ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 26.4.2017 SWD(2017) 201 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ που συνοδεύει το έγγραφο ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων {COM(2017) 250 final} {SWD(2017) 200 final} {SWD(2017) 206 final}
Περιεχόμενα Εισαγωγή... 3 Κεφάλαιο I Ισότητα ευκαιριών και πρόσβαση στην αγορά εργασίας... 7 Εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση... 7 Ισότητα των φύλων... 13 Ισότητα ευκαιριών... 18 Ενεργός υποστήριξη για την εξεύρεση απασχόλησης... 21 Ασφαλής και ευπροσάρμοστη απασχόληση... 25 Μισθοί... 31 Ενημέρωση για τους όρους απασχόλησης και προστασία σε περίπτωση απολύσεων... 35 Κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων... 39 Ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής... 44 Υγιές, ασφαλές και κατάλληλα προσαρμοσμένο περιβάλλον εργασίας και προστασία δεδομένων. 48 Κεφάλαιο III Κοινωνική προστασία και ένταξη... 53 Φροντίδα και υποστήριξη των παιδιών... 53 Κοινωνική προστασία... 58 Επιδόματα ανεργίας... 62 Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα... 66 Εισόδημα για ηλικιωμένους και συντάξεις... 69 Υγειονομική περίθαλψη... 73 Ένταξη ατόμων με αναπηρία... 77 Μακροχρόνια φροντίδα... 81 Στέγαση και βοήθεια για τους άστεγους... 84 Πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες... 87 2
Εισαγωγή Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων προβλέπει μια σειρά βασικών αρχών και δικαιωμάτων για να στηριχθεί η εύρυθμη και δίκαιη λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Αυτές οι αρχές και τα δικαιώματα καθορίζουν από κοινού ένα φιλόδοξο θεματολόγιο για τη βελτίωση των επιδόσεων των οικονομιών και την ενίσχυση της ισοτιμίας και της ανθεκτικότητας των κοινωνιών. Στόχος είναι η προαγωγή μιας ανανεωμένης διαδικασίας σύγκλισης με γνώμονα τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης σε όλη την Ευρώπη. Σ αυτό το πλαίσιο, ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων αποσκοπεί στην εξασφάλιση νέων και αποτελεσματικότερων δικαιωμάτων για τους πολίτες και στην αντιμετώπιση των αναδυόμενων νέων κοινωνικών προκλήσεων και των εξελίξεων που σημειώνονται στη μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας, ενόψει, κυρίως, των νέων τύπων απασχόλησης που συνεπάγονται οι νέες τεχνολογίες και η ψηφιακή επανάσταση. Οι εν λόγω αρχές και δικαιώματα καλύπτουν τους τομείς της απασχόλησης, της κοινωνικής προστασίας, της κοινωνικής ένταξης, της εκπαίδευσης και των ίσων ευκαιριών. Ο πυλώνας βασίζεται στο σύνολο της νομοθεσίας που υφίσταται σε επίπεδο ΕΕ και διεθνές επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, ο πυλώνας βασίζεται στον Κοινοτικό Χάρτη των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων των εργαζομένων του 1989, στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του 1961, στον αναθεωρημένο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του 1966 και στον Ευρωπαϊκό Κώδικα κοινωνικής ασφάλειας του Συμβουλίου της Ευρώπης. Οι αρχές λαμβάνουν επίσης υπόψη τις σχετικές συμβάσεις, συστάσεις και πρωτόκολλα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), καθώς και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες. Παράλληλα, τα τελευταία 30 έτη έχουν σημειωθεί επίσης εξελίξεις στο κοινωνικό κεκτημένο της ΕΕ, με τη μορφή νέων διατάξεων στις Συνθήκες της ΕΕ, της θέσπισης του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, νέων νομοθετικών πράξεων, και της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιο πρόσφατα, με τη θέσπιση των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ για το 2030 διαμορφώθηκε ένα νέο θεματολόγιο για την εξάλειψη της φτώχειας και την αντιμετώπιση των διαστάσεων της βιώσιμης ανάπτυξης που άπτονται της οικονομίας, της κοινωνίας, της αλληλεγγύης και του περιβάλλοντος με ισορροπημένο και ολοκληρωμένο τρόπο. Το παρόν έγγραφο ακολουθεί τη δομή των τριών κεφαλαίων του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και περιγράφει αναλυτικά το περιεχόμενο κάθε αρχής ή δικαιώματος. Η κάθε αρχή και το κάθε δικαίωμα παρουσιάζονται σε τρεις βασικές ενότητες, στις οποίες παρατίθεται το υφιστάμενο κοινωνικό κεκτημένο, επεξηγείται το περιεχόμενο και το πεδίο εφαρμογής τους και διατυπώνονται προτάσεις όσον αφορά την εφαρμογή τους. Το ενωσιακό κεκτημένο Στην πρώτη ενότητα του παρόντος εγγράφου σκιαγραφείται το ενωσιακό κοινωνικό κεκτημένο για κάθε αρχή ή δικαίωμα. Πρώτα παρατίθενται οι σχετικές διατάξεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη συνέχεια υπενθυμίζονται οι νομοθετικές εξουσίες και 3
τα όριά τους που προβλέπονται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Η ενότητα ολοκληρώνεται με την υπενθύμιση των κυριότερων νομοθετικών και μη νομοθετικών μέτρων που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή και τα οποία συμβάλλουν στην υλοποίηση της εν λόγω αρχής ή δικαιώματος. Η εν λόγω ενότητα δεν είναι εξαντλητική, καθώς σ αυτήν παρουσιάζονται οι πιο σημαντικές πράξεις, είτε πρόκειται για νομικώς δεσμευτικά μέτρα είτε για συστάσεις του Συμβουλίου ή της Επιτροπής με καθοδηγητικό χαρακτήρα. Διευκρινίζεται ότι, όταν γίνεται αναφορά στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι σημαντικό να υπενθυμίζεται ότι οι διατάξεις του εν λόγω Χάρτη απευθύνονται στα θεσμικά και λοιπά όργανα και οργανισμούς της Ένωσης, λαμβανομένης δεόντως υπόψη της αρχής της επικουρικότητας, καθώς και στα κράτη μέλη μόνο όταν εφαρμόζουν το ενωσιακό δίκαιο. Αρχές και δικαιώματα του πυλώνα Ο πυλώνας καθιστά τις αρχές και τα δικαιώματα που περιέχονται σε δεσμευτικές διατάξεις της ενωσιακής νομοθεσίας πιο ορατά, πιο κατανοητά και πιο σαφή για τους πολίτες και τους φορείς σε όλα τα επίπεδα. Επιπλέον, για ορισμένους συγκεκριμένους τομείς, ο πυλώνας προσθέτει νέα στοιχεία στο υφιστάμενο κεκτημένο. Τα παραπάνω αναλύονται λεπτομερώς στη δεύτερη ενότητα. Οι αρχές και τα δικαιώματα που κατοχυρώνει ο πυλώνας απευθύνονται στους πολίτες της Ένωσης και στους νόμιμα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών σε κράτη μέλη, ανεξάρτητα από το καθεστώς απασχόλησής τους, καθώς και στις δημόσιες αρχές και στους κοινωνικούς εταίρους. Εφαρμογή Δεδομένης της νομικής φύσης του πυλώνα, οι αρχές και δικαιώματα που κατοχυρώνει δεν είναι άμεσα εκτελεστά και θα χρειαστεί να μετουσιωθούν σε συγκεκριμένες δράσεις και/ή χωριστά νομοθετήματα στο κατάλληλο επίπεδο. Αυτό επεξηγείται στην τρίτη ενότητα του παρόντος εγγράφου, στην οποία περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο κάθε αρχή ή δικαίωμα θα μπορούσε να εφαρμοστεί αποτελεσματικά από τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους, στους οποίους ανήκει η πρωταρχική ευθύνη για να καταστούν οι κοινωνικές αρχές και τα δικαιώματα εφαρμόσιμα στην πράξη. Στην ενότητα αυτή σκιαγραφείται επίσης ο τρόπος με τον οποίο οι δράσεις της Ένωσης θα συμβάλουν στην εφαρμογή του πυλώνα. Το «ευρωπαϊκό εξάμηνο», ο ετήσιος κύκλος συντονισμού των οικονομικών πολιτικών, ήταν και παραμένει σημαντικό εργαλείο για τη στενή παρακολούθηση των εξελίξεων σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, ενώ παράλληλα προάγει μεταρρυθμίσεις στοχευμένες σύμφωνα με τις εθνικές ιδιαιτερότητες, οι οποίες καλύπτουν την ευρεία εμβέλεια του πυλώνα που εκτείνεται από την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση μέχρι την ενεργή υποστήριξη των ανέργων, τους μισθούς, την παιδική μέριμνα, την κοινωνική προστασία και το ελάχιστο εισόδημα ή τη σύνταξη και τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Η ανάλυση και οι συστάσεις για τη ζώνη του ευρώ και ανά 4
χώρα θα αποτυπώνουν και θα προάγουν την ανάπτυξη των κοινωνικών δικαιωμάτων, μέσω της αξιολόγησης, της παρακολούθησης και της σύγκρισης της προόδου όσον αφορά την υλοποίησή τους. Η συγκριτική αξιολόγηση θα διενεργείται σταδιακά για ένα περιορισμένο σύνολο τομέων που είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τη λειτουργία της ζώνης του ευρώ, όπως η νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης, τα επιδόματα ανεργίας, οι κατώτατοι μισθοί, το ελάχιστο εισόδημα και οι δεξιότητες. Τα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία θα στηρίξουν την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, καθώς και άλλες βασικές πρωτοβουλίες για την κοινωνική συνοχή, όπως η πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση και το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παρακολούθηση της εφαρμογής του πυλώνα. Ο πυλώνας θα συμβάλει επίσης στον σχεδιασμό της περιόδου προγραμματισμού μετά το 2020. Η έμπρακτη εφαρμογή των αρχών και των δικαιωμάτων που κατοχυρώνει ο πυλώνας αποτελεί κοινή δέσμευση και ευθύνη της Ένωσης, των κρατών μελών της και των κοινωνικών εταίρων, που θα ενεργούν σύμφωνα με τον επιμερισμό των αρμοδιοτήτων που ορίζεται στις Συνθήκες της Ένωσης, λαμβανομένων υπόψη των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, των υγιών δημόσιων οικονομικών και του σεβασμού της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων. Τίποτα από όλα όσα προβλέπονται στο ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων δεν ερμηνεύεται κατά τρόπο που να περιορίζει ή να επηρεάζει δυσμενώς τις αρχές και τα δικαιώματα όπως αυτά αναγνωρίζονται, στα αντίστοιχα πεδία εφαρμογής τους, από τη νομοθεσία της Ένωσης ή τη διεθνή νομοθεσία, καθώς και τις διεθνείς συμφωνίες στις οποίες η Ένωση ή όλα τα κράτη μέλη είναι συμβαλλόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη του 1961 και των σχετικών συμβάσεων και συστάσεων της ΔΟΕ. Η εφαρμογή του πυλώνα μπορεί να ενισχυθεί μέσω της επικύρωσης των σχετικών συμβάσεων της ΔΟΕ, του αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη του 1966 και του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου του που προβλέπει μηχανισμό συλλογικών αναφορών. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Η προαγωγή του διαλόγου μεταξύ της διοίκησης και των εργαζομένων κατοχυρώνεται ως κοινός στόχος της Ένωσης και των κρατών μελών της στο άρθρο 151 της ΣΛΕΕ. Σε επίπεδο Ένωσης, στους τομείς πολιτικής που καλύπτει το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ, πρέπει να πραγματοποιείται διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους σύμφωνα με το άρθρο 154 της ΣΛΕΕ, ενώ οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να ζητούν την εφαρμογή των συμφωνιών τους σε επίπεδο Ένωσης σύμφωνα με το άρθρο 155 της ΣΛΕΕ. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να στηρίζουν την εφαρμογή του πυλώνα μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων σε εθνικό επίπεδο και/ή της συγκέντρωσης και της ανταλλαγής ορθών πρακτικών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επιπλέον, ο πολιτικός διάλογος τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο Ένωσης είναι ζωτικής σημασίας για τη διεύρυνση της συμμετοχής στη διαδικασία χάραξης πολιτικής και την περαιτέρω κινητοποίηση κοινωνικών φορέων, με στόχο την εξασφάλιση των αρχών και των δικαιωμάτων του 5
πυλώνα. Ο πολιτικός διάλογος στον οποίο συμμετέχουν οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών καθιστά δυνατή την εκπροσώπηση ευρύτατου φάσματος ενδιαφερόμενων φορέων της κοινωνίας των πολιτών και ενισχύει τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη νομιμότητα των δημόσιων αποφάσεων. Ο πυλώνας θα πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τους διαθέσιμους πόρους και εντός των ορίων της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και των υποχρεώσεων των Συνθηκών που διέπουν τα δημόσια οικονομικά. Πιο συγκεκριμένα, η θέσπιση του πυλώνα δεν θίγει το δικαίωμα των κρατών μελών να καθορίζουν τις θεμελιώδεις αρχές των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισής τους και δεν θα πρέπει να επηρεάζει την οικονομική ισορροπία τους. 6
Κεφάλαιο I Ισότητα ευκαιριών και πρόσβαση στην αγορά εργασίας Εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας. 1. Το ενωσιακό κεκτημένο α) Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το άρθρο 14 του Χάρτη παρέχει σε όλους το δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην πρόσβαση στην επαγγελματική και συνεχή κατάρτιση. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ευχέρεια δωρεάν παρακολούθησης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. β) Οι νομοθετικές εξουσίες και τα όριά τους Σύμφωνα με το άρθρο 165 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Ένωση εξουσιοδοτείται να συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας την πολιτική συνεργασία μεταξύ κρατών μελών, και, εάν αυτό είναι αναγκαίο, υποστηρίζοντας και υλοποιώντας τη δράση τους, σεβόμενο ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο της διδασκαλίας και την πολιτιστική και γλωσσική τους ποικιλομορφία. Το άρθρο 166 της ΣΛΕΕ εξουσιοδοτεί την Ένωση να εφαρμόζει πολιτική επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία στηρίζει και συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο και την οργάνωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. γ) Ισχύοντα μέτρα Στο πλαίσιο της σύστασης του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 2013, για τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία 1, τα κράτη μέλη καλούνται να εξασφαλίζουν ότι όλοι οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά απασχόλησης καλής ποιότητας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή άσκηση εντός διαστήματος τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση. Η σύσταση 2006/962/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης 2 προσδιορίζει τις γνώσεις, τις 1 Σύσταση του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 2013, για τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία (ΕΕ C 120 της 26.4.2013, σ. 1). 2 Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης (ΕΕ L 394 της 30.12.2006, σ. 10). 7
δεξιότητες και τις στάσεις για προσωπική ολοκλήρωση, ενεργό συμμετοχή των πολιτών, κοινωνική συνοχή και απασχολησιμότητα. Στο πλαίσιο της σύστασης του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2011, σχετικά με πολιτικές για τη μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου 3, τα κράτη μέλη καλούνται να αναπτύξουν ολοκληρωμένες στρατηγικές για τη στήριξη των νέων στην ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και να επιτύχουν τον πρωταρχικό στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου σε λιγότερο από 10 % μέχρι το 2020. Στη σύσταση 2006/143/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2006, για περαιτέρω ευρωπαϊκή συνεργασία με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση προσδιορίζονται δράσεις οι οποίες θα μπορούσαν να αναληφθούν σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ, με στόχο τη στήριξη της ανάπτυξης και της πιστοποίησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας. Η σύσταση 2009/C 155/01 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 2009, για τη δημιουργία ευρωπαϊκού πλαισίου αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση 4 παρέχει κοινά εργαλεία για τη διαχείριση της ποιότητας, με στόχο τη βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2008, σχετικά με τη θέσπιση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων για τη διά βίου μάθηση 5 θέτει μια βάση για τη μέτρηση των εκπαιδευτικών επιδόσεων βάσει μαθησιακών αποτελεσμάτων. Στο πλαίσιο της σύστασης του Συμβουλίου, της 20ης Δεκεμβρίου 2012, για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης 6, τα κράτη μέλη καλούνται να προβλέψουν ρυθμίσεις για τον προσδιορισμό, την καταγραφή, την αξιολόγηση και την πιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων που οδηγούν σε επαγγελματικό προσόν. Στο πλαίσιο του νέου θεματολογίου δεξιοτήτων για την Ευρώπη 7, το οποίο εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2016, δρομολογήθηκε μια σειρά δράσεων προκειμένου να βελτιωθούν η ποιότητα και η συνάφεια της ανάπτυξης δεξιοτήτων, να καταστούν οι δεξιότητες πιο ορατές και συγκρίσιμες και να βελτιωθεί 3 Σύσταση του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2011, σχετικά με πολιτικές για τη μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου (ΕΕ C 191 της 1.7.2011, σ. 1). 4 Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 2009, για τη δημιουργία ευρωπαϊκού πλαισίου αναφοράς για τη διασφάλιση της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕ C 155 της 8.7.2009, σ. 1). 5 Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2008, σχετικά με τη θέσπιση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων για τη διά βίου μάθηση (ΕΕ C 111 της 6.5.2008, σ. 1). 6 Σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 2012 για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης (EE C 398, 22.12.2012, σ. 1). 7 Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη» (COM(2016) 381 final, της 10.6.2016). 8
η πληροφόρηση σχετικά με τις δεξιότητες. Στις εν λόγω δράσεις περιλαμβάνονται η σύσταση του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 2016, όσον αφορά τις Διαδρομές Αναβάθμισης των Δεξιοτήτων: Νέες Ευκαιρίες για Ενηλίκους 8, η οποία καλεί τα κράτη μέλη να παράσχουν στους ενηλίκους στήριξη προκειμένου να αποκτήσουν ένα ελάχιστο επίπεδο γραμματισμού, αριθμητισμού και ψηφιακών ικανοτήτων και να σημειώσουν πρόοδο στην πορεία προς την απόκτηση τίτλου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και το σχέδιο στρατηγικής για την διατομεακή συνεργασία στον τομέα των δεξιοτήτων. 2. Πεδίο εφαρμογής και αλλαγές που εισάγει ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων προβλέπει γενικό δικαίωμα σε εκπαίδευση και κατάρτιση σε όλη τη διάρκεια του βίου. Έχει ευρύτερη εμβέλεια από το άρθρο 14 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς επικεντρώνεται στην ποιότητα και την άρση των αποκλεισμών. Στόχος του πυλώνα είναι να διασφαλίζεται η παροχή υψηλής ποιότητας εκπαίδευσης και κατάρτισης, τόσο τυπικής όσο και μη τυπικής. Ο πυλώνας δίνει έμφαση στην καταλληλότητα της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων για την επιτυχή συμμετοχή στην αγορά εργασίας και την εξασφάλιση κοινωνικής συνοχής, καθώς και στις ευκαιρίες για τη διατήρηση και την απόκτηση δεξιοτήτων. Αυτό προϋποθέτει ευέλικτες ευκαιρίες για μάθηση και επανεκπαίδευση, οι οποίες θα πρέπει να προσφέρονται καθ όλη τη διάρκεια του βίου και της επαγγελματικής σταδιοδρομίας ενός ατόμου, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων βρεφονηπιακής, αρχικής ή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης ή επιμόρφωσης, καθώς και των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης για ενηλίκους. Η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η διά βίου μάθηση χωρίς αποκλεισμούς προϋποθέτουν προσβάσιμα μέσα για την απόκτηση, τη διατήρηση ή την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων σε επίπεδο που επιτρέπει σε όλους να έχουν μια ενεργό ζωή. Για παράδειγμα, οι ειδικές ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες ή των ατόμων από μειονεκτούντα περιβάλλοντα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η πρόσβασή τους σε ισότιμη βάση. Δίνεται περαιτέρω έμφαση στις δεξιότητες που απαιτούνται κατά τη διάρκεια μεταβάσεων στην αγορά εργασίας, οι οποίες περιλαμβάνουν αλλαγές στο καθεστώς απασχόλησης, αλλαγή εργοδότη, έναρξη ή λήξη διακοπής της σταδιοδρομίας ή εναλλαγή μεταξύ απασχόλησης και αυτοαπασχόλησης. Αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την απόκτηση και τη διατήρηση βασικών ψηφιακών δεξιοτήτων. 3. Εφαρμογή α) Τι μπορούν να κάνουν τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι 8 ΕΕ C 484 της 24.12.2006, σ.1. 9
Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τον καθορισμό του περιεχομένου της διδασκαλίας και της επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και για την οργάνωση των εκπαιδευτικών συστημάτων και της επαγγελματικής κατάρτισης. Σ αυτό το πλαίσιο, καλούνται να προσδώσουν ισχύ στις διατάξεις του πυλώνα, επιπροσθέτως της εφαρμογής του κατά την εκτέλεση των μέτρων της Ένωσης που έχουν θεσπιστεί σε αυτούς τους τομείς. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν επίσης να συλλέγουν και να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές σε ολόκληρη την Ένωση. Σε εθνικό επίπεδο, οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να στηρίζουν την εφαρμογή αυτής της αρχής μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και της συμμετοχής τους στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή σχετικών πολιτικών. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούν να προάγουν, να εκπονούν και να συνδιαμορφώνουν πολιτικές σε εταιρικό, τοπικό, εθνικό ή ενωσιακό επίπεδο που στοχεύουν στη βελτίωση των ευκαιριών κατάρτισης, επανεκπαίδευσης και διά βίου μάθησης, καθώς και την παροχή περισσότερων ευκαιριών πρακτικής άσκησης και μαθητείας. Οι κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ σε διακλαδικό επίπεδο έθεσαν τις ανάγκες σε δεξιότητες στις ψηφιακές οικονομίες και την ενίσχυση της μαθητείας με στόχο την αύξηση της απασχόλησης των νέων ως προτεραιότητες για το τρέχον πρόγραμμα εργασίας τους για την περίοδο 2015-2017 και θα διοργανώσουν ανταλλαγές απόψεων μεταξύ των εθνικών κοινωνικών εταίρων επί αυτών των ζητημάτων. β) Πρόσφατες και εν εξελίξει πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ Το 2017 η Επιτροπή θα προτείνει την έκδοση σύστασης από το Συμβούλιο σχετικά με ένα πλαίσιο ποιότητας για τη μαθητεία, το οποίο θα καθορίζει τα βασικά προαπαιτούμενα στοιχεία ώστε τα άτομα να μπορούν να αποκτούν κατάλληλες δεξιότητες και επαγγελματικά προσόντα μέσω προγραμμάτων μαθητείας υψηλής ποιότητας. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων του 2008 τελεί υπό αναθεώρηση (στους κόλπους του Συμβουλίου βρίσκονται σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις για αναθεωρημένη σύσταση) και η σύσταση του 2006 σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης τελεί υπό επικαιροποίηση. Το πλαίσιο Europass 9 τελεί υπό επικαιροποίηση προκειμένου να προσφέρει στους πολίτες βελτιωμένα εργαλεία παρουσίασης των δεξιοτήτων τους και απόκτησης πληροφοριών σχετικά με τις ανάγκες και τις τάσεις σε σχέση με τις δεξιότητες. Η Επιτροπή θα θέση σε εφαρμογή την πρωτοβουλία του συνασπισμού για τις ψηφιακές δεξιότητες και θέσεις εργασίας που δρομολογήθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού, μέσω της προώθησης της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και της δημιουργίας συμπράξεων μεταξύ επιχειρήσεων, παρόχων εκπαίδευσης και κοινωνικών εταίρων. 9 Απόφαση αριθ. 2241/2004/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 2004, σχετικά με το ενιαίο κοινοτικό πλαίσιο για τη διαφάνεια των επαγγελματικών προσόντων και ικανοτήτων (Europass) (ΕΕ L 390 της 31.12.2004, σ. 6). 10
Η Επιτροπή θα προτείνει το 2017 την έκδοση σύστασης από το Συμβούλιο σχετικά με την προώθηση της κοινωνικής ένταξης και των κοινών αξιών μέσω της εκπαίδευσης και της μη τυπικής μάθησης, ώστε να παράσχει στήριξη και καθοδήγηση στα κράτη μέλη. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει ανακοίνωση σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προσδιορίζοντας δράσεις σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση βασικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένης της αντιμετώπισης των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων και της προαγωγής της αριστείας στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, της δημιουργίας συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που δεν είναι μόνο αποδοτικά και αποτελεσματικά αλλά επίσης αίρουν τους κοινωνικούς αποκλεισμούς και είναι συνδεδεμένα με τις κοινότητές τους και της διασφάλισης ότι τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συμβάλλουν στην περιφερειακή καινοτομία. Η Επιτροπή θα παρουσιάσει ανακοίνωση σχετικά με την ανάπτυξη των σχολείων και της άριστης διδασκαλίας, που θα πραγματεύεται τα επίμονα υψηλά ποσοστά νέων με χαμηλές βασικές δεξιότητες, τις ανισότητες στην εκπαιδευτική διαδικασία και τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις ως προς τις ικανότητες στις κοινωνίες μας. Η Επιτροπή θα προτείνει την έκδοση σύστασης από το Συμβούλιο στην οποία θα ορίζονται κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της διαθεσιμότητας ποιοτικής και ποσοτικής ενημέρωσης σχετικά με την πορεία που ακολουθούν οι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην ΕΕ μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης και της κατάρτισής τους. Στην ανακοίνωσή της του Δεκεμβρίου του 2016 με τίτλο «Επενδύοντας στη νεολαία της Ευρώπης», 10 η Επιτροπή πρότεινε νέες δράσεις για τη στήριξη της απασχόλησης των νέων και τη δημιουργία περισσότερων ευκαιριών για τη νεολαία. Προκειμένου να εξασφαλιστεί πλήρης και βιώσιμη εφαρμογή των εγγυήσεων για τη νεολαία, η Επιτροπή πρότεινε την επέκταση του προϋπολογισμού της πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων και την παροχή 1 δισ. ευρώ επιπλέον στην ειδική πίστωση στον προϋπολογισμό για την πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων, σε συνδυασμό με 1 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, καθώς και περαιτέρω στήριξη για δραστηριότητες προβολής και ενημέρωσης, αμοιβαία μάθηση και παρακολούθηση. Τον Ιούνιο του 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε δράσεις για τη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών στην εκπαίδευση σύμφωνα με το σχέδιο δράσης για την ένταξη της ΕΕ. 11 Το Cedefop, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης, ένας από τους αποκεντρωμένους οργανισμούς της ΕΕ, στηρίζει τις εργασίες της Επιτροπής, των κρατών μελών και των κοινωνικών εταίρων σχετικά με τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων επαγγελματικής 10 COM(2016) 940 final. 11 https://ec.europa.eu/migrant-integration/news/europe-integration-action-plan-of-third-country-nationalslaunched. 11
εκπαίδευσης και κατάρτισης, μέσω της προαγωγή της πρόσβασης, της ελκυστικότητας και της αποτελεσματικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και της παροχής ενημέρωσης σχετικά με την τρέχουσα και μελλοντική προσφορά και ζήτηση δεξιοτήτων στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. 12
Ισότητα των φύλων α. Η ίση μεταχείριση και οι ίσες ευκαιρίες για γυναίκες και άνδρες πρέπει να διασφαλίζονται και να προωθούνται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, τους όρους και τις συνθήκες απασχόλησης και την εξέλιξη της σταδιοδρομίας. β. Γυναίκες και άνδρες έχουν δικαίωμα σε ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας. 1. Το ενωσιακό κεκτημένο α) Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το άρθρο 23 του Χάρτη προβλέπει ότι η ισότητα γυναικών και ανδρών πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων στην απασχόληση, την εργασία και τις αποδοχές. Ορίζει επίσης ότι η αρχή της ισότητας δεν αποκλείει τη διατήρηση ή τη θέσπιση μέτρων που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου. Το άρθρο 33 του Χάρτη προβλέπει ότι κάθε πρόσωπο, προκειμένου να μπορεί να συνδυάζει την οικογενειακή με την επαγγελματική ζωή του, έχει δικαίωμα προστασίας από την απόλυση για λόγους που συνδέονται με τη μητρότητα, καθώς και δικαίωμα αμειβόμενης άδειας μητρότητας και γονικής άδειας μετά τη γέννηση ή την υιοθεσία παιδιού. β) Οι νομοθετικές εξουσίες και τα όριά τους Σύμφωνα με το άρθρο 19 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Ένωση εξουσιοδοτείται να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων, μεταξύ άλλων λόγω φύλου. Σύμφωνα με το άρθρο 153 της ΣΛΕΕ, η Ένωση εξουσιοδοτείται να θεσπίζει μέτρα, συμπεριλαμβανομένων οδηγιών που καθορίζουν ελάχιστες απαιτήσεις, προκειμένου να υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών, μεταξύ άλλων στον τομέα της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφορά τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας και τη μεταχείριση στην εργασία. Στις οδηγίες που εκδίδονται βάσει του άρθρου 153 της ΣΛΕΕ, αποφεύγεται η επιβολή διοικητικών, οικονομικών και νομικών εξαναγκασμών, οι οποίοι θα παρεμπόδιζαν τη δημιουργία και την ανάπτυξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Το άρθρο 157 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ εξουσιοδοτεί τον νομοθέτη της Ένωσης να θεσπίζει μέτρα με τα οποία εξασφαλίζεται η εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της ίσης αμοιβής για όμοια εργασία ή για εργασία της αυτής αξίας. Το άρθρο 157 παράγραφος 4 ορίζει ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να διατηρήσουν ή να θεσπίσουν μέτρα που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα, τα οποία διευκολύνουν το λιγότερο εκπροσωπούμενο φύλο να συνεχίσει μια επαγγελματική δραστηριότητα ή προλαμβάνουν ή αντισταθμίζουν τα μειονεκτήματα στην επαγγελματική σταδιοδρομία. γ) Ισχύοντα μέτρα 13
Οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαγορεύουν την εισαγωγή διακρίσεων και προάγουν την ισότητα των φύλων στην εργασία και στην απασχόληση, στην αυτοαπασχόληση, στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και στην παροχή αυτών, καθώς και στην κοινωνική ασφάλιση, ενώ παράλληλα προβλέπουν δικαιώματα που αφορούν τη μητρότητα και τη γονική άδεια. Η οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 12 κατοχυρώνει την ίση μεταχείριση των ανδρών και των γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εξέλιξης, και στην επαγγελματική κατάρτιση, τους όρους εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της αμοιβής, και τα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. Η σύσταση 2014/124/ΕΕ 13 της Επιτροπής αποσκοπεί στην ενίσχυση της αρχής της ισότητας της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών μέσω της διαφάνειας. Η οδηγία 79/7/ΕΟΚ 14 του Συμβουλίου προβλέπει ίση μεταχείριση των ανδρών και των γυναικών σε ζητήματα κοινωνικής ασφάλισης, όπως τα συστήματα υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης τα οποία παρέχουν προστασία έναντι ασθένειας, αναπηρίας, εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών, ανεργίας και κινδύνων που σχετίζονται με το γήρας, καθώς και στην παροχή κοινωνικής πρόνοιας η οποία συμπληρώνει ή αντικαθιστά τα βασικά συστήματα. Η οδηγία 2004/113/ΕΚ 15 του Συμβουλίου κατοχυρώνει την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών. Η οδηγία 2010/41/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 16 διευκρινίζει ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών ισχύει για τους αυτοαπασχολούμενους εργαζομένους και στην περίπτωση όπου σύζυγοι ή σύντροφοι συμβίωσης των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων συμμετέχουν στις δραστηριότητές τους. Η οδηγία 92/85/ΕΟΚ 17 του Συμβουλίου περιέχει μέτρα που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων και θεσπίζει το δικαίωμα σε άδεια μητρότητας για διάστημα 14 εβδομάδων, εξασφαλίζοντας προστασία από απόλυση επί διάστημα εκτεινόμενο από την αρχή της εγκυμοσύνης τους ως το τέλος της άδειας μητρότητας. 12 Οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006, για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης (αναδιατύπωση), (ΕΕ L 204 της 26.7.2006, σ. 23). 13 Σύσταση της Επιτροπής, της 7ης Μαρτίου 2014, σχετικά με την ενίσχυση της αρχής της ισότητας της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών μέσω της διαφάνειας (EE L 69, 8.3.2014, σ. 112). 14 Οδηγία 79/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1978, περί της προοδευτικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως (ΕΕ L 6 της 10.1.1979, σ. 24). 15 Οδηγία 2004/113/ΕΚ του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2004, για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών(εε L 373 της 21.12.2004, σ. 37). 16 Οδηγία 2010/41/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2010, για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών που ασκούν αυτοτελή επαγγελματική δραστηριότητα (ΕΕ L 180 της 15.7.2010, σ. 1). 17 Οδηγία 92/85/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 1992, σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων (δέκατη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ) (ΕΕ L 348 της 28.11.1992, σ. 1). 14
Η οδηγία 2010/18/ΕΕ 18 του Συμβουλίου θεσπίζει το δικαίωμα σε γονική άδεια και ορίζει ελάχιστες απαιτήσεις για αυτή την άδεια (4 μήνες για κάθε γονέα, εκ των οποίων τουλάχιστον ένας μήνας δεν μπορεί να μεταφερθεί στον άλλο γονέα), ενώ παράλληλα προστατεύει τα δικαιώματα απασχόλησης, μεταξύ άλλων κατά την επιστροφή στην εργασία, καθώς και το δικαίωμα απουσίας από την εργασία για λόγους ανωτέρας βίας. 18 Οδηγία 2010/18/ΕΕ του Συμβουλίου, της 8ης Μαρτίου 2010, σχετικά με την εφαρμογή της αναθεωρημένης συμφωνίαςπλαισίου για τη γονική άδεια που συνήφθη από τις οργανώσεις BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP και ETUC και με την κατάργηση της οδηγίας 96/34/EK (ΕΕ L 68 της 18.3.2010, σ. 13). 15
2. Πεδίο εφαρμογής και αλλαγές που εισάγει ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων Ο πυλώνας δίνει έμφαση στην ανάγκη ενίσχυσης, κατά τρόπο προορατικό, της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών μέσω της ανάληψης θετικής δράσης σε όλους τους τομείς. Καθώς επεκτείνει την ισότητα σε όλους τους τομείς, ο πυλώνας έχει ευρύτερη εμβέλεια από το υφιστάμενο κεκτημένο. Οι διατάξεις σχετικά με την ισότητα των φύλων εστιάζουν ιδίως στη συμμετοχή στην αγορά εργασίας (όπως αποτυπώνεται από το χάσμα στον τομέα της απασχόλησης μεταξύ γυναικών και ανδρών), στους όρους και στις συνθήκες απασχόλησης (π.χ. το χάσμα στη χρήση της μερικής απασχόλησης μεταξύ γυναικών και ανδρών) και στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας (π.χ. το ποσοστό των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις και οι χαμηλοί αριθμοί γυναικών επιχειρηματιών), δηλαδή σε όλους τους τομείς στους οποίους πρέπει να συντελεί μεγαλύτερη πρόοδος. Η αρχή 2β αφορά την ειδική πρόκληση που συνεπάγονται οι διαφορές στις αμοιβές μεταξύ των φύλων, οι οποίες εξακολουθούν να υφίστανται παρά την υφιστάμενη νομοθεσία. 3. Εφαρμογή α) Τι μπορούν να κάνουν τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά και την επιβολή των κανόνων που θεσπίζονται σε επίπεδο Ένωσης. Δεδομένου ότι τα μέτρα που θεσπίζονται σε επίπεδο Ένωσης περιέχουν απλώς ελάχιστα πρότυπα, τα κράτη μέλη καλούνται να υπερβούν αυτούς τους κανόνες ώστε να προσδώσουν ισχύ στην αρχή. Σε επίπεδο Ένωσης, πρέπει να πραγματοποιείται διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους σύμφωνα με το άρθρο 154 της ΣΛΕΕ σχετικά με πιθανές πρωτοβουλίες βάσει του άρθρου 153 της ΣΛΕΕ και οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να υπογράφουν συμφωνίες οι οποίες μπορούν να εφαρμόζονται σε επίπεδο Ένωσης κατόπιν αιτήματός τους σύμφωνα με το άρθρο 155 της ΣΛΕΕ. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν επίσης να συλλέγουν και να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές σε ολόκληρη την Ένωση. Σε εθνικό επίπεδο, οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να στηρίζουν την εφαρμογή αυτής της αρχής μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και της συμμετοχής τους στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή σχετικών πολιτικών. Οι κοινωνικοί εταίροι σε διακλαδικό επίπεδο έθεσαν την ισότητα των φύλων ως προτεραιότητα για το τρέχον πρόγραμμα εργασίας τους για την περίοδο 2015-2017, διοργανώνοντας ανταλλαγές εθνικών και τομεακών πρακτικών κοινωνικών εταίρων σχετικά με τον τρόπο μείωσης των διαφορών στις αμοιβές μεταξύ των φύλων. β) Πρόσφατες και εν εξελίξει πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ Η Επιτροπή θα εφαρμόσει τη στρατηγική δέσμευση για την ισότητα των φύλων 2016-2019, 19 η οποία ορίζει τις βασικές προτεραιότητες για αυτό τον τομέα και περιγράφει τη χρήση των υφιστάμενων εργαλείων, όπως το ευρωπαϊκό εξάμηνο, τα ταμεία της Ένωσης και η επιβολή της νομοθεσίας. 19 SWD (2015)278. 16
Μαζί με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, η Επιτροπή παρουσιάζει την πρωτοβουλία «Νέα αρχή για τη στήριξη της εξισορρόπησης μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής για τους γονείς και τα άτομα που παρέχουν φροντίδα». Προτείνει νομοθετικές και πολιτικές δράσεις οι οποίες αποσκοπούν στη διευκόλυνση της χρήσης της γονικής άδειας τόσο από τις γυναίκες όσο και από τους άνδρες, στη θέσπιση της άδειας πατρότητας και της άδειας των ατόμων που παρέχουν φροντίδα, στην προώθηση της χρήσης ευέλικτων ρυθμίσεων εργασίας, καθώς και στην προώθηση της δημιουργίας περισσότερων και καλύτερων εγκαταστάσεων παροχής φροντίδας σε παιδιά και άλλης φροντίδας και στην εξάλειψη οικονομικών αντικινήτρων όπως τα συνδεόμενα με τις παροχές και τη φορολογία αντικίνητρα, τα οποία αποθαρρύνουν τους χαμηλόμισθους, και συχνά τις γυναίκες, από την είσοδο στην αγορά εργασίας. Η Επιτροπή θα εγκρίνει έκθεση παρακολούθησης σχετικά με την πρόοδο που έχει συντελεστεί από τα κράτη μέλη όσον αφορά την εφαρμογή της σύστασης για τη διαφάνεια, στο πλαίσιο της οποίας θα αξιολογηθεί το ενδεχόμενο ανάγκης πρόσθετων μέτρων, προκειμένου να διασφαλιστεί η πλήρης υλοποίηση της αρχής ίσης αμοιβής. Επιπλέον, έχει υποβάλει πρόταση οδηγίας η οποία αποσκοπεί στην εξασφάλιση μεγαλύτερης ισότητας στις διευθυντικές θέσεις στον εταιρικό κόσμο. 20 Η Επιτροπή εντείνει τις προσπάθειές της για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και εργάζεται με σκοπό την προσχώρηση της ΕΕ στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) βάσει της πρότασης που υπέβαλε τον Μάρτιο του 2016 21. Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, ένας από τους αποκεντρωμένους οργανισμούς της ΕΕ, στηρίζει τις εργασίας της Επιτροπής, των κρατών μελών και των κοινωνικών εταίρων όσον αφορά την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. 20 COM(2012) 614. 21 COM(2016) 111 final. 17
Ισότητα ευκαιριών Ανεξαρτήτως φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού, κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την εκπαίδευση, και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που διατίθενται στο κοινό. Προάγεται η ισότητα ευκαιριών για τις υποεκπροσωπούμενες ομάδες. 1. Το ενωσιακό κεκτημένο α) Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το άρθρο 21 του Χάρτη απαγορεύει κάθε διάκριση για οποιονδήποτε λόγο, συμπεριλαμβανομένων των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Με την επιφύλαξη ορισμένων εξαιρέσεων, το άρθρο 21 του Χάρτη απαγορεύει επίσης την εφαρμογή διακρίσεων λόγω ιθαγένειας. β) Οι νομοθετικές εξουσίες και τα όριά τους Σύμφωνα με το άρθρο 19 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Ένωση εξουσιοδοτείται να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Επιπλέον, το άρθρο 18 της ΣΛΕΕ προβλέπει την απαγόρευση της εφαρμογής διακρίσεων λόγω εθνικότητας. γ) Ισχύοντα μέτρα Η οδηγία 2000/43/ΕΚ 22 του Συμβουλίου (οδηγία για τη φυλετική ισότητα) απαγορεύει κάθε διάκριση βάσει φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην αυτοαπασχόληση και στην εργασία, τις συνθήκες απασχόλησης και εργασίας, την εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση, την κοινωνική προστασία, τις κοινωνικές παροχές και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που διατίθενται στο κοινό, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης. Η οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου 23 (οδηγία για την ισότητα στην απασχόληση) απαγορεύει κάθε διάκριση λόγω θρησκείας ή πεποιθήσεων, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην αυτοαπασχόληση, στην εργασία και στην επαγγελματική κατάρτιση. Αμφότερες οι οδηγίες απαγορεύουν διάφορα είδη διάκρισης: τις άμεσες και τις έμμεσες διακρίσεις, την παρενόχληση, την εντολή για την εφαρμογή διακριτικής μεταχείρισης και τα 22 Οδηγία 2000/43/ΕΚ του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 2000 περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής (ΕΕ L 180 της 19.7.2000, σ. 22). 23 Οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2000, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία (ΕΕ L 303 της 2.12.2000, σ. 16). 18
αντίποινα. Η ΕΕ είναι συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες 24. Οι νόμιμα διαμένοντες υπήκοοι τρίτων χωρών που είναι επί μακρόν διαμένοντες ή καλύπτονται από άλλες οδηγίες της ΕΕ 25 θα πρέπει να απολαύουν ίσης μεταχείρισης με τους υπηκόους των χωρών υποδοχής σε πολλούς τομείς, ιδίως όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, συμπεριλαμβανομένων της αμοιβής και της απόλυσης, την πρόσβαση σε εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση και την κοινωνική ασφάλιση. Το 2004, τα κράτη μέλη ενέκριναν τις κοινές βασικές αρχές για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, οι οποίες συνιστούν ένα πλαίσιο για πολιτική συνεργασία στον τομέα της ένταξης στην ΕΕ, καθώς και ένα πλαίσιο βάσει του οποίου τα κράτη μέλη μπορούν να κρίνουν και να αξιολογούν τις προσπάθειές τους. Η σύσταση 2013/C 378/01 του Συμβουλίου 26 παρέχει καθοδήγηση σχετικά με αποτελεσματικά μέτρα για την ένταξη των Ρομά στα κράτη μέλη, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση σε εκπαίδευση, απασχόληση, υγειονομική περίθαλψη και στέγαση. 2. Πεδίο εφαρμογής και αλλαγές που εισάγει ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων Ο πυλώνας έχει εν μέρει ευρύτερη εμβέλεια από το υφιστάμενο κεκτημένο καθώς επεκτείνει την προστασία από διακρίσεις λόγω θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας και σεξουαλικού προσανατολισμού στους τομείς της κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων της κοινωνικής ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης και της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες που διατίθενται στο κοινό. Ο πυλώνας επεκτείνει επίσης την απαγόρευση των διακρίσεων λόγω φύλου στον τομέα της εκπαίδευσης, ο οποίος δεν καλύπτεται από το τρέχον κεκτημένο. Η ισότητα των ευκαιριών αποσκοπεί στην προώθηση της ένταξης και της συμμετοχής υποκεπροσωπούμενων ομάδων στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία. Στις διατάξεις του πυλώνα επισημαίνεται ότι ενδέχεται να είναι αναγκαία η λήψη ειδικών μέτρων για την πρόληψη, την αποκατάσταση και την αντιστάθμιση μειονεκτημάτων που συνδέονται με ορισμένους λόγους για τους οποίους παρέχεται προστασία. Η αρχή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν την πρόκληση που συνιστούν οι ομάδες που διατρέχουν κίνδυνο να υποστούν διακρίσεις μέσω θετικής δράσης και μέτρων ενθάρρυνσης, για παράδειγμα μέσω της προώθησης των πρακτικών ποικιλομορφίας του εργατικού δυναμικού μεταξύ των εργοδοτών. 3. Εφαρμογή 24 Απόφαση του Συμβουλίου, της 26ης Νοεμβρίου 2009, σχετικά με τη σύναψη, από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες (ΕΕ L 23 της 27.1.2010, σ. 35). 25 Οδηγίες σχετικά με: την οικογενειακή επανένωση, τη μπλε κάρτα, την ενιαία άδεια, τους ερευνητές, τους σπουδαστές, την αναγνώριση ως δικαιούχου διεθνούς προστασίας, τους εποχιακούς εργαζομένους και τους ενδοεπιχειρησιακά μετατιθέμενους εργαζόμενους. 26 Σύσταση του Συμβουλίου, της 9ης Δεκεμβρίου 2013, για αποτελεσματικά μέτρα ένταξης των Ρομά στα κράτη μέλη (ΕΕ C 378 της 24.12.2013, σ. 1). 19
α) Τι μπορούν να κάνουν τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά και την επιβολή των κανόνων που θεσπίζονται σε επίπεδο Ένωσης. Δεδομένου ότι τα προαναφερόμενα ενωσιακά μέτρα ορίζουν απλώς ελάχιστα πρότυπα, τα κράτη μέλη καλούνται να υπερβούν αυτούς τους κανόνες ώστε να προσδώσουν ισχύ στον πυλώνα. Επιπλέον, τα κράτη μέλη καλούνται να συνεχίσουν να επιτυγχάνουν πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για την προτεινόμενη νέα οδηγία σχετικά με την ίση μεταχείριση με γνώμονα την ταχεία έγκρισή της. Μέσω των εθνικών φορέων ισότητά τους, τα κράτη μέλη μπορούν να προαγάγουν τις ίσες ευκαιρίες για τις υποεκπροσωπούμενες ομάδες και να βοηθήσουν τα θύματα διακρίσεων σε εθνικό επίπεδο. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν επίσης να συλλέγουν και να ανταλλάσσουν ορθές πρακτικές σε ολόκληρη την Ένωση. Σε εθνικό επίπεδο, οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να στηρίζουν την εφαρμογή αυτής της αρχής μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων και της συμμετοχής τους στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή σχετικών πολιτικών. β) Πρόσφατες και εν εξελίξει πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ Η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειές της ώστε να εξασφαλίσει την έγκριση της προτεινόμενης νέας οδηγίας για την ίση μεταχείριση, με στόχο την επέκταση της προστασίας έναντι διακρίσεων λόγω θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού 27 στους τομείς της κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων της κοινωνικής ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης, της εκπαίδευσης, των κοινωνικών πλεονεκτημάτων και της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες διαθέσιμων στο κοινό, συμπεριλαμβανόμενης της στέγασης. Η Ένωση στηρίζει τους ενδιάμεσους φορείς, όπως οι ΜΚΟ, οι κοινωνικοί εταίροι και οι φορείς ισότητας, προκειμένου να βελτιώσει την ικανότητά τους να καταπολεμούν τις διακρίσεις, να στηρίξει τη χάραξη πολιτικών ισότητας σε εθνικό επίπεδο και να ενθαρρύνει την ανταλλαγή ορθών πρακτικών μεταξύ των χωρών της Ένωσης, να προαγάγει τη διαχείριση της πολυμορφίας με επιχειρηματικό προσανατολισμό στο πλαίσιο μιας στρατηγικής απάντησης σε μια πιο διαφοροποιημένη κοινωνία, πελατειακή βάση, δομή αγοράς και εργατικό δυναμικό. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένας από τους αποκεντρωμένους οργανισμούς της ΕΕ, στηρίζει τις εργασίες της Επιτροπής, των κρατών μελών και των κοινωνικών εταίρων στον τομέα των ίσων ευκαιριών και της μη εισαγωγής διακρίσεων. 27 Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης των προσώπων ανεξαρτήτως θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού {SEC(2008) 2180} {SEC(2008) 2181}. 20
Ενεργός υποστήριξη για την εξεύρεση απασχόλησης α. Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε έγκαιρη και εξατομικευμένη συνδρομή με στόχο τη βελτίωση των προοπτικών του για απασχόληση ή αυτοαπασχόληση. Αυτό περιλαμβάνει το δικαίωμα στήριξης για την αναζήτηση εργασίας, την κατάρτιση και την επανειδίκευση. Κάθε άνθρωπος δικαιούται να μεταφέρει τα δικαιώματά του όσον αφορά την κοινωνική προστασία και την κατάρτιση σε περίπτωση επαγγελματικής μετάβασης. β. Οι νέοι έχουν δικαίωμα σε συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία, άσκηση ή προσφορά εργασίας καλής ποιότητας εντός 4 μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την εκπαίδευση. γ. Οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε εξατομικευμένη, αδιάλειπτη και συνεπή στήριξη. Οι μακροχρόνια άνεργοι έχουν δικαίωμα σε αναλυτική ατομική αξιολόγηση το αργότερο στους 18 μήνες ανεργίας. 1. Το ενωσιακό κεκτημένο α) Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το άρθρο 14 του Χάρτη παρέχει σε όλους το δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην πρόσβαση στην επαγγελματική και συνεχή κατάρτιση. Το άρθρο 29 του Χάρτη διασφαλίζει ότι κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα πρόσβασης σε δωρεάν υπηρεσίες ευρέσεως εργασίας. Το άρθρο 34 του Χάρτη προβλέπει ότι η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα πρόσβασης σε κοινωνική ασφάλιση και κοινωνικές υπηρεσίες που εξασφαλίζουν προστασία, μεταξύ άλλων σε περίπτωση απώλειας της απασχόλησης. β) Οι νομοθετικές εξουσίες και τα όριά τους Σύμφωνα με το άρθρο 147 της ΣΛΕΕ, η Ένωση συμβάλλει στην επίτευξη υψηλού επιπέδου απασχόλησης ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών, υποστηρίζοντας και, εάν χρειάζεται, συμπληρώνοντας τις δράσεις τους. Ενεργώντας κατ αυτόν τον τρόπο, σέβεται τις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Το άρθρο 153 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ εξουσιοδοτεί την Ένωση να εκδίδει νομοθετικά μέτρα για την υποστήριξη και τη συμπλήρωση των δραστηριοτήτων των κρατών μελών όσον αφορά την αφομοίωση των αποκλειόμενων από την αγορά εργασίας προσώπων. Το άρθρο 166 της ΣΛΕΕ εξουσιοδοτεί την Ένωση να εφαρμόζει πολιτική επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία στηρίζει και συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητά τους για το περιεχόμενο και την οργάνωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. γ) Ισχύοντα μέτρα Η Ένωση και τα κράτη μέλη της συνεχίζουν να εφαρμόζουν από κοινού την ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση, η οποία ορίζει κοινούς στόχους για την πολιτική της απασχόλησης και αποσκοπεί στη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας σε ολόκληρη την 21
Ένωση. 28 Ο συντονισμός των δράσεων των κρατών μελών για την παροχή βοήθειας στους ανέργους ώστε να βρουν εργασία βρίσκεται στο επίκεντρο της εν λόγω στρατηγικής. Στο πλαίσιο της σύστασης του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 2013, για τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία 29 (σύσταση σχετικά με τις εγγυήσεις για τη νεολαία), τα κράτη μέλη καλούνται να εξασφαλίζουν ότι όλοι οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά απασχόλησης καλής ποιότητας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή άσκηση εντός διαστήματος τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση. Η σύσταση του Συμβουλίου, της 15ης Φεβρουαρίου 2016, για την ένταξη των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας 30 συνιστά να προσφέρονται στους μακροχρόνια ανέργους εξατομικευμένες αναλυτικές αξιολογήσεις και καθοδήγηση, καθώς και συμφωνία ένταξης στην εργασία, η οποία περιλαμβάνει εξατομικευμένη προσφορά υπηρεσιών και τον καθορισμό ενός ενιαίου σημείου επαφής, το αργότερο μόλις συμπληρώσουν 18 μήνες ανεργίας. Η σύσταση 2008/867/EC της Επιτροπής, της 3ης Οκτωβρίου 2008, σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας 31 ορίζει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την ενεργητική έναρξη των αποκλειόμενων από την αγορά εργασίας προσώπων, συνδυάζοντας επαρκή εισοδηματική στήριξη, αγορές εργασίας χωρίς αποκλεισμούς και πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες. Το Πρόγραμμα δράσης για την επιχειρηματικότητα 2020 32 καθορίζει ένα όραμα και συγκεκριμένα μέτρα για την προαγωγή του επιχειρηματικού πνεύματος στην Ευρώπη. Τα μέτρα για τη στήριξη της αυτοαπασχόλησης σε επίπεδο ΕΕ στοχεύουν επίσης στα τμήματα του πληθυσμού το επιχειρηματικό δυναμικό των οποίων δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμη πλήρως, και ιδίως στις γυναίκες (οι οποίες αντιπροσωπεύουν μόνο το 29 % των επιχειρηματιών στην Ευρώπη). Στο πλαίσιο της έκθεσης της ομάδας εμπειρογνωμόνων για την κοινωνική επιχειρηματικότητα (GECES) 33 που εγκρίθηκε το 2016 προτάθηκαν ειδικές δράσεις για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Το ευρωπαϊκό δίκτυο δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης (ΔΥΑ), το οποίο συστάθηκε βάσει της απόφασης αριθ. 573/2014/ΕΕ 34 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, παρέχει μια πλατφόρμα για τη σύγκριση των επιδόσεων των ΔΥΑ σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τον προσδιορισμό ορθών πρακτικών και την ενθάρρυνση της αμοιβαίας μάθησης, με στόχο την ενίσχυση των υπηρεσιών ενεργού υποστήριξης. 28 Για παράδειγμα, βλ. απόφαση (EE) 2015/1848 του Συμβουλίου, της 5ης Οκτωβρίου 2015, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών για το 2015 (ΕΕ L 268 της 15.10.2015, σ. 28). 29 Σύσταση του Συμβουλίου, της 22ας Απριλίου 2013, για τη θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία (ΕΕ C 120 της 26.4.2013, σ. 1). 30 Σύσταση του Συμβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου 67 για την ένταξη των μακροχρονίως ανέργων στην αγορά εργασίας (ΕΕ C 67 της 20.2.2016, σ. 1). 31 Σύσταση της Επιτροπής 2008/867/ΕΚ, της 3ης Οκτωβρίου 2008, σχετικά με την ενεργητική ένταξη των ατόμων που είναι αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας (ΕΕ L 307 της 18.11.2008, σ. 11). 32 COM(2012) 795 final. 33 http://ec.europa.eu/growth/sectors/social-economy/enterprises/expert-groups_en 34 Απόφαση αριθ. 573/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, σχετικά με την ενισχυμένη συνεργασία των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης (ΔΥΑ) (ΕΕ L 159 της 28.5.2014, σ. 32). 22