωποι από την πολλή ζέστη είναι μαύροι. Τα περδικογέρακα και τα χελιδόνια μένουν στην Αίγυπτο όλο το χρόνο και οι γερανοί διωγμένοι από το κρύο που κάνει στη Σκυθία πηγαίνουν σε αυτά τα μέρη. Αν λοιπόν χίονιζε στη χώρα από την οποία πηγάζει ο Νείλος τίποτα από τα προηγούμενα μπορούσε να υπάρχει. * Η εξήγηση του Ηρόδοτου: Αν αφού απέρριψα τις γνώμες αυτές που ανέφερα, πρέπει να πω και εγώ την δική μου γνώμη για ένα τόσο δύσκολο ζήτημα, θα έλεγα ότι μου φαίνεται πως τον χειμώνα ο ήλιος πάει προς την άνω Λιβύη... Είναι φυσικό η χώρα που βρίσκεται πιο κοντά στο θεό αυτό και ακριβώς κάτω του να έχει μεγάλη έλλειψη υδάτων και τα ποτάμια της να ξεραίνονται... * * Ηροδότου Ιστορίαι, Μετάφραση Άγγελου Βλάχου-Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1987 16

Βροχόπτωση (mm) Βροχόπτωση (mm) ΠΑΡΟΧΗ (m3/s) Βροχόπτωση (mm) Διαχρονικό πρόβλημα (4/8) Βροχόπτωση (mm) Βροχόπτωση (mm) 1 8 ΑΣΠΡΟΣ ΝΕΙΛΟΣ ΜΠΛΕ ΝΕΙΛΟΣ ΣΥΝΟΛΟ 3 CAIRO Έτος: 27.6 mm 6 25 2 4 15 1 2 5 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 3 25 2 15 1 5 3 25 2 15 KHARTOUM Έτος: 155.5 mm Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec BOR Έτος: 879.8 mm Παροχή: 924 m 3 /s Μάρτιος: 12 m 3 /s Αύγουστος: 6 m 3 /s WHITE NILE BLUE NILE 3 25 2 15 1 5 ADIS ABABA Έτος: 1229.5 mm Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 1 5 Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec ENTEBBE Έτος: 1537.5 mm Παροχή: 148 m 3 /s Σχεδόν σταθερή 3 25 2 15 1 5 Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Εικόνα 3: Απάντηση στο διαχρονικό πρόβλημα του Νείλου 17

Κνωσός Διαχρονικό πρόβλημα (5/8) Αγία Τριάδα Εικόνα 4: Μινωικές αποχετεύσεις ομβρίων και ακαθάρτων Μια ημέρα μετά από μια ισχυρή νεροποντή κατάπληκτος είδα ότι όλες οι αποχετεύσεις λειτουργούσαν περίφημα και το νερό περνούσε από τα κανάλια, πάνω από τα οποία ένας άνθρωπος μπορούσε να περάσει. Αμφιβάλλω αν υπάρχει άλλο παράδειγμα αποχέτευσης που να λειτουργεί μετά από 4 χρόνια Angelo Mosso από την επίσκεψή του στην Αγία Τριάδα (Escursioni nel Mediterraneo e 18 gli scavi di Creta, Treves, Milano, 197)

Διαχρονικό πρόβλημα (6/8) Αθήνα Ερέτρεια Αθήνα Δίον Κασσιόπη Εικόνα 5: Αποχετεύσεις ομβρίων στην κλασική περίοδο 19

Διαχρονικό πρόβλημα (7/8) Το φράγμα κατασκευάστηκε κατά την κλασική περίοδο για να προστατεύει την κατάντη πεδιάδα από πλημμύρες κα φερτά. Διατηρείται σε άριστη κατάσταση μέχρι σήμερα. Ο υπερχειλιστής έχει διαμορφωθεί στο βράχο και το ασύμμετρο σχήμα του οφείλεται στη διάβρωση Ο υπερχειλιστής σε λειτουργία Εικόνα 6: Φράγμα Αλυζίας 2

Διαχρονικό πρόβλημα (8/8) Εικόνα 7: Φράγμα Αλυζίας 21

Φυσικό πλαίσιο (1/1) Ένταση βροχόπτωσης Παροχή, Q t K t Λ t Μ t Ν Έλλειμμα S Ενεργός βροχή t a t c t a : Χρόνος ανόδου t L t L t b t c : Χρόνος συγκέντρωσης t b : Χρόνος βάσης t L, t L : Χρόνοι υστέρησης Γ Σχήμα 2: Λεκάνη απορροής lnq ΒΓ: Κλάδος ανόδου ΓΔ: Κλάδος καθόδου Κ Γ: Αιχμή πλημμύρας Άμεση απορροή Δ Α Β Βασική απορροή Ε t B t Γ t Δ Χρόνος, t Σχήμα 4: Υετόγραμμα και πλημμυρογράφημα Σχήμα 3: Χρόνος συρροής 22

Φυσικό πλαίσιο (2/1) Τα τρία κύρια μεγέθη της πλημμύρας είναι: η παροχή αιχμής και η αντίστοιχη στάθμη στο υδατόρευμα ο πλημμυρικός όγκος η χρονική διάρκεια Παροχή, Q m 3 /s Παροχή αιχμής Πλημμυρικός όγκος Διάρκεια Σχήμα 5: Πλημμυρογράφημα Χρόνος, t hr Τα μεγέθη των πλημμυρών συνδέονται με τα χαρακτηριστικά: της βροχόπτωσης (συνολικό ύψος, ένταση, διάρκεια) της λεκάνης απορροής (έκταση, συντελεστής απορροής, χρόνος συρροής) των υδατορευμάτων (διατομή, κλίση, τραχύτητα, κατάντη στάθμες) 23

Φυσικό πλαίσιο (3/1) Παράγοντες που επιδρούν στα χαρακτηριστικά των πλημμυρών Έκταση λεκάνης απορροής: Α km2 Συντελεστής απορροής: c Στάθμη ποταμού H (m)=f(q) Ε Σχήμα 6: Λεκάνη απορροής Συνολικό ύψος βροχής: h (mm) Ένταση βροχής για χρόνο συρροής: i c (mm/hr) Όγκος απορροής V (hm3): h*a/1 Παροχή αιχμής Q (m3/s)=.278*c* i c *A Q (m 3 /s)=ε*v=ε*k*(ε/π) 2/3 *J 1/2 v: μέση ταχύτητα νερού κ: συντελεστής τραχύτητας Ε: εμβαδόν βρεχόμενης διατομής Π: μήκος βρεχόμενης περιμέτρου J: κλίση κατά μήκος του ποταμού 24

Φυσικό πλαίσιο (4/1) Χαρακτηριστικά ποταμού Σχήμα 7: Μέτρηση πεδίου ταχυτήτων (29/1/23) Στάθμη: 2.55 m Εμβαδόν: 27.81m 2 Βρεχόμενη περίμετρος: 16.27 m Υδραυλική ακτίνα: 1.79 m Μετρημένη παροχή: 61.59 m 3 /s 25 Συντελεστής τραχύτητας: n=.171 ή K=59

ΑΠΟΡΡΟΗ (hm 3 )/ΔΤ Ένταση βροχής (mm/δτ) Έκταση σε χρόνο ΔΤ (km 2 /ΔΤ) Έκταση (km 2 ) Φυσικό πλαίσιο (5/1) Μηχανισμός απορροής 8 4 Χρόνος συρροής Τ c 6 4 3 2 Δ6Τ 2 1 ΔΑ 6 Δ5Τ ΔΤ 2ΔΤ 3ΔΤ 4ΔΤ 5ΔΤ 6ΔΤ Τc Χρόνος ΔΤ 2ΔΤ 3ΔΤ 4ΔΤ 5ΔΤ 6ΔΤ Τc Χρόνος ΔΑ 5 Δ4Τ Σχήμα 9: Καμπύλες χρόνου - επιφάνειας απορροής ΔΑ 4 Δ3Τ Q n =i n ΔΑ 1 +ι n-1 ΔΑ 2 + + i 1 ΔΑ n 2 ΔΑ 3 Δ2Τ 15 ΔΑ 2 ΔΤ ΔΑ 1 Σχήμα 8: Ισόχρονες καμπύλες 5 4 3 1 5 i 1 i 2 i 3 i 4 i 5 i 6 i 7 ΔΤ 2ΔΤ 3ΔΤ 4ΔΤ 5ΔΤ 6ΔΤ Τc Χρόνος Σχήμα 1: Υετογράφημα 2 1 ΔΤ 2ΔΤ 3ΔΤ 4ΔΤ 5ΔΤ 6ΔΤ Τc Τc+ΔΤ Τc+3ΔΤ Τc+4ΔΤ Τc+5ΔΤ Τc+6ΔΤ Χρόνος Σχήμα 11: Πλημμυρογράφημα 26

Φυσικό πλαίσιο (6/1) Η πλημμύρα σε υδατόρευμα προκαλείται από υψηλή τιμή της παροχής η οποία ξεπερνά τα φυσικά ή τεχνητά πρανή με αποτέλεσμα την κατάκλυση των γειτονικών εκτάσεων με νερό. Η ποσοτική εκτίμηση της πλημμύρας γίνεται με βάση: την παροχή αιχμής τον πλημμυρικό όγκο το ύψος του νερού το εμβαδόν των εκτάσεων που κατακλύζονται Οι αιτίες ανεπαρκούς διοχέτευσης νερού από το ποτάμιο σύστημα είναι: μικρή υγρή διατομή του ποταμού μικρή κλίση του πυθμένα μεγάλη τραχύτητα του ποταμού εξαιτίας εμποδίων και φερτών υλικών μικρό ύψος νερού στα πλημμυρικά πεδία και κατά συνέπεια μεγάλη βρεχόμενη περίμετρος με αποτέλεσμα τις μικρές ταχύτητες ροής υψηλές στάθμες κατάντη (στάθμη κύριου υδατορεύματος, στάθμη θάλασσας) 27

Παροχή (m 3 /s) Φυσικό πλαίσιο (7/1) Παροχή (m 3 /s) ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) 1 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ,5 ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 5 ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 5 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km 2 ) 1 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km2) 1 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 3 Συντελεστές απορροής:.5,.7,.9 Πλημμυρικοί όγκοι: 2.5, 3.5, 4.5 hm 3 3 Εντάσεις βροχής: 5, 1, 2 mm/hr Πλημμυρικοί όγκοι: 1, 2, 4 hm 3 2 2 1 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) Σχήμα 12: Επίδρασή του συντελεστή απορροής και της έντασης βροχής στα χαρακτηριστικά πλημμύρας 28

Παροχή (m 3 /s) Φυσικό πλαίσιο (8/1) Παροχή (m 3 /s) ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ,5 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ,5 ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) 1 ΕΝΤΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ (mm/hr) 1 ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΒΡΟΧΗΣ (hr) 4 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km 2 ) 1 ΕΚΤΑΣΗ ΛΕΚΑΝΗΣ (km2) 1 ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΡΡΟΗΣ (hr) 5 Χρόνοι συρροής: 3, 4, 5 hr Πλημμυρικοί όγκοι: 2. hm 3 Διάρκεια βροχής: 3, 5, 7 hr Πλημμυρικοί όγκοι: 2.5, 3.5, 4.5 hm 3 3 3 2 2 1 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Χρόνος (hr) Σχήμα 13: Επίδρασή του χρόνου συρροής και της διάρκειας βροχής στα χαρακτηριστικά πλημμύρας 29

Φυσικό πλαίσιο (9/1) Μικρή κλίση Μεγάλος χρόνος συρροής Μέτρια κλίση Μέτριος χρόνος συρροής Μεγάλη κλίση Μικρός χρόνος συρροής ΔΗ ΔΗ ΔΗ Χρόνος συρροής Χρόνος συρροής Βροχή Βροχή Βροχή Χρόνος συρροής V V V Σχήμα 14: Επίδρασή του χρόνου συρροής στα χαρακτηριστικά πλημμύρας 3

Φυσικό πλαίσιο (1/1) Έκταση: 2 km 2 Χρόνος συρροής: 3 hr Συντελεστές απορροής:.5 Ένταση βροχής 1 mm/hr Διάρκεια βροχής 3 h Διάρκεια βροχής 8 h 15 Πλημμυρικός όγκος.3 hm 3 15 Πλημμυρικός όγκος.8 hm 3 1 1 5 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 15 Πλημμυρικός όγκος 1.5 hm 3 Πλημμυρικός όγκος 4. hm 3 15 1 1 5 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 Έκταση: 1 km 2 Χρόνος συρροής: 8 hr Σχήμα 15: Επίδρασή του χρόνου συρροής στα χαρακτηριστικά πλημμύρας 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 31

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΝΤΑΣΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΣΤΙΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ Στη λεκάνη ανάντη του Α και στις υπολοκάνες (Β, Γ και Δ εφαρμόζονται 5 διαφορετικά υετογράμματα 1λεπτης βροχόπτωσης συνολικής διάρκειας 4 hr και συνολικού ύψους 48 mm. Η βροχόπτωση κατανέμεται ομοιόμορφα στο χώρο Οι λεκάνες είναι χωρισμένες σε ίσες ζώνες απορροής κάθε μία από τις οποίες εκφορτίζεται σε 1 min Ο συντελεστής απορροής των λεκανών είναι 1 Στη περιοχή ισχύουν όμβριες καμπύλες της μορφής i = 26*T,11 /d.64 Λεκάνη Έκταση (km 2 ) Χρόνος συρροής (hr) ΥΠΟΜΝΗΜΑ I Ένταση βροχής (mm/hr) Τ Περίοδος επαναφοράς (έτη) Ηt c Ύψος βροχής σε t c (mm) Ιt c Ένταση βροχής σε t c (mm/hr) Q Παροχή αιχμής (m 3 /s) Q t=n Παροχή αιχμής για Τ=n (m 3 /s) Όγκος απορροής για 48 mm (m 3 *1 3 ) A 24 4 1152 B 6 1 288 Γ 2.33 (2 min) 96 Δ 1.17 (1 min) 48 Νίκος Μαμάσης, 29 Σχήμα 16: Λεκάνη απορροής παραδείγματος 32

8 6 Λεκάνη Δ Ηt c : 2 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 3.3 m 3 /s 48 36 24 12 Τετράωρη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 12 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 12 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 2 m 3 /s 4 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s 2 4 1 7 13 19 25 2 8 1 7 13 19 25 31 6 4 2 Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 2 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 3.3 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s 1 7 13 19 25 Λεκάνη Γ Ηt c : 4 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 6.7 m 3 /s 8 6 4 Q T=3 : 8 m 3 /s Νίκος Μαμάσης, 29 2 33 1 7 13 19 25 31 37 43 49

8 6 Λεκάνη Δ Ηt c : 48 mm Ιt c : 288 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=131 : 8 m 3 /s 48 36 24 12 1λεπτη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 288 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 48 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 8 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s 1 7 13 19 25 4 2 1 7 13 19 25 31 8 6 4 2 Q T=5 : 35 m 3 /s 1 7 13 19 25 Λεκάνη Γ Ηt c : 48 mm Ιt c : 144 mm/hr Q: 8 m 3 /s Νίκος Μαμάσης, 29 8 6 4 2 Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=3 : 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s 34 1 7 13 19 25 31 37 43 49

8 6 Λεκάνη Δ Ηt c : 24 mm Ιt c : 144 mm/hr Q: 4 m 3 /s 48 36 24 12 2λεπτη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 144 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 48 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 8 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s 4 1 7 13 19 25 2 1 7 13 19 25 31 8 Q T=126 : 8 m 3 /s 6 4 2 Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s 1 7 13 19 25 8 Λεκάνη Γ Ηt c : 48 mm Ιt c : 144 mm/hr Q: 8 m 3 /s 6 4 2 Νίκος Μαμάσης, 29 35 1 7 13 19 25 31 37 43 49

8 6 Λεκάνη Δ Ηt c : 8 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 13.3 m 3 /s 48 36 24 12 Ωριαία βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 48 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 48 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 8 m 3 /s 4 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 Q T=31 : 8 m 3 /s 2 6 1 7 13 19 25 4 Q T=5 : 52 m 3 /s 2 1 7 13 19 25 31 8 6 4 2 Q T=5 : 35 m 3 /s Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s 1 7 13 19 25 8 Λεκάνη Γ Ηt c : 16 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 26.7 m 3 /s 6 4 2 Νίκος Μαμάσης, 29 36 1 7 13 19 25 31 37 43 49

8 6 Λεκάνη Δ Ηt c : 4 mm Ιt c : 24 mm/hr Q: 6.7 m 3 /s 48 36 24 12 Δίωρη βροχόπτωση Μέγιστη ένταση 24 mm/hr Λεκάνη Β Ηt c : 24 mm Ιt c : 24 mm/hr Q: 4 m 3 /s 4 2 Q T=5 : 27 m 3 /s 8 6 Q T=5 : 52 m 3 /s 1 7 13 19 25 4 2 1 7 13 19 25 31 8 6 4 2 Q T=5 : 35 m 3 /s 1 7 13 19 25 8 Λεκάνη Α Ηt c : 48 mm Ιt c : 12 mm/hr Q: 8 m 3 /s Q T=5 : 85 m 3 /s Λεκάνη Γ Ηt c : 16 mm Ιt c : 48 mm/hr Q: 13.3 m 3 /s 6 4 2 Νίκος Μαμάσης, 29 37 1 7 13 19 25 31 37 43 49

ΜΕΓΙΣΤΟ ΥΨΟΣ ΒΡΟΧΗΣ (mm) 1 1 Μέγιστο ωριαίο Mongolia 3/7/1975 41 mm Φυσικό πλαίσιο (1/4) Μέγιστo μηνιαίο Cherrapunji, India 1-31/7/1861 93 mm 1 1 1 1 Μέγιστο λεπτού Gouadeloupe 26/11/197 38 mm Μέγιστο ημερήσιο Reunion 6-7/1/1966 1825 mm Μέγιστo ετήσιο Cherrapunji, India 8/186-7/1861 26461 mm 1 1 1 1 1 1 1 1 ΧΡΟΝΟΣ (min) Σχήμα 17: Μέγιστα παρατηρημένα ύψη βροχής 38

Φυσικό πλαίσιο (2/4) Μέγιστα παρατηρημένα ύψη βροχής 6 1 1 4 M u d u o c a i d a n g, C h i n a 1 A u g 1 9 7 7 1 8 1 8 1 5 8 9 F o c F o c, L a R é u n i o n 7-8 J a n 1 9 6 6 1 1 1 1 9 1 6 8 9 B e l o u v e, L a R é u n i o n 2 8-8 9 F e b 1 9 6 4 1 2 2 1 6 9 7 F o c F o c, L a R é u n i o n 7-8 J a n 1 9 6 6 1 3 2 2 2 1 7 8 F o c F o c, L a R é u n i o n 7-8 J a n 1 9 6 6 1 4 4 2 4 1 8 2 5 F o c F o c, L a R é u n i o n 7-8 J a n 1 9 6 6 ΛΕΠΤΑ ΩΡΕΣ mm ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 1 38 Barot, Guadeloupe 26 Nov 197 5 64 Haynes Camp, CA USA 2 Feb 1976 8 126 Fussen, Bavaria 25 May 192 15 198 Plumb Point, Jamaica 12 May 1916 2 26 Curtea-de-Arges, Romania 7 Jul 1889 42 1 35 Holt, USA 22 Jun 1947 6 1 41 Shangdi, Nei Monggol, China 3 Jul 1975 72 1 44 Gapj, Gansu, China 12 Aug 1985 12 2 489 Yujiawanzi, Inner Mongolia, China 19 Jul 1975 13 2 483 Rockport, USA 18 Jul 1889 15 3 55 Bainaobao, Hebei, China 25 Jun 1932 165 3 559 D'Hanis, USA 31 May 1935 18 3 6 Duan Jiazhuang, Hebei, China 28 Jun 1973 27 5 782 Smethport, USA 18 Jul 1942 36 6 84 Muduocaidang, China 1 Aug 1977 54 9 187 Belouve, La Réunion 2 8 F e b 1 9 6 4 39

Φυσικό πλαίσιο (3/4) Μέγιστα παρατηρημένα ύψη βροχής 4 3 2 7 2 3 1 3 A u r e r e, L a R é u n i o n 6-9 A p r 1 9 5 8 5 7 6 9 6 3 7 2 1 C h e r r a p u n j i, I n d i a 1 2-1 5 S e p 1 9 7 4 7 2 1 2 4 3 1 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 2 3-2 7 J a n 1 9 8 8 6 4 1 4 4 4 6 5 3 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 2 2-2 7 J a n 1 9 8 1 8 1 6 8 5 3 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 2 1-2 7 J a n 1 9 8 1 1 5 2 1 9 2 5 2 8 6 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 2-2 7 J a n 1 9 8 1 2 9 6 2 1 6 5 6 9 2 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 1 9-2 7 J a n 1 9 8 1 4 4 2 4 6 2 8 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 1 8-2 7 J a n 1 9 8 1 5 8 4 2 6 4 6 2 9 9 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 1 7-2 7 J a n 1 9 8 1 7 2 8 2 8 8 6 4 1 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 1 6-2 7 J a n 1 9 8 2 1 6 3 6 6 4 3 3 C o m m e r s o n, L a R é u n i o n 1 4-2 8 J a n 1 9 8 4 4 6 4 7 4 4 9 3 C h e r r a p u n j i, I n d i a 1-3 1 J u l 1 8 6 1 8 7 8 4 1 4 6 4 1 2 7 6 7 C h e r r a p u n j i, I n d i a J u n - J u l 1 8 6 1 1 3 1 7 6 2 1 9 6 1 6 3 6 9 C h e r r a p u n j i, I n d i a M a y - J u l 1 8 6 1 1 7 5 6 8 2 9 2 8 1 8 7 3 8 C h e r r a p u n j i, I n d i a A p r - J u l 1 8 6 1 2 1 9 6 3 6 6 2 4 1 2 C h e r r a p u n j i, I n d i a A p r - A u g 1 8 6 1 2 6 3 5 2 4 3 9 2 2 2 4 5 4 C h e r r a p u n j i, I n d i a A p r - S e p 1 8 6 1 4 8 3 1 2 8 5 2 2 2 9 9 C h e r r a p u n j i, I n d i a J a n - N o v 1 8 6 1 5 2 5 6 8 7 6 2 6 4 6 1 C h e r r a p u n j i, I n d i a A u g 1 8 6 - J u l 1 8 6 1 1 5 1 2 1 7 5 2 4 7 6 8 C h e r r a p u n j i, I n d i a 1 8 6-1 8 6 1 7-9 A p r 1 9 5 8 ΛΕΠΤΑ ΩΡΕΣ mm ΠΕΡΙΟΧΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 288 48 2467 Aurere, La Réunion 4

Φυσικό πλαίσιο (4/4) Εμπειρικές σχέσεις χρόνου συρροής t c hr A km 2 L km ΔH m t c min L m S Giandotti t c =4*A 1/2 +1.5*L/.8*ΔΗ.5 χρόνος συγκέντρωσης έκταση της λεκάνης το μήκος του κυρίου υδατορεύματος η διαφορά του μέσου υψομέτρου λεκάνης από το υψόμετρο στην έξοδο Kirpich t c =.1947*L.77 *S -.385 χρόνος συγκέντρωσης το μέγιστο μήκος διαδρομής του νερού στη λεκάνη η κλίση ανάμεσα στο υψηλότερο σημείο της λεκάνης και την έξοδο t c hr L ft H ft Soil Conservation Service SCS t c =L 1.15 /77*Η.38 χρόνος συγκέντρωσης το μήκος του κυρίου υδατορεύματος η υψομετρική διαφορά μεταξύ του πλέον απομεμακρυσμένου σημείου της λεκάνης και της εξόδου 41

Σχήμα 18: Διατομή πόταμου Πιθανοτικό πλαίσιο (1/3) Ανάλυση διακινδύνευσης Στάθμη πλημμύρας 1 ετών Στάθμη πλημμύρας Συνήθης στάθμη Η πιθανότητα R να πραγματοποιηθεί μέσα σε n έτη τιμή που αντιστοιχεί σε περίοδο επαναφοράς Τ Πιθανότητα μη υπέρβασης σε ένα έτος: Πιθανότητα μη υπέρβασης σε n έτη: Πιθανότητα υπέρβασης σε n έτη (Διακινδύνευση): F=1-F 1 =(1-1/Τ) (1-1/Τ) n R=1-(1-1/Τ) n Παράδειγμα Τ=1 έτη n=1 έτη R=1-(1-1/1) 1 =.65=65% 42

Πιθανοτικό πλαίσιο (2/3) Όμβριες καμπύλες Μεμονωμένες καμπύλες για συγκεκριμένη περίοδο επαναφοράς h i a* t a* t b b 1 ln h ln a b*ln t ln i ln a ( b 1)*ln t Ενιαίες καμπύλες για κάθε περίοδο επαναφοράς h b c a* ( t d) * T ln h ln a c*lnt b*ln( t d) i b *( ) 1 c a t d * T ln i ln a c*lnt b1 *ln( t d ) 43

Δεκάλεπτη 1 min βροχόπτωση rainfall (mm) (mm) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 (1/2) Δεκάλεπτη βροχόπτωση στις 21-22/1/1994 στο ΑΤΜΣ Ζωγράφου 2 15 1 5 21/1/1994 1 1: 21/1/1994 16: 21/1/1994 19:3 21/1/1994 22: 22/1/1994 4: Σχήμα 19: Μέγιστη ωριαία βροχόπτωση 19:3-2:3: 67.7 mm Μέγιστο δεκάλεπτο: 17.5 mm Μέγιστο 2λεπτό: 29.9 mm Μέγιστο δίωρο: 82.3 mm 44

Μέγιστη Maximum έντασης intensity (mm/hr) 1 Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 (2/2) T=5 ΕΤΗ max 2 h 82.3 mm max 3 h 93.7 mm 1 max 6 h 1. mm 1 max 1 min 17.5 mm max 2 min 29.9 mm max 3 min 36.3 mm max 1 h 67.7 mm max 12 h 162.1 mm max 24 h 167.1 mm T=5 ΕΤΗ T=1 ΕΤΗ 1 1 1 1 Διάρκεια βροχής (hr) Rainfall duration (hr) Σχήμα 2: Ανάλυση συχνότητας του επεισοδίου 21-22/1/1994 Η κόκκινη γραμμή ενώνει τις μέγιστες εντάσεις βροχής που παρατηρήθηκαν μέσα στο επεισόδιο για διάφορες διάρκειες (1 min, 2 min, 3 min, 1h, 2h, 6h, 12 h and 24 h). Ακόμη παρατίθενται οι 45 όμβριες καμπύλες της Αθήνας για περιόδους επαναφοράς 1, 5 και 5 έτη.

Πιθανοτικό πλαίσιο (3/3) Σχήμα 21: Ανάλυση συχνότητας των καταιγίδων 11/1993, 1/1994 και 1/1997 στο σταθμό Ελληνικό 46

Επιπτώσεις (1/9) Ευρώπη Μεταξύ του 1998 και του 22, η Ευρώπη επλήγη από περισσότερες από 1 μεγάλες ζημιογόνες πλημμύρες, συμπεριλαμβανομένων των καταστρεπτικών πλημμυρών των ποταμών Δούναβη και Έλβα το 22. Από το 1998, οι πλημμύρες έχουν προκαλέσει περίπου 7 θανάτους, τον εκτοπισμό σχεδόν μισού εκατομμυρίου ατόμων και τουλάχιστον 25 GEuro σε ασφαλισμένες οικονομικές απώλειες. Πάνω από 1 εκατομμύρια άτομα ζουν σε περιοχές εκτεθειμένες στον κίνδυνο μεγάλων πλημμυρών κατά μήκος του Ρήνου, και οι δυνητικές ζημίες από πλημμύρες ανέρχονται σε 165 GEuro. Οι παραθαλάσσιες περιοχές διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο να κατακλυστούν. Η συνολική αξία των οικονομικών αγαθών που βρίσκονται εντός 5 μέτρων από τις ευρωπαϊκές ακτές, συμπεριλαμβανομένων των παραλίων, γεωργικών γαιών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων, εκτιμάται σήμερα σε 5 έως 1 GEuro. Οι πλημμύρες μπορεί να έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις όπως όταν: (α) κατακλύζονται εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (β) πλήττονται εργοστάσια στα οποία υπάρχουν μεγάλες ποσότητες τοξικών χημικών προϊόντων και (γ) καταστρέφονται υγρότοποι και μειώνεται η βιοποικιλότητα. 47

Επιπτώσεις (2/9) Ελλάδα Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές τα τελευταία 12 χρόνια Ημερομηνία Περιοχή Νεκροί Ημερομηνία Περιοχή Νεκροί 1/1887 Αθήνα 1 11/1979 Θεσσαλονίκη 4 11/1896 Αθήνα 21 11/1979 Πελοπόννησος 1 11/1896 Πειραιάς 4 1/198 Αθήνα 1 11/1924 Καλαµάτα 15 11/1985 Λάρισα 2 11/1925 Αθήνα 8 1/1989 Αθήνα 7 1/193 Αθήνα 2 8/199 Εύβοια 5 1/1933 Αθήνα 1 1/199 Πελοπόννησος 1 1/1933 Πειραιάς 2 1/1991 Αθήνα 1 11/1934 Πειραιάς 6 11/1992 Καβάλα 4 11/1936 Πειραιάς 2 1/1994 Ρόδος 4 1/1938 Αθήνα 1 11/1994 Αθήνα 9 11/1961 Αθήνα 4 12/21 Πάτρα 2 11/1977 Αθήνα 21 2/23 Πρέβεζα 2 11/1977 Πειραιάς 17 Σύνολο: 22 Σύνολο Αθήνας-Πειραιά: 18 48

Επιπτώσεις (3/9) Ίχνη πλημμύρας Εικόνα 8: Ίχνη πλημμύρας στο Porz Restaurant της Κολωνίας Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 49

Επιπτώσεις (4/9) Εικόνα 9: Ίχνη πλημμύρας σε κτήριο της Κολωνίας 5 Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR

Επιπτώσεις (5/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 12 84 1 1 1 General description of meteorological situation 113 24 149 73 58 8 6 23 6 11 27 84 22 59 45 79 33 28 14 32 4 24 Σχήμα 22: Συνολικό ύψος βροχής (mm) από 21/1/1994 6 UTC to 22/1/1994 6 UTC που καταγράφηκε σε βροχομετρικούς σταθμούς 51 Πηγή: K. Lagouvardos, V. Kotroni, S. Dobricic, S. Nickovic, and G. Kallos. The storm of October 21-22, 1994, over Greece: Observations and model results, Journal of Geophysical Research, Vol 11, No D21, p. 26217-26226, 1996

Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Hourly rainfall depth (mm) Επιπτώσεις (6/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 5 4 3 21/1/1994 22/1/1994 Nea Filadelfia 5 4 3 21/1/1994 22/1/1994 Marathonas 2 2 1 1 5 Zografou 21/1/1994 22/1/1994 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 4 3 Spata 2 1 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 5 4 Spata 21/1/1994 22/1/1994 Time (hr) 3 2 1 5 4 3 2 1 21/1/1994 22/1/1994 Elliniko 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 21/1/1994 22/1/1994 5 4 3 2 1 Markopoulo Σχήμα 23: Χρονική εξέλιξη ωριαίας βροχόπτωσης σε σταθμούς της Αττικής 8 1 12 14 16 18 2 22 24 2 4 6 8 1 12 Time (hr) 52

2 νεκροί στη Λειβαδιά Παρασύρθηκε το αμάξι τους 1 νεκρός σε πλημμυρισμένο σπίτι στο Λουτράκι Επιπτώσεις (7/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 21-22/1/1994 3 νεκροί κοντά στον Κηφισό Παρασύρθηκε το αμάξι τους 2 νεκροί σε πλημμυρισμένο υπόγειο στη Νέα Ιωνία Ο Ισθμός της Κορίνθου έκλεισε από βράχους και λάσπη 1 νεκρός στου Παπάγου Παρασύρθηκε από το νερό 1 νεκρός στη θάλασσα 1 νεκρός στη θάλασσα Ο Κηφισός υπερχείλισε με αποτέλεσμα εκτεταμένες πλημμύρες σε Ταύρο, Μοσχάτο και Φάληρο Σχήμα 24: Χάρτης της Αττικής Δεκάδες σπίτια και καταστήματα πλημμύρισαν Δεκάδες δρόμοι έκλεισαν Αυτοκίνητα παρασύρθηκαν Δύο κτήρια έγειραν και εκκενώθηκαν 53

Επιπτώσεις (8/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 6/11/1961 Σχήμα 25: Χάρτης ποταμού Κηφισού 54

Επιπτώσεις (9/9) Το πλημμυρικό επεισόδιο της 2/11/1977 Σχήμα 26: Χάρτης ποταμού Κηφισού 55

Μέτρα αντιμετώπισης πλημμυρών (1/2) Κατασκευαστικά αντιπλημμυρικοί ταμιευτήρες στα ανάντη της λεκάνης αναχώματα και προστατευτικοί τοίχοι λεκάνες κατάκλυσης δίπλα στο ποτάμι και στις χαμηλές περιοχές δίκτυα ομβρίων εκτροπές ποταμών παράκτια προστασία αύξηση της παροχετευτικότητας των ποταμών με καθαρισμό, εκβάθυνση και διάνοιξη των διατομών εισαγωγή πρόσθετων διαδρομών παράλληλα με το ποτάμι υπερχειλιστές σε ταμιευτήρες Τα κατασκευαστικά μέτρα έχουν ως κύριους στόχους την αποθήκευση του νερού και την αύξηση της ικανότητας μεταφοράς του. Δεδομένου ότι οι κατασκευές είναι τρωτές στις πλημμύρες (αφού έχουν σχεδιαστεί για κάποια πιθανότητα) θα πρέπει να συνοδεύονται και από άλλα μη κατασκευαστικά μέτρα. 56

Μέτρα αντιμετώπισης πλημμυρών (2/2) Μη κατασκευαστικά μέτρα διατήρηση και επέκταση των δασών στις ορεινές περιοχές της λεκάνης διατήρηση των υγροτόπων και των πλημμυρικών πεδίων από ανθρώπινες επεμβάσεις και χρήσεις ώστε οι φυσικές ζώνες πλημμυρών να καθυστερούν τη ροή προσαρμογή των χρήσεων των πλημμυρικών πεδίων στη πιθανότητα καταστροφής και χωροθέτηση των σημαντικών εγκαταστάσεων σε ακίνδυνες περιοχές διατήρηση των μαιάνδρων των ποταμών και των φυσικών συνδέσεων τους με τις πλημμυρικές περιοχές έλεγχος και συντήρηση των αποχετευτικών συστημάτων στις αστικές περιοχές χρήση ιστορικών πληροφοριών, ανάπτυξη συστημάτων πρόγνωσης καταιγίδων και μοντέλων βροχής-απορροής συστήματα ειδοποίησης του κοινού μηχανισμός διαρκούς ενημέρωσης του κοινού και αναίρεση της εσφαλμένης αντίληψης για απόλυτη προστασία οργάνωση φορέων για πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών Ατομικά μέτρα για την μείωση του κινδύνου των κατοικιών ανύψωση κατασκευής στεγανοποίηση κατασκευών κατασκευή τοίχου ή αναχώματος γύρω από την κατοικία διευκόλυνση μελλοντικών εκκενώσεων ασφάλεια για πλημμύρα 57

Μέτρα αντιμετώπισης πλημμυρών Φιλοσοφία (1/2) Adaptation or Mitigation (Προσαρμογή ή αντιμετώπιση) Εικόνα 1: Επιπλέοντα σπίτια στην Ολλανδία Εικόνα 11: Κατασκευή προστατευτικών τοίχων 58

Μέτρα αντιμετώπισης πλημμυρών Φιλοσοφία (2/2) Προσαρμογή των χρήσεων Εικόνα 12: Οικίες κατάντη φράγματος Georgia, USA Εικόνα 13: Θραύση φράγματος στην Ινδονησία (6 νεκροί) 59

Κατασκευαστικά μέτρα (1/5) Εικόνα 14: Κατασκευή προστατευτικών τοιχίων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 6

Κατασκευαστικά μέτρα (2/5) Εικόνα 15: Κατασκευή προστατευτικών τοίχων Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 61

Κατασκευαστικά μέτρα (3/5) Τα αναχώματα κατασκευάζονται αφού ληφθεί υπόψη η κατάσταση του υπεδάφους και η ποιότητα του χώματος που χρησιμοποιείται Ακόμη απαιτείται κατάλληλη συμπύκνωση του υλικού, ενίσχυση των όψεων. Η αστοχία των αναχωμάτων οφείλεται σε: υπερπήδηση κακή συντήρηση διάβρωση ή υποσκαφή από μεγάλη πλημμύρα Εικόνα 16: Κατασκευή αναχωμάτων ποταμού Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 62

Κατασκευαστικά μέτρα (4/5) Εικόνα 17: Θυροφράγματα για πλημμυρικά νερά Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 63

Παροχή, Q m 3 /s Κατασκευαστικά μέτρα (5/5) Όγκος κατάκλυσης V m 3 Όγκος υπερχείλισης V=Q*t m 3 Α Λεκάνη κατάκλυσης, Α m 2 Ύψος νερού H=V/Α m h Χρόνος, t hr Τεχνητό σπάσιμο αναχωμάτων Ανάντη υδρογράφημα Λεκάνη κατάκλυσης Κατάντη υδρογράφημα Περιοχές για προστασία 64 Σχήμα 27: Λεκάνες κατάκλυσης

Μη κατασκευαστικά μέτρα (1/5) Αποχέτευση ακαθάρτων Αποχέτευση ομβρίων Σύστημα αποφυγής αντεπιστροφής Εικόνα 18: Προστασία του αποχετευτικού δικτύου Πηγή: Early Warning Systems in the Framework of the Cologne Flood Protection Scheme, Stadtentwasserungs-betriebe Koln, AoR 65

Μη κατασκευαστικά μέτρα (2/5) Διαχείριση πλημμύρας στην Κολωνία Λήψη προγνώσεων βροχόπτωσης από την μετεωρολογική υπηρεσία Λήψη σταθμών από τηλεμετρικό δίκτυο σταθμημέτρων κατά μήκος του ποταμού Χρήση μοντέλου βροχής-απορροής για πρόβλεψη της στάθμης τις επόμενες 36 ώρες Προσδιορισμός των κατάλληλων μέτρων για την κάθε στάθμή Στάθμη (m) 3. 4.5 7.5 8. 7. 9.5 1. 11. 12. Ενέργειες Αναμενόμενη στάθμη (καμία ενέργεια) Ενεργοποιείται το Κέντρο αντιπλημμυρικής προστασίας και ειδοποιούνται ορισμένες τοπικές αρχές Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε ορισμένες περιοχές Τίθεται σε επιφυλακή το Κέντρο αντιπλημμυρικής προστασίας και ειδοποιούνται όλες οι τοπικές αρχές Προετοιμάζονται κλίνες σε νοσοκομεία Τοποθέτηση κινητών προστατευτικών τοίχων σε όλες τις περιοχές Το ιστορικό κέντρο της πόλης πλημμυρίζει Εκκίνηση εκκένωσης 66 1 κάτοικοι απομακρύνονται

Μη κατασκευαστικά μέτρα (3/5) Πληροφορίες για το ύψος ροής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου Οπτικοποίηση των μέτρων και των αποτελεσμάτων τους Κάθε κάτοικος μπορεί να δει το ύψος του νερού στη περιοχή του Σχήμα 28: Παρακολούθηση φαινομένου με χρήση ΣΓΠ 67

Μη κατασκευαστικά μέτρα (4/5) Σχήμα 29: Προσδιοριστική πρόγνωση 68

Μη κατασκευαστικά μέτρα (5/5) Ευαισθητοποίηση κοινού Αποστολή ενημερωτικών φυλλαδίων κάθε χρόνο πριν την περίοδο των πλημμυρών στα νοικοκυριά που βρίσκονται σε πλημμυρικές ζώνες Διοργάνωση εκθέσεων για τις πλημμύρες Διοργάνωση επισκέψεων σε περιοχές που πλήττονται από τις πλημμύρες Σχήμα 3: Φυλλάδια 69

6 άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας (1/2) 1. Πρόληψη: Η εφαρμογή μη κατασκευαστικών μέτρων και η προώθηση ήπιων παρεμβάσεων τοπικής και ευρύτερης κλίμακας, που αφορούν στα φυσιογραφικά χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής, στο δομημένο περιβάλλον και τις χρήσεις γης, με στόχο την τροποποίηση της δίαιτας της πλημμυρικής απορροής και την ελαχιστοποίηση των δυνητικών επιπτώσεων της πλημμύρας. Παραδείγματα: παρεμβάσεις για την αύξηση της δυνατότητας κατακράτησης του εδάφους (π.χ. αναδάσωση), απαγόρευση δόμησης στην πλημμυρική κοίτη, «πράσινα» μέτρα για τη διαχείριση των ομβρίων υδάτων 2. Προστασία: Η κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων με σκοπό την αποθήκευση, ανάσχεση, εκτροπή ή παραλαβή των πλημμυρικών παροχών, ο υδρολογικός σχεδιασμός των οποίων γίνεται για συγκεκριμένη περίοδο επαναφοράς, η οποία εξαρτάται από τη σκοπιμότητα του έργου και το ζητούμενο επίπεδο διακινδύνευσης. Παραδείγματα: ταμιευτήρες και λεκάνες εκτόνωσης (αποθήκευση), έργα ορεινής υδρονομίας (ανάσχεση), έργα διευθέτησης υδατορευμάτων (εκτροπή), αναχώματα και αγωγοί ομβρίων (παραλαβή) 3. Ετοιμότητα: Η προετοιμασία μιας οργανωτικής δομής για τη συντονισμένη αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, που θα υποστηρίζεται από επιχειρησιακά σχέδια διαχείρισης του πλημμυρικού κινδύνου, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και 7 προγνωστικά εργαλεία, μετεωρολογικά και υδρολογικά.

6 άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας (2/2) 4. Μετρίαση: Η ανάληψη δράσεων έναντι μιας επερχόμενης πλημμύρας, σε πραγματικό χρόνο, οι οποίες στοχεύουν τόσο στη μείωση των πλημμυρικών παροχών, με κατάλληλη διαχείριση των ανάντη υδραυλικών έργων, όσο και στον περιορισμό των αναμενόμενων επιπτώσεων, με σκοπό την προφύλαξη της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας. Παραδείγματα: ανάσχεση πλημμυρών σε ταμιευτήρες, θραύση αναχωμάτων, εκτροπές σε αποστραγγιστικά δίκτυα, εκκένωση ευάλωτων περιοχών, τοποθέτηση τεχνητών αναχωμάτων 5. Αντιμετώπιση: Η δραστηριοποίηση του κρατικού μηχανισμού κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την παρέλευση της πλημμύρας, με σκοπό την περίθαλψη του πληθυσμού και την ικανοποίηση των επειγουσών αναγκών του. Παραδείγματα: διάσωση-απομάκρυνση πληθυσμού, σίτιση και στέγαση πληθυσμού, μεταφορά σε νοσοκομεία, άντληση υδάτων, απομάκρυνση φερτών, διαχείριση κυκλοφορίας 6. Αποκατάσταση: Η ανασυγκρότηση των υποδομών που υπέστησαν βλάβες από μια πλημμύρα και η επαναξιολόγηση των υφιστάμενων μέτρων πρόληψης και προστασίας, με στόχο την αποφυγή παρόμοιων επιπτώσεων στο μέλλον. 71

Ατμόσφαιρα Βροχόπτωση Χωροχρονική ένταση Ετοιμότητα Συντήρηση μετρητικών υποδομών Ανάπτυξη μοντέλων βροχής-απορροής Περιβάλλον Λεκάνη απορροής Συντελεστής απορροής Χρόνος συγκέντρωσης Στραγγιστικό σύστημα Παροχετευτική ικανότητα Κοινωνία Πλημμυρικό πεδίο Ένταση - αξία δραστηριοτήτων Πρόληψη Διατήρησηεπέκταση δασών Διατήρηση υγροτόπων - πλημμυρικών πεδίων Πρόληψη Οριοθέτηση Διατήρηση μαιάνδρων Πρόληψη Προσαρμογή χρήσεων πλημμυρικών πεδίων στη πιθανότητα πλημμύρας Χωροθέτηση σημαντικών εγκαταστάσεων Προστασία Αντιπλημμυρικοί ταμιευτήρες Λεκάνες κατάκλυσης Εκτροπές ποταμών Προστασία Αναχώματα Δίκτυα ομβρίων Έργα διευθέτησης Προστασία Ανύψωση κατασκευών Ατομικά μέτρα Ετοιμότητα Ανάπτυξη μοντέλων βροχήςαπορροής Συντήρηση μετρητικών υποδομών Ετοιμότητα Καθαρισμός, εκβάθυνση ποταμών Συντήρηση αποχετευτικών συστημάτων Μετρίαση Εκκένωση ευάλωτων περιοχών προστασίας Ετοιμότητα Συστήματα ειδοποίησης κοινού Μηχανισμός διαρκούς ενημέρωσης κοινού Αναίρεση αντίληψης για απόλυτη προστασία Οργάνωση φορέων για πρόληψηαντιμετώπιση φυσικών καταστροφών Μετρίαση Ανάσχεση πλημμυρών σε ταμιευτήρες Εκτροπές σε αποστραγγιστικά δίκτυα Αποκατάσταση Επανασχεδιασμός έργων και δράσεων Διαχειριστικά σχέδια Μετρίαση Θραύση αναχωμάτων Τοποθέτηση κινητών στοιχείων Αντιμετώπιση Διάσωση-απομάκρυνση πληθυσμού Σίτιση και στέγαση πληθυσμού Μεταφορά σε νοσοκομεία Άντληση υδάτων, Απομάκρυνση φερτών, Διαχείριση κυκλοφορίας 72

Οδηγίες προφύλαξης (1/3) ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑ Εάν κατοικείτε σε περιοχή που κατά το παρελθόν είχε προβλήματα από πλημμύρες: Βεβαιωθείτε ότι τα φρεάτια έξω από το σπίτι σας δεν είναι φραγμένα. Βεβαιωθείτε ότι οι υδρορροές των σπιτιών λειτουργούν κανονικά. Περιοριστείτε στις αναγκαίες μετακινήσεις. Αποφύγετε την εργασία και την παραμονή σε υπόγειους χώρους, εάν αυτό δεν είναι απαραίτητο. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ Εγκαταλείψτε υπόγειους χώρους και μετακινηθείτε σε ασφαλές υψηλό σημείο. Μη διασχίζετε χειμάρρους πεζός/ή ή με το αυτοκίνητο σας. Εγκαταλείψτε το αυτοκίνητό σας αν ακινητοποιήθηκε και ενδέχεται να παρασυρθεί ή να πλημμυρίσει. Μείνετε μακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια. Μην πλησιάζετε σε περιοχές, όπου έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις. ΠΗΓΗ: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ 73

Οδηγίες προφύλαξης (2/3) ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΛΗΜΜΥΡΙΣΕΙ Μείνετε μακριά από περιοχές που έχουν πλημμυρίσει ή είναι επικίνδυνες να πλημμυρίσουν ξανά στις επόμενες ώρες. Η πλημμύρα ενδέχεται να έχει μεταβάλει τα χαρακτηριστικά γνώριμων περιοχών και τα νερά να έχουν παρασύρει μέρη του δρόμου, των πεζοδρομίων κλπ. Εγκυμονούν κίνδυνοι από σπασμένα οδοστρώματα, περιοχές με επικίνδυνη κλίση, λασπορροές κλπ. Τα νερά ενδέχεται να είναι μολυσμένα αν έχουν παρασύρει μαζί τους απορρίμματα, νεκρά ζώα και διάφορα αντικείμενα. Προσέχετε ώστε η παρουσία σας να μην εμποδίζει τα συνεργεία διάσωσης. Μην πλησιάζετε σε περιοχές όπου έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων. Ελέγξτε αν το σπίτι ή ο χώρος εργασίας σας κινδυνεύει από πιθανή πτώση βράχων. Αν πρέπει οπωσδήποτε να βαδίσετε ή να οδηγήσετε σε περιοχές που έχουν πλημμυρίσει: Προσπαθήστε να βρείτε σταθερό έδαφος. Αποφύγετε νερά που ρέουν. Αν βρεθείτε μπροστά σε δρόμο που έχει πλημμυρίσει σταματήστε και αλλάξτε κατεύθυνση. Αποφύγετε τα λιμνάζοντα νερά που μπορεί να γίνουν αγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος, στην περίπτωση που υπάρχουν υπόγεια καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος ή διαρροές από εγκαταστάσεις. Ακολουθείστε τις οδηγίες των αρμόδιων αρχών. ΠΗΓΗ: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ 74

Οδηγίες προφύλαξης (3/3) ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Η ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αν η περιοχή που διαμένετε είχε εκκενωθεί, μην επιστρέψετε, προτού οι αρχές ενημερώσουν ότι είναι ασφαλές. Πριν αρχίσετε τις διαδικασίες αποκατάστασης του χώρου σας: Κλείστε την τροφοδοσία ηλεκτρικού ρεύματος, ακόμα και αν στην περιοχή σας έχει διακοπεί το ρεύμα. Κλείστε την παροχή νερού, καθώς το δίκτυο μπορεί να έχει υποστεί βλάβες. Για να εξετάσετε ένα κτίριο που έχει πλημμυρίσει, δείξτε ιδιαίτερη προσοχή: Φορέστε κλειστά παπούτσια, ώστε να αποφύγετε τραυματισμούς στα πόδια από αντικείμενα ή ανωμαλίες στο έδαφος, που κρύβονται από τα νερά. Εξετάστε τοίχους, πόρτες, σκάλες και παράθυρα. Εξετάστε τα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος, νερού, αποχέτευσης. ΠΗΓΗ: Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας-http://www.gscp.gr/ggpp/ 75

Οδηγία 27/6 (1/5) Άρθρο 1 Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, με στόχο τη μείωση των αρνητικών συνεπειών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με τις πλημμύρες στην Κοινότητα. Άρθρο 2 «πλημμύρα»: η προσωρινή κάλυψη από νερό εδάφους το οποίο, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν καλύπτεται από νερό. Αυτό περιλαμβάνει πλημμύρες από ποτάμια, ορεινούς χείμαρρους, εφήμερα ρεύματα της Μεσογείου και πλημμύρες από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές, δύναται δε να εξαιρεί πλημμύρες από συστήματα αποχέτευσης «κίνδυνος πλημμύρας»: ο συνδυασμός της πιθανότητας να λάβει χώρα πλημμύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες, που συνδέονται μ αυτή την πλημμύρα. 76

Οδηγία 27/6 (2/5) Άρθρο 4 Για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού ή τμήμα διεθνούς περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού που βρίσκεται στην επικράτειά τους, τα κράτη μέλη διεξάγουν προκαταρκτική αξιολόγηση κινδύνων πλημμύρας Στην αξιολόγηση περιλαμβάνονται τουλάχιστον τα εξής: χάρτες της περιοχής της λεκάνης απορροής του ποταμού στην κατάλληλη κλίμακα, οι οποίοι περιλαμβάνουν τα όρια των λεκανών και των υπολεκανών απορροής ποταμών, και εφόσον υπάρχουν, παράκτιων ζωνών, οι οποίοι περιγράφουν τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά και τη χρήση γης περιγραφή των πλημμυρών οι οποίες σημειώθηκαν κατά το παρελθόν και είχαν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες ζωές, στις οικονομικές δραστηριότητες και στο περιβάλλον, όταν υπάρχει ακόμη πιθανότητα παρόμοιων μελλοντικών συμβάντων, συμπεριλαμβανομένων της έκτασης της πλημμύρας, των οδών αποστράγγισης και της αξιολόγησης των αρνητικών επιπτώσεων που προκάλεσαν περιγραφή των σημαντικών πλημμυρών οι οποίες σημειώθηκαν κατά το παρελθόν, εκ των οποίων θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να προβλεφθούν οι σημαντικές αρνητικές συνέπειες παρόμοιων φαινομένων στο μέλλον, 77

Οδηγία 27/6 (3/5) Άρθρο 4 αξιολόγηση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών των μελλοντικών πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά την οικονομική δραστηριότητα, λαμβανομένων υπόψη στο μέτρο του δυνατού ζητημάτων όπως η τοπογραφία, η θέση των υδατορευμάτων και τα γενικά υδρολογικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά τους, συμπεριλαμβανομένων των πλημμυρικών περιοχών ως φυσικών επιφανειών κατακράτησης, η αποτελεσματικότητα των υφισταμένων τεχνητών υποδομών προστασίας από τις πλημμύρες, η θέση των κατοικημένων περιοχών και των περιοχών οικονομικής δραστηριότητας οι μακροπρόθεσμες εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένων των επιδράσεων της αλλαγής του κλίματος στη συχνότητα επέλευσης των συμβάντων πλημμύρας. 78

Οδηγία 27/6 (4/5) Άρθρο 7 Τα κράτη μέλη, με βάση τους χάρτες του άρθρου 6, καταρτίζουν συντονισμένα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας σε επίπεδο περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού Τα κράτη μέλη θέτουν κατάλληλους στόχους για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας για τις περιοχές εστιάζοντας στη μείωση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών που οι πλημμύρες έχουν για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και την οικονομική δραστηριότητα, και, εάν κρίνεται σκόπιμο, σε μη διαρθρωτικές πρωτοβουλίες ή/και στη μείωση των πιθανοτήτων πλημμύρας. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας λαμβάνουν υπόψη συναφείς πτυχές, όπως το κόστος και τα οφέλη, την έκταση της πλημμύρας και τις οδούς και περιοχές αποστράγγισης των πλημμυρών με δυνατότητα συγκράτησης των πλημμυρών, όπως οι φυσικές πλημμυρικές περιοχές, τους περιβαλλοντικούς στόχους του άρθρου 4 της οδηγίας 2/6/ΕΚ, τη διαχείριση του εδάφους και των υδάτων, τον χωροταξικό σχεδιασμό, τη χρήση της γης, τη διαφύλαξη της φύσης, τη ναυσιπλοΐα και τις λιμενικές υποδομές. 79

Οδηγία 27/6 (5/5) Άρθρο 7 Το σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας καλύπτει όλες τις πτυχές της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας εστιαζόμενο στην πρόληψη, την προστασία και την ετοιμότητα, συμπεριλαμβανομένων των προβλέψεων πλημμυρών και των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης λεκάνης ή υπολεκάνης απορροής του ποταμού. Τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν την προώθηση βιώσιμων πρακτικών χρήσης γης, βελτίωση της συγκράτησης υδάτων καθώς και την ελεγχόμενη κατάκλυση ορισμένων περιοχών σε περίπτωση πλημμύρας. Υπό το πρίσμα της αρχής της αλληλεγγύης, οι κίνδυνοι πλημμύρας που θεσπίζει ένα κράτος μέλος δεν περιλαμβάνουν μέτρα τα οποία, λόγω της έκτασης και του αντικτύπου τους, αυξάνουν σημαντικά τους κινδύνους πλημμύρας, ανάντη ή κατάντη, σε άλλες χώρες στην ίδια λεκάνη ή υπολεκάνη απορροής ποταμού, εκτός εάν έχει γίνει συντονισμός των μέτρων αυτών και έχει βρεθεί συμφωνημένη λύση μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών μελών 8

Άξονες της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας σύμφωνα με την Οδηγία 27/6 Πρόληψη Αποφυγή δόμησης σπιτιών και βιομηχανικών κτηρίων σε περιοχές υποκείμενες σε πλημμύρες Προσαρμογή αναπτυξιακών σχεδίων στην πλημμυρική διακινδύνευση Προώθηση κατάλληλων πρακτικών στη χρήση γης, τη γεωργία και τη δασοπονία Προστασία Κατασκευαστικά μέτρα Μη κατασκευαστικά μέτρα για τη μείωση της πιθανότητας πλημμυρών και των συνεπειών τους Ετοιμότητα ενημέρωση του πληθυσμού για την πλημμυρική διακινδύνευση και τις απαιτούμενες ενέργειες σε περίπτωση πλημμύρας Σχέδια έκτακτης ανάγκης Επανόρθωση 81

Κύριες απαιτήσεις για τους χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας και διακινδύνευσης Σενάρια Πλημμύρες χαμηλής πιθανότητας ή σενάρια ακραίων φαινομένων Πλημμύρες μέσης πιθανότητας (περίοδος επαναφοράς 1 χρόνια) Πλημμύρες υψηλής πιθανότητας, ανάλογα με την περίπτωση Κύρια υδραυλικά ζητούμενα (χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας) Η έκταση της πλημμύρας Το βάθος ή η στάθμη νερού Η ταχύτητα ροής Στοιχεία συνεπειών της πλημμύρας (χάρτες πλημμυρικής διακινδύνευσης) Αριθμός κατοίκων που ενδέχεται να πληγούν Τύπος οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή Εγκαταστάσεις που ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση και προστατευόμενες περιοχές που ενδέχεται να πληγούν Άλλες πληροφορίες, π.χ. στερεοπαροχές και πηγές ρύπανσης 82

Χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας (1/2) 83 Πηγή: Θεουλάκης Κ. Δημιουργία χαρτών κινδύνου πλημμύρας και χαρτών διακινδύνευσης πλημμύρας, με βάση την οδηγία 27/6 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ύδατα, Διπλωματική εργασία, 21 Σχήμα 31: Χάρτες κινδύνου πλημμύρας και διακινδύνευσης πλημμύρας