ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ 4.1 Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Στην µεσαιωνική Ευρώπη συνεχίστηκε ο σηµαντικός ρόλος των πολύτιµων µετάλλων και είχαµε την εµφάνιση όλων και περισσότερων θεσµών, που διατηρούσαν την παραγωγή και κυκλοφορία των νοµισµάτων. Ο χρυσός όµως και το ασήµι άρχισαν να συσσωρεύονται στα θησαυροφυλάκια των βασιλέων και επισκόπων της εποχής. Τα πρώτα χρόνια µετά την Ρωµαϊκή αυτοκρατορία περίπου µετά το 450 Χ. τα βαρβαρικά φύλα θεωρούσαν τα νοµίσµατα ως µέταλλο και τα φορούσαν συχνά ως κοσµήµατα. Οι ηγέτες τους έπαιρναν συχνά δώρα σε αυτοκρατορικά νοµίσµατα και πολύτιµα µέταλλα ή αµοιβές για να υπερασπίζονται την αυτοκρατορία στα βόρεια και ανατολικά. Τα βαρβαρικά γερµανικά βασίλεια δεν έκοψαν νοµίσµατα µέχρι τον 5 ο αιώνα ενώ αντίθετα οι κέλτικες φυλές της βόρειας Ευρώπης έφτιαξαν δικά τους νοµίσµατα. Στην Ιταλία ο Οδόακρος έφτιαξε µια σειρά νοµισµάτων στα τέλη του 5 ου αιώνα,ασηµένια,χρυσά και ορειχάλκινα. Στο ασηµένιο µισό κεράτιο εµφανίζεται ο ίδιος χωρίς βασιλικούς τίτλους και διάδηµα αλλά ως διοικητής του στρατού. Ον Ιουστινιανός το 552 έκοψε νοµίσµατα αυτοκρατορικά χρυσά και ορισµένα ασηµένια και ορειχάλκινα στη Ρώµη και στη Ραβέννα.Στις υπόλοιπες περιοχές της πρώην ρωµαϊκής δύσης έφτιαχναν νοµίσµατα ρωµαϊκού τύπου,εκτός από την Βρετανία. Εκεί τα πρώτα νοµίσµατα βρετανικών νοµισµατοκοπείων κόπηκαν γύρω στο 600.Το ρωµαϊκό σύστηµα φορολόγησης είχε καταρρεύσει, το εµπόριο είχε µειωθεί και η κυκλοφορία νοµισµάτων είχε µειωθεί. Ανάγκη υπήρχε για µικρά σε αξία νοµίσµατα Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 76
,ενώ τα χρυσά προοριζόταν κυρίως για νοµικές αποζηµιώσεις, πληρωµής στρατιωτών,προσφορά δώρων και «κρατικές» ανάγκες. Στην αρχή οι «βάρβαροι» θεωρούσαν ότι οι περιοχές τους ήταν υπό την αυτοκρατορία και τα νοµίσµατα του είχαν µορφές σύγχρονων αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης. Αυτά τα νοµίσµατα ξεχώριζαν από τα αυτοκρατορικά πρωτότυπα από τη τεχνοτροπία τους. Π.χ. στο χρυσό τρεµίσσιο του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α όσο και σε ένα βησιγοτθικό τρεµίσσιο που κόπηκε στην Ισπανία διακρίνεται ο ίδιος µε ένα σταυρό στο στήθος. Ασηµένια και µπρούτζινα νοµίσµατα µικρότερης αξίας είχαν τις µορφές των τοπικών ηγεµόνων. Στα τέλη του 6 ου και 7 ου αιώνα δηµιουργήθηκαν αρκετά νοµισµατοκοπεία ακόµα και από εκκλησιαστικές αρχές. Π.χ. στην ασηµένια πένα του αρχιεπισκόπου Έγκµπερτ του Γιόρκ στα µέσα του 7 ου αιώνα εµφανίζεται η πλήρης φιγούρα του αρχιεπισκόπου. Ο πλούτος όµως συγκεντρωνόταν προς την Ανατολή λόγω του εµπορίου και στα θησαυροφυλάκια των πλουσίων και της εκκλησίας. Υπήρχε έντονη έλλειψη χρυσού και περιοριζόταν σε νοµίσµατα µικρής αξίας, όπως τα τρεµίσσια που άξιζαν το 1/3 του σόλιδου. Έτσι αναπτύχθηκαν νοµίσµατα λιγότερο πολύτιµα και από το χρυσό τρεµίσσιο. Στη Γαλλία των Μεροβίγγειων στις αρχές του 7 ου αιώνα τα τρεµίσσια και οι σόλιδοι έγιναν πιο ανοιχτόχρωµοι, αφού φτιάχνονταν από κράµα αργύρου και χρυσού. Το 675 αντικαταστάθηκαν ουσιαστικά από ασηµένια νοµίσµατα µε την επιγραφή denarivs και βάρος και µέγεθος ίδιο µε τα τρεµίσσια. Οι Βρετανοί,δεν είχαν δικά τους µεταλλεύµατα,χρησιµοποιούσαν ασηµένια νοµίσµατα από το Μελ της Γαλλίας,τις ασηµένιες πένες γνωστές ως sceattas. Στη διάρκεια του 8 ου αιώνα το βάρος και η ποιότητα των sceattas µειώθηκε σε σηµείο να φαίνονται ορειχάλκινες.,λόγω της έλλειψης µεταλλεύµατος αλλά και του αρνητικού ισοζυγίου εµπορίου. Οι Βησιγότθοι στην Ισπανία χρησιµοποιούσαν τα υποβαθµισµένα χρυσά Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 77
τρεµίσσια µέχρι που τους κατέκτησαν οι Άραβες. Ανάλογα και στην Ιταλία η ποιότητα των χρυσών νοµισµάτων µέχρι και τον 9 ο αιώνα υποβαθµίστηκε τόσο στους σόλιδους, τα τρεµίσσια και τις πένες που πλατιού τύπου. Στην ισπανική χερσόνησο,που έγινε τµήµα του ισλαµικού κόσµου,αναπτύχθηκε το αραβικό νοµισµατικό σύστηµα. Το µόνο νοµισµατοκοπείο που διατηρήθηκε ήταν της Κόρδοβας. Στη Γαλλία ο πρώτος βασιλέας της διαµόρφωσε την ασηµένια πένα σε βάρος και περιεκτικότητα, η οποία ξεχώριζε από την παλιά επειδή είχε ένα φαρδύτερο στεφάνι. Στην Αγγλία κόπηκαν πένες φαρδύτερες καρολίγγειας µορφής µε µεγαλύτερο βάρος και καλύτερη ποιότητα. Αργότερα η εισβολή των Βίκινγκς δηµιούργησε προβλήµατα και δεν κόπηκαν νοµίσµατα για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα. Άνοιξαν νέα νοµισµατοκοπεία για να πληρωθούν οι φόροι που ζητούσαν. Οι πένες έφτασαν να περιέχουν λιγότερο από ¼ ασήµι.επίσης τα αραβικά ντιρχάµ εξαπλώθηκαν,λόγω της δουλεµπορίας των Βίκινγκ µε τους Άραβες, σε όλο τον βορρά. Στη Γερµανία µε την σαξονική δυναστεία και ακολούθως σε όλες τις γειτονικές περιοχές εξαπλώθηκε η χρήση και κοπή χρήµατος. Μέχρι το 1000 νοµίσµατα κόβονταν από το ουβλίνο µέχρι το Κίεβο.και από τους βασιλείς αλλά αργότερα και από την εκκλησία. Π.χ. στο ασηµένιο πφένιχ του Ζίγκβιν,αρχιεπισκόπου Κολωνίας ήταν πρώτα βασιλικά και αργότερα είχαν και το όνοµα του αυτοκράτορα αλλά και του αρχιεπίσκοπου, ενώ τελικά είχαν µόνο το όνοµα του αρχιεπίσκοπου. Τα πιο ισχυρά νοµίσµατα ήταν του αβαείου της Τουρ,του κόµη της Ανζού, του κόµη της Καµπανίας και των αρχιεπισκόπων της Κολωνίας. Στα τέλη του 11 ου αιώνα υπήρχε µείωση των νοµισµατοκοπείων λόγω έλλειψης αργύρου. Στη δεκαετία του 1140 µόνο αναπτύχθηκαν νοµίσµατα διαφόρων βαρόνων αλλά δεν κράτησαν πολλά χρόνια την ισχύ τους. Το νόµισµα που είχε την µεγαλύτερη κυκλοφορία ήταν η Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 78
ασηµένια πένα καθώς και οι υποδιαιρέσεις της. Χρυσά νοµίσµατα υπήρχαν µόνο για τελετουργική χρήση Στην Ιταλία την ίδια περίοδο τα νοµίσµατα κόβονταν από τους ηγεµόνες της περιοχής και µόνο τον 12 ο αιώνα παραχωρήθηκαν δικαιώµατα σε άλλους όπως την πόλη της Γένοβας.Η καθολική εκκλησία εξέδιδε ασηµένιες πένες αλλά σε περιορισµένο αριθµό. Στην περιοχή της Σικελίας και της νότιας Ιταλίας λόγω της επιρροής από την Ισλαµική και Βυζαντινή αυτοκρατορία,είχαν διαφορετικού τύπου νοµίσµατα µε αραβικές επιγραφές. Τον 12 ο αιώνα άρχισαν να κόβονται υψηλής ποιότητας ασηµένια νοµίσµατα ειδικά σε περιοχές όπως η Ολλανδία και η βόρεια Ιταλία,τα οποία είχαν δεκαπλάσια αξία σε σχέση µε τις πένες. Π.χ. το ασηµένιο dernier tournois από το αβαείο της Τουρ ή το dernier parisis χρησιµοποιήθηκαν ως εθνικά νοµίσµατα της Γαλλίας.Τον 13 ο και 14οαιώνα εµφανίστηκαν σε όλη την Ευρώπη µε ονόµατα που προερχόταν από τον ιταλικό όρο grosso denaro(µεγάλη πένα) ή στην Αγγλία groat Το βενετσιάνικο γκρόσο το οποίο ήταν το καλύτερο ποιοτικά ασηµένιο νόµισµα από την αρχαιότητα και αντιστοιχούσε σε 24 τοπικά δηνάρια(φτιάχνονταν από χαµηλής ποιότητας άργυρο).το αντίστοιχο της Φλωρεντίας άξιζε δώδεκα δηνάρια.το γαλλικό gross tournois άξιζε δώδεκα dernier tournois ενώ το αγγλικό groat 4 πένες.ο άργυρος για αυτά τα νέα νοµίσµατα βρέθηκε σε νέα ορυχεία στη Σαξωνία,την Ιταλία, τη Βοηµία και τις Άλπεις. Έτσι κόπηκε µεγάλο πλήθος νοµισµάτων αλλά ταυτόχρονα χρησιµοποιούσαν και κοµµάτια χρυσού ή αργύρου για τις συναλλαγές., ειδικά σε συναλλαγές µε τραπεζίτες. Πρόβληµα υπήρχε στις καθηµερινές συναλλαγές των πολιτών καθώς δεν υπήρχαν µικρά νοµίσµατα.έτσι χρησιµοποίησαν τεµάχια κράµατος αργύρου ως ανεπίσηµα νοµίσµατα µικρής αξίας. Η πένα όλο και υποβαθµιζόταν σε σχέση µε την περιεκτικότητα σε άργυρο και µεγάλωνε η περιεκτικότητα σε χαλκό,οπότε τα ονόµαζαν «µαύρα χρήµατα».αργότερα τον 13 ο Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 79
αιώνα ποσότητες χρυσού έρχονταν από την Βόρεια Αφρική σε ιταλικές πόλεις. Στη Γένοβα κόπηκε το τζενοβίνο και στη Φλωρεντία το φλορίνι.το φλορίνι ήταν από καθαρό χρυσάφι,είχε αξία µια λίρα και έγινε σηµαντικό νόµισµα στο διεθνές εµπόριο. Αρκετές περιοχές έκοψαν το δικό τους φλορίνι όπως τα φλορίνια της Αραγονίας, τα φλορίνια του Λίµπεκ για την βαλτική περιοχή και το γκούλντεν για την Ρηνανία. Το δουκάτο κόπηκε στη Βενετία το 1284 και έπαιξε και αυτό σηµαντικό ρόλο στο εµπόριο.με πρότυπο το δουκάτο κόπηκαν ανάλογα νοµίσµατα στα λατινικά κράτη ενώ ανταγωνιζόταν το ισλαµικό δηνάριο στην Αίγυπτο και τη Συρία Αργότερα στη αρχή του 14 ου αιώνα κόπηκε το πραγκεργκρόσεν στη Βοηµία,ασηµένιο νόµισµα µε πολλές υποδιαιρέσεις στην Ανατολική Ευρώπη. Στη Ρωσία άρχισε η παραγωγή νοµισµάτων τον 14 ο αιώνα αφού πριν ήρχαν ασηµένιες ράβδοι γνωστές ως γκρίβνα ή ρούβλια. Αναπτύχτηκαν δίκτυα διεθνούς εµπορίου που εξασφάλιζαν και την ασφαλής µεταφορά χρηµάτων. Οι Ιταλοί ανάπτυξαν τραπεζικό σύστηµα καταθέσεων και συναλλαγµατικές βοηθούσαν τραπεζικές συναλλαγές από απόσταση. Αναπτύχθηκε χρέος µεταξύ των κρατιδίων της Ιταλίας,οι τράπεζες δάνειζαν τους βασιλείς,µε αποτέλεσµα οι τράπεζες κατέρρευσαν και πτώχευσαν. Τον 15 ο αιώνα λόγω έλλειψης µεταλλευµάτων υπήρξε πάλι πρόβληµα. Τα νοµισµατοκοπεία συναγωνίζονταν για τα διαθέσιµα µέταλλα. Έτσι ηγεµόνες έκαναν συµβάσεις για να κόβουν νοµίσµατα µαζί. Στην χανσεατική συµµαχία στη Βαλτική κόπηκε το ασηµένιο βίτεν. Στην Ιταλία κόπηκαν δουκάτα κατά το βενετσιάνικο πρότυπο, καθώς και λίγο πιο ελαφρά το δουκάτο ντι καµέρα. Στα πριγκιπάτα των Κάτω χωρών κόπηκε κοινό νόµισµα από τον Οίκο της Βουργουνδίας, ο χρυσός λέων που είχε ένα λιοντάρι κάτω από ένα στέγαστρο.στην Ιβηρική χερσόνησο κυριάρχησαν τα νοµίσµατα της Καστίλης. Στη Γαλλία κυκλοφόρησε το 1385 το χρυσό σκούδο που ήταν βασικό χρυσό νόµισµα µέχρι τη σύγχρονη εποχή. Στην Αγγλία, στο µέσο του 14 ου αιώνα κόπηκε το νοµπλ Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 80
µε υποδιαιρέσεις σε ασήµι και χρυσό. Αντιστοιχούσε σε µισό µάρκο και ένα τρίτο της λίρας. Στα µέσα του 15 ου αιώνα βρέθηκαν νέα κοιτάσµατα αργύρου,υπήρξαν εξελίξεις στην τεχνολογία και εισαγωγή µεταλλευµάτων από την αµερικάνικη ήπειρο µε αποτέλεσµα την αλλαγή του χρήµατος στην περιοχή µετά τον Μεσαίωνα. Στο Βυζάντιο ο χρυσός σόλιδος η µπεζάντ ήταν η βασική µονάδα συναλλαγής για τον µεσογειακό κόσµο,µια µεγάλη περιοχή της Ευρώπης και την Ασία. Τον 5 ο αιώνα ο αυτοκράτορας Αναστάσιος έβγαλε µεγάλα χάλκινα νοµίσµατα µε χριστιανικά εµβλήµατα, όπως αγγελούδια και σταυροί και κλασσικά την προσωπογραφία του αυτοκράτορα. Αργότερα στον χρυσό σόλιδο του Κωνσταντίνου Ζ (τέλη 10 ου αιώνα ) απεικονίζεται ο Χριστός Τον 7 ο αιώνα έγινε αντικατάσταση των λατινικών λέξεων στις επιγραφές µε τα ελληνικά. Τα νοµίσµατα αυτά είχαν µεγάλη ισχύ µέχρι τον 11 ο αιώνα που έγινε µια υποβάθµιση τους αλλά µε την βοήθεια του Αλέξιου Α Κοµνηνού διατήρησαν την αίγλη τους µέχρι τον 13 ο αιώνα. Ο Αλέξιος Α κυκλοφόρησε το υπέρπυρον (λιγότερο φαρδύ και κοίλο σε σχήµα)µε υποδιαιρέσεις σε ήλεκτρο,κράµα αργύρου και χαλκό. Τα χρυσά κάλυπταν τις ανάγκες του κράτους ενώ για τις καθηµερινές συναλλαγές υπήρχαν µικρότερα χρυσά αλλά και χάλκινα νοµίσµατα. Το µιλιαρέσιον είχε σηµαντική κυκλοφορία τον 90 και 10 ο αιώνα,η χάλκινη φόλλις κατασκευαζόταν από τον 8 ο αιώνα. Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 81
Βασικά νοµίσµατα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας 5 ος -8 ος αιώνας Χρυσός Άργυρος Χαλκός Σόλιδος(ή νοµισµα) Σεµίσσιο(1/2 σόλιδου) Τρεµίσσιο(1/3 σόλιδου) 8 ος -12 ος αιώνας εξάγραµµο Φόλλις(40 νούµµοι) Μισή φόλλις εκανόυµµιο\ πεντανούµµιο Χρυσός Άργυρος Χαλκός νόµισµα 12 ο -13 ο αιώνας Μιλαρέσιον(1/12 νοµίσµατος) Φόλλις(1/288 νοµίσµατος) Χρυσός Ήλεκτρο Άργυρος Χαλκός υπέρπυρον Άσπρον τραχύ(1/3 Τραχύ(1/48 Τετάρτερον υπέρπυρου) υπέρπυρου, Μισό τετάρτερον αργότερα έγινε 1/120) Μέχρι την άλωση της Πόλης που το µπεζάντ ( σόλιδος ) αντικαταστάθηκε από υποδεέστερο νόµισµα. Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 82
4.2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΟΥΚΑΤΑ Το δουκάτο υπήρξε χρυσό νόµισµα, σε ευρεία κυκλοφορία εντός της Ευρώπης προ του Α Παγκοσµίου Πολέµου. Σταθερή του αξία ήταν το βάρος του, το οποίο υπολογίζεται σε 3,4909 γραµµάρια καθαρού χρυσού,.986 βαθµών καθαρότητας.τα πρώτα δουκάτα κόβονται το 1140, επί βασιλείας του Ρογήρου Β της Σικελίας, και φέρουν αφενός τη µορφή του Ιησού και αφετέρου την επιγραφή στα λατινικά Sit tibi, Christe, datus, quem tu regis iste ducatus. Η φράση αποτελεί µετάφραση του εδαφίου "ἐπιδείξατέ µοι τὸ νόµισµα τοῦ κήνσου. οἱ δὲ προσήνεγκαν αὐτῷ δηνάριον", από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον (22:19).Το 1284 το δουκάτο αρχίζει να χρησιµοποιείται στη Βενετία, επί ηγεµονίας του όγη Τζιοβάννι Ντάντολο (1280-1289), αρχικά ως δουκάτο (ducato) και από το 1554 ως zecchino (προφ. τσεκκίνο). Στη µία του όψη εµφανίζεται ο όγης υποκλινόµενος στον Άγιο Μάρκο και ο Ιησούς στην άλλη. Από τον Μεσαίωνα το δουκάτο υπήρξε εξαιρετικά δηµοφιλές, καθώς η κοπή του ήταν εύκολη, ενώ το µικρό του µέγεθος το καθιστούσε πολύ εύχρηστο, καθώς είχε µεγάλη αξία. Πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και κράτη (κυρίως στην ανατολική Ευρώπη) εξέδωσαν πολλαπλές σειρές δουκάτων, ενώ το βάρος του καθιερώθηκε στο Βασίλειο της Ουγγαρίας. Για µια µεγάλη περίοδο όλα τα ξένα νοµίσµατα ονοµαζόντουσαν Ongri -η βενετική εκδοχή της λέξης Ούγγροι- καθώς εκεί είχε συγκεντρωθεί ο µεγαλύτερος όγκος του παγκόσµιου εµπορίου της εποχής. Στη Γερµανία εισήχθησαν µεταγενέστερα. Το Χρυσόβουλο του 1356 που εξέδωσε ο Κάρολος της Αγίας Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας έδινε σε όλα τα µέλη της αυτοκρατορίας το δικαίωµα έκδοσης Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 83
χρυσών νοµισµάτων, µε τη σφραγίδα της επιλογής τους εντούτοις, τα νοµίσµατα αυτά χαρακτηρίζονται χρυσά φλωρίνια, αξίας αντίστοιχης µε το ιταλικό φλωρίνι. Το δουκάτο καθιερώνεται ως νόµισµα πανευρωπαϊκής χρήσης το 1556, κατόπιν αυτοκρατορικού διατάγµατος και παραµένει σ' αυτό το καθεστώς µέχρι το 1857. Η ιστορία του περιπλέκεται περαιτέρω µε την έκδοση αργυρών δουκάτων σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη, ενώ ακόµη και στις µέρες µας το Βασιλικό Ολλανδικό Νοµισµατοκοπείο εκδίδει αργυρά δουκάτα βάρους 28,25 γρ. Ο πλέον διαδεδοµένος τύπος δουκάτου υπήρξε αυτό της Ολλανδίας, το οποίο φέρει τη µορφή ενός αρµατωµένου η µορφή αυτή συνδέθηκε παροδικά µε το πρόσωπο του Λουδοβίκου Β της Φλάνδρας. Αναπόσπαστο κοµµάτι του εµπορίου της εποχής, υπήρξε θύµα συχνών παραχαράξεων, κυρίως από την περιοχή Γκρισόν της Ελβετίας. Τα πλαστά δουκάτα ήταν σχεδόν πανοµοιότυπα µε τα αυθεντικά, τόσο στο βάρος, όσο και στην όψη αλλά και τον ήχο τους. Σύµφωνα µε το Λεξικό Ουέµπστερ του 1913, το δουκάτο είχε αξία ίση µε "εννέα σελίνια και τέσσερις πένες [Αγγλίας], ή κάτι παραπάνω από δύο δολάρια [44 δολάρια Αµερικής, σε τιµές 2010]. Το αργυρό δουκάτο έχει περίπου τη µισή αξία". Στην πραγµατικότητα η αξία ενός δουκάτου δεν είχε συγκεκριµένη συναλλαγµατική ισοτιµία, ενώ ακόµη και στις µέρες µας κάποια εθνικά νοµισµατοκοπεία κόβουν ορισµένες παρτίδες δουκάτα σε παλαιά σχέδια, τα οποία απευθύνονται αποκλειστικά σε συλλέκτες και ιδιώτες επενδυτές. Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 84
ΦΟΙΝΙΚΑΣ Ο Φοίνικας ήταν το πρώτο και ασηµένιο νόµισµα που κυκλοφόρησε στο κράτος της σύγχρονης Ελλάδας. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1828υποδιαιρούµενο σε λεπτά, όπου και αποτέλεσε τη βασική νοµισµατική µονάδα. Καθορίσθηκε από την ' Εθνοσυνέλευση (στο Άργος). Το όνοµα του προέρχεται από το µυθικό πουλί Φοίνικα και συµβολίζει την αναγέννηση της Ελλάδας, το σύµβολο που αποτελεί και τον θυρεό της Φιλικής Εταιρείας. Ήταν βάρους κατά τα σταθµά της εποχής ενός δραµίου και 3/8 αυτού, ενώ αποτελούνταν από εννέα µέρη καθαρού αργύρου και ένα µέρος χαλκού. Κυκλοφόρησε σε υποδιαιρέσεις του ενός, πέντε, δέκα, και είκοσι λεπτών, ενώ πέντε Φοίνικες αντιστοιχούσαν σε µία Αιγίδα[1]. Ο Φοίνιξ αντικατέστησε το Οθωµανικό kuruş µε την ισοτιµία 6:1 (έξι Φοίνικες προς ένα kuruş). Μόνο ένας µικρός αριθµός νοµισµάτων κατασκευάστηκε ενώ οι περισσότερες συναλλαγές στην Ελλάδα εξακολουθούσαν να πραγµατοποιούνται µε ξένα νοµίσµατα. Λόγω της έλλειψης πολύτιµων µετάλλων για την κοπή νοµισµάτων, η κυβέρνηση δηµιούργησε το 1831 τραπεζογραµµάτια αξίας 5, 10, 50 και φοινίκων χωρίς να έχει τα αντίστοιχα κεφάλαια. Το αποτέλεσµα ήταν να απορριφθεί καθολικά από το κοινό. Αν όµως ο πρώτος φοίνικας σαν κέρµα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το1829,το πρώτο ελληνικό χαρτονόµισµα θα κυκλοφορήσει δύο χρόνια αργότερα. Τον Ιούνιο του 1831 λόγω έκτακτων αναγκών, χωρίς να υπάρχει το αντίστοιχο ασήµι για την κοπή φοινίκων, η κυβέρνηση Καποδίστρια αποφάσισε να κυκλοφορήσει για πρώτη φορά τους φοίνικες σε χαρτονόµισµα.η εκτύπωση των χαρτονοµισµάτων αυτών ανατέθηκε στην Εθνική Χρηµατιστηριακή Τράπεζα, που ο Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 85
Καποδίστριας είχε είδη συστήσει από το 1828.Το 1832, το νοµισµατικό σύστηµα αναµορφώθηκε και δηµιουργήθηκε η δραχµή η οποία και αντικατέστησε το Φοίνικα. ΦΛΩΡΙΝΙΑ Το Φλωρίνιο ή φλωρίνι ή φλορίνι, (εξ ου και η ελληνική δηµώδης ονοµασία φλουρί, πληθ. φλουριά.), ήταν νόµισµα αρχικά χρυσό. Το όνοµά του οφείλεται στη Φλωρεντία όπου και κόπηκε για πρώτη φορά το 1252. Το νόµισµα αυτό είχε γίνει αποδεκτό στις εµπορικές συναλλαγές σχεδόν σε όλη την Ευρώπη για πολλούς αιώνες. Αργότερα ονοµάστηκε αργυρό νόµισµα όπου στην Αυστρία και Γερµανία διαιρούταν σε 60 κρόιτσερ. Το 1858 το αυστριακό φλορίνιο διαιρέθηκε σε 100 κρόιτσερ. Φλωρίνιο χρυσό καλούµενο guilder χρησιµοποιούνταν µέχρι τελευταία στην Ολλανδία που διαιρούνταν σε 100 σεντς και από το 1946 στην Ουγγαρία µε το όνοµα φόριντ. Το 1986 εισάχθηκε και στην Αρούµπα µε την ονοµασία φλορίνι Αρούµπαςµε υποδιαίρεση 100 σεντς. ΤΟΡΝΕΖΙΑ Τορνέζια ή τορνέσια ονοµαζόταν στον Ελλαδικό χώρο κατά τη διάρκεια των χρόνων της Λατινικής αυτοκρατορίας, τα νοµίσµατα των Φράγκων. Στην Ιταλία ονοµάζονταν «Τορνέζε» (από όπου προέρχεται και το ελληνικό όνοµα) και στη Γαλλία «Τουρνουά».Τα νοµίσµατα που αρχικά είχαν εκδοθεί στην πόλη Τούρ (Tours) της Γαλλίας, µε απεικόνιση του Αββαείου του Αγίου Μαρτίνου της Τούρ, ονοµάζονταν livres tournois (οι λίβρες), sous (σου) και denier tournois (ντενιέ, denier από τη λέξη δηνάριο), µε ισοτιµίες 1 λίβρα = 20 σού = 20 ντενιέ και ήταν ιδιαίτερα διαδεδοµένα στην Ευρώπη.. Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 86
Νόµισµα από το νοµισµατοκοπείο της Γλαρέντζας, κοµµένο επί Γουλιέλµου Β' Βιλλεαρδουίνου Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας διάφορα κρατίδια όπως το πριγκιπάτο της Αχαΐας και το ουκάτο των Αθηνών (13-14ο αιώνα), αλλά και στην Κρήτη επί όγη Ιωάννη Κορνηλίου τον 17ο αιώνα, έκοβαν τορνέζια. Ερευνητική εργασία Β τάξη Εσπερινού Λυκείου Κέρκυρας 2012-2013 87