Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ ΠΔΡΗΛΖΦΖ...5 ΔΗΑΓΧΓΖ...6 ΜΔΡΟ Α :...7 χγρξνλν Ννζνθνκείν - Ρφινο- Οξγαλσηηθέο & Λεηηνπξγηθέο Αλάγθεο...7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Η: Ρφινο θαη Λεηηνπξγίεο Ννζνθνκείνπ...8 1.1 Δηζαγσγή... 8 1.2 χληνκε Ηζηνξηθή Δμέιημε ηνπ Ρφινπ & ηεο Μνξθήο ηνπ Ννζνθνκείνπ... 8 1.3 Ρφινο θαη Λεηηνπξγίεο ηνπ χγρξνλνπ Ννζνθνκείνπ... 11 1.4 Πξνζδηνξηζηηθνί Παξάγνληεο Λεηηνπξγίαο... 12 α) Κξηζηκφηεηα ηνπ αγαζνχ «πγεία» θαη ην πςειφ ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδεη... 12 β) Κξηζηκφηεηα πεξηπηψζεσλ... 13 γ) Καηάζηαζε ζπλερνχο ιεηηνπξγίαο θαη εηνηκφηεηαο... 13 δ ) Δληάζεσο Δξγαζίαο... 13 ε) Καζνιηθφ αίηεκα γηα πνηφηεηα ζηηο ππεξεζίεο πγείαο... 14 ζη) Τςειφ θφζηνο ιεηηνπξγίαο... 14 1.5 Οξγάλσζε ηνπ λνζνθνκείνπ... 15 1.5.1 Υαξαθηεξηζηηθά Οξγάλσζεο ηνπ λνζνθνκείνπ... 16 α) Σξφπνο επηκεξηζκνχ εμνπζίαο... 16 β) Τςειφο Καηακεξηζκφο Δξγαζίαο... 16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗ: Λεηηνπξγηθέο θαη Οξγαλσηηθέο Αλάγθεο ηνπ λνζνθνκείνπ...18 2.1 Δηζαγσγή... 18 2.2 Βαζηθέο Λεηηνπξγηθέο θαη Οξγαλσηηθέο Αλάγθεο... 18 α) πλεξγαζία πληνληζκφο... 18 β) Σαρχηεηα... 18 γ) Οηθνλνκηθφηεηα... 19 δ) Πξνζηαζία απφ ηηο κνιχλζεηο... 19 ε) Αζθάιεηα... 19 ζη) Ιθαλνπνίεζε Πξνζσπηθνχ... 19 δ) Ιθαλνπνίεζε Αζζελνχο... 20 ε) Αδηάθνπε ππνζηήξημε ιεηηνπξγηψλ... 20 ζ) Άιιεο ιεηηνπξγηθέο θαη νξγαλσηηθέο αλάγθεο... 20 πκπέξαζκα Α κέξνπο...21 ΜΔΡΟ Β :...22 Παξάκεηξνη Ννζνθνκεηαθήο Καηαζθεπήο...22 Δηζαγσγή...23 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗΗΗ: Οηθφπεδν αλέγεξζεο λνζνθνκείνπ. Υσξνηαμία - Καηαιιειφηεηα ζέζεο Οηθνπέδνπ...24 3.1 Δηζαγσγή... 24 3.2 Πξνυπνζέζεηο θαηάιιειεο ρσξνηαμηθήο επηινγήο νηθνπέδνπ... 24 α)υσξνηαμηθή θαηαλνκή Ννζνθνκείσλ βάζε ησλ αλαγθψλ ηνπ πιεζπζκνχ... 24 β)καηάιιειε έθηαζε απφ άπνςε η.κ.... 24 γ)ηεξεφηεηα εδάθνπο θαη ππεδάθνπο... 25 δ)γπλαηφηεηα εγθαηάζηαζεο δηθηχσλ Ο.Σ.Δ., Γ.Δ.Η, Ο.Τ., θαη Ο.Α.... 26 1
ε)πξνζβαζηκφηεηα- Καηάιιειν ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν γηα εμππεξέηεζε ηνπ θνηλνχ... 26 ζη)οξζή ρσξνηαμηθή θαηαλνκή πεξηνρήο... 27 3.3 εκαζία ηεο θαηάιιειεο ρσξνηαμηθήο επηινγήο... 28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΗV :Βαζηθνί Κηηξηαθνί Σχπνη Ννζνθνκείσλ...30 4.1 Δηζαγσγή... 30 4.2 Ννζνθνκείν κνξθήο πεξηπηέξσλ... 30 4.3 Ννζνθνκείν Πχξγνο... 32 α) Ννζνθνκείν πχξγνο φπνπ θάζε ηκήκα βξίζθεηαη ζε ηδηαίηεξν φξνθν... 32 β) Ννζνθνκείν Πχξγνο φπνπ ζε θάζε φξνθν ηίζεληαη λνζειεπηηθέο κνλάδεο θαη δηαγλσζηηθά θαη ζεξαπεπηηθά ηκήκαηα.... 33 4.4 Πχξγνο πάλσ ζε πιαηθφξκα... 33 4.5 πκπαγέο λνζειεπηήξην.... 35 4.5.1 Σν λνζειεπηήξην κε νξφθνπο εγθαηαζηάζεσλ θαη κεραλνπνηεκέλεο δηαθηλήζεηο κεηαμχ ησλ νξφθσλ.... 36 4.6 Ννζειεπηήξην κε θεληξηθφ αίζξην... 37 4.7 Ννζειεπηήξην κε πιήξεο ζχζηεκα αίζξησλ... 37 4.9 Κξηηήξηα αμηνιφγεζήο θηηξηαθψλ ηχπσλ θαη ηξφπνο ζπκβνιήο ηνπο ζηηο λνζνθνκεηαθέο αλάγθεο... 39 ΚΔΦΑΛΑΗΟ V: Βαζηθά Σκήκαηα Ννζνθνκείνπ. Υσξνζέηεζε- Δζσηεξηθή Λεηηνπξγηθή Οξγάλσζε...40 5.1 Δηζαγσγή... 40 5.2 εκαζία Οξζνινγηθήο Υσξνζέηεζεο Σκεκάησλ θαη Κπθινθνξίαο... 40 5.3 Κπθινθνξία... 42 5.3.1 Έλλνηα θαη Γηαθξίζεηο ηεο Κπθινθνξίαο... 42 a) Γηαθίλεζε ησλ αλζξψπσλ ζην λνζνθνκείν... 42 β) Γηαθίλεζε Τιηθψλ ζην λνζνθνκείν... 43 γ)οξηδφληηα θαη Καηαθφξπθνο Κπθινθνξία... 45 Βαζηθέο πξνδηαγξαθέο νξηδφληηαο θαη θαηαθφξπθεο θπθινθνξίαο... 46 5.3.2 Γπζθνιίεο ζρεδηαζκνχ θπθινθνξίαο... 47 5.3.3 Βαζηθέο αξρέο θπθινθνξίαο... 47 5.3.4 Πσο ε ηερλνινγία επεξεάδεη ηελ θπθινθνξία... 50 α) Πλεπκαηηθφ Σαρπδξνκείν... 50 β) Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα Ννζνθνκείσλ... 51 γ) Απηνκαηνπνηεκέλα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο πιηθνχ... 52 5.4 Βαζηθά Σκήκαηα ηνπ Ννζνθνκείνπ... 52 Υσξνζέηεζε- Βαζηθά εκεία Δζσηεξηθήο Λεηηνπξγηθήο Οξγάλσζεο... 52 5.4.1 Ννζειεπηηθέο κνλάδεο... 52 5.4.2 Δηδηθέο Ννζειεπηηθέο Μνλάδεο... 55 Μνλάδα Σερλεηνχ Νεθξνχ... 55 Μνλάδα Δληαηηθήο Θεξαπείαο- Πνιπδχλακε... 56 5.4.3 Δξγαζηήξηα Απεηθνλίζεσλ... 57 Αθηηλνδηαγλσζηηθφ- Μαζηνγξαθία- Τπέξερνη... 58 Αγγεηνγξαθηθφ- Αηκνδπλακηθφ Σκήκα... 59 Αμνληθή θαη Μαγλεηηθή Σνκνγξαθία... 59 5.4.4 Γηαγλσζηηθά Δξγαζηήξηα Βηνινγηθψλ Τιηθψλ... 60 5.4.5 Σκήκα Αηκνδνζίαο ηαζκνί Α θαη Β ηάμεσο... 62 5.4.6 Σκήκα Υεηξνπξγηθψλ Δπεκβάζεσλ... 62 5.4.7 Σκήκα Δπεηγφλησλ Πεξηζηαηηθψλ... 67 5.4.8 Δμσηεξηθά Ηαηξεία... 69 2
5.4.9 Φαξκαθείν... 70 5.4.10 Γηνηθεηηθφ Σκήκα... 71 5.4.11 Ηαηξηθά αξρεία... 71 5.4.12 Σκήκα Κεληξηθήο Απνζηεηξψζεσο... 71 5.4.13 Μαγεηξείν... 72 5.4. 14 Απνζήθεο... 73 5.4.15 Νεθξνηνκείν... 73 5.5 Ζ Έλλνηα ηνπ Δξγνλνκηθνχ ρεδηαζκνχ... 74 πκπέξαζκα... 78 ΚΔΦΑΛΑΗΟ VII: πλζήθεο εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο...79 6.1 Δηζαγσγή... 79 6.2 πλζήθεο Δζσηεξηθνχ Πεξηβάιινληνο... 79 6.2.1 Αθνπζηηθφ πεξηβάιινλ... 80 Δμσηεξηθνί θαη εζσηεξηθνί ζφξπβνη ζηα λνζνθνκεία... 81 Απαηηήζεηο αθνπζηηθήο ρψξσλ λνζειείαο... 82 Ηρνπξνζηαζία θαη λνζνθνκεηαθή θαηαζθεπή... 82 Ηρνκφλσζε- ερναπνξξφθεζε... 83 6.2.2 Οπηηθφ Πεξηβάιινλ... 84 Φσηηζκφο... 84 Φσηηζκφο Υεηξνπξγείνπ... 84 6.2.3 Θεξκηθφ Πεξηβάιινλ... 85 Κιηκαηηζκφο - Φπζηθφο Αεξηζκφο... 85 Κιηκαηηζκφο Υεηξνπξγείσλ... 86 6.3 Γηακφξθσζε Δμσηεξηθνχ Πεξηβάιινληνο... 86 ήκαλζε... 87 ΚΔΦΑΛΑΗΟ VΗI: Δηδηθέο Κηηξηαθέο θαη Οηθνδνκηθέο Απαηηήζεηο...89 7.1 Δηζαγσγή... 89 7.2 Ππξνπξνζηαζία... 89 7.3 Αθηηλνβνιία... 90 7.4 πλζήθεο αζθαινχο δηαθίλεζεο θαη παξακνλήο αζζελψλ, πξνζσπηθνχ θαη επηζθεπηψλ... 91 7.5 Καηαιιειφηεηα Υξεζηκνπνηνχκελσλ Τιηθψλ... 92 7.6 Ζ/Μ Δγθαηαζηάζεηο... 93 7.7 Δλεξγεηαθή Παξάκεηξνο... 93 Μέξνο Γ :...96 πκβνιή Ννζνθνκεηαθήο Καηαζθεπήο ζηηο ιεηηνπξγηθέο θαη νξγαλσηηθέο αλάγθεο ηνπ Ννζνθνκείνπ...96 ΚΔΦΑΛΑΗΟ VIII: πκβνιή Ννζνθνκεηαθήο θαηαζθεπήο ζηελ εμππεξέηεζε ησλ νξγαλσηηθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ ηνπ λνζνθνκείνπ...97 8.1 Δηζαγσγή... 97 8.2 πκβνιή Παξαγφλησλ Ννζνθνκεηαθήο Καηαζθεπήο Αλά Λεηηνπξγηθή Καη Οξγαλσηηθή Αλάγθε... 97 8.2.1 πλεξγαζία πληνληζκφο... 97 8.2.2 Σαρχηεηα... 98 8.2.3 Οηθνλνκηθφηεηα... 100 8.2.4 Πξνζηαζία απφ ηηο κνιχλζεηο... 104 8.2.5 Αζθάιεηα... 105 8.2.6 Ηθαλνπνίεζε Πξνζσπηθνχ... 107 8.2.7 Ηθαλνπνίεζε Αζζελνχο... 108 8.2.8 Αδηάθνπε ππνζηήξημε ιεηηνπξγηψλ... 109 3
ΤΜΠΔΡΑΜΑ...110 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΗΑ...115 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ...123 Μειέηε Υσξνηαμηθήο Γηάξζξσζεο Σκήκαηνο Δπεηγφλησλ Πεξηζηαηηθψλ Ννζνθνκείνπ «ΑΣΣΗΚΟΝ» & Σξφπνπ πκβνιήο Σεο ηηο Αλάγθεο Σνπ Σκήκαηνο...124 Οξηζκφο Σκήκαηνο Δπεηγφλησλ Πεξηζηαηηθψλ (ΣΔΠ)... 125 Λφγνη επηινγήο ηνπ Σκήκαηνο γηα κειέηε.... 125 Αληηθείκελν θαη κεζνδνινγία κειέηεο... 126 Πξνζδηνξηζηηθά ηνηρεία Λεηηνπξγίαο ΣΔΠ λνζνθνκείνπ «Αηηηθφλ»... 126 Ρνή Αζζελή... 129 Υσξνηαμηθή Γηάξζξσζε... 131 Δίζνδνο... 131 Υψξνο Τπνδνρήο... 132 Υψξνο Αλακνλήο... 132 Υψξνο Αλαδσνγφλεζεο... 132 Υψξνη εμεηαζηεξίσλ... 133 Μηθξνβηνινγηθά θαη Αθηηλνινγηθά Δξγαζηήξηα... 134 πκπέξαζκα... 135 Βηβιηνγξαθηθέο Πεγέο Παξαξηήκαηνο...138 4
ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ εξγαζία απηή κε ηίηιν «Ζ πκβνιή ηεο Ννζνθνκεηαθήο Καηαζθεπήο ζηελ Δμππεξέηεζε ησλ Οξγαλσηηθψλ θαη Λεηηνπξγηθψλ Αλαγθψλ ηνπ Ννζνθνκείνπ» ζηνρεχεη ζηελ αλάδεημε ηεο ζεκαζίαο ησλ δηαθφξσλ παξαγφλησλ ηεο λνζνθνκεηαθήο θαηαζθεπήο ζηελ εθπιήξσζε ησλ βαζηθψλ ζθνπψλ ηνπ λνζνθνκείνπ. Αξρηθά γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ζχγρξνλεο ιεηηνπξγηθέο θαη νξγαλσηηθέο αλάγθεο ηνπ λνζνθνκείνπ, πνπ θαζηζηνχλ επηηαθηηθή ηελ θαηαιιειφηεηα ηεο λνζνθνκεηαθήο θαηαζθεπήο. Οη αλάγθεο απηέο πξνθχπηνπλ σο άκεζε ζπλέπεηα ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηεο νξγάλσζεο ηνπ λνζνθνκείνπ ην δεχηεξν κέξνο αλαιχνληαη νη βαζηθφηεξνη παξάγνληεο ηεο λνζνθνκεηαθήο θαηαζθεπήο, κε ηξφπν πνπ λα αλαδεηθλχεηαη ζηαδηαθά ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ εμππεξέηεζε ησλ νξγαλσηηθψλ θαη ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ. ην ηειεπηαίν θαη ηξίην κέξνο ζπλνςίδνληαο θαη ζπγθεληξψλνληαο ηα ζεκαληηθφηεξα ζεκεία ησλ πξνεγνχκελσλ θεθαιαίσλ, εμεηάδεηαη αλά ιεηηνπξγηθή θαη νξγαλσηηθή αλάγθε ν ηξφπνο πνπ ζπκβάιιεη ε λνζνθνκεηαθή θαηαζθεπή, ζηελ ηθαλνπνίεζή ηνπο Λέμεηο θιεηδηά Ννζνθνκείν, Λεηηνπξγηθέο θαη Οξγαλσηηθέο αλάγθεο, Αξρηηεθηνληθή, πκβνιή Ννζνθνκεηαθήο Καηαζθεπήο SUMMARY This paper refers to The contribution of the Hospital Design in hospital s organizational and functional needs and it aims to focus on how the different factors of hospital design contributes to the accomplishment of hospital s purposes At the first part, a short analysis of hospital organizational and functional needs will de done. The second part focuses on the different factors of hospital design, their meaning and their importance. Finally the third part summarizes the basic points of the previous parts, and documents the importance of each factor in each hospital need 5
ΔΙΑΓΧΓΗ Ζ ζεκαζία ηεο πεξηβνιήο ηνπ ρψξνπ ζεξαπείαο ζηελ ίαζε ησλ αζζελψλ είρε αλαδεηρζεί ήδε απφ ηελ θιαζζηθή αξραηφηεηα. πγθεθξηκέλα ν Ηππνθξάηεο θαη νη καζεηέο ηνπ, έδσζαλ έλα πνιχ ζεκαληηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ζηελ έλλνηα ησλ εγθαηαζηάζεσλ πγείαο, ηνλίδνληαο ηε ζεκαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ ζεξαπεία ηεο αζζέλεηαο. Οη εγθαηαζηάζεηο πγείαο ηελ επνρή εθείλε βξίζθνληαλ ζε απφιπηε αξκνλία κε ην επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπο θαη έδηλαλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζε απηφ. Έηζη ηνπνζεηνχληαλ θνληά ζε ηακαηηθέο πεγέο θαη ζε πεξηνρέο κε ηδηαίηεξα ήπην θιίκα θαη αξκνληθέο ζπλζήθεο. ήκεξα ηελ πεξηβνιή ηνπ ζχγρξνλνπ λνζνθνκείνπ ηελ απνηειεί ε λνζνθνκεηαθή θαηαζθεπή, ε νπνία ζπκβάιιεη θαζνξηζηηθά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη ηεο παξαγσγηθήο ηνπ δηαδηθαζίαο.. πγθεθξηκέλα ζχκθσλα κε ηνλ Avendis Donabedian ηξία είλαη ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο θάζε ζπζηήκαηνο παξαγσγήο θαη δηάζεζεο ππεξεζηψλ πγείαο: o o o Ζ δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο, δειαδή νη θηηξηαθέο ηνπ εγθαηαζηάζεηο, ν εμνπιηζκφο ηνπ, ην αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ απαζρνιεί, νη νηθνλνκηθνί πφξνη πνπ δηαηίζεληαη θ.ιπ., αιιά θαη ν ηξφπνο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ Οη δηαδηθαζίεο πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηελ παξαγσγή /παξνρή ηεο πγεηνλνκηθήο θξνληίδαο θαη πεξηιακβάλνπλ ηε ιήςε ηζηνξηθνχ, ηηο εμεηάζεηο, ηε δηάγλσζε, ηε ζεξαπεία, ηελ απνθαηάζηαζε θαη ηελ επαλεμέηαζε Σα απνηειέζκαηα ηνπ ζπζηήκαηνο, πνπ ζπγθξνηνχλ θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ πγεηνλνκηθψλ θξνληίδσλ πνπ παξέρνληαη. Ζ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ζα εζηηάζεη επνκέλσο ζηνλ παξάγνληα ηεο θηηξηαθήο ππνδνκήο θαη ηεο λνζνθνκεηαθήο θαηαζθεπήο θαη ζα αλαδείμεη πσο κπνξεί απηφο λα επεξεάζεη ηα ππφινηπα ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο, ηηο δηαδηθαζίεο, ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο, ιεηηνπξγίαο θαη ηα απνηειέζκαηα έηζη ψζηε λα απμάλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε απνδνηηθφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ, βειηηψλνληαο ηαπηφρξνλα ηελ πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. 6
ΜΔΡΟ Α : ύγρξνλν Ννζνθνκείν - Ρόινο- Οξγαλσηηθέο & Λεηηνπξγηθέο Αλάγθεο 7
ΚΔΦΑΛΑΙΟ Ι: Ρόινο θαη Λεηηνπξγίεο Ννζνθνκείνπ 1.1 Δηζαγσγή Ζ θαηαπνιέκεζε ηεο αζζέλεηαο θαη ε πξνζηαζία ηεο πγείαο ππήξμαλ πάληνηε ζην επίθεληξν ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο θαη ζηε βάζε ηεο ππξακίδαο ησλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ. Σν λνζνθνκείν απνηέιεζε απφ ηελ πξντζηνξηθή επνρή βαζηθφ παξάγνληα ηθαλνπνίεζεο ησλ παξαπάλσ αλαγθψλ, αλ θαη ηνλ ηειηθφ ηνπ ξφιν θαη ηε ζεκεξηλή ηνπ πνιπζχλζεηε κνξθή σο πεγή «πγείαο» πνπ πεξηιακβάλεη εθηφο απφ ηηο ππεξεζίεο ζεξαπείαο θαη δηάγλσζεο, ππεξεζίεο πξφιεςεο θαη απνθαηάζηαζεο ηελ απέθηεζε κφιηο ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα. 1.2 ύληνκε Ιζηνξηθή Δμέιημε ηνπ Ρόινπ & ηεο Μνξθήο ηνπ Ννζνθνκείνπ Παξφιν πνπ ε ζεκαζία ηνπ πεξηβάιινληνο είρε δνζεί απφ ηελ θιαζζηθή αξραηφηεηα απφ ηνλ Ηππνθξάηε, νη πεξηζζφηεξεο εγθαηαζηάζεηο πγείαο κέρξη θαη ην 19ν αηψλα δελ έδηλαλ βαξχηεηα ζε απηφ. ην γεγνλφο απηφ ζπλέβαιε ε εθάζηνηε αληίιεςε ηεο αζζέλεηαο θαζψο θαη ην φηη κέρξη ηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο, φιεο νη ζεξαπεπηηθέο πξάμεηο δελ απαηηνχζαλ ην ρψξν θαη ηνλ εμνπιηζκφ ηνπ λνζνθνκείνπ, δεδνκέλνπ φηη κπνξνχζαλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ρσξίο θαλέλα πξφβιεκα, θαη κάιηζηα κε πνιχ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο επηηπρίαο, ζηνλ ηδησηηθφ ρψξν ηνπ αζζελνχο. πλεπψο ηα λνζνθνκεία κέρξη ην 19ν αηψλα απνηεινχζαλ έλα ρψξν φπνπ πήγαηλαλ, ή ηνπο αλάγθαδαλ λα πάλε, φζνη δελ είραλ ηνπο πφξνπο ή ηα κέζα λα δερζνχλ θαη νίθνλ λνζειεία. Ζ είζνδνο ζην λνζνθνκείν εζεσξείην σο ν πξνηειεπηαίνο ζηαζκφο δσήο ηνπο πξηλ ην ζάλαην. (Garret 1973, Κάζηξν 1975) φρη κφλν ιφγσ ηεο αζζέλεηάο ηνπο αιιά θαη ιφγσ ησλ θαθψλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ κέζα ζε απηά, πνπ επέηξεπαλ ηελ εμάπισζε λνζνθνκεηαθψλ ινηκψμεσλ.(eriksen 1874). Υαξαθηεξηζηηθφ Παξάδεηγκα ησλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ απνηεινχλ νη ζπλζήθεο ηνπ Hotel Dieu ζην Παξίζη (Δηθφλα1) 8
Δηθόλα 1: Σν εζσηεξηθφ ηνπ Hotel- Dieu ζην Παξίζη Πεγή Rosenfield 1969 Ζ θαηάζηαζε απηή ησλ λνζνθνκείσλ δηαηεξήζεθε ηνπιάρηζηνλ κέρξη θαη ην 19 ν αηψλα. Ζ Florence Nightingale, παξαηεξψληαο ηηο άζιηεο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο ζηνπο ρψξνπο ηνπ λνζνθνκείνπ ιφγσ ηνπ αλεπαξθνχο θσηηζκνχ, ηνπ θαθνχ εμαεξηζκνχ, ηελ έιιεηςε ρψξνπ θαη ηε ζπγθέληξσζε κεγάινπ αξηζκνχ αζζελψλ ζηνλ ίδην ρψξν πξνρψξεζε ζηε δεκηνπξγία ηνπ πξφηππνπ ζαιάκνπ «Nightingale». Απηφο ν ηχπνο ηνπ ζαιάκνπ, πνπ εθαξκφζηεθε πάξα πνιχ ζηα πεξηζζφηεξα λνζνθνκεία ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ακεξηθήο, ήηαλ έλα ζηελφ θαη αλεμάξηεην δσκάηην κε θξεβάηηα ζηηο δχν κεγάιεο πιεπξέο ηνπ. ε απηέο ηηο πιεπξέο ππήξραλ πνιιά θαη κεγάια παξάζπξα, εμαζθαιίδνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν θαιό θσηηζκό θαη δηακπεξή εμαεξηζκό. Οη ρψξνη πγηεηλήο ήηαλ ζηε κία απφ ηηο άιιεο πιεπξέο ηνπ δσκαηίνπ κε αλεμάξηεην θσηηζκφ θαη αεξηζκφ, ελψ ζηελ απέλαληη πιεπξά ππήξρε ε απνζήθε θαη ν ζηαζκφο αδειθήο ζε ηέηνηα ζέζε ψζηε λα κπνξεί λα παξαθνινπζεί 40 αζζελείο πεξίπνπ καδί κε ην ππφινηπν πξνζσπηθφ. (Κάζηξν 1976, Rosenfield 1969) (εηθφλα.2) 9
Με ηελ επθαηξία απηνχ ηνπ ζαιάκνπ θαη ηεο ραξηζκαηηθήο λνζειεχηξηαο Florence Nightingale νπζηαζηηθά ηίζεληαη νη πξψηεο δηεζλείο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ θαηαζθεπή λνζνθνκείσλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα ηνπ 19 νπ αηψλα θαη ηα πξψηα ηνπ 20 νπ αηψλα είλαη ίζσο ηα πην ραξαθηεξηζηηθά ζηελ ηζηνξία ηεο ηαηξηθήο θαη ηνπ ξφινπ ησλ λνζνθνκείσλ. Γηα πξψηε θνξά ην λνζνθνκείν βξίζθεηαη ζε κηα πξνλνκηαθή ζέζε απφ ηελ άπνςε ηεο αζθήζεσο ησλ ηαηξηθψλ (ζεξαπεπηηθψλ- δηαγλσζηηθψλ) δηαδηθαζηψλ πάλσ ζηνλ αζζελή. Ο κεγάινο αξηζκόο ησλ εηδηθώλ γηαηξώλ πνπ ζπγθεληξψλεηαη ζε απηά, ν αθξηβόο εμνπιηζκόο, θαη ε δπλαηφηεηα πνπ παξέρεηαη γηα κηα επηηπρεκέλε δηαδηθαζία ζεξαπείαο, αιιάδνπλ ξηδηθά ηελ εηθόλα ηνπ λνζνθνκείνπ θαη απμάλνπλ ζηαδηαθά ηηο θαηαζθεπαζηηθέο ηνπ απαηηήζεηο Σνλ δηάρπην φκσο ελζνπζηαζκφ γηα ην ξφιν ηνπ θαη ηηο πξννπηηθέο ηνπ λνζνθνκείνπ, πνπ ζπλαληάηαη ζε θάζε άξζξν ή βηβιίν ζρεηηθφ κε ηελ πγεία, ζηα κέζα ηνπ 20 νπ αηψλα, άξρηζε λα ηνλ δηαδέρεηαη θάπνηνο ζθεπηηθηζκφο πάλσ ζηνλ πξαγκαηηθφ ξφιν ηνπ λνζνθνκείνπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αζζέλεηαο. Ο ζθεπηηθηζκφο απηφο αξρηθά αθνξνχζε ηα κεγάια πνζά πνπ απαηηνχληαλ γηα ηε ιεηηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο λνζνθνκείσλ θαη θπξίσο ηελ ππελζχκηζε ηεο αξρήο φηη ε πξόιεςε είλαη πην απνηειεζκαηηθή θαη πην νηθνλνκηθή απφ ηε ζεξαπεία. Ζ ηάζε 10
απηή νδήγεζε ζε έλαλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο ζρεδίαζεο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαη ηνπ ξφινπ ηνπ λνζνθνκείνπ. (πξφιεςε- έγθαηξε δηάγλσζε, απνθέληξσζε εγθαηαζηάζεσλ πγείαο) Σε δεθαεηία ηνπ 90 πάιη αλαδχζεθε έλα άιιν είδνο ζθεπηηθηζκνχ πνπ αθνξνχζε ηελ αλαζεψξεζε ηεο αληίιεςεο ηεο αζζέλεηαο θαη ηνπ «κεγαινζεξησδηζκνχ» ησλ λνζνθνκεηαθψλ θηηξίσλ θαη ηελ επηζηξνθή ηεο νπκαληζηηθήο θαη νιηζηηθήο αληηκεηώπηζεο ηεο αζζέλεηαο. Γηα δεθαεηίεο ην δεζπφδνλ πξφηππν ηνπ λνζνθνκείνπ ήηαλ εθείλν ηεο εμειηγκέλεο ηερλνινγίαο, ηεο ηαηξηθήο απζεληίαο, ηεο αξηηφηεηαο ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη απηφ αλακθηζβήηεηα επέηξεςε ζεκαληηθέο πξνφδνπο ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο. Καηά παξάδνμν ηξφπν φκσο, ν ηερλνθξαηηθφο απηφο πξνζαλαηνιηζκφο παξακέξηζε ζεκαληηθά ηελ θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο ηαηξηθήο θξνληίδαο. ήκεξα ε ηάζε είλαη λα ιακβάλνληαη ππφςε ηα πξνβιήκαηα πνπ δελ είλαη απνθιεηζηηθά ηαηξηθήο θχζεσο, αιιά πξνβιήκαηα θνηλσληθά. Ζ έλλνηα ηνπ «αλζξψπηλνπ λνζνθνκείνπ», πεξηιακβάλεη ηνπιάρηζηνλ δχν δηαζηάζεηο, ην «αλζξψπηλν» απφ νξγαλσηηθή άπνςε (αληηκεηψπηζε αζζελψλ κε ζεβαζκφ, επηθνηλσλία αζζελή- πξνζσπηθνχ, επλντθέο ζπλζήθεο εξγαζίαο γηα ηθαλνπνίεζε εξγαδφκελνπ) θαη αλζξψπηλν απφ «θπζηθή» άπνςε (εκθάληζε, δνκή λνζνθνκείνπ).(οηθνλνκνπνχινπ 1993). 1.3 Ρόινο θαη Λεηηνπξγίεο ηνπ ύγρξνλνπ Ννζνθνκείνπ Ο ξφινο ηνπ λνζνθνκείνπ έρεη δηεπξπλζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα. ηηο αξρέο εθηεινχζε πεξηζζφηεξν έλα ξφιν θπξίσο αλαθνπθηζηηθφ θαη πεξηνξηζηηθφ. ήκεξα φκσο ν ξφινο ηνπ Ννζνθνκείνπ είλαη θπξίσο δηαγλσζηηθφο θαη ζεξαπεπηηθφο αιιά θαη επξχηαηα εθπαηδεπηηθφο, εξεπλεηηθφο, θνηλσληθφο. πγθεθξηκέλα ζην ζεκεξηλφ λνζνθνκείν κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηηο εμήο θχξηεο ιεηηνπξγίεο: 1. ηελ ηαηξηθή θξνληίδα πγείαο 2. ηελ θνηλσληθή, πνπ ππήξμε θαη ε αξρηθή ιεηηνπξγία. ζήκεξα απηφο ν ραξαθηήξαο θαίλεηαη ζηε θξνληίδα ησλ αζζελψλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο, ζηε θξνληίδα κεηέξαο θαη παηδηνχ, ζηε θξνληίδα γεξφλησλ θ.ιπ. 3. ηελ πξνιεπηηθή, κε ηελ εξγαζηεξηαθή ζηήξημε ηνπ ειέγρνπ ησλ επηδεκηψλ θ.ά. 4. ηελ εθπαηδεπηηθή, γηα παξαγσγή ζηειερψλ θαη γηα ζπλερή εθπαίδεπζε 11
5. ηελ «ηερληθή»- επηζηεκνληθή ππνζηήξημε ζηνπο εθηφο λνζνθνκείνπ ιεηηνπξγνχο (ειεχζεξνπο επαγγεικαηίεο) (Γίθαηνο θαη ζπλ 1999) 6. ηε μελνδνρεηαθή ιεηηνπξγία (ηάζεο Γ., 2001) 1.4 Πξνζδηνξηζηηθνί Παξάγνληεο Λεηηνπξγίαο Οη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχζζνληαη θαζεκεξηλά απφ φιεο ηηο ππεξεζίεο ηνπ λνζνθνκείνπ γηα ηε ζσζηή δηάγλσζε ηνπ πγεηνλνκηθνχ πξνβιήκαηνο ησλ αζζελψλ, γηα ηελ επηινγή ζηε ζπλέρεηα ηεο θαηάιιειεο ζεξαπεπηηθήο αγσγήο πνπ ζα εθαξκνζηεί θαη ηελ πεξίζαιςή ηνπο, κέρξη ηελ ηειηθή ηνπο απνζεξαπεία είλαη φρη κφλν πνιιέο θαη δηάθνξεο αιιά αιιεινεμαξηψκελεο θαη απφιπηα ζπκπιεξσκαηηθέο κεηαμχ ηνπο. πλεπψο ε ιεηηνπξγία ηνπ λνζνθνκείνπ είλαη πνιχπινθε θαη πξνζδηνξίδεηαη θπξίσο απφ ηε θχζε ηνπ αγαζνχ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη. Οη παξάγνληεο θαη ηα ζηνηρεία πνπ πξνζδηνξίδνπλ θαη πνιιέο θνξέο δηαθνξνπνηνχλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο είλαη νη εμήο: α) Κξηζηκόηεηα ηνπ αγαζνύ «πγεία» θαη ην πςειό ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδεη ηα λνζνθνκεία πξνζθεχγνπλ νη πεξηζζφηεξνη αζζελείο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πγεηνλνκηθψλ ηνπο πξνβιεκάησλ θαη ηελ θάιπςε ησλ πγεηνλνκηθψλ ηνπο αλαγθψλ. Ζ άκεζε ζχλδεζε ηεο πγείαο κε ηελ ίδηα ηελ χπαξμε θαη ηελ επηβίσζε ηνπ αλζξψπνπ, δειαδή κε ηε δσή, έρεη απνηέιεζκα απηέο νη αλάγθεο λα θαηέρνπλ πξσηαξρηθή ζέζε ζηελ θιίκαθα ησλ αμηψλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ε επηδίσμε ηεο ηθαλνπνίεζήο ηνπο λα απνξξνθά θάζε είδνο θαη κνξθή δξαζηεξηφηεηάο ηνπ γηα φζν ρξνληθφ δηάζηεκα απηέο παξακέλνπλ αληθαλνπνίεηεο. Οη αλάγθεο ηνπ αηφκνπ γηα πξφιεςε ηεο αζζέλεηαο, γηα απνθαηάζηαζε, βειηίσζε ή δηαηήξεζε ηεο θαιήο θαηάζηαζεο ηεο πγείαο ηνπ θαη θαη επέθηαζε γηα αλάινγεο ππεξεζίεο πνπ ζα θαιχπηνπλ απφιπηα απηέο ηηο αλάγθεο είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο ελψ δελ αθνξνχλ κφλν ηε κνλάδα- άηνκν αιιά θαη φιε ηελ θνηλσλία. Δπηπιένλ ε ζχγρξνλε αληίιεςε ηεο πγείαο, έηζη φπσο ζεζκνζεηήζεθε ζην παγθφζκην ζπλέδξην ηνπ W.H.O (Π.Ο.Τ.) ηεο Alma Ata ην 1978, νξίδεηαη σο ε θαηάζηαζε ηεο πιήξνπο ζσκαηηθήο, ςπρηθήο θαη θνηλσληθήο επεμίαο. Ζ λέα απηή αληίιεςε ζέηεη λέεο απαηηήζεηο απφ ην λνζνθνκείν γηα ηνλ ηξφπν παξνρήο ησλ 12
ππεξεζηψλ ηνπ θαη θαζηζηά επηηαθηηθή ηελ νιηζηηθή ζεψξεζε ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο λφζνπ. β) Κξηζηκόηεηα πεξηπηώζεσλ Οη γηαηξνί θαη νη άιινη επαγγεικαηίεο πγείαο βξίζθνληαη θαζεκεξηλά αληηκέησπνη κε θξίζηκεο θαηαζηάζεηο αζζελψλ. Οη πεξηπηψζεηο απηέο κπνξεί λα είλαη εθ ησλ πξνηέξσλ γλσζηέο (π.ρ. φπσο είλαη κηα εγρείξεζε αλνηθηήο θαξδηάο), λα ζπκβνχλ ζε ζπλζήθεο θαλνληθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ νξγαληζκνχ ή θαηά ηε δηάξθεηα πνπ απηή εθεκεξεχεη (φπσο π.ρ. ε αληηκεηψπηζε ελφο πνιπηξαπκαηία πνπ ζα δηαθνκηζηεί ζηηο πξψηεο πξσηλέο ψξεο ζην ηκήκα επεηγφλησλ πεξηζηαηηθψλ ηνπ λνζνθνκείνπ). Ζ θξηζηκφηεηα απηή ησλ πεξηζηαηηθψλ αζθνχλ κεγάιε πίεζε ζηνπο εξγαδνκέλνπο γηα ηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο. γ) Καηάζηαζε ζπλερνύο ιεηηνπξγίαο θαη εηνηκόηεηαο Έλα ζηνηρείν πνπ δηαθνξνπνηεί ζεκαληηθά ηε ιεηηνπξγία ησλ λνζνθνκείσλ απφ ηε ιεηηνπξγία θάζε άιινπ νξγαληζκνχ είλαη ε απαίηεζε ηεο ζπλερνχο ιεηηνπξγίαο θαη εηνηκφηεηαο. Σν λνζνθνκείν ιεηηνπξγεί θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 24ψξνπ θαη φιεο ηηο εκέξεο ηνπ ρξφλνπ. Οη θιηληθέο, ηα εξγαζηήξηα θαη ηα άιια ηκήκαηά ηνπο είλαη ζπλερψο ζε θαηάζηαζε ιεηηνπξγίαο θαη εηνηκφηεηαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πγείαο φρη κφλν ησλ αζζελψλ πνπ πεξηζάιπνπλ, αιιά θαη ησλ πγεηνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηνρήο αλαθνξάο ηνπο δ ) Δληάζεσο Δξγαζίαο Παξά ηηο κεγάιεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο πνπ ζεκεηψζεθαλ θαη ζεκεηψλνληαη θαζεκεξηλά ζηελ επνρή καο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσλίαο, ε ιεηηνπξγία ηνπ λνζνθνκείνπ βαζίδεηαη αθφκα ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ ζηνλ ζπληειεζηή παξαγσγήο «εξγαζία» θαη γηα απηφ ραξαθηεξίδεηαη θαη ζχζηεκα έληαζεο εξγαζίαο. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ απαζρνιείηαη ζηνλ πγεηνλνκηθφ ηνκέα απνηειεί ηνλ ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα γηα ηε ζσζηή θαη απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο θπξίσο εμαηηίαο ηνπ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδεη απηφ, ηφζν ζηελ παξαγσγή φζν θαη ζηε δηαλνκή ησλ πγεηνλνκηθψλ ππεξεζηψλ. Ζ παξαγσγή ησλ θξνληίδσλ πγείαο απαηηεί ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή φινπ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, ελψ 13
ζηε δηαλνκή απηψλ ησλ θξνληίδσλ θπξίαξρν (ζρεδφλ απνθιεηζηηθφ) ξφιν δηαδξακαηίδεη ην ηαηξηθφ θαη λνζειεπηηθφ ζψκα. Απηή ε θπξηαξρία, ηδηαίηεξα ησλ γηαηξψλ, ζπληειεί ηειηθά ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ φγθνπ, ηεο πνηφηεηαο αιιά θαη ηεο αμίαο ησλ παξαγφκελσλ ππεξεζηψλ πγείαο (Αλδξηψηε θαη ζπλ., 1995) Δίλαη ινηπφλ θαηαλνεηφ φηη, γηα ηε ζσζηή θαη απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ησλ λνζνθνκείσλ, ν ξφινο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηνπο είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο θαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα εμαξηάηαη απφ ηνλ βαζκφ ηθαλφηεηάο ηνπο, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζή ηνπο, ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο επζπλεηδεζία αιιά θαη απφ ηνλ βαζκφ ηθαλνπνίεζήο ηνπο, απφ ηελ παξνρή θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο θαη ηελ ππνθίλεζή ηνπο κε δηάθνξα κέζα. ε) Καζνιηθό αίηεκα γηα πνηόηεηα ζηηο ππεξεζίεο πγείαο Ζ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πγείαο απνηειεί ζήκεξα θαζνιηθή θνηλσληθή αλάγθε θαη ε αλαδήηεζή ηεο απαζρνιεί έληνλα φρη κφλν ηνπο θαηαλαισηέο απηψλ ησλ ππεξεζηψλ δειαδή ηνπο αζζελείο, αιιά θαη ηνπο ππεχζπλνπο γηα ηελ παξνρή ηνπο. ήκεξα ε δήηεζε γηα πνηφηεηα ζηηο ππεξεζίεο πγείαο δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζην ηαηξηθφ θαη λνζειεπηηθφ έξγν, αιιά επεθηείλεηαη ζην ζχλνιν ησλ ππεξεζηψλ θαη θξνληίδσλ πνπ παξέρνπλ νη Μνλάδεο παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο. Σν πεξηβάιινλ ηνπ λνζνθνκείνπ, ην είδνο θαη ε θαηάζηαζε εμνπιηζκνχ πνπ δηαζέηεη, ε λνζειεπηηθή ππνζηήξημε ηεο πεξίζαιςεο αζζελψλ, ν ζεβαζκφο ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ηνπο, ε ζηάζε θαη ε ζπκπεξηθνξά εθείλσλ νη νπνίνη παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο θ.ά απνηεινχλ βαζηθέο παξακέηξνπο, νη νπνίεο ζπκκεηέρνπλ ζηελ ηειηθή δηακφξθσζε ηεο εληχπσζεο γηα ηε πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ θαη ζε θακηά πεξίπησζε δελ κπνξνχλ λα αγλνεζνχλ. ζη) Υςειό θόζηνο ιεηηνπξγίαο Σν θφζηνο παξαγσγήο θαη δηαλνκήο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο απμάλεηαη ζπλερψο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη έρεη αλαδεηρζεί ζε θαζνξηζηηθή παξάκεηξν γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ λνζνθνκείσλ. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο αχμεζεο απηήο ηνπ θφζηνπο νθείιεηαη ζηελ εηζαγσγή ηεο βηνταηξηθήο ηερλνινγίαο ε νπνία είλαη πιένλ απαξαίηεηε ζηελ ηαηξηθή. Μειέηεο κάιηζηα έρνπλ απνδείμεη φηη ε ζχγρξνλε ηερλνινγία ζπκβάιιεη θαηά 15 έσο 50% ζηελ αχμεζε ηνπ λνζνθνκεηαθνχ θφζηνπο (Banta et al 1981, Κνληνχιε 1992) ηελ βηνταηξηθή ηερλνινγία ζπκπεξηιακβάλνληαη φρη κφλν ηα κεραλήκαηα θαη νη ζπζθεπέο πςειήο ηερλνινγίαο, αιιά θαη ηα θάξκαθα θαη νη ηαηξηθέο θαη ρεηξνπξγηθέο 14
κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ πεξίζαιςε (π.ρ. ιαπαξνζθνπηθή κέζνδνο). Πνιιέο θνξέο ιφγσ ηεο ζπλερνχο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο ηα λνζνθνκεία νδεγνχληαη ζηελ αλάγθε ηεο αληηθαηάζηαζεο ησλ πθηζηάκελσλ κεραλεκάησλ ζπρλά πξηλ απφ ηνλ ρξφλν απαμίσζήο ηνπο- κε λέα, αθξηβφηεξα κεραλήκαηα, ζηα νπνία ελζσκαηψλεηαη ε πην πξφζθαηε ηερλνινγία. (Γίθαηνο θαη ζπλ 1999) 1.5 Οξγάλσζε ηνπ λνζνθνκείνπ Χο νξγάλσζε νξίδεηαη ν ζρεδηαζκφο ηνπ ηξφπνπ ρξήζεο φισο ησλ δηαζέζηκσλ κέζσλ (πξνζσπηθνχ, πφξσλ, δνκψλ) γηα ηε βέιηηζηε επηηέιεζε ηνπ έξγνπ. ( Μπνπξαληάο 2000, Κνληαξάηνο Α., 2003) Οξγάλσζε ηνπ πξνζσπηθνύ. Σν πξνζσπηθφ ηνπ λνζνθνκείνπ θαηαηάζζεηαη γεληθά ζηηο εμήο βαζηθέο επαγγεικαηηθέο θαηεγνξίεο: ζην ηαηξηθφ πξνζσπηθφ, ην λνζειεπηηθφ, ην ηερληθφ θαη ην δηνηθεηηθφ Οξγάλσζε Πόξσλ. Οη ιεηηνπξγηθνί πφξνη ηνπ λνζνθνκείνπ είλαη ηα έζνδα, νη ρψξνη, ε ηερλνγλσζία θαη ε ηερλνινγία. Οξγάλσζε δνκώλ. Χο δνκή ζεσξείηαη ε δηάξζξσζε θαη ε ηεξαξρία. Γηάξζξσζε είλαη ν ηξφπνο ζπλδπαζκνχ ή νκαδνπνίεζεο ησλ επί κέξνπο νξγαληθψλ κνλάδσλ ζε δηνηθεηηθέο ελφηεηεο. Σε δηάξζξσζε ηελ απεηθνλίδεη ην νξγαλφγξακκα θαη ηελ ππαγνξεχεη ε αλάγθε ηνπ ζπληνληζκνχ ηνπ φινπ έξγνπ ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ηφζν ε ζπλεξγαζία κεηαμχ κνλάδσλ κε αιιεινεκπιεθφκελε δξάζε φζν θαη ε ξνή πιεξνθνξηψλ πξνο ηα θέληξα απφθαζεο. Γηαξζξσηηθά, ην λνζνθνκείν δηαζέηεη ηέζζεξηο απηνδχλακεο ππεξεζίεο, πνπ ππάγνληαη φιεο ζην Πξφεδξν ή ην Γεληθφ Γηεπζπληή. Οη ππεξεζίεο απηέο είλαη ε ηαηξηθή, ε λνζειεπηηθή, δηνηθεηηθή θαη ηερληθήμελνδνρεηαθή ππεξεζία. Ζ ηεξαξρία, πάιη, είλαη ε δηνηθεηηθή δηαζηξσκάησζε πνπ πξνθχπηεη θαηεπζείαλ απφ ηε δηάξζξσζε. Δίλαη κε άιια ιφγηα, ε αιπζνεηδήο δηαδνρή ησλ δηνηθεηηθψλ αμησκάησλ ζηα πιαίζηα ηεο νξγαλσηηθήο ππξακίδαο πνπ απεηθνλίδεη ην νξγαλφγξακκα. Όπσο ζε θάζε άιιε επηρείξεζε θχξηεο πεγέο εμνπζίαο ζην λνζνθνκείν είλαη ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην θαη ν Γεληθφο Γηεπζπληήο, κε δηαθνξεηηθέο φκσο αξκνδηφηεηεο (Κνληαξάηνο Α., 2003). 15
1.5.1 Υαξαθηεξηζηηθά Οξγάλσζεο ηνπ λνζνθνκείνπ α) Τξόπνο επηκεξηζκνύ εμνπζίαο Οη νξγαληζκνί πγείαο απνθιίλνπλ απφ ην κνληέιν πνπ πεξηγξάθεη ε νξγαλσηηθή ζεσξία, φπνπ ε εμνπζία πξέπεη λα είλαη θάζεηε θαη άκεζα αλαγλσξίζηκε. Ζ εμνπζία θαη ε επζχλε ζηα λνζνθνκεία επηκεξίδνληαη ζηα δηάθνξα ζηειέρε ηνπ φρη κφλν βάζεη ηεο ζέζεο ηνπο ζηε δνκή ηεο ηεξαξρίαο, αιιά θαη βάζεη ηνπ θχξνπο θαη ηνπ εηδηθνχ ξφινπ πνπ έρνπλ νη δηάθνξεο θαηεγνξίεο ησλ επαγγεικάησλ πγείαο πνπ εξγάδνληαη ζε απηφ θαη ηδηαίηεξα νη γηαηξνί. Δίλαη γεγνλφο φηη ζηελ πξάμε δελ ππάξρεη εληφο ηνπ λνζνθνκείνπ θακηά επαλαιακβαλφκελε δηνηθεηηθή δηεξγαζία πνπ δελ ζα κπνξνχζε λα παξαβηαζηεί ή πνπ δελ αλαηξέπεηαη πνιιέο θνξέο απφ έλαλ γηαηξφ- γηα ιφγνπο επείγνπζαο ηαηξηθήο αλάγθεο- ή απφ νπνηνδήπνηε άιιν ελεξγεί γηα ινγαξηαζκφ ηνπ γηαηξνχ θαη επηθαιείηαη ηελ ίδηα ηαηξηθή αλάγθε. Ζ εμνπζία ηνπ λνζνθνκεηαθνχ γηαηξνχ, ιφγσ ηνπ εηδηθνχ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδεη ζηε ζσζηή θαη απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ αζζελψλ, είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πνιχ κεγάιε. Έηζη ζηα λνζνθνκεία ππάξρεη κηα αζπλήζηζηε δηπιή δνκή εμνπζίαο. Ζ κηα εμνπζία είλαη «εθηειεζηηθή», δειαδή απηή πνπ αζθείηαη απφ ηε δηνίθεζε ηνπ Οξγαληζκνχ ή κεηαβηβάδεηαη απφ απηή ζηα ππνθείκελα επίπεδα ηεξαξρίαο, θαη ε άιιε είλαη ε «επαγγεικαηηθή» εμνπζία, δειαδή απηή πνπ αζθείηαη απφ ην ηαηξηθφ ζψκα (Brooks 1995, Μάηλα θαη ζπλ 1997) β) Υςειόο Καηακεξηζκόο Δξγαζίαο Ζ ηαρχηαηε εμέιημε θαη αλάπηπμε ηεο ηαηξηθήο θαη ηεο ηερλνινγίαο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο είρε απνηέιεζκα ηελ εθαξκνγή ζπλερψο λέσλ ηαηξηθψλ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ, ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο δηάγλσζεο φζν θαη ζηνλ ηνκέα ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ ηεο πγείαο ησλ αζζελψλ. Ζ εμέιημε απηή νδήγεζε, φπσο ήηαλ θπζηθφ, ζηελ αλάγθε ζπλερνχο πςειήο εμεηδίθεπζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ απαζρνινχλ νη νξγαληζκνί ηεο πγείαο. Ο πςειφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο, ν νπνίνο ππήξρε πάληνηε ζηα λνζνθνκεία, ηα ηειεπηαία ρξφληα έγηλε αθφκα πςειφηεξνο θαη επεθηάζεθε ζρεδφλ ζε φιεο ηηο θαηεγνξίεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Έηζη ελψ παιηά ζηα λνζνθνκεία απαζρνινχληαλ γεληθά γηαηξνί παζνιφγνη, θαξδηνιφγνη, ρεηξνπξγνί θ.ιπ. ζήκεξα απαζρνινχληαη θαη γηαηξνί εηδηθνί γηα ηελ ππέξηαζε, γηα ηα αγγεία ηεο θαξδηάο, εηδηθνί θαξδηνρεηξνπξγνί θ.ιπ. (Γίθαηνο ζπλ 1999) 16
Ο πςειφο απηφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο νδεγεί ζε φιν θαη κεγαιχηεξε πνιππινθφηεηα ησλ νξγαλσηηθψλ ηνπο δνκψλ, κηαο θαη δεκηνπξγνχληαη ζπλερψο λέα ηκήκαηα, ελψ δηαζπάηαη ε παξαδνζηαθή δνκή ηεο εμνπζίαο. Έηζη ζήκεξα ν γηαηξφο εμαθνινπζεί λα αζθεί ηδηαίηεξε εμνπζία κέζα ζηνλ Οξγαληζκφ. Απηή ε εμνπζία ηνπ φκσο πεξηνξίζηεθε ζε έθηαζε ιφγσ ηεο αλάδεημεο ηνπ ξφινπ θαη άιισλ θαηεγνξηψλ εξγαδνκέλσλ ζην λνζνθνκείν. 17
ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙΙ: Λεηηνπξγηθέο θαη Οξγαλσηηθέο Αλάγθεο ηνπ λνζνθνκείνπ 2.1 Δηζαγσγή Σα πξνζδηνξηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηεο νξγάλσζεο ηνπ λνζνθνκείνπ έρνπλ επίπησζε ζηε δεκηνπξγία θάπνησλ ηδηαίηεξσλ αλαγθψλ. Οη αλάγθεο απηέο παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά ζην παξαθάησ θεθάιαην. 2.2 Βαζηθέο Λεηηνπξγηθέο θαη Οξγαλσηηθέο Αλάγθεο Γηα λα κπνξέζεη ν νξγαληζκφο ηνπ λνζνθνκείνπ λα επηηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηνπ, πέξα απφ επαξθέο θαη θαιά εθπαηδεπκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ, επαξθή πιηθνηερληθή ππνδνκή θαη επαξθείο ρξεκαηηθνχο πφξνπο απαηηνχληαη: α) Σπλεξγαζία Σπληνληζκόο Ο ζπληνληζκφο πφξσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ θαη ε ζπλεξγαζία ησλ δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ ρξεηάδεηαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζηνπο νξγαληζκνχο πγείαο απφ θάζε άιινλ νξγαληζκφ, ιφγσ: i) ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ έξγσλ πνπ δηαρεηξίδνληαη θαζεκεξηλά ηα λνζνθνκεία θαη ηελ αλάγθε ηεο πνιπ-επηζηεκνληθήο ηνπο αληηκεηψπηζεο ii) ηνπ πςεινχ βαζκνχ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο iii) ησλ πνιπάξηζκσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζε απηνχο θαζεκεξηλά, νη νπνίεο δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο θαη ζπρλά αιιεινζπγθξνχνληαη Ο ζπληνληζκφο είλαη έλα ηδηαίηεξα δχζθνιν έξγν φκσο ε επίηεπμε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ έξγνπ εμαξηάηαη απφ ην βαζκφ ζπλεξγαζίαο, ζπληνληζκνχ θαη επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ππεξεζηψλ, ηεο ζπλερήο ξνήο ησλ απαξαίηεησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο β) Ταρύηεηα Ζ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πγείαο ησλ αζζελψλ απαηηεί ηελ άκεζε θαη απνηειεζκαηηθή αληαπφθξηζε (δηαγλσζηηθή, ζεξαπεπηηθή, ζπκβνπιεπηηθή) ησλ Μνλάδσλ παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο. Κάζε θαζπζηέξεζε ζηε δηάγλσζε θαη ζηελ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ πξνβιεκάησλ θαη ε ηπρφλ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ησλ 18
ππεξεζηψλ κπνξεί λα έρνπλ ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ησλ αζζελψλ, ζπρλά κάιηζηα κε αλαζηξέςηκεο γ) Οηθνλνκηθόηεηα Ζ ζπλερήο αχμεζε ηνπ θφζηνπο, πνπ νθείιεηαη ζε δηαθφξνπο ιφγνπο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζηελφηεηα ησλ δηαζεζίκσλ πφξσλ θαη γεληθά ηηο δπζκελείο νηθνλνκηθέο ζπγθπξίεο, ππνρξεψλνπλ ηε δηνίθεζε λα επηδεηθλχεη ηδηαίηεξε κέξηκλα θαηά ηελ άζθεζή ηεο γηα ηελ επίηεπμε ηεο νηθνλνκηθφηεηαο θαη ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ (Γίθαηνο θαη ζπλ 1999) δ) Πξνζηαζία από ηηο κνιύλζεηο Σν λνζνθνκείν είλαη έλαο ρψξνο πνπ θηινμελεί αζζελείο πνπ θέξνπλ πνηθηιία παζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ, θαη κεγάιν αξηζκφ αηφκσλ πνπ είλαη επαίζζεηα ζε ινηκψμεηο. Ζ πξνζηαζία απφ λνζνθνκεηαθέο ινηκψμεηο θξίλεηαη αλαγθαία φρη κφλν γηα ηνπο αζζελείο αιιά θαη γηα ην πξνζσπηθφ ε) Αζθάιεηα Ζ αζθάιεηα ησλ αζζελψλ φζν θαη ηνπ πξνζσπηθνχ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ιφγσ ηεο ππάξμεσο εχθιεθησλ πγξψλ θαη ηνμηθψλ αεξίσλ θαη ηεο ρξεζηκνπνίεζεο κεραλεκάησλ πνπ εθπέκπνπλ αθηηλνβνιία. Ζ αζθάιεηα βέβαηα ζρεηίδεηαη κε ηελ πξφιεςε νπνηαζδήπνηε κνξθήο αηπρεκάησλ. Απφ ηελ απνθπγή θσηηάο θαη ηεο δηαθπγήο αθηηλνβνιίαο κέρξη ηε πηψζε ελφο αζζελή ιφγσ ηεο κεησκέλεο ηθαλφηεηαο θηλεηηθφηεηαο- φξαζεο- αθνήο (πξνβιήκαηα πνπ έρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ λνζειεπφκελσλ αζζελψλ) ή ηελ θάθσζε ηεο κέζεο κηαο λνζειεχηξηαο απφ ηε θξνληίδα ηνπ αζζελή. ζη) Ιθαλνπνίεζε Πξνζσπηθνύ Σν πξνζσπηθφ ηνπ λνζνθνκείνπ εξγάδεηαη θάησ απφ αληίμνεο ζπλζήθεο θαη ππφ εμαληιεηηθά σξάξηα. Γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ έξγνπ θαη ηελ επίηεπμε απφδνζεο πξέπεη λα νη ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο λα ηνπο ηθαλνπνηνχλ θαη λα απνβάιινπλ φζν ην δπλαηφλ ην ζηξεο 19
δ) Ιθαλνπνίεζε Αζζελνύο Ο αζζελήο κε ηελ εηζαγσγή ηνπ ζην λνζνθνκείν νπζηαζηηθά εηζρσξεί ζε έλα θαηλνχξην πεξηβάιινλ δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ νηθείν ηνπ ρψξν. Ζ κεηαβνιή απηή δεκηνπξγεί ςπρνινγηθή πίεζε θαη πνιιέο θνξέο κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ ζεξαπεία ηνπ αζζελή. ήκεξα αλαγλσξίδεηαη φηη γηα ηελ πιήξε ίαζε ηνπ αζζελνχο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαη ε ςπρνινγηθή θαη θνηλσληθή πιεπξά ηνπ αζζελνχο θαη ηεο αζζέλεηαο. Ζ νιηζηηθή αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο πξνυπνζέηεη ηελ πιήξε ζσκαηηθή, ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή επεμία ηνπ αηφκνπ. Ζ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ρξφλησλ αζζελψλ πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα θαη ζνβαξά ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα είλαη έλαο αθφκε ιφγνο γηα ηελ εζηίαζε ζην ςπρνινγηθφ παξάγνληα θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζζελψλ. Όπσο αλαθέξεη θαη ν Morgan C. «...ην ελδηαθέξνλ πξέπεη λα ζπγθεληξψλεηαη ζηνλ αζζελή θαη φρη ζηελ πεξίπησζε...» ε) Αδηάθνπε ππνζηήξημε ιεηηνπξγηώλ Όπσο αλαθέξζεθε ε ζπλερήο θαη αδηάθνπε ιεηηνπξγία ηνπ λνζνθνκείνπ θαζψο θαη ε θξηζηκφηεηα ηεο θαηάζηαζεο ησλ αζζελψλ, ηζρπξνπνηνχλ ηελ εμάξηεζε ηνπ ζχγρξνλνπ λνζνθνκείνπ απφ ηηο δηάθνξεο παξνρέο ξεχκαηνο, λεξνχ θ.ιπ. ζ) Άιιεο ιεηηνπξγηθέο θαη νξγαλσηηθέο αλάγθεο Βέβαηα ζε απηφλ ηνλ θαηάινγν κπνξνχλ λα πξνζηεζνχλ θαη έλαο άιινο αξηζκφο αλαγθψλ φπσο είλαη ε απνηειεζκαηηθή εγεζία, ε ζπλερήο εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ε ππνθíλεζή ηνπ, κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο, ππνζηήξημε απφ ζχγρξνλα κεραλήκαηα θαη ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ θ.ά 20
πκπέξαζκα Α κέξνπο Απηφ ην κέξνο ηεο εξγαζίαο ήηαλ αθηεξσκέλν ζηελ εμέιημε ηνπ ξφινπ ηνπ λνζνθνκείνπ θαζψο θαη ζηελ παξνπζίαζε ησλ βαζηθφηεξσλ ιεηηνπξγηθψλ θαη νξγαλσηηθψλ αλαγθψλ ηνπ λνζνθνκείνπ Ο ξφινο ηνπ λνζνθνκείνπ έρεη δηεπξπλζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα. ηηο αξρέο εθηεινχζε πεξηζζφηεξν έλα ξφιν θπξίσο αλαθνπθηζηηθφ θαη πεξηνξηζηηθφ. ήκεξα φκσο ν ξφινο ηνπ Ννζνθνκείνπ είλαη δηαγλσζηηθφο θαη ζεξαπεπηηθφο αιιά θαη επξχηαηα εθπαηδεπηηθφο, εξεπλεηηθφο, θνηλσληθφο. Ο απμεκέλνο απηφο ξφινο ηνπ λνζνθνκείνπ έρεη πξνζδψζεη ζηε ιεηηνπξγία θαη ηελ νξγάλσζε ησλ λνζνθνκείσλ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία ηελ θάλνπλ λα μερσξίδεη απφ ηνπο ππφινηπνπο νξγαληζκνχο. Σα ηδηαίηεξα απηά ραξαθηεξηζηηθά θαζηζηνχλ επηηαθηηθή ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ θαη νξγαλσηηθψλ αλαγθψλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθπιήξσζε ηνπ ζθνπνχ ηνπ λνζνθνκείνπ. Σέηνηεο αλάγθεο είλαη ν ζπληνληζκφο ησλ δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ησλ ηκεκάησλ, ε ηαρχηεηα αληαπφθξηζεο ζηηο απαηηήζεηο ησλ αζζελψλ, ε αζθάιεηα ησλ αζζελψλ θαη ηνπ πξνζσπηθνχ, ε πξνζηαζία ηνπο απφ ηηο λνζνθνκεηαθέο ινηκψμεηο, ε ηθαλνπνίεζε αζζελψλ θαη πξνζσπηθνχ θ.ά ην δεχηεξν κέξνο ζα πξνζδηνξηζηνχλ θη ζα αλαιπζνχλ νη δηάθνξνη παξάγνληεο ηεο λνζνθνκεηαθήο θαηαζθεπήο έηζη ψζηε λα πξνθχςεη ν ηξφπνο ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηελ εμππεξέηεζε ησλ παξαπάλσ αλαγθψλ. 21
ΜΔΡΟ Β : Παξάκεηξνη Ννζνθνκεηαθήο Καηαζθεπήο 22
Δηζαγσγή χκθσλα κε ηνλ Γεληθφ Κηηξηνδνκηθφ Καλνληζκφ ηα λνζνθνκεία απνηεινχλ εηδηθή θηηξηαθή θαη θαηαζθεπαζηηθή θαηεγνξία, θαη εθηφο ηνπ Πνιενδνκηθνχ θαη Αξρηηεθηνληθνχ ειέγρνπ εμεηάδνληαη θαη σο πξνο ηε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπο (Λάζπα. 2001). Όηαλ αλαθεξφκαζηε ζηε λνζνθνκεηαθή θαηαζθεπή απηή ζπγθξνηείηαη απφ o Σνπο εμσηεξηθνχο ρψξνπο: νδηθφ δίθηπν, πεδφδξνκνη, θήπνη, αίζξηα, εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο, εμνπιηζκφο πεξηβάιινληνο ρψξνπ, θπηνηερληθή δηακφξθσζε o Κηίξηα- νηθνδνκηθέο κνλάδεο ή πηέξπγεο, νηθνδνκηθά κέιε ή ζηνηρεία θαη πιηθά o Δγθαηαζηάζεηο θαη ελεξγεηαθά ζπζηήκαηα, θεληξηθέο κνλάδεο, πξσηεχνληα θαη δεπηεξεχνληα ειεθηξνκεραλνινγηθά δίθηπα, ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα o πζηήκαηα δηαθίλεζεο πιεξνθνξηψλ θαη πιηθνχ (ηειεθσληθφ δίθηπν, εγθαηαζηάζεηο πιεξνθνξηθήο, πλεπκαηηθφ ηαρπδξνκείν, κεραλνθίλεηαεκηαπηφκαηα ή απηφκαηα ζπζηήκαηα δηαθίλεζεο πιηθνχ o πζηήκαηα θαηαθφξπθεο δηαθίλεζεο αηφκσλ θαη πιηθνχ (αλειθπζηήξεο, αλαβαηφξηα, θπιηφκελεο ζθάιεο) o Ξελνδνρεηαθφ εμνπιηζκφ (έπηπια) o πζηήκαηα- ζηνηρεία ζήκαλζεο o Πξφζζεηα πιηθά ηειεησκάησλ αξρηηεθηνληθήο εζσηεξηθψλ ρψξσλ θαη δηαθφζκεζεο- έξγα ηέρλεο (Ξαλζφπνπινο 2000) Σα παξαπάλσ δηακνξθψλνληαη θαη θαζνξίδνληαη απφ : o ηε ζέζε ηνπ νηθνπέδνπ o ηνπο θηηξηαθνχο ηχπνπο ησλ λνζνθνκείσλ o ηε ρσξνζέηεζε ησλ βαζηθψλ ηκεκάησλ ηνπ λνζνθνκείνπ o ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο θπθινθνξίαο o ηελ εζσηεξηθή νξγάλσζε ησλ ρψξσλ θαη ηνλ εξγνλνκηθφ ζρεδηαζκφ o ηηο ζπλζήθεο ηνπ εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο o ηηο εηδηθέο θηηξηαθέο θαη νηθνδνκηθέο απαηηήζεηο 23
ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ: Οηθόπεδν αλέγεξζεο λνζνθνκείνπ. Υσξνηαμία - Καηαιιειόηεηα ζέζεο Οηθνπέδνπ 3.1 Δηζαγσγή ην θεθάιαην απηφ ζα γίλεη αλαθνξά ζηα βαζηθά αληηθεηκεληθά θξηηήξηα πνπ πξέπεη λα πιεξεί έλα νηθφπεδν πξνθεηκέλνπ λα αλεγεξζεί έλα λνζνθνκείν θαζψο θαη ζηελ ζπνπδαηφηεηα ηεο θαηαιιειφηεηαο ηνπ νηθνπέδνπ θαη ηεο ζέζεο απηνχ. 3.2 Πξνϋπνζέζεηο θαηάιιειεο ρσξνηαμηθήο επηινγήο νηθνπέδνπ Καηά ηελ επηινγή ηεο ηνπνζεζίαο ηνπ νηθνπέδνπ αλέγεξζεο ηνπ λνζνθνκείνπ πξέπεη λα πιεξνχληαη νη εμήο πξνυπνζέζεηο: α)φσξνηαμηθή θαηαλνκή Ννζνθνκείσλ βάζε ησλ αλαγθώλ ηνπ πιεζπζκνύ Ζ ζπγθεθξηκέλε παξάκεηξνο ζα θξίλεη εθηφο απφ ηελ επηινγή ηεο ηνπνζεζίαο, ηελ αλαγθαηφηεηα θαη ζθνπηκφηεηα ηεο χπαξμεο ηνπ λνζνθνκείνπ ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ ε ηνπνζεζία λνζνθνκείσλ λα πξνγξακκαηίδεηαη ζε κηα επξεία βάζε. Με απηφλ ηνλ ηξφπν απνθεχγνληαη ηα θελά ή νη αιιεινεπηθαιχςεηο θαη ηα λνζνθνκεία ηνπνζεηνχληαη ζηηο πην θαηάιιειεο ζηξαηεγηθά ζέζεηο ζε ζπλάξηεζε κε ηελ πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα θαη ηα κέζα επηθνηλσλίαο. Ο πξνγξακκαηηζκφο ηεο ηνπνζεζίαο ησλ λνζνθνκείσλ πάλσ ζε κηα επξεία ρσξνηαμηθή βάζε παξέρεη θαιχηεξε θαη δηθαηφηεξε δηαλνκή ησλ ππεξεζηψλ ηδηαίηεξα ζηηο ιηγφηεξν εχπνξεο πεξηνρέο φπνπ νη αλάγθεο είλαη ζπλήζσο κεγαιχηεξεο. Ζ κειέηε ησλ ππάξρνπζσλ θαη δηαζέζηκσλ ππεξεζηψλ, θηηξίσλ εμνπιηζκψλ ηεο ρψξαο ή κηαο πεξηνρήο(πγεηνλνκηθφο ράξηεο) ζε ζχγθξηζε κε ηηο ηξέρνπζεο πγεηνλνκηθέο αλάγθεο ηνπ πιεζπζκνχ ζηφρνπ, ηηο κειινληηθέο αλάγθεο ηνπ, ηηο πξνβιεπφκελεο πιεζπζκηαθέο αιιαγέο, ηελ αχμεζε ή κείσζε ηεο εθβηνκεράληζεο, ηελ πξφνδν ηεο πξνιεπηηθήο ηαηξηθήο θαη άιινπο παξάγνληεο, ζα πξνζδηνξίζεη ηελ θαηάιιειε ηνπνζεζία ηνπ λνζνθνκείνπ β)καηάιιειε έθηαζε από άπνςε η.κ. Σα λνζνθνκεία είλαη αθξηβέο θαηαζθεπέο ησλ νπνίσλ ε σθέιηκε δσή αλακέλεηαη λα δηαξθέζεη παξαπάλσ απφ έλα αηψλα. Μέζα ζε απηφ ην ρξνληθφ δηάζηεκα 24
ε επέθηαζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηνπ Ννζνθνκείνπ ή ε πξνζζήθε λέσλ θιηλψλ θαη ρψξσλ είλαη ζρεδφλ αλέθηθηε, κε ηελ ηαρχηεηα κάιηζηα πνπ εμειίζζνληαη ε ηαηξηθή επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία. Τπνζηεξίδεηαη κάιηζηα φηη κέρξη λα ηειεηψζεη έλα λνζνθνκείν ζεσξείηαη ήδε απαξραησκέλν ιφγσ ηνπ ρξφλνπ πνπ έρεη κεζνιαβήζεη απφ ηε ζχιιεςή ηνπ ζηελ πινπνίεζή ηνπ πλεπψο γηα λα απνθεχγεηαη θάζε πξφβιεκα ζην κέιινλ ζε πεξίπησζε επέθηαζεο ηνπ λνζνθνκείνπ (π.ρ. θάιπςε φισλ ησλ ειεχζεξσλ ρψξσλ, θιείζηκν θπζηθνχ θσηηζκνχ ή αεξηζκνχ, θιείζηκν δηφδσλ θαη εμφδσλ δηαθπγήο, ππεξβνιηθφ θφζηνο θαηαθφξπθεο αλάπηπμεο θ.ά. ή αθφκε θαη κεηαθνξά ηνπ λνζνθνκείνπ- εγθαηάιεηςε ηνπ ρψξνπ), ζεσξείηαη ζθφπηκν ε έθηαζε ηνπ νηθνπέδνπ πνπ επηιέγεηαη γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ λνζνθνκείνπ λα θαιχπηεη ηφζν ηηο ηξέρνπζεο αλάγθεο ζε η.κ. ηνπ θηηξίνπ ηνπ λνζνθνκείνπ κεηά ησλ ππνινίπσλ θηηζκάησλ ηνπ, φζν θαη ηηο ηπρφλ κειινληηθέο αλάγθεο επέθηαζεο. Όζνλ αθνξά ηηο ηξέρνπζεο αλάγθεο νη δηαζηάζεηο, ην ζρήκα θαη ε επηθάλεηα ηνπ νηθνπέδνπ πξέπεη λα είλαη θαηάιιειεο ψζηε λα εμαζθαιίδνληαη εληφο θαη εθηφο νηθνπέδνπ: o Κεληξηθή δηέιεπζε- είζνδνο έμνδνο πεδψλ θαη νρεκάησλ o Γηέιεπζε ησλ επεηγφλησλ πεξηζηαηηθψλ o Γηέιεπζε ησλ νρεκάησλ ηξνθνδνζίαο o Απνθνκηδή λεθξνχ ε ζπλδπαζκφ κε ηηο ινηπέο απαηηνχκελεο δηακνξθψζεηο πνπ πξέπεη λα έρεη έλαο λνζειεπηηθφο ρψξνο φπσο είλαη νη ρψξνη πςεινχ ρακεινχ πξάζηλνπ, δελδξνθχηεπζεο, ρψξνη ζηάζκεπζεο γ)σηεξεόηεηα εδάθνπο θαη ππεδάθνπο Ζ ελ ιφγσ έθηαζε ζα πξέπεη επίζεο λα ειεγρζεί απφ εηδηθνχο επηζηήκνλεο αλ είλαη θαηάιιειε σο πξνο ηελ ζηεξεφηεηα ηνπ εδάθνπο θαη ηνπ ππεδάθνπο έηζη ψζηε λα κελ ππάξμεη θαλείο θίλδπλνο ζην κέιινλ θαζίδεζεο απηνχ θαη θαηαζηεί ζπλεπψο αθαηάιιειε ε πεξαηηέξσ ιεηηνπξγία ηνπ αλεγεξζέληνο ζην ρψξν απηφ Ννζνθνκείν. (Βφγθαο Ν. 1974) Αλάινγα ηε ζηεξεφηεηα ηνπ εδάθνπο νξίδνληαη θαη νη απαηηήζεηο αληηζεηζκηθφηεηαο ηνπ θηηξίνπ 25
δ)γπλαηόηεηα εγθαηάζηαζεο δηθηύσλ Ο.Τ.Δ., Γ.Δ.Η, Ο.Υ., θαη Ο.Α. Σν λνζνθνκείν έρεη πςειέο αλάγθεο παξνρήο ξεχκαηνο, χδξεπζεο θαη εγθαηάζηαζεο θαη γηα απηφ ζεσξείηαη ζθφπηκν πξηλ ηελ επηινγή ηνπ νηθνπέδνπ λα εμεηαζζεί θαη λα βεβαησζεί ε δπλαηφηεηα εγθαηάζηαζεο ησλ δηαθφξσλ δηθηχσλ ηνπ ΟΣΔ, ηεο ΓΔΖ, ηνπ Οξγαληζκνχ Ύδξεπζεο θαη ηνπ Οξγαληζκνχ Απνρέηεπζεο. Μάιηζηα ε εγθαηάζηαζε πξέπεη λα πινπνηείηαη ρσξίο πξνβιήκαηα θαη επηπξφζζεηεο δαπάλεο, πξνο απνθπγή δπζάξεζησλ θαηαζηάζεσλ νη νπνίεο είλαη δπλαηφλ λα επηδξάζνπλ δπζκελψο ζηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηνπ λνζνθνκείνπ. Έρεη ζπκβεί ζην παξειζφλ ιφγσ κηαο επηπφιαηεο εμέηαζεο ησλ αλσηέξσ πξνυπνζέζεσλ, λα θνζηίζεη κεηαγελέζηεξα ζην Ννζνθνκείν ηεξάζηηα θνλδχιηα γηα ηελ κεηαθνξά ελφο εθ ησλ δηθηχσλ ζην ρψξν ηνπ Ννζνθνκείνπ. (δεδνκέλνπ φηη εμαξρήο πθίζηαληαη νη εγγελείο αδπλακίεο ηνπ δηθηχνπ ζρεηηθά κε ηε κεηαθνξά ηνπ ζην ππφ αλέγεξζε ρψξν) (Βφγθαο Ν., 1974 ) ε)πξνζβαζηκόηεηα- Καηάιιειν ζπγθνηλσληαθό δίθηπν γηα εμππεξέηεζε ηνπ θνηλνύ χκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο ε πξνζβαζηκφηεηα ηνπ νηθνπέδνπ είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θξηηήξηα επηινγήο ηνπ νηθνπέδνπ καδί κε ην θξηηήξην ηεο επεθηαζηκφηεηαο. Σα δχν απηά θξηηήξηα είλαη ζπρλά αληηθξνπφκελα κεηαμχ ηνπο, κηαο θαη ηα θεληξηθά ζεκεία ζε κηα πφιε πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ πξνζβαζηκφηεηα ζπλήζσο είλαη πνιχ αθξηβά θαη δελ έρνπλ πεξηζψξηα επέθηαζεο. Παξφια απηά δελ πξέπεη λα παξαγθσλίδεηαη ε πξνζβαζηκφηεηα γηα ηελ επίηεπμε ηεο επεθηαζηκφηεηαο ( WHO 1969) Απηφ πνπ γίλεηαη ζπλήζσο είλαη ε επηινγή ελφο ζρεηηθά θαιά αλαπηπγκέλνπ πξναζηίνπ, θαη ε αλέγεξζε ηνπ λνζνθνκείνπ ζην θέληξν απηνχ. Άιιεο θνξέο φηαλ είλαη γλσζηφ φηη ε πφιε αλαπηχζζεηαη πξνο κηα ζπγθεθξηκέλε θαηεχζπλζε, επηιέγεηαη κεγάιν νηθφπεδν πξνο ηε θαηεχζπλζε απηή θαη θνληά ζηελ πεξηθέξεηα ηεο παξνχζαο πφιεο ψζηε λα ελζσκαησζεί αξγφηεξα κέζα ζηε πφιε. Ζ ζηελή ζπλεξγαζία κε ηηο ηνπηθέο πνιενδνκηθέο αξρέο είλαη πξνθαλψο απαξαίηεηε γηα ηελ επηινγή ηνπ νηθνπέδνπ. ε θάζε πεξίπησζε γηα ηελ επίηεπμε ηεο κεγαιχηεξεο δπλαηήο πξνζβαζηκφηεηαο ν ρψξνο αλεγέξζεσο ηνπ Ννζνθνκείνπ ζεσξείηαη ζθφπηκν λα βξίζθεηαη θνληά ζε ζπγθνηλσληαθή γξακκή πξνο εμππεξέηεζε ηνπ θνηλνχ πνπ πξνζέξρεηαη ζην λνζνθνκείν είηε γηα εμέηαζε θαη λνζειεία είηε γηα επίζθεςε. Δπηπιένλ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα ππάξρεη θαιφ νδηθφ δίθηπν πνπ λα νδεγεί ζην ρψξν 26
έηζη ψζηε λα πξαγκαηνπνηνχληαη νη δηαθνκηδέο απξφζθνπηα θαη ρσξίο θαζπζηεξήζεηο (νη νπνίεο κπνξεί λα έρνπλ δπζκελή εμέιημε ζηελ πγεία ελφο βαξέσο πεξηζηαηηθνχ). ζη)οξζή ρσξνηαμηθή θαηαλνκή πεξηνρήο Ζ ηνπνζεζία ηνπ νηθνπέδνπ πξέπεη λα έρεη ηέηνηεο απνζηάζεηο απφ ηα πεξίρσξα έηζη ψζηε απφ ηε κηα λα εμαζθαιίδεη ζην λνζνθνκείν ηελ απαξαίηεηε επηθνηλσλία κε ηνπο πξνκεζεπηέο ηνπ, αιιά θαη απφ ηελ άιιε ηελ απαξαίηεηε εζπρία θαη πγηεηλή ηνπ πεξηβάιινληνο γηα ηνπο αζζελείο ηνπ. πλεπψο ε επηιεγείζα ηνπνζεζία δελ πξέπεη λα γεηηληάδεη κε εξγνζηάζηα, αεξνδξφκηα, κεγάινπο ζπγθνηλσληαθνχο θφκβνπο, κεηαιιεία θ.ι.π. έηζη ψζηε λα κελ επεξεάδεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπ λνζνθνκείνπ απφ ηελ πςειή ερνξχπαλζε θαη ηελ πξνθαινχκελε απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο κφιπλζε ηεο αηκφζθαηξαο. Απφ ηελ άιιε φκσο δελ πξέπεη λα είλαη απνθνκκέλν απφ ηελ θνηλφηεηα πνπ εμππεξεηεί. Ζ απφζηαζε απφ ηηο επηρεηξήζεηο κε ηηο νπνίεο έρεη θαζεκεξηλή ιεηηνπξγηθή επαθή π.ρ. θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο, πγεηνλνκηθνχ ή άιινπ πιηθνχ, ηξνθνδνζίαο θ.ιπ. πξέπεη λα είλαη θαλνληθή ψζηε λα επηηπγράλνληαη νθέιε φπσο ε εμνηθνλφκεζε θφζηνπο θαη ε θαιχηεξε δηαρείξηζε απνζεκάησλ κέζσ δπλαηφηεηαο ηαθηηθψλ παξαδφζεσλ θ.ά. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη νη απνζηάζεηο πνπ πξέπεη λα ηεξνχληαη γηα ηηο θιηληθέο ζε νηθφπεδα εληφο ζρεδίνπ πφιεσλ ζχκθσλα κε ην ΠΓ. 517/1991. ΔΗΓΟ ΥΡΖΖ ΣΟΤ ΔΝ ΔΠΑΦΖ ΓΔΗΣΝΗΑΖ ΑΜΔΟΤ ΚΑΗ ΔΤΡΤΣΔΡΟΤ (ΟΜΟΡΟ ΔΠΗΣΡΔΠΟΜΔΝΖ ΠΑΡΑΣΖΡΖΔΗ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΥΧΡΟΤ ΟΗΚΟΠΔΓΟ) ΑΠΟΣΑΖ Δ Μ 1 ΝΔΚΡΟΣΑΦΔΗΟ ΟΥΗ >250 Γελ είλαη επηζπκεηή νχηε θαη ε νπηηθή επαθή 2 ΓΡΑΦ.ΣΔΛΔΣΧΝ- ΦΔΡΔΣΡΟΠΟΗΔΗΑ ΟΥΗ >100 Απφ ην πιεζηέζηεξν άθξν ηνπ θηηξίνπ 3 ΟΥΛΟΤΑ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΑ ΟΥΗ >250 ΌΣΑΝ ΤΠΑΡΥΔΗ ΟΠΣΗΚΖ ΔΠΑΦΖ ΟΗ ΑΠΟΣΑΔΗ ΓΗΠΛΑΗΑΕΟΝΣΑΗ 4 ΟΥΛΟΤΑ ΟΥΗ >150 αλαθέξεηαη ζε ζθαγεία, ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ αθάιππηνπο αγσγνχο ιπκάησλ θ.ιπ. 5 ΑΔΡΟΓΡΟΜΗΟ ΟΥΗ >1000 27
(ΑΔΡΟΓΗΑΓΡΟΜΟ) 6 ΗΓΖΡΟΓΡΟΜ.ΓΡΑΜΜΔ ΟΥΗ >100 7 ΔΛΟ- ΒΗΟΣΟΠΟ ΟΥΗ >500 8 ΛΑΣΟΜΔΗΑ ΟΥΗ >500 9 ΔΓΚΑΣΑΣΑΔΗ ΒΗΟΛΟΓ. ΚΑΘΑΡΗΜΟΤ ΠΟΛΔΧΝ ΟΥΗ >500 Δπίζεο ε επηιεγείζα έθηαζε είλαη αλάγθε λα πιεξνί θαη άιιεο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο φπσο είλαη ε ζέα, ε χπαξμε θαζαξνχ αέξνο, ε επάξθεηα θπζηθνχ θσηηζκνχ θαη ε χπαξμε θαιψλ θιηκαηνινγηθψλ ζπλζεθψλ πεξηνρήο. Σέινο λα έρεη φιεο ηηο απαξαίηεηεο εγθξίζεηο θαη βεβαηψζεηο πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο γηα ηε θαηαιιειφηεηα ηνπ νηθνπέδνπ (π.ρ. άξζξν 9 παξ.1.1 εδ. ε Π.Γ.517/1991) φπσο είλαη ε έγθξηζε απφ ηελ αξραηνινγηθή ππεξεζία, έγθξηζε θπθινθνξηαθήο ζχλδεζεο εθφζνλ απαηηείηαη απφ ηελ αξκφδηα Τπεξεζία ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ, βεβαίσζε Γαζηθήο Τπεξεζίαο γηα ηελ δνκεζηκφηεηα ηνπ Οηθνπέδνπ, βεβαίσζε Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο γηα ηελ απφζηαζε απφ ηνλ αεξνδηάδξνκν, θαζνξηζκφο γξακκήο Αηγηαινχ γηα νηθφπεδα παξαζαιάζζηα θαη φπσο αλαθέξζεθε βεβαίσζε ησλ αξκφδησλ ππεξεζηψλ γηα ηελ δπλαηφηεηα ειεθηξνδφηεζεο, πδξνδφηεζεο, απνρέηεπζεο θαη βεβαίσζε απφ ην Γήκν γηα ηε δπλαηφηεηα απνθνκηδήο ησλ απνξξηκκάησλ. 3.3 εκαζία ηεο θαηάιιειεο ρσξνηαμηθήο επηινγήο Ζ ηνπνζεζία πνπ ζα επηιεγεί γηα ηελ αλέγεξζε ελφο λνζνθνκείνπ ζα επεξεάζεη ηελ αζθάιεηα ηνπ θηηξίνπ (ζηεξεφηεηα ηνπ εδάθνπο), ηε καθξνδσία ηνπ ( επηζπκεηφ κέγεζνο γηα ελδερφκελε κειινληηθή αλάπηπμε), ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζεξαπείαο (θαιέο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο), ηελ ηθαλνπνίεζε αηφκσλ πνπ εμππεξεηνχληαη απφ απηφ (θαιφ ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν, κεησκέλε ερνξχπαλζε) ηελ νηθνλνκηθφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ (φρη δαπαλεξή κεηαθνξά δηθηχσλ) κέρξη θαη ηελ αλαγθαηφηεηα χπαξμήο ηνπ κέζσ ηεο ηθαλνπνίεζεο ή κε ησλ πξαγκαηηθψλ πγεηνλνκηθψλ αλαγθψλ ηνπ πιεζπζκνχ (νξζή ρσξνηαμηθή θαηαλνκή κε βάζε αλάγθεο πιεζπζκνχ). 28
Παξά ηε ζπνπδαηφηεηα θαη ηε ζεκαζία πνπ παξνπζηάδεη ην ζέκα ηεο θαηαιιειφηεηαο ηεο ζέζεο ηνπ νηθνπέδνπ θαη ηεο θαηαιιειφηεηαο ηνπ νηθνπέδνπ ζην νπνίν ζα αλεγεξζεί έλα λνζνθνκείν, εληνχηνηο δελ έρεη αληηκεησπηζζεί κε ππεπζπλφηεηα. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηφζν ε ηνπνζεζία φζν θαη ν ηξφπνο αλέγεξζεο ησλ λνζνθνκείσλ λα επηιέγνληαη κε ηξφπν απζαίξεην κε ζηεξηδφκελν ζε θάπνηα αληηθεηκεληθά θξηηήξηα, αιιά ζε φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο επθαηξηαθνχ ραξαθηήξα φπσο ζηελ εθηέιεζε θάπνηαο δηαζήθεο, ή ζηελ πινπνίεζε ηεο επηζπκίαο ηνπ δσξεηή λα αλεγείξεη λνζνθνκείν ζηελ γελέηεηξά ηνπ.(βφγθαο Ν., 1974..) Σν θαηλφκελν απηφ βέβαηα δελ απνηειεί απνθιεηζηηθφηεηα ηεο ρψξαο καο. Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη επηζεκάλζεηο ηνπ Mckeown (1966) φηη «ηα λνζνθνκεία θηίδνληαη κε ηνλ πην επεηζνδηαθφ θαη πνιιέο θνξέο αλεχζπλν ηξφπν : κε ηελ πξνζθνξά θάπνηαο δηαζήθεο, κε ηε ζπγθαηάζεζε θάπνηνπ δσξεηή, κε βάζε ηα ζρέδηα νκάδσλ λέσλ γηαηξψλ γηα λα απμήζνπλ ηηο πξννπηηθέο ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπο ή απφ ηελ επηζπκία θάπνηαο θνηλφηεηαο λα έρεη ην «δηθφ ηεο» Ννζνθνκείν. Ζ ηαθηηθή απηή θαζφξηζε ηε ζέζε, ην κέγεζνο θαη ην ραξαθηήξα πνιιψλ Ννζνθνκείσλ, ιακβάλνληαο ππφςε ειάρηζηα ηηο αλάγθεο αζζελψλ, θαζψο θαη ην γεγνλφο φηη κε ηνλ ηξφπν απηφ ν ραξαθηήξαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ ηνπο ζα παξέκελε ζηαζεξφο ηνπιάρηζηνλ γηα έλα αηψλα. Σα απνηειέζκαηα απηήο ηεο απξνγξακκάηηζηεο αλάπηπμεο είλαη θαηαζηξνθηθά» (ηγάιαο 1993) 29
ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙV :Βαζηθνί Κηηξηαθνί Σύπνη Ννζνθνκείσλ 4.1 Δηζαγσγή Αθνχ πξνζδηνξηζηεί ην νηθφπεδν ζχκθσλα κε ηηο πγεηνλνκηθέο θαη ινηπέο αλάγθεο πνπ αλαθέξζεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, ην επφκελν ζηάδην είλαη ε ζχιιεςε ηεο κνξθήο θαη ηνπ ζρήκαηνο πνπ ζα έρεη ην λνζνθνκείν. Χο ζρήκα κπνξεί λα ζεσξεζεί ην πεξίβιεκα ησλ εηδηθψλ νκάδσλ ιεηηνπξγίαο θαη ησλ εζσηεξηθψλ δξάζεσλ ηνπ λνζνθνκείνπ θαη θαζνξίδεηαη αλάινγα κε ηελ θπθινθνξηαθή ινγηθή, ηε ζπλνιηθή αλάγθε γηα επεθηαηφηεηα ησλ ρψξσλ, ηελ νηθνλνκηθφηεηα ηνπ ζπλνιηθνχ νξγαληζκνχ θαζψο θαη ηηο πεξηβαιινληηθέο θαη ρσξνηαμηθέο ζπλζήθεο. Κάζε ζρήκα κπνξεί λα έρεη δηαθνξεηηθέο επηπηψζεηο ζηε ιεηηνπξγία ηνπ λνζνθνκείνπ θαη ηηο αλάγθεο ηνπ. Σν ζίγνπξν είλαη πσο δελ ππάξρεη κία άξηζηε ιχζε αιιά θάζε θνξά ππάξρεη ηδαληθή ιχζε αλάινγα ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνπ ηίζεληαη θαη ηηο αλάγθεο πνπ πξνβάιινληαη. ην θεθάιαην απηφ ζπλεπψο ζα γίλεη κηα πξνζπάζεηα παξνπζίαζεο ησλ βαζηθψλ θηηξηαθψλ ηχπσλ ηνπ λνζνθνκείνπ κε ζθνπφ ην θαζνξηζκφ ησλ βαζηθψλ πιενλεθηεκάησλ θαη κεηνλεθηεκάησλ πνπ επηηξέπεη θάζε ηχπνο θαη ζπλεπαγφκελα ηελ αλάδεημε ηνπ ηξφπνπ ζπκβνιήο ηνπ ζηηο αλάγθεο ηνπ λνζνθνκείνπ 4.2 Ννζνθνκείν κνξθήο πεξηπηέξσλ Ζ κνξθή απηή απνηειεί ηελ πξψηε θαη ίζσο πην δηαδεδνκέλε κνξθή λνζνθνκείνπ ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο ηεο δηάδνζήο ηνπ ήηαλ ε, ζχκθσλα κε ηηο αληηιήςεηο ηεο επνρήο, ηθαλνπνηεηηθή αληηκεηψπηζε ησλ κνιχλζεσλ ιφγσ ησλ ηθαλνπνηεηηθψλ ζπλζεθψλ θσηηζκνχ θαη αεξηζκνχ πνπ επηηπγράλνληαη. Αλαιπηηθφηεξα, ν ηχπνο απηφο ζπλίζηαηαη απφ δηάθνξα ρακειά θηίξηα, ηα νπνία απέρνπλ αξθεηά κεηαμχ ηνπο θαη ζπλδένληαη κε έλα θεληξηθφ δηάδξνκν. Οη δηάθνξνη εηδηθνί ρψξνη ζεξαπείαο θαη δηαγλψζεσο ζπγθεληξψλνληαη ζε έλα δχν απφ απηά ηα θηίξηα ελψ ζηα ππφινηπα ζηεγάδνληαη νη λνζειεπηηθέο κνλάδεο. Σν βαζηθφ πιενλέθηεκα ησλ πεξηπηέξσλ είλαη φηη δεκηνπξγνχλ έλα ηδηαίηεξα επράξηζην πεξηβάιινλ γηα ηνπο αζζελείο θαη ην πξνζσπηθφ, επηηπγράλνληαο ζπγρξφλσο 30
γηα ηνπο ίδηνπο κηα πην ήπηα έληαμε ζην επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπο. Δπηπιένλ φπσο αλαθέξζεθε νη ζπλζήθεο θσηηζκνχ αεξηζκνχ ησλ πεξηζζφηεξσλ ρψξσλ γίλνληαη κε θπζηθφ ηξφπν, ζπληειψληαο ζηελ νηθνλνκηθή ζρεηηθά θαηαζθεπή, ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζε ησλ θηηξίσλ (ζπγθξηηηθά κε ηα πιήξσο απηνκαηνπνηεκέλα λνζνθνκεία). Σέινο έρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο επεθηάζεσλ θαη ηξνπνπνηήζεσλ, εμαηηίαο ηνπ κεγάινπ νηθνπέδνπ πνπ δεζκεχνπλ θαη ηεο ζρεηηθήο απηνλνκίαο ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ ηνπο. Ζ δέζκεπζε φκσο ηνπ κεγάινπ νηθνπέδνπ πνπ απαηηνχλ θαη ε ζρεηηθή απηνλνκία ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ απνηεινχλ ην βαζηθφ κεηνλέθηεκα απηνχ ηνπ ηχπνπ, κηαο θαη ν ηχπνο απηφο δελ ελδείθλπηαη ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ππάξρεη ζηελφηεηα ρψξνπ, ελψ ζπληειεί ζηε κεησκέλε επαθή κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ. Σν γεγνλφο απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κεγάιεο ζπλήζσο απνζηάζεηο πνπ έρεη λα δηαλχζεη ην πξνζσπηθφ, δεκηνπξγεί αξθεηέο θνξέο πξφβιεκα ζηε δηαδηθαζία ζεξαπείαο. (Κάζηξν 1975). Ζ κνξθή απηή άξρηζε λα θαηαξγείηαη,κε ηελ επηθξάηεζε ησλ λενηέξσλ αληηιήςεσλ πεξί αζεςίαο θαη κε ηελ εμέιημε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ζεκαζίαο ησλ δηαγλσζηηθψλ θαη ζεξαπεπηηθψλ ηκεκάησλ, ηα νπνία πξέπεη πηα λα ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηηο λνζειεπηηθέο κνλάδεο.( Φιψξνο 1976). Παξφια απηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ιφγσ ηεο απμαλφκελεο ζεκαζία πνπ δίλεηαη ζηελ ςπρνινγία ηνπ αζζελή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λνζειείαο ηνπ, ν ελ ιφγσ ηχπνο μαλαβξίζθεηαη ζην πξνζθήλην, ιφγσ ησλ θπζηθψλ ζπλζεθψλ αεξηζκνχ θαη θσηηζκνχ, θαη ηεο ακεζφηεξεο επαθήο κε ην πεξηβάιινλ πνπ εμαζθαιίδεη. ρήκα 4.1: Σππηθή Γηάηαμε λνζνθνκείνπ ζε πεξίπηεξα Πεγή Κάζηξν Δ. 1975 31
Παξαιιαγή απηνχ ηνπ ηχπνπ, ζηελ νπνία γίλεηαη πξνζπάζεηα λα ζπληνκεπηνχλ νη απνζηάζεηο κεηαμχ λνζειεπηηθψλ κνλάδσλ θαη ρψξσλ ζεξαπείαο, είλαη ε ηνπνζέηεζε ησλ δηαθφξσλ πεξηπηέξσλ (πνπ πεξηιακβάλνπλ ηηο λνζειεπηηθέο κνλάδεο) πάλσ ζε κηα εληαία πιαηθφξκα φπνπ ππάξρνπλ φινη νη ρψξνη δηαγλψζεσο θαη ζεξαπείαο. (ηχπνο ςαξνθφθαιν) ηελ παξαιιαγή απηή φκσο, θαηαξγείηαη σο έλα βαζκφ ε επειημία θαη ε δπλαηφηεηα επεθηάζεσλ πνπ είρε ν αξρηθφο ηχπνο, ελψ ε πιαηθφξκα, εάλ δελ έρεη ηα θαηάιιεια αίζξηα, πξέπεη λα θιηκαηίδεηαη. Όηαλ ην κέγεζνο απηψλ ησλ λνζνθνκείσλ απμεζεί πάλσ απφ 200 θιίλεο ηφηε ε ιεηηνπξγία ηνπο είλαη ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθή. 4.3 Ννζνθνκείν Πύξγνο Ο δεχηεξνο βαζηθφο ηχπνο είλαη ην λνζνθνκείν- πχξγνο. ρήκα 4.2: Σππηθή Γηάηαμε λνζνθνκείνπ πχξγνπ Πεγή Κάζηξν Δ. 1975 Ο πχξγνο πξφθεηηαη γηα πνιπψξνθν θηίξην, ην νπνίν κπνξεί λα ιάβεη δηάθνξεο κνξθέο (νξζνγσληθή, πνιπγσληθή ή θαη πηεξχγσλ) θαη ζπγθξφηεζε κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε: ζπγθξνηήζεηο. Όζνλ αθνξά ηε α) Ννζνθνκείν πύξγνο όπνπ θάζε ηκήκα βξίζθεηαη ζε ηδηαίηεξν όξνθν Ο ελ ιφγσ θηηξηαθφο ηχπνο θαζηεξψζεθε ην 1920, κεηά ηελ εγθαηάιεηςε ηεο κνξθήο ησλ αλεμαξηήησλ πεξηπηέξσλ, ν νπνίνο ήηαλ θπξίαξρνο σο ηφηε. Οη βαζηθνί ιφγνη πνπ θαζηεξψζεθε ήηαλ ε επίηεπμε κεγαιχηεξνπ ζπληειεζηή δφκεζεο θαη επεηδή ζεσξνχζαλ φηη επηηπγράλεηαη πιεξέζηεξα ε νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ κέζσ ηεο ρξήζεο θαηαθφξπθσλ αμφλσλ θαη ηθαλνπνηεηηθφηεξε θπθινθνξηαθή ζχλδεζε ησλ δηαθφξσλ ηκεκάησλ κέζσ ηεο ρξήζεο ησλ αλειθπζηήξσλ (Φιψξνο 1976). ηελ θαζηέξσζή ηνπ ζπλέηεηλαλ κνξθνινγηθνί ιφγνη, θαζψο θαη ε ηπθιή πίζηε ζηελ ηερλνινγία, ε νπνία πξνζέθεξε ηελ επνρή εθείλε ηνπο αλειθπζηήξεο. 32