ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Η ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΑΛΛΗΛΟΧΡΕΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ- ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ, ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ. ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΜΑΣΤΡΟΚΩΣΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ (Α.Μ.: 2228/2013) ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2016

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πίνακας Περιεχομένων..2 Συντομογραφίες.4 1. Εισαγωγή.6 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ 2. Ο αλληλόχρεος λογαριασμός..10 2.1 Έννοια, σκοπός και νομική φύση του αλληλόχρεου λογαριασμού 10 2.1.1 Ορισμός του αλληλόχρεου λογαριασμού..10 2.1.2 Σκοπός και σημασία του αλληλόχρεου λογαριασμού..13 2.1.3 Νομική φύση του αλληλόχρεου λογαριασμού.14 2.2 Νομοθετική ρύθμιση..15 2.3 Χαρακτηριστικά στοιχεία του αλληλόχρεου λογαριασμού.17 2.4 Διαφορά από τον απλό λογαριασμό 20 2.5 Ο αλληλόχρεος λογαριασμός στα ξένα δίκαια.21 2.6 Είδη αλληλόχρεου λογαριασμού.21 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 3 Ο τραπεζικός αλληλόχρεος λογαριασμός... 23 3.1 Έννοια και σημασία του τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού... 23 3.2 Έννοια και νομοθετική ρύθμιση της σύμβασης πίστωσης και του αλληλόχρεου λογαριασμού 25 3.3 Κλείσιμο τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού..28 3.3.1 Περιοδικό κλείσιμο αλληλόχρεου λογαριασμού.29 3.3.2 Οριστικό κλείσιμο αλληλόχρεου λογαριασμού.31 4 Καταγγελία της σύμβασης τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού..34 4.1 Έννοια καταγγελίας της σύμβασης τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού..34 4.2 Νομική φύση της καταγγελίας 37 4.3 Καταχρηστικότητα 38 4.4 Αποτελέσματα του κλεισίματος του τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού.45 2

4.5 Το κατάλοιπο του τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού 47 4.5.1 Έννοια και προϋποθέσεις του καταλοίπου..47 4.5.2 Αναγνώριση του καταλοίπου.48 4.5.3 Αμφισβήτηση του καταλοίπου.53 4.5.4 Απόδειξη του οφειλόμενου καταλοίπου..55 4.6 Λογαριασμός καθυστερήσεων μετά το κλείσιμο τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού.57 4.7 Τοκοφορία-Ανατοκισμός στον τραπεζικό αλληλόχρεο λογαριασμό 58 4.8 Δικονομικά 66 4.8.1 Επιδίκαση αλληλόχρεου λογαριασμού με αγωγή..66 4.8.2 Περίπτωση καταδολίευσης δανειστών...72 4.8.3 Επιδίκαση αλληλόχρεου λογαριασμού με Διαταγή Πληρωμής.74 5 Η προστασία του αντισυμβαλλομένου της τράπεζας.82 5.1 Η προστασία του πιστούχου-ανακοπή κατά Διαταγής Πληρωμής 82 5.2 Η προστασία του αντισυμβαλλομένου πελάτη έναντι των τραπεζικών Γενικών Όρων Συναλλαγών.89 5.3 Η δικαστική προστασία του αντισυμβαλλομένου πελάτη 98 5.4. Η εξωδικαστική προστασία του αντισυμβαλλόμενου πελάτη.102 6. Επίλογος..107 Βιβλιογραφία 111 3

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚ Αστικός κώδικας ΑΠ Άρειος Πάγος Αρμ. Αρμενόπουλος (νομικό περιοδικό) Αρχ.Ν Αρχείο Νομολογίας αριθμ. Αριθμός Βλ. (ή βλ.) Βλέπε ΓΟΣ Γενικοί Όροι Συναλλαγων ΔΕΕ Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών (νομικό περιοδικό) Δ/ΝΗ Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) Δικογρ Δικογραφία (νομικό περιοδικό) εδ. Εδάφιο ΕΕμπΔ Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου (νομικό περιοδικό) ΕΕΝ Εφημερίς Ελλήνων Νομικών Ειρ Ειρηνοδικείο ΕισΝΑΚ Εισαγωγικός Νόμος Αστικού Κώδικα ΕΚ Ευρωπαϊκή Κοινότητα ΕλλΔνη Ελληνική Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) ΕΛΔ Ελληνική Δικαιοσύνη (νομικό περιοδικό) ΕμπΝ Εμπορικός Νόμος επ. Επόμενα ΕπισκΕΜΠΔ Επισκόπηση Εμπορικού δικαίου (νομικό περιοδικό) ΕΤρΑξΧρΔ Επιθεώρηση Τραπεζικού, Αξιογραφικού και Χρηματιστηριακού Δικαίου (νομικό περιοδικό) Εφ Εφετείο ΚΠολΔ Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας λ.χ. λόγου χάρη ΜΠρ Μονομελές Πρωτοδικείο Ν. ( ή ν.) Νόμος Ν.Δ. (ή ν.δ.) Νομοθετικό Διάταγμα ΝοΒ Νομικό Βήμα Ολ. Oλομέλεια ό.π. όπως παραπάνω παρ. Παράγραφος περ. Περίπτωση ΠΠρ Πολυμελές Πρωτοδικείο 4

Πρ π.χ. σελ. (ή σ.) ΤΝΠ υποσ. Πρωτοδικείο παραδείγματος χάριν Σελίδα Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Υποσημείωση 5

1. Εισαγωγή Η σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού χρησιμοποιείται ευρύτατα σε ζητήματα καθημερινής πρακτικής στο χώρο του Τραπεζικού Δικαίου και αποτελεί έναν από τους κυριότερους και σημαντικότερους θεσμούς του Εμπορικού Δικαίου. Ο αλληλόχρεος λογαριασμός δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά έχει τις ρίζες του σε παλιότερα έτη. Συγκεκριμένα, ο αλληλόχρεος λογαριασμός έχει τις ιστορικές του ρίζες στην αρχαία Ελλάδα όπου για τις εμπορικές πράξεις τηρούνταν βιβλία στα οποία αναγράφονταν οι λογαριασμοί. 1 Συναντάται επίσης στις ιταλικές πόλεις του μεσαίωνα, όπου αναπτύχθηκε ως πρακτική και λογιστική συνήθεια η τήρηση των αμοιβαίων λογαριασμών δύο προσώπων σε ενιαίο λογιστικό πίνακα και η οποία συνδέθηκε ιδίως με τις τραπεζικές συμβάσεις γύρου και μόλις κατά τα μέσα του 19 ου αιώνα ο αλληλόχρεος λογαριασμός διαπλάστηκε σε αυτοτελή θεσμό του σύγχρονου δικαίου. 2 Σήμερα με τον όρο «αλληλόχρεος λογαριασμός» νοείται, όπως διατύπωσαν η νομολογία και η επιστήμη, η σύμβαση, με την οποία οι αμοιβαίες - έστω δυνητικά χρηματικές απαιτήσεις που παράγονται από μία βασική σχέση που συνδέει τα μέρη και οι καταβολές έναντι των απαιτήσεων αυτών χάνουν την αυτοτέλεια τους καθιστάμενες μη απαιτητά κονδύλια πιστώσεως και χρεώσεως ενός ενιαίου λογαριασμού, του οποίου μόνο το υπόλοιπο είναι απαιτητό, το οποίο και θα προκύψει μετά το πέρας της συμβατικής σχέσης. 3 Κατά κοινή πεποίθηση ο αλληλόχρεος λογαριασμός έχει ως κύριο οικονομικό σκοπό την απλοποιημένη και ασφαλή 1 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 7 2 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικές Δραστηριότητες Αμφισβητήσιμης Νομιμότητας, 2003, σελ. 151 3 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικό Δίκαιο- Δίκαιο Τραπεζικών Συμβάσεων, ε έκδοση, 2001, σελ. 173 6

πληρωμή των οφειλών μεταξύ δύο συναλλασσομένων προσώπων 4 με τη συνολική εκκαθάριση σε ορισμένο χρονικό σημείο των εκατέρωθεν απαιτήσεων. 5 Η απλοποίηση επέρχεται με την αποφυγή περιττών καθημερινών αποστολών χρημάτων μεταξύ δύο προσώπων που βρίσκονται σε συναλλακτική σχέση, μέσω της απλής λογιστικής καταχώρησης των μεταξύ τους μεμονωμένων απαιτήσεων και του συμψηφισμού τους είτε περιοδικά είτε διαδοχικά, ώστε να καταβάλλεται το εκάστοτε υπόλοιπο που προκύπτει μετά το πέρας της σχέσης. 6 Ο αλληλόχρεος λογαριασμός παρουσιάζεται ιδιαίτερα σημαντικός στον τραπεζικό τομέα και αποτελεί ευρύτατα διαδεδομένη ιδιότυπη σύμβαση της πρακτικής των τραπεζικών συναλλαγών, όπου συνδυάζεται με συμβάσεις καταθέσεων και γύρου, ενώ η πιο συνηθισμένη μορφή αλληλόχρεου λογαριασμού είναι η σύμβαση πίστωσης με ανοικτό λογαριασμό μεταξύ τράπεζας και τρίτου, με την οποία η τράπεζα αναλαμβάνει την υποχρέωση να παρέχει πιστώσεις στον αντισυμβαλλόμενό της, των οποίων κάνει χρήση συνολικά ή εν μέρει εφάπαξ ή διαδοχικά και αυτός να παραδίνει στην τράπεζα χρήματα ή τίτλους, τμηματικά, μαζί με τους τόκους και τις προμήθειες με την πρόσθετη συμφωνία ότι οι εκατέρωθεν παροχές θα καταχωρούνται σε ένα ή περισσότερα κονδύλια πιστοχρεώσεων και μετά το κλείσιμο του λογαριασμού η κίνηση και το ποσό κλεισίματος του μεταξύ τους λογαριασμού θα αποδεικνύεται από το απόσπασμα των βιβλίων της τράπεζας. 7 Ειδικότερα, έχει κριθεί από τη νομολογία ότι η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης δύναται να συνδυάζεται με αλληλόχρεο (ανοικτό) λογαριασμό, οπότε στην περίπτωση αυτή εφαρμόζονται οι σχετικοί με τον αλληλόχρεο λογαριασμό κανόνες, και δεν αποκλείεται ο συνδυασμός τραπεζικής 4 Βλ. Στ. Αντωνόπουλου, Η Σύμβαση Αλληλόχρεου Λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ. 16. 5 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 29 6 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικό Δίκαιο- Δίκαιο Τραπεζικών Συμβάσεων, ε έκδοση, 2001, σελ. 173. 7 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 171 επ. (376) ΠΠρΘεσ 21101/99 ΑρχΝ 2001,101, ΕφΘεσ 2013/95 ΔΕΕ 1996,60 7

πίστωσης και αλληλόχρεου λογαριασμού, ο οποίος συναντάται στην πρακτική μεταξύ τραπεζών και εμπόρων και χαρακτηρίζεται ως άνοιγμα πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό. 8 Σύμφωνα μάλιστα με τη διατύπωση του καθηγητή Σπύρου Ψυχομάνη «ο αλληλόχρεος λογαριασμός προσφέρει στον τραπεζικό χώρο ειδικά απλοποίηση και ευχέρεια στην ταυτόχρονη και επαναλαμβανόμενη σύναψη, παρακολούθηση και εξέλιξη ποικιλόμορφων πιστωτικών ή άλλων σχέσεων με τον ίδιο πελάτη, ενοποίηση και σπανιότερα συμψηφισμό απαιτήσεων, δυνατότητα ενιαίας κάλυψης (ασφάλειας) για όλες τις εξυπηρετούμενες συμβάσεις και δυνατότητα επίσης ευχερούς, ενιαίας, οικονομικής επόπτευσης των σχέσεων με τον αντισυμβαλλόμενο πελάτη». 9 Η λήξη της σχέσεως αλληλόχρεου λογαριασμού συνηθίζεται να ονομάζεται και οριστικό κλείσιμο αυτού. Όταν οι τράπεζες διαπιστώσουν, ότι ο οφειλέτης τους καθυστερεί την έγκαιρη εξόφληση των οφειλών του, κλείνουν τη σύμβαση πίστωσης και τον αλληλόχρεο λογαριασμό, μέσω του οποίου αυτή κινείται, προκειμένου να καταστήσουν το υπόλοιπο του λογαριασμού ληξιπρόθεσμο (στο σύνολο του) και κυρίως απαιτητό, σύμφωνα με το άρθρο 112 ΕισΝΑΚ. Η ενέργεια αυτή θα τους επιτρέψει να αρχίσουν τη διαδικασία για την δικαστική επιδίκαση των απαιτήσεών τους, κατά του οφειλέτη-πιστούχου και στη συνέχεια, για την αναγκαστική είσπραξή τους. Οι λόγοι για τους οποίους λύεται-κλείνει οριστικά ο αλληλόχρεος λογαριασμός είναι, εκτός των άλλων, η καταγγελία της υποκείμενης σύμβασης από καθένα από τα μέρη που μπορεί να λάβει χώρα οποτεδήποτε και έχει την έννοια της άρσης της υπάρχουσας έννομης σχέσης, δηλαδή τη λύση της σύμβασης του αλληλόχρεου λογαριασμού. 10 Από τις διατάξεις των άρθρων 361 ΑΚ, 112 ΕισΝΑΚ και 47 του ν.δ. 17.7/13.8.1923 περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιριών προκύπτει ότι 8 Βλ. ο.π., σελ 171 επ. (373), (385) 9 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικό Δίκαιο- Δίκαιο Τραπεζικών Συμβάσεων, ε έκδοση, 2001, σελ. 174 10 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 95 8

στην περίπτωση αλληλόχρεου λογαριασμού και σύμβασης παροχής πίστωσης από τράπεζα, το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού επέρχεται με καταγγελία της τράπεζας. 11 Η καταγγελία είναι σύμφωνα με τη διατύπωση του καθηγητή Σπύρου Ψυχομάνη «ο αρμόζων τρόπος περάτωσης των σχέσεων αυτών, που συνιστούν αναμφίβολα διαρκείς ενοχές». 12 Όταν λήξει η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης, λόγω καταγγελίας από μέρους της τράπεζας, κλείνεται και η παρεπόμενη σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού, η οποία κινείται προς εξυπηρέτηση της πίστωσης. 13 Η τράπεζα ακόμη έχει το δικαίωμα να κλείσει τον αλληλόχρεο λογαριασμό χωρίς να προειδοποιήσει σχετικά τους οφειλέτες ή να τους αναγγείλει στη συνέχεια τούτο. 14 Στην πρακτική η τράπεζα κλείνει τον αλληλόχρεο λογαριασμό κοινοποιώντας στον αντισυμβαλλόμενο την καταγγελία μαζί με αντίγραφο λογαριασμών και εξώδικη δήλωση η οποία περιέχει κλήση για εξόφληση του καταλοίπου. 15 Οι τράπεζες ακόμη, επιφυλάσσουν στον εαυτό τους το δικαίωμα να κλείνουν οριστικά και μέρος της πίστωσης σύμφωνα πάντα με τους όρους που περιέχονται στις σχετικές συμβάσεις. 16 Το δικαίωμα της καταγγελίας ελέγχεται και επομένως πρέπει να ασκείται υπό τους περιορισμούς του άρθρου 281 ΑΚ. Η καταγγελία πάντως, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 281 Α.Κ. δεν μπορεί να γίνεται καθ υπέρβαση των ορίων που επιβάλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός κάθε συγκεκριμένου δικαιώματος. Το κλείσιμο επομένως αλληλόχρεου λογαριασμού οποτεδήποτε από πιστοδότρια τράπεζα κατά την κρίση της και χωρίς κανένα 11 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 171 επ. (401) ΕφΠειρ 1467/95 ΑρχΝ 1996,547 12 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικές Δραστηριότητες αμφισβητήσιμης νομιμότητας, 2002, σελ. 179 13 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 173 (386) ΕφΘεσ 1042/97 ΕλΔ 1998,139 14 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 59 15 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 55 και σελ. 174, (391) ΕφΑθ 1334/1999 ΝοΒ 2001,46 16 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 59 9

συμφέρον της, το οποίο έχει συνέπεια την επέλευση ιδιαιτέρως σημαντικής ζημίας στον πιστούχο συνιστά καταχρηστική άσκηση δικαιώματος. 17 Το κλείσιμο ωστόσο του αλληλόχρεου λογαριασμού από τη τράπεζα, το οποίο επέρχεται με την καταγγελία και επιφέρει τη λύση της σύμβασης παροχής πίστωσης, όταν γίνεται κατά κατάχρηση δικαιώματος, κατά παράβαση δηλαδή του 281 ΑΚ, δίνει το δικαίωμα στον πελάτη-αντισυμβαλλόμενο της τράπεζας να προσφύγει δικαστικά για την προστασία των δικαιωμάτων του και την ικανοποίηση των αξιώσεών του. Τέλος ο νομοθέτης με τον ν. 2251/1994, δείχνει τη διάθεσή του να ελέγχεται η μονομερής εκμετάλλευση της συμβατικής ελευθερίας από την τράπεζα, καθώς δίνει τη δυνατότητα στον πελάτη της τράπεζας να επικαλείται δικαστικά σε συγκεκριμένη διαφορά την ακυρότητα των καταχρηστικών ΓΟΣ που απορρέει από το άρθρο 2 ν. 2251/1994. 2. Ο Αλληλόχρεος λογαριασμός 2.1 Έννοια, σκοπός και νομική φύση του αλληλόχρεου λογαριασμού 2.1.1 Ορισμός του αλληλόχρεου λογαριασμού Από τις διατάξεις των άρθρων 669 ΕμπΝ, 874 ΑΚ, 112 ΕισΝΑΚ, 47 και 64-65 του ν.δ. της 17-7/13-8-1923 περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιρειών συνάγεται ότι ο αλληλόχρεος λογαριασμός είναι σύμβαση μεταξύ δύο προσώπων (φυσικών ή νομικών), από τα οποία το ένα τουλάχιστον είναι έμπορος, με την οποία 17 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 174 (390) ΜΠρΘεσ 24657/2002 ΧρΙΔ 2003,345 10

συμφωνούνται τα εξής: οι μεταξύ των συμβαλλομένων μερών δοσοληψίες (χρηματικές παροχές), να μη γίνονται αμέσως απαιτητές και να μην επιδιώκονται ή διατίθενται χωριστά, αλλά να φέρονται σε ενιαίο λογαριασμό, όπου θα χάνουν την ατομικότητα τους και θα απεικονίζονται με τη μορφή χρηματικών κονδυλίων πιστώσεων ή χρεώσεων, ώστε απαιτητό και επιδιώξιμο δικαστικά να είναι μόνο το κατάλοιπο το οποίο προκύπτει μετά το κλείσιμο του λογαριασμού, υπέρ του ενός των συμβληθέντων μερών, από την εκκαθάριση του λογαριασμού μέσω αντιπαραβολής των χρηματικών κονδυλίων. 18 Με τη σύμβαση δηλαδή του αλληλόχρεου λογαριασμού δημιουργείται μεταξύ των συμβαλλομένων μία διαρκής έννομη σχέση, αφού η λειτουργία της σύμβασης προϋποθέτει χρονική διάρκεια, αλλά και δυνατότητα χρεώσεων και από τις δύο πλευρές των συμβαλλομένων, χωρίς κατά τα λοιπά να ενδιαφέρει αν κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του αλληλόχρεου λογαριασμού έγιναν πράγματι χρεώσεις και από τις δύο πλευρές ή μόνο από τη μία. 19 Απαίτηση για απόδοση του καταλοίπου δημιουργεί μόνο το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού, το οποίο μπορεί να γίνει οποτεδήποτε με καταγγελία από τους συμβαλλομένους, και όχι το περιοδικό ή ενδιάμεσο κλείσιμο του αλληλόχρεου λογαριασμού. 20 Ειδικότερα, το οριστικό ή τελικό κλείσιμο του αλληλόχρεου λογαριασμού που εξυπηρετεί σύμβαση παροχής πίστωσης, επέρχεται με καταγγελία της τράπεζας, που επιφέρει τη λύση της σύμβασης παροχής πίστωσης (όπως θα αναλυθεί παρακάτω). 21 18 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 37, ΑΠ 857/2006 ΝοΒ 2006/1701 19 Βλ. Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου, σελ. 417, ΑΠ 1352/2011, ΕΕμπΔ 2012 20 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΚερκ 51/1998 ΔΕΕ/1999 (82),(https://lawdb.intrasoftnet.com) 21 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΠειρ 1467/1995 ΑΡΧΝ/1996 (547), (https://lawdb.intrasoftnet.com) 11

Επομένως αλληλόχρεος λογαριασμός υπάρχει, όταν δύο (2) πρόσωπα (το ένα τουλάχιστον των οποίων είναι έμπορος) συμφωνούν με σύμβαση να μη διώκονται μεμονωμένα οι απαιτήσεις που προκύπτουν από τις μεταξύ τους οικονομικές συναλλαγές αλλά να μπαίνουν σε ενιαίο λογαριασμό με σκοπό να εκκαθαρίζονται και να σβήνουν κατά το κλείσιμο αυτού του λογαριασμού, σε τρόπο ώστε να αποτελέσει τη μοναδική μεταξύ τους απαίτηση το κατάλοιπο του λογαριασμού που, τυχόν, θα υπάρχει, έτσι ώστε εκ των προτέρων, δηλαδή πριν από το κλείσιμο του αλληλόχρεου λογαριασμού να μην είναι γνωστό ποιος από τους δύο θα είναι τελικά οφειλέτης και ποιος δανειστής. 22 Ειδικότερα για να υπάρχει αλληλόχρεος λογαριασμός πρέπει να υφίσταται και η δυνατότητα της δημιουργίας από κάθε μέρος απαιτήσεων και οφειλών, οι απαιτήσεις δε και οι οφειλές πρέπει να προκύπτουν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μην καθορίζουν από την αρχή ποιο από τα μέρη της σύμβασης θα είναι οφειλέτης ή πιστωτής του άλλου, όταν θα γίνει η τελική εκκαθάριση των δοσοληψιών τους. 23 Κατά την τηρούμενη όμως πρακτική στις τράπεζες «εφ όσον η τράπεζα δίνει μόνο δάνεια και ο οφειλέτης καταβάλει έναντι τούτων είναι προφανές ότι όταν κλείσει ο αλληλόχρεος λογαριασμός, λογικά πάντοτε η τράπεζα θα είναι πιστωτής και ο πιστούχος πάντοτε οφειλέτης, εκτός της περίπτωσης μηδενισμού του λογαριασμού ή της όλως εξαιρετικής περίπτωσης να συμβεί να υπάρξει κατά το κλείσιμο του λογαριασμού πιστωτικό υπέρ του πιστούχου υπόλοιπο». 24 Περαιτέρω, οι καθ έκαστον συμβάσεις συναλλαγής δημιουργούν τις εκατέρωθεν αποστολές (πιστωτικές για τον δικαιούχο αποστολέα και χρεωστικές για τον λήπτη) και οι δημιουργούμενες από τις σχέσεις των συμβαλλομένων μερών εκατέρωθεν αποστολές (απαιτήσεις και καταβολές) παρίστανται μέσω των χρηματικών κονδυλίων στον αλληλόχρεο 22 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 26 επ. 23 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 6480/2006 ΔΕΕ 2007/953,(https://lawdb.intrasoftnet.com) 24 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 42 12

λογαριασμό και αποτελούν βασική προϋπόθεση της σύμβασης του αλληλόχρεου λογαριασμού. 25 Στην πράξη όμως «είναι δυνατόν να μην υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω αποστολών πλην της πρώτης εκ μέρους της τράπεζας, διότι έχει συμφωνηθεί η εφ άπαξ ή και με δόσεις καταβολή ενός και μόνο συγκεκριμένου ποσού και συνεπώς έκτοτε είναι βέβαιο ότι δεν θα επακολουθήσουν άλλες αποστολές της τράπεζας». Πρέπει να σημειωθεί τέλος ότι στη θεωρία και τη νομολογία έχει διατυπωθεί και η άποψη (η οποία δεν είναι η κρατούσα) ότι για να υπάρχει αλληλόχρεος λογαριασμός δεν είναι απαραίτητο να είναι έμπορος ένα από τα μέρη 26 και στους αλληλόχρεους λογαριασμούς στους οποίους κανένας από τους συμβαλλόμενους δεν είναι έμπορος δεν εφαρμόζεται ο ανατοκισμός καθώς και οι κανόνες περί ελεύθερης απόδειξης του εμπορικού δικαίου 27. 2.1.2 Σκοπός και σημασία του αλληλόχρεου λογαριασμού Σκοπός του αλληλόχρεου λογαριασμού σήμερα είναι η μεταξύ των συναλλασσομένων απλοποίηση και ασφάλεια των συναλλαγών και η ενοποίηση των αμοιβαίων απαιτήσεων 28, ενώ παλαιότερα γινόταν δεκτό τόσο από τη θεωρία όσο και από τη νομολογία ότι σκοπός του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι η αμοιβαία παροχή πίστωσης 29. Σύμφωνα με τον καθηγητή Σπύρος Ψυχομάνη «η απλοποίηση επιτυγχάνεται με την αποφυγή περιττών καθημερινών αποστολών χρημάτων μεταξύ δύο προσώπων, που βρίσκονται σε διαρκή συναλλακτική επαφή, μέσω της καταρχήν απλής λογιστικής καταχώρισης των μεταξύ τους μεμονωμένων απαιτήσεων και του 25 Βλ. Απ. Γεωργιάδης, Η εξασφάλιση των πιστώσεων, 2008, σελ. 4. 26 Βλ. Β. Τσούμας, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ.7, υποσ. 1 27 Βλ. Στ. Αντωνόπουλος, Η σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ. 11, υπος. 10 28 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικό Δίκαιο- Δίκαιο Τραπεζικών Συμβάσεων, ε έκδοση, 2001, σελ. 173 29 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 10, ΕφΑθ 295/1942 Θ 34, 45 13

συμψηφισμού τους μετά την πάροδο χρονικού διαστήματος ή διαδοχικά, ώστε να καταβάλλεται το προκύπτον μετά το πέρας της σχέσεως υπόλοιπο». 30 Συνακόλουθα, η ασφάλεια επιτυγχάνεται, «γιατί με το συμψηφισμό των αμοιβαίων απαιτήσεων στον αλληλόχρεο λογαριασμό αποκλείονται οι κίνδυνοι, που συνεπάγονται οι μεταφορές χρημάτων από τόπο σε τόπο, και ικανοποιείται ο δανειστής αμέσως, χωρίς επίσης τον κίνδυνο μιας ενδεχόμενης αδυναμίας ή άρνησης πραγματικής πληρωμής του οφειλέτη». 31 Τέλος η ενοποίηση επέρχεται με τη συγχώνευση όλων των απαιτήσεων, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια ενιαία απαίτηση στο υπόλοιπο του λογαριασμού και να υφίσταται αξίωση για την απόδοση του καταλοίπου 32, το οποίο μόνο κατά το οριστικό μετά από καταγγελία κλείσιμο του λογαριασμού καθίσταται απαιτητό 33 2.1.3 Νομική φύση του αλληλόχρεου λογαριασμού Ο αλληλόχρεος λογαριασμός προϋποθέτει την ύπαρξη σύμβασης (συμφωνίας) των μερών, χωρίς την οποία ο ανωτέρω δεν υφίσταται. 34 Τα μέρη δηλαδή συμφωνούν να καταχωρούνται οι εκατέρωθεν απαιτήσεις τους σε ενιαίο λογαριασμό. Η σύμβαση αυτή είναι sui generis 35 και παρεπόμενη σύμβαση καθώς είναι ουσιαστικά συμφωνία για τις μελλοντικές συμβάσεις που θα δημιουργηθούν στα πλαίσια μιας βασικής σχέσης των μερών, την οποία εξυπηρετεί ο αλληλόχρεος λογαριασμός. 36 «Συγκροτεί όμως και ιδιαίτερη σύμβαση καθώς από το γεγονός ότι η σύμβαση αυτή προορίζεται 30 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, Τραπεζικό Δίκαιο- Δίκαιο Τραπεζικών Συμβάσεων, ε έκδοση, 2001, σελ. 173 31 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π. σελ.174 32 Βλ. Σπ. Ψυχομάνη, ο.π. σελ.174 33 Βλ. Γ. Βελέντζας, Νομολογία τραπεζικού, αξιογραφικού και χρηματιστηριακού δικαίου, 2003, σελ. 57, ΕφΑθ 8670/1996 ΕΤρΑξΧρδ 2000 (785) 34 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 13. 35 Βλ. Γ. Βελέντζας, Νομολογία τραπεζικού, αξιογραφικού και χρηματιστηριακού δικαίου, 2003, σελ. 27, 36 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 14 14

να εξυπηρετήσει άλλη σύμβαση, τη βασική, συνεπάγεται ότι αν η βασική σχέση πάσχει από κάποιο ουσιαστικό ή νομικό ελάττωμα, εξαιτίας του οποίου υπόκειται λ.χ. σε ακύρωση, καθίσταται ανενεργής και η σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού». 37 Επίσης είναι σύμβαση διαρκής, αφού η λειτουργία της προϋποθέτει χρονική διάρκεια. 38 Ενόψει του ότι η έννομη αυτή σχέση είναι εξ ορισμού περιουσιακής φύσεως, έπεται ότι το περιεχόμενο του λογαριασμού, η προκύπτουσα δηλαδή κάθε στιγμή από την αντιπαραβολή των κονδυλίων πιστώσεων και χρεώσεων ενεργητική ή παθητική κατάστασή του καταλογίζεται στο ενεργητικό ή στο παθητικό της περιουσίας των προσώπων, μεταξύ των οποίων υπάρχει. 39 Ακόμη είναι σύμβαση κανονιστική με την έννοια ότι ρυθμίζει διακανονίζοντας τις παροχές (αποστολές) αυτές εφόσον γίνουν 40 και αμφοτεροβαρής καθώς η υποσχόμενη παροχή κάθε μέρους έγκειται στην αμοιβαία υποχρέωση υπαγωγής των απαιτήσεών του στον λογαριασμό και στην αμοιβαία μη απαίτηση αυτών μέχρι το οριστικό κλείσιμο, όπως επίσης και στην αμοιβαία υπόσχεση απόσβεσης των απαιτήσεων. 41 2.2 Νομοθετική ρύθμιση Η νομική ρύθμιση της σύμβασης του αλληλόχρεου λογαριασμού παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, εξαιτίας του ότι δεν υπάρχει συνολική ρύθμιση στον νόμο. 37 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 42 38 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 792/1994 ΕΤρΑξΧρΔ 1996 (76), (https://lawdb.intrasoftnet.com) 39 Βλ. Ο.π. 40 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 42 επ. 41 Βλ. Στ. Αντωνόπουλος, Η σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ 60 15

Ειδικότερα, ο θεσμός του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι δημιούργημα πρακτικών συναλλακτικών αναγκών και όχι σαφούς νομοθετικής ρύθμισης. 42 Ο αλληλόχρεος λογαριασμός ρυθμίζεται στα άρθρα 874 Α.Κ., 112 ΕισΝ ΑΚ, 669 ΕμπΝ, 35,47 και 64-67 του ν.δ. 17-7/13-8-1923. Όπως φαίνεται από τις ανωτέρω διατάξεις, οι οποίες είναι ελάχιστες και αναφέρονται μόνο σε επιμέρους θέματα, ο αλληλόχρεος λογαριασμός στην ελληνική νομοθεσία δε ρυθμίζεται με τρόπο συστηματικό αλλά αποσπασματικό γι αυτό και αποκτούν σημασία τα έθιμα και οι συνήθειες που έχουν αναπτυχθεί σχετικά. Ειδικότερα στο άρθρο 112 του ΕισΝΑΚ ορίζεται ότι το κατάλοιπο αλληλόχρεου λογαριασμού, που τηρείται μεταξύ προσώπων, από τα οποία ένα τουλάχιστον είναι έμπορος, φέρει αυτοδίκαια τόκο και όταν ακόμα ο λογαριασμός περιέχει κονδύλια από τόκους που οφείλονται για διάστημα μικρότερο του έτους και ο λογαριασμός κλείνεται περιοδικά κάθε εξάμηνο, εκτός αν τα μέρη έχουν συμφωνήσει άλλα διαστήματα, όχι όμως μικρότερα του τριμήνου. Επίσης όπως προκύπτει σαφώς από τη διάταξη του άρθρου 112 παρ. 2 ΕισΝΑΚ το καθένα από τα μέρη μπορεί οποτεδήποτε με καταγγελία του να θεωρήσει ότι ο λογαριασμός έκλεισε οριστικά, οπότε ο δικαιούχος του καταλοίπου έχει αξίωση για άμεση καταβολή του. Τέλος η διάταξη του άρθρου 669 ΕμπΝ ορίζει ότι η εγγραφή απαίτησης στον αλληλόχρεο λογαριασμό λογίζεται ως τρόπος απόσβεσής της, η διάταξη του άρθρου 874 Α.Κ. αναφέρει ότι η αναγνώριση του υπολοίπου αλληλόχρεου λογαριασμού θεωρείται ως σύμβαση αναγνώρισης χρέους, που μπορεί να καταρτίζεται και χωρίς τήρηση του εγγράφου τύπου και οι διατάξεις των άρθρων 35, 47, 64-67 του νδ 17-7/13-8-1923 αναφέρονται στη σύμβαση ανοίγματος πιστώσεως και τρέχοντος ή αλληλόχρεου λογαριασμού ως και στη δυνατότητα ελεύθερης καταγγελίας του λογαριασμού από τον πιστοδότη. 42 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ,ΕφΑθ 12656/88 ΑΡΧΝ1990 (651), (https://lawdb.intrasoftnet.com) 16

2.3 Χαρακτηριστικά στοιχεία του αλληλόχρεου λογαριασμού Τα χαρακτηριστικά στοιχεία του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι τα εξής: 1) Η ύπαρξη βασικής σχέσης (ενοχική σύμβαση) στην εξυπηρέτηση της οποίας αποβλέπει η (παρεπόμενη) σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού, 2) η συμφωνία των μερών ότι οι εκατέρωθεν αποστολές θα καταχωρούνται σε ενιαίο λογαριασμό έτσι ώστε να αποκλείεται η αυτοτελής επιδίωξη τους κατά τη διάρκεια ισχύος του αλληλόχρεου λογαριασμού, 3) η αμοιβαιότητα των εκατέρωθεν απαιτήσεων και αποστολών, 4) το αδιάθετο και ανεπιδίωκτο των επιμέρους απαιτήσεων, που καταχωρούνται στον λογαριασμό, πριν από το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού, 5) το κλείσιμο του λογαριασμού επέρχεται μόνο με τη λύση της σύμβασης και ο περιοδικός ή αυτόματος συμψηφισμός δεν σημαίνει και κλείσιμο του λογαριασμού, 6) η αξίωση δημιουργείται μόνο για το κατάλοιπο εκείνο, που προκύπτει μετά το κλείσιμο του λογαριασμού. 43 Βασικό στοιχείο της έννοιας του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι η ύπαρξη της συμφωνίας των μερών για υπαγωγή σε τέτοιο λογαριασμό εκατέρωθεν αποστολών. 44 Επομένως, συνάγεται από τα ανωτέρω ότι εννοιολογικό στοιχείο του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι, εκτός των άλλων, η ύπαρξη συναλλαγών μεταξύ δύο προσώπων, δυνάμει κάποιας μεταξύ τους συναλλακτικής σχέσης, που αποτελεί το πραγματικό ή νομικό θεμέλιο γέννησης αμοιβαίων απαιτήσεων και η οποία συναλλακτική σχέση πρέπει να είναι διαρκής και να οδηγεί σε επανειλημμένη δημιουργία απαιτήσεων, είτε 43 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 29 επ., Γ. Βελέντζας, Νομολογία τραπεζικού, αξιογραφικού και χρηματιστηριακού δικαίου, 2003, σελ. 28, ΕφΘεσ 1157/1993 ΕΤρΑξΧρΔ 1993/436 44 Βλ. Γ. Βελέντζας, ο.π., σελ. 30 17

βάση της ίδιας ή διαφορετικής νομικής αιτίας. 45 Αμοιβαιότητα σημαίνει ότι θα είναι δυνατόν οι συναλλαγές που θα προκύπτουν από τη βασική σχέση να ενεργούνται και για τα δύο μέρη εκατέρωθεν ως αποστολές που θα εισέρχονται στον αλληλόχρεο λογαριασμό, ως κονδύλια χρέωση ή πίστωσης, ωστόσο δεν χρειάζεται να ενεργηθούν οπωσδήποτε αποστολές και από τα δύο μέρη, φθάνει νομικά να υπάρχει (από τη βασική σχέση) η δυνατότητα των εκατέρωθεν αποστολών απροσδιορίστου αριθμού. 46 Για να υπάρχει δηλαδή αλληλόχρεος λογαριασμός χρειάζεται να υπάρχει τουλάχιστον η δυνατότητα των εκατέρωθεν αποστολών και είναι αδιάφορο αν κατά τη διάρκεια του λογαριασμού έγιναν πράγματι εκατέρωθεν αποστολές (αμοιβαίος αλληλόχρεος λογαριασμός) ή αν το ένα μόνο από τα μέρη προέβη σε αποστολές (απλός ή ετεροσκελής αλληλόχρεος λογαριασμός). 47 Η δυνατότητα πάντως αποστολών και από τις δύο πλευρές των συμβαλλόμενων μερών αποτελεί αναγκαίο κατά νόμο στοιχείο για να χαρακτηριστεί μια σύμβαση ως αλληλόχρεος λογαριασμός και γι αυτό το λόγο αν δεν συντρέχει η παραπάνω προϋπόθεση των εκατέρωθεν αποστολών, μόνη η συμφωνία των συμβαλλομένων μερών δεν μπορεί να προσδώσει σε κάποια σύμβαση τον εν λόγω νομικό χαρακτήρα, δεν μπορεί δηλαδή να καταστήσει ένα λογαριασμό αλληλόχρεο. 48 Με άλλα λόγια αλληλόχρεος λογαριασμό υπάρχει όταν υφίσταται δυνατότητα δημιουργίας απαιτήσεων και για τα δύο μέρη, δηλαδή η δυνατότητα καθενός από τα μέρη να έχει θέση είτε πιστωτή είτε οφειλέτη, ασχέτως του αν τελικά δημιουργηθούν ή όχι. 49 45 Βλ. Γ. Βελέντζας, Νομολογία τραπεζικού, αξιογραφικού και χρηματιστηριακού δικαίου, 2003, σελ. 29, ΕφΠατρ 567/1999 ΔΕΕ 2000.173. 46 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 38 47 Βλ. Γ. Βελέντζας, Νομολογία τραπεζικού, αξιογραφικού και χρηματιστηριακού δικαίου, 2003, σελ. 29, ΑΠ 79/1995 ΕΤρΑξΧρΔ 1997/116, ΕφΘες 3010/1994 ΕΤρΑξΧρΔ 1995/61 48 Βλ. ο.π. 49 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 15 18

Χαρακτηριστικό ακόμη γνώρισμα του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι ότι τα διάφορα κονδύλια χρεωπιστώσεων, μόλις καταχωριστούν στον λογαριασμό, χάνουν την αυτοτέλεια τους, δηλαδή αποβάλλουν την ατομικότητα και την αυθυπαρξία τους και μεταβάλλονται σε απλά κονδύλια χρέωσης και πίστωσης, τα οποία συμψηφίζονται κατά το κλείσιμο του λογαριασμού και μόνο το τυχόν κατάλοιπο που προκύπτει αποτελεί την επιδιωκτέα απαίτηση. 50 Θα πρέπει μάλιστα να διευκρινιστεί εδώ ότι όταν λέμε ότι τα εισερχόμενα ως κονδύλια χρέωσης ή πίστωσης ποσά διατηρούν το νομικό τους χαρακτήρα, σημαίνει ότι εξακολουθούν και μετά την εισαγωγή τους στον αλληλόχρεο λογαριασμό να διατηρούν την αιτία από την οποία προήλθαν. 51 Ακόμη όταν λέμε ότι τα εισερχόμενα ως κονδύλια χρέωση ή πίστωσης ποσά χάνουν την αυτοτέλειά τους, δεν σημαίνει ότι τα ποσά αυτά διαχέονται με κάποιον τρόπο και δεν μπορεί να διαπιστωθεί μετά την εισαγωγή τους στον αλληλόχρεο λογαριασμό η ύπαρξή τους (χρόνος και ποσόν εισαγωγής) αλλά ότι δεν μπορεί κάθε ένα από τα ποσά αυτά να γίνει αντικείμενο ιδιαίτερης αγωγικής αξίωσης και επομένως δεν μπορεί να επιδιώκονται ή να διατίθενται μεμονωμένα, όπως θα μπορούσε να γίνει εάν δεν εισέρχονταν στον αλληλόχρεο λογαριασμό. 52 Το στοιχείο μάλιστα της απώλειας της αυτοτέλειας των κονδυλίων είναι ουσιαστικό για την απαίτηση από αλληλόχρεο λογαριασμό και η μη μνεία αυτής της απώλειας συνεπάγεται αοριστία του σχετικού ισχυρισμού. 53 Τέλος, έχει κριθεί από τη νομολογία ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν υπάρχει αλληλόχρεος λογαριασμός. Όταν λ.χ. ο ένας από τους συμβαλλόμενους αγοράζει με πίστωση διάφορα είδη και καταβάλει κατά διαστήματα διάφορα ποσά στον πωλητή, 50 Βλ. Μ. Αγγελάκης, Χρηματοδοτήσεις, Καθυστερήσεις, Νομικές εφαρμογές στην τραπεζική πρακτική, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, β έκδοση, 1996, σελ. 32 51 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 39 52 Βλ. Ν. Βερβερίδης, ο.π., σελ. 39 επ. 53 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 12718/1988 ΑΡΧΝ/1990 (45), (https://lawdb.intrasoftnet.com) 19

σε μερική εξόφληση της οφειλής του, δεν υπάρχει αλληλόχρεος λογαριασμός, αλλά περισσότερες πωλήσεις ανεξάρτητες μεταξύ τους, αφού αποκλείεται να καταστεί ο πωλητής οφειλέτης του αγοραστή και ο τελευταίος πιστωτής του πωλητή. 54 Επίσης αν δεν υπάρχει δυνατότητα, κατά τη σύμβαση, για δημιουργία εκατέρωθεν απαιτήσεων, αλλά στα πλαίσια της λειτουργίας της και της ανώμαλης εξέλιξής της δημιουργούνται απαιτήσεις του άλλου (π.χ. ελαττώματα πωληθέντων με πίστωση του τιμήματος), τότε δεν πρόκειται για σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού. 55 2.4 Διαφορά από τον απλό λογαριασμό Η τήρηση λογαριασμού που απεικονίζει εκατέρωθεν παροχές, λόγω μη δυνατότητας των μερών να τακτοποιήσουν άμεσα τις απαιτήσεις και δοσοληψίες τους, όταν δεν υπάρχει ούτε ρητή ούτε σιωπηρή συμφωνία των μερών να καταχωρούνται οι αμοιβαίες απαιτήσεις τους σε μη αυτοτελή διαθέσιμα κονδύλια πίστωσης και χρέωσης του λογαριασμού με σκοπό την εκκαθάριση κατά το κλείσιμό του και την επιδίωξη είσπραξης του καταλοίπου μετά το κλείσιμο και την εκκαθάρισή του, δεν αποτελεί αλληλόχρεο λογαριασμό, αλλά έχει χαρακτήρα απλού δοσοληπτικού λογαριασμού, ασχέτως αν τα μέρη του έδωσαν αυτό το χαρακτηριστικό. 56 54 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΘεσ 904/1995 ΕΔΕ 1995(769) (https://lawdb.intrasoftnet.com) 55 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ ΕφΠατρ 567/1999 ΔΕΕ 2000 (173) (https://lawdb.intrasoftnet.com) 56 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ ΜΠρΘεσ 12490/2004 ΔΕΕ2004/786 ΕπΤρΑξΧρΔ 2004/536, 742, (https://lawdb.intrasoftnet.com) 20

2.5 Ο αλληλόχρεος λογαριασμός στα ξένα δίκαια Ο θεσμός του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι γνωστός στα δίκαια των οικονομικά ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών, αλλά και στο δίκαιο των ΗΠΑ. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ) ο αλληλόχρεος λογαριασμός δεν έχει ρυθμιστεί νομοθετικά, ενώ στην Ιταλία υπάρχει συγκροτημένη νομοθετική ρύθμιση για τον αλληλόχρεο λογαριασμό. 57 Ο θεσμός του αλληλόχρεου λογαριασμού έχει βαθιές χρονικά ρίζες στις χώρες αυτές, με πρώτη τη Γαλλία, στην οποία διαμορφώθηκε και συστηματοποιήθηκε η κλασσική λεγόμενη θεωρία του αλληλόχρεου λογαριασμού 58, η δε εξέλιξή του στηρίζεται πάγια αφ ενός μεν στην πράξη, αφετέρου δε στη θεωρητική και νομολογιακή επεξεργασία όσων θεμάτων αφορούν τη λειτουργία του. 59 2.6 Είδη αλληλόχρεου λογαριασμού Ο αλληλόχρεος λογαριασμός διακρίνεται στα παρακάτω είδη: «κλιμακωτός χαρακτηρίζεται ο αλληλόχρεος λογαριασμός αν η ανανέωσή του επέρχεται με την καταχώρηση απαιτήσεων και την αυθημερόν εξαγωγή και αναγραφή του εκάστοτε καταλοίπου, ειδικός ονομάζεται ο αλληλόχρεος λογαριασμοός όταν σε αυτόν καταχωρούνται ορισμένες από τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τις σχέσεις των μερών, 57 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 33 58 Βλ. Στ. Αντωνόπουλος, Η σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ 7 59 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 33 21

καθολικός ονομάζεται ο αλληλόχρεος λογαριασμός όταν σε αυτόν καταχωρούνται όλες οι απαιτήσεις.» 60 Επίσης ο αλληλόχρεος λογαριασμός διακρίνεται στον αμοιβαίο και στον απλό ή ετεροσκελή. Αμοιβαίος ονομάζεται ο λογαριασμός, κατά τη διάρκεια του οποίου έγινα αποστολές και από τα δύο μέρη, ενώ απλός ή ετεροσκελής εκείνος, όπου έγινα αποστολές μόνον από το ένα μέρος. 61 Ωστόσο η παραπάνω άποψη έχει αμφισβητηθεί έντονα, καθώς θεωρείται ότι δεν αποδίδει την πραγματική έννοια των όρων αλλά και διότι το είδος του λογαριασμού, θα πρέπει να εξαρτάται από την αρχή από τη φύση και τη δομή του και όχι από τυχαία γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του. 62 Συνήθως πάντως η νομολογία διακρίνει τους αλληλόχρεους λογαριασμούς οι οποίοι συνοδεύουν τραπεζικές πιστωτικές συμβάσεις, από άλλους μη τραπεζικούς αλληλόχρεους λογαριασμούς, χαρακτηρίζοντας τους πρώτους ως ανοικτούς λογαριασμούς, οι οποίοι αποτελούν ειδικότερη μορφή του αλληλόχρεου λογαριασμού και οι οποίοι λειτουργούν με τη δημιουργία απαιτήσεων από το ένα μέρος και έναντι καταβολών από το άλλο, διακρινόμενοι από τους κοινούς αλληλόχρεους λογαριασμούς οι οποίοι λειτουργούν με αμοιβαίες απαιτήσεις. 63 60 Βλ. Β. Τσούμα, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 11 61 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ,ΑΠ 79/1995 ΕΤρΑξΧρΔ 1997/116(https://lawdb.intrasoftnet.com) 62 Βλ. Στ. Αντωνόπουλος, Η Σύμβαση Αλληλόχρεου Λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ 21 63 Βλ. Στ. Αντωνόπουλος, Η Σύμβαση Αλληλόχρεου Λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ 21, ΑΠ 1343/2000 Δ/ΝΗ 2002/419 22

3. Ο Τραπεζικός Αλληλόχρεος Λογαριασμός 3.1 Έννοια και σημασία του τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού Ο αλληλόχρεος λογαριασμός δεν είναι μόνο ένα είδος τραπεζικού λογαριασμού αλλά και ιδιότυπη σύμβαση της πρακτικής των τραπεζικών συναλλαγών. Η πιο συνηθισμένη μορφή του τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού είναι η συμφωνία σύναψης σύμβασης κατάθεσης, σύμβασης ανοίγματος πίστωσης ή σύμβασης γύρου με ανοικτό λογαριασμό μεταξύ τράπεζας και τρίτου. 64 Ειδικότερα, η συνηθέστερη μορφή αλληλόχρεου λογαριασμού στις τραπεζικές συναλλαγές είναι η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης με ανοικτό λογαριασμό, με την οποία η τράπεζα αναλαμβάνει την υποχρέωση, έναντι του πιστούχου, να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη του τελευταίου οποτεδήποτε χρειασθεί 65 δηλαδή συνίσταται στην υποχρέωση της τράπεζας να παρέχει πιστώσεις στον πιστούχο των οποίων αυτός θα κάνει χρήση συνολικά ή εν μέρει, εφάπαξ ή διαδοχικά. 66 Σύμφωνα με άλλη διατύπωση ο ανοικτός λογαριασμός πιστώσεως σε Τράπεζα δεν είναι τίποτε άλλο παρά αλληλόχρεος λογαριασμός, ο οποίος κινείται με διαδοχικές αναλήψεις του ποσού του δανείου (πιστώσεως) από τον πελάτη της Τράπεζας και τμηματικές αποδόσεις αυτού, μαζί με τους τόκους και τις προμήθειες. 67 Τέλος έχει κριθεί από τη νομολογία ότι αποτελεί συνηθισμένη περίπτωση αλληλόχρεου λογαριασμού στις συναλλαγές των τραπεζών, ο οποίος εξυπηρετεί σύμβαση παροχής πίστωσης από την τράπεζα προς τον τρίτο πελάτη της, δηλαδή σύμβαση με την οποία η τράπεζα έχει υποχρέωση να θέσει στη 64 Βλ. Ν. Ρόκας Χρ. Γκόρτσος, Στοιχεία Τραπεζικού Δικαίου, δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, 2012, σελ. 202 65 Βλ. Μ. Αγγελάκης, Χρηματοδοτήσεις, Καθυστερήσεις, Νομικές εφαρμογές στην τραπεζική πρακτική, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, β έκδοση, 1996, σελ. 31 66 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 12656/1988 ΑρχΝ/1990 (651), (https://lawdb.intrasoftnet.com) 67 Βλ. Β. Τσούμας, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ.172 επ., (381), (382), (383) ΕφΑθ 1334/1999 ΝοΒ 2001,46, ΕφΑθ 43/1999 ΝοΒ 1999,628, ΕφΘεσ 418/1999 Αρμ 1999,1215 23

διάθεση του άλλου για ορισμένο ή αόριστο χρόνο πίστωση ορισμένου ποσού, της οποίας αυτός κάνει χρήση 68 και ότι οι δύο αυτές συμβάσεις, δηλαδή η σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού και η σύμβαση παροχής πίστωσης, αν και διαστέλλονται, είναι δυνατόν να συνυπάρξουν και παρέχουν με αυτόν τον τρόπο και με τν συνδυασμό τους την ευχέρεια στο συμβαλλόμενο με την τράπεζα, να κάνει χρήση της πίστωσης του και να μειώσει την οφειλή του. Συνεπώς στην περίπτωση ανοίγματος πίστωσης με ανοικτό (αλληλόχρεο) λογαριασμό υπάρχουν δύο συμβάσεις που διακρίνονται μεταξύ τους, δηλαδή το άνοιγμα πίστωσης από τη μία πλευρά και από την άλλη, παράλληλα προς εξυπηρέτηση της πίστωσης, ο αλληλόχρεος λογαριασμός και μόλις λήξει η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης, που αποτελεί την κύρια σχέση, κλείνεται και η παρεπόμενη σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού. 69 Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Νικόλαος Βερβερίδης στο βιβλίο του Σύμβαση Πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό «από τη μέχρι τούδε πρακτική φαίνεται, ότι οι περισσότερες τουλάχιστον τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα, θεωρούν, ως πίστωση, τις περισσότερες μορφές δανεισμού και ότι οποιοδήποτε ποσόν που αυτές μπορούν να δανείσουν είναι δυνατόν να το υλοποιήσουν, υπό το νομικό μανδύα της σύμβασης πίστωσης με ανοικτό (αλληλόχρεο) λογαριασμό, ανεξάρτητα εάν το ποσό που ο πελάτης δανείζεται από την τράπεζα συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά του δανείου, όπως αυτά διαγράφονται στα άρθρα 806 επ. του ΑΚ ή τα χαρακτηριστικά της πίστωσης, όπως τουλάχιστον έστω και ασαφώς αυτά προσδιορίζονται από το νόμο, τη θεωρία ή τη νομολογία. Για το λόγο αυτό, υπογράφουν με τον πελάτη τους μία σύμβαση την οποία αποκαλούν σύμβαση ανοίγματος ή παροχής ή χορηγήσεως 68 Βλ. Β. Τσούμας, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ.172, 174 (377), (388) ΠΠρΚαβάλας 105/1999 ΑρχΝ 2000,816, ΕφΠατρ 248/1997 ΑχΝομ 14 69 Βλ. Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιρειών, σελ. 248 επ. ΕφΑθ 7318/2013, ΔΕΕ 3/2014 24

πίστωσης και συγχρόνως με τη ίδια σύμβαση συμφωνούν ότι η πίστωση αυτή θα κινείται ή θα εξυπηρετείται ή θα παρακολουθείται με ένα λογαριασμό τον οποίο χαρακτηρίζουν ως ανοιχτό ή αλληλόχρεο ή τρεχούμενο λογαριασμό, στον οποίο οι προκύπτουσες από την πίστωση συναλλαγές απεικονίζονται λογιστικά υπό τη μορφή κονδυλίων χρέωσης ή πίστωσης». 70 Για όλους τους παραπάνω λόγους και κυρίως εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που ανέπτυξε ο ανωτέρω λογαριασμός, κατά τη διάρκεια αρκετών ετών λειτουργίας του στον τραπεζικό τομέα, μπορεί να χαρακτηρίζεται και τραπεζικός αλληλόχρεος λογαριασμός. 71 3.2 Έννοια και νομοθετική ρύθμιση της σύμβασης πίστωσης και του αλληλόχρεου λογαριασμού Επειδή στο Ελληνικό δίκαιο δεν υπάρχει συστηματική νομοθετική ρύθμιση της σύμβασης ανοίγματος πίστωσης και του αλληλόχρεου λογαριασμού, παρά μόνο μεμονωμένες νομοθετικές διατάξεις (άρθρα 35, 47-48, 64-67 ΝΔ 17.7/13.8.1923, 112 ΕισΝΑΚ, 874 ΑΚ και 669 ΕμπΝ), το νομοθετικό αυτό κενό επιχειρεί να καλύψει η επιστήμη και η νομολογία. Ωστόσο από τις απόψεις της Νομολογίας σχετικά με την έννοια της πίστωσης και του αλληλόχρεου λογαριασμού προκύπτει, ότι η θέση των Δικαστηρίων δεν είναι ενιαία και πάγια. Όσον αφορά την πίστωση γίνεται αόριστη αναφορά στο δάνειο, ενώ όσον αφορά τον αλληλόχρεο λογαριασμό, σε άλλες αποφάσεις ο λογαριασμός που εξυπηρετεί την πίστωση αποκαλείται είτε ανοικτός, είτε αλληλόχρεος, είτε τρεχούμενος, ενώ σε άλλες αποφάσεις γίνεται αναφορά στον ανοικτό ή αλληλόχρεο ή τρεχούμενο λογαριασμό ως ταυτόσημες έννοιες. 70 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 4 71 Βλ. ο.π., σελ. 5 25

Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων προκύπτει όμως ότι το δάνειο είναι πίστωση και ότι για την παρακολούθησή του τηρείται αλληλόχρεος λογαριασμός, ότι ο ανοικτός λογαριασμός συνιστά αληθινή μορφή αλληλόχρεου λογαριασμού και ότι συνεπώς είναι έννοιες ταυτόσημες και ότι η πίστωση, μέσω της οποίας μπορεί να χορηγούνται και δάνεια εξυπηρετείται από τον αλληλόχρεο λογαριασμό. Σύμβαση πίστωσης υφίσταται άλλωστε όταν ο ένας από τους συμβαλλόμενους έχει υποχρέωση να θέσει στη διάθεση του άλλου ορισμένη πίστωση για ορισμένο χρόνο και ο πιστούχος να κάνει χρήση αυτής ολικά ή μερικά είτε με τη λήψη χρηματικού ποσού είτε με προεξόφληση και από την οποία γεννιέται απαίτηση κατά του πιστούχου, όποτε εκτελεστεί και στο μέτρο που αυτή θα εκτελεστεί. 72 Σχετικά με το θέμα αναφέρονται οι κατωτέρω αποφάσεις διαφόρων Δικαστηρίων. Σύμφωνα με την υπ αριθ. 219/2002 απόφαση του ΕφΛαρ «εάν το άνοιγμα πίστωσης συνδυάζεται και με ανοικτό (αλληλόχρεο) λογαριασμό, υπάρχουν δύο ευδιάκριτες μεταξύ τους συμβάσεις, ήτοι η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης και η σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού που ρυθμίζεται από τις διατάξεις των άρθρων 361 ΑΚ, 112 ΕισΝΑΚ και 669 ΕΝ και έχει ως αντικείμενο τη δημιουργία μιας διαρκούς έννομης σχέσης μεταξύ δύο προσώπων, από τα οποία το ένα τουλάχιστον είναι έμπορος, δυνάμει της οποίας δεν έχουν δικαίωμα να διαθέτουν ή επιδιώκουν μεμονωμένως τις εκατέρωθεν απαιτήσεις από τις μεταξύ τους συναλλαγές, αλλά καταχωρίζουν αυτές σε τρέχοντα λογαριασμό με μορφή χρεοπιστωτικών κονδυλίων, με σκοπό να οφείλεται στο μέλλον να προκύψει από το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού κατάλοιπο, το οποίο θα φέρει αυτοδικαίως τόκους». 73 Περαιτέρω κατά τη με αριθ. 1042/1997 απόφαση του ΕφΘεσ και την με αριθ. 7318/2013 απόφαση του ΕφΑθ η σύμβαση ανοίγματος 72 Βλ. Β. Τσούμας, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 173 επ. (387), ΕφΘεσ 1042/1997 ΕλΔ 1998, 139 73 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ ΕφΛαρ 219/2002 Δικογραφία 2003/66(https://lawdb.intrasoftnet.com) 26

πίστωσης συνιστά κατά την ορθότερη άποψη δάνειο που καταρτίζεται με μόνη την κοινή συναίνεση των συμβαλλόμενων και είναι δυνατόν να συνδυάζεται με αλληλόχρεο λογαριασμό, οπότε έχουν εφαρμογή και οι σχετικοί με τον αλληλόχρεο λογαριασμό κανόνες. 74 Ακόμη αναφέρεται σε σχετικές αποφάσεις ότι ο ανοικτός λογαριασμός πίστωσης σε Τράπεζα δεν είναι τίποτε άλλο, παρά αλληλόχρεος λογαριασμός ο οποίος κινείται δια διαδοχικών αναλήψεων του δανείου (πίστωσης) από τον πελάτη της τράπεζας και τμηματικών αποδόσεων τούτου από αυτόν, μαζί με τους τόκους και τις προμήθειες. 75 Τέλος η νομολογία έχει κρίνει ότι δεν αποκλείεται να συνδυάζεται η τραπεζική πίστωση με τον αλληλόχρεο λογαριασμό, συνδυασμός που συναντάται συχνά στις τραπεζικές συναλλαγές μεταξύ τραπεζών και εμπόρων και χαρακτηρίζεται ως άνοιγμα πίστωσης με ανοικτό λογαριασμό, καθώς συμφωνείται στην περίπτωση αυτή μεταξύ των συμβαλλομένων μερών, δηλαδή μεταξύ της τράπεζας και του πιστούχου, ότι το δάνειο θα εξυπηρετείται μέσω της σύμβασης ανοικτού λογαριασμού, θα κινείται δηλαδή η πίστωση διά διαδοχικών αναλήψεων του δανείου από τον πελάτη της τράπεζας και τμηματικές αποδόσεις τούτου από αυτών μαζί με τους τόκους και τις προμήθειες. 76 Συνεπώς η τραπεζική πίστωση είναι η συμφωνία μεταξύ τράπεζας (πιστοδότριας) και του πελάτη της (πιστούχου) με την οποία αυτή υπόσχεται να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη του πιστούχου, να έχει δηλαδή στη διάθεσή του οποτεδήποτε χρειασθεί, χρήματα ή πίστη. 77 Σύμφωνα με αυτή τη συμφωνία, οι συναλλαγές των μερών που θα προκύπτουν από τη μεταξύ τους σχέση θα καταχωρούνται ως κονδύλια 74 Βλ. Β. Τσούμας, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 173 (385), ΕφΘεσ 1042/1997 ΕλΔ 1998, 139, Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιρειών, σελ. 248 επ. ΕφΑθ 7318/2013, ΔΕΕ 3/2014 75 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ ΕφΚερκ 51/1998 ΔΕΕ 1999 (82), ΕΕφΠατρ 784/2000 (633) (https://lawdb.intrasoftnet.com) 76 Βλ. Β. Τσούμας, Αλληλόχρεος Λογαριασμός, 2006, σελ. 171 (373), ΕφΘεσ 117/2002 ΔΕΕ 2002, 507 77 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 46 27

χρέωσης ή πίστωσης (αποστολές) σε λογαριασμό, ώστε όταν αυτός κλείσει απαιτητό να είναι μόνο το τελικό κατάλοιπο. 78 Απαραίτητη ωστόσο προϋπόθεση για να είναι νόμιμος και ισχυρός ο συνδυασμός της πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό είναι δυνατότητα εκατέρωθεν αποστολών και από τα δύο μέρη αδιάφορο αν ένα μόνο από τα μέρη προέβη σε αποστολές. 79 Τέλος θεωρείται από τη νομολογία και την τραπεζική πρακτική ως αλληλόχρεος λογαριασμός και ο τραπεζικός ανοικτός λογαριασμός που τηρείται για την εξυπηρέτηση σύμβασης ανοίγματος πίστωσης, ακόμα και όταν λείπει το στοιχείο της αμοιβαιότητας. 80 3.3 Κλείσιμο Τραπεζικού Αλληλόχρεου Λογαριασμού Ο τραπεζικός αλληλόχρεος λογαριασμός (όπως και ο μη τραπεζικός αλληλόχρεος λογαριασμός) κλείνει οριστικά, με τη λήξη αυτού (εφόσον έχει συμφωνηθεί από τους συμβαλλόμενους ο χρόνος λήξης τους), αυτοδίκαια με τον θάνατο, την αφάνεια, την πτώχευση κ.λπ. ή κατόπιν καταγγελίας του ενός από τους συμβαλλόμενους, ο οποίος δικαιούται να κλείσει οριστικά το λογαριασμό οποτεδήποτε το θελήσει και να απευθύνει την καταγγελία στον αντισυμβαλλόμενο, που μπορεί να λάβει γνώση, οπότε το κατάλοιπο καθίσταται ληξιπρόθεσμο και απαιτητό. Μπορεί ωστόσο να έχει συμφωνηθεί έγκυρα μεταξύ των μερών, ότι κάποιο από αυτά μπορεί να κλείνει τον λογαριασμό μονομερώς οποτεδήποτε και χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση ή καταγγελία. 81 Η τράπεζα άλλωστε δικαιούται κατά το άρθρο 47 παρ. 2 νδ 17.7/13.8.1923 να κλείνει τον λογαριασμό αυτόν οποτεδήποτε θελήσει. Τέλος ο 78 Βλ. ο.π. 79 Βλ. ο.π., σελ 47 80 Βλ. Ν. Ρόκας Χρ. Γκόρτσος, Στοιχεία Τραπεζικού Δικαίου, δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση, 2012, σελ. 203 81 Βλ. Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιρειών, σελ.518 επ. ΕφΠειρ 1036/2013, ΔΕΕ 5/2014 28

λογαριασμός, όπως προκύπτει από το άρθρο 112 παρ. 2 ΕισΝΑΚ μπορεί να κλεισθεί προσωρινά και κατά περιόδους, όχι όμως μικρότερες του τριμήνου. 3.3.1 Περιοδικό κλείσιμο τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού Σύμφωνα με το άρθρο 112 παρ. 2 του ΕισΝΑΚ ο αλληλόχρεος λογαριασμός κλείνει περιοδικά ανά εξάμηνο, εκτός αν συμφωνήθηκε διαφορετικά, όχι όμως και σε διαστήματα μικρότερα από ένα τρίμηνο. Ειδικότερα και μετά την εισαγωγή της διάταξης του άρθρου 12 του Ν 2601/1998 οι περισσότερες τράπεζες έχουν προσδιορίσει το περιοδικό κλείσιμο των αλληλόχρεων λογαριασμών ανά εξάμηνο. Η διάταξη αυτή «δεν απαγορεύει το ανά τρίμηνο περιοδικό κλείσιμο του αλληλόχρεου λογαριασμού, αλλά επειδή επιτρέπει τον ανατοκισμό ανά εξάμηνο οι τράπεζες προσάρμοσαν ανάλογα το περιοδικό κλείσιμο του λογαριασμού ανά εξάμηνο καθ όσον άλλως θα εδημιουργούντο δυσεπίλητα λογιστικά προβλήματα». 82 Το περιοδικό ωστόσο κλείσιμο δεν επιφέρει το πέρας της σύμβασης αλληλόχρεου λογαριασμού ούτε δημιουργεί απαίτηση για την απόδοση του καταλοίπου, το οποίο μόνο κατά το οριστικό, μετά από καταγγελία, κλείσιμο του λογαριασμού καθίσταται απαιτητό. 83 Το κατάλοιπο το οποίο αναγνωρίζεται κατά το τέλος κάθε περιόδου, μπορεί να αναγνωριστεί, για λογιστική εξασφάλιση του πιστωτή, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 873 του ΑΚ ή με την έννοια επιβεβαιωτικής σύμβασης ή παροχής αποδεικτικού μέσου. 84 Στην περίπτωση αυτή, και εφόσον οι συμβαλλόμενοι δεν συμφώνησαν διαφορετικά, το περιοδικό κατάλοιπο αποτελεί κονδύλιο του λογαριασμού της νέας περιόδου, έτσι ώστε όταν κλείσει οριστικά ο λογαριασμός δεν 82 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 67 83 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 709/1994 Δ/ΝΗ 1995 (829) 84 Βλ. Γ. Βελέντζας, Δίκαιο αλληλόχρεου λογαριασμού, γ έκδοση, 2007, σελ. 93 29

χρειάζεται εκκαθάρισή του για την περίοδο που αφορά η αναγνώριση που έγινε. 85 Εφόσον δηλαδή, κατά το περιοδικό κλείσιμο του λογαριασμού, έχει αναγνωρισθεί από τον οφειλέτη το προσωρινό υπόλοιπο που προέκυψε από αυτό, το υπόλοιπο αυτό αποτελεί το πρώτο κονδύλιο του λογαριασμού της νέας περιόδου, με συνέπεια, κατά το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού της νέας περιόδου, να μην απαιτείται εκκαθάριση αυτού και παράθεση στην αίτηση για την έκδοση διαταγής πληρωμής, του οριστικού υπολοίπου των κονδυλίων του λογαριασμού για την περίοδο στην οποία αναφέρεται η παραπάνω αναγνώριση. 86 Ακόμη σύμφωνα με σχετικό όρο που περιέχεται στις σχετικές συμβάσεις των περισσότερων τραπεζών, εάν ο πελάτης δεν εναντιωθεί στο προκύψαν προσωρινό υπόλοιπο, μέσα σε ένα μήνα από το ανά τρίμηνο περιοδικό κλείσιμο του λογαριασμού, θεωρείται ότι αυτός αναγνώρισε το υπόλοιπο του λογαριασμού και δεν μπορεί πλέον να φέρει οποιαδήποτε αντίρρηση για την προ της σιωπηρής αναγνώρισης κίνηση του λογαριασμού. 87 Κρίνεται σκόπιμο ωστόσο οι τράπεζες να αποφεύγουν την επίκληση των ρητρών περί σιωπηρής αναγνώριση του καταλοίπου του λογαριασμού. Επομένως από τη στιγμή που υπάρχει νόμιμη αναγνώριση του προκύψαντος υπολοίπου του περιοδικού κλεισίματος του λογαριασμού, δεν απαιτείται στην αγωγή για την πληρωμή του οριστικού καταλοίπου που προκύπτει από σύμβαση αλληλόχρεου λογαριασμού μετά το κλείσιμό του να γίνεται παράθεση των κατ ιδίαν κονδυλίων (των κονδυλίων προ του αναγνωρισθέντος υπολοίπου του περιοδικού κλεισίματος), οπότε το προσωρινό υπόλοιπο που αναγνωρίσθηκε αποτελεί κονδύλιο του λογαριασμού της νέας περιόδου (επόμενο τρίμηνο ή εξάμηνο). 88 Σύμφωνα 85 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΘεσ 2906/1994 ΕΤρΑξΧρΔ 1995 (59) (https://lawdb.intrasoftnet.com) 86 Βλ. Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιρειών, σελ.814 επ. ΕφΑθ 3104/2014, ΔΕΕ 8-9/2014 87 Βλ. Ν. Βερβερίδης, Σύμβαση πίστωσης με αλληλόχρεο λογαριασμό, 2009, σελ. 67 επ. 88 Βλ. ο.π. 30

μάλιστα και με τη νομολογία η απαίτηση από το κατάλοιπο σε περίπτωση προσωρινού κλεισίματος του αλληλόχρεου λογαριασμού, συμφωνείται ότι δεν μπορεί να ασκηθεί, καθώς αποτελεί κονδύλιο μη απαιτητό αυτοτελώς, αποτελεί όμως κονδύλιο νέας περιόδου. 89 Τέλος η αναγνώριση ή η μη αμφισβήτηση του καταλοίπου, που προέκυψε από το περιοδικό κλείσιμο του λογαριασμού δεν αποτελεί αναγνώριση χρέους. 90 3.3.2 Οριστικό κλείσιμο τραπεζικού αλληλόχρεου λογαριασμού Η λύση της σύμβασης του αλληλόχρεου λογαριασμού ονομάζεται και οριστικό κλείσιμο αυτού. Το οριστικό κλείσιμο του αλληλόχρεου λογαριασμού επέρχεται με διάφορους τρόπους. Εφόσον μάλιστα ο αλληλόχρεος λογαριασμός εξυπηρετεί τη βασική σχέση μεταξύ των μερών και λειτουργεί ως ρυθμιστική και παρεπόμενη σύμβαση της κύριας σύμβασης, όπως είναι η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης, όταν λήξει η κύρια αυτή σύμβαση λύεται και παύει αυτοδικαίως να υφίσταται και η σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού. 91 Η σύμβαση ανοίγματος πίστωσης ειδικότερα λήγει, είτε από γενικούς λόγους, όπως κάθε σύμβαση, με την πάροδο π.χ. προθεσμίας, με αντίθετη συμφωνία, είτε ως διαρκής σύμβαση με καταγγελία, εάν συμφωνήθηκε για αόριστο χρόνο. 92 89 Βλ. Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών-ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 117/2004 ΕΕΜΠΔ 2004/584, ΔΕΕ 1004/781, ΝΟΒ 2004/1401(https://lawdb.intrasoftnet.com) 90 Βλ. ο.π. 91 Βλ. Στ. Αντωνόπουλος, Η Σύμβαση Αλληλόχρεου Λογαριασμού, β έκδοση, 2007, σελ. 171 92 Βλ. Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιρειών, σελ. 249 επ. ΕφΑθ 7318/2013, ΔΕΕ 3/2014 31