Ομιλία Υπουργού Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη 13 ο Economist Cyprus Summit 2 Νοεμβρίου 2017, Λευκωσία Είναι εξαιρετική χαρά και τιμή να συμμετέχω και φέτος σε αυτό το σημαντικό, ετήσιο συνέδριο του Economist. Πρόκειται πράγματι για μια πολύ καλή ευκαιρία για την διεξαγωγή ενός ανοικτού, γόνιμου διαλόγου για τα επόμενα βήματα της Κύπρου και ασφαλώς της Ευρώπης. Αναφερόμενος στην κυπριακή οικονομία, θα ήθελα να εκφράσω την άποψη ότι το ποτήρι είναι ήδη παραπάνω από μισογεμάτο. Και αυτό ισοδυναμεί με πρόοδο και μάλιστα σημαντική, λαμβάνοντας υπόψη ότι πριν από πέντε χρόνια το ποτήρι ήταν εντελώς άδειο. Είχαμε φτάσει στον πάτο, τόσο ταμειακά, όσο κυρίως σε όρους αξιοπιστίας, οικονομικής εμπιστοσύνης και προοπτικής. Ταυτόχρονα όμως, ισοδυναμεί αυτή η διαπίστωση και με επιβεβαίωση της ανάγκης να συνεχίσουμε την προσπάθεια για να καλύψουμε πλήρως το χαμένο έδαφος. Πρέπει δηλαδή να αξιολογήσουμε το που ήμασταν πριν πέντε χρόνια, που στεκόμαστε σήμερα και που θέλουμε να οδηγήσουμε την χώρα μας αύριο. Το 2012, θέλω να σας θυμίσω, η οικονομία μας ήταν ήδη σε μια βαθιά ύφεση που ξεπερνούσε το 3%. Κατ ακρίβεια, από το 2009 μέχρι το 2014 χάσαμε σχεδόν το 11% του ακαθάριστου εθνικού μας προϊόντος. Και θεωρώ ότι απευθύνομαι σε ένα ακροατήριο που αντιλαμβάνεται ότι οι αριθμοί έχουν απόλυτη σχέση και αποτυπώνουν με ακρίβεια την κατάσταση της πραγματικής οικονομίας. Επειδή οικονομία σε ύφεση σημαίνει πως το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώνεται, πως ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων επίσης μειώνεται, πως οι επενδύσεις σταματούν, πως θέσεις εργασίας χάνονται. Αυτή ακριβώς ήταν η κατάσταση στην οποία είχε οδηγηθεί η κυπριακή οικονομία, η οποία επιβαρύνθηκε ακόμη περισσότερο λόγω και της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος. 1
Σήμερα έχουμε μια οικονομία που διανύει την τρίτη συνεχόμενη χρονιά ανάπτυξης. Το πιο σημαντικό είναι ότι έχουν δημιουργηθεί και πάλι συνθήκες οικονομικής σταθερότητας και εμπιστοσύνης, που αποτελούν τα πιο βασικά συστατικά για την ανάπτυξη. Είχαμε λοιπών ρυθμό ανάπτυξης 2% το 2015, 3% το 2016 και αναμένουμε πάνω από 3.5% του ΑΕΠ για το 2017. Και όπως ακριβώς είχαν σημασία οι αριθμοί όταν αυτοί διολίσθαιναν, την ίδια σημασία έχουν και τώρα που βελτιώνονται. Γιατί ανάπτυξη σημαίνει ότι θέσεις εργασίας δημιουργούνται ξανά και η ανεργία μειώνεται. Ανάπτυξη σημαίνει ότι η οικονομία κινείται, ότι η επενδυτική δραστηριότητα επανεκκινά, ότι η ιδιωτική κατανάλωση αυξάνεται. Φίλες και φίλοι, Αυτή η ανάκαμψη είναι το αποτέλεσμα της σκληρής δουλειάς των συμπολιτών μας και των παραγωγικών δυνάμεων της οικονομίας μας. Ρόλος του κράτους είναι να προωθεί πολιτικές που όχι μόνο δεν θα επιβαρύνουν αυτές τις παραγωγικές δυνάμεις αλλά αντιθέτως θα τις στηρίζουν και θα τις ενδυναμώνουν. Είναι για παράδειγμα εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι από το 2014 λειτουργούμε με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Κατ ακρίβεια τα τελευταία χρόνια καταγράφουμε δημοσιονομικό πλεόνασμα που συμβάλλει στην αισθητή πλέον μείωση του δημοσίου χρέους, που θα περιοριστεί φέτος κάτω από το όριο του 100%. Για να πετύχουμε τον ισοσκελισμό εσόδων και δαπανών και μάλιστα με τον πρώτο-πρώτο προϋπολογισμό που ως κυβέρνηση έχουμε καταθέσει, έπρεπε βέβαια να μειώσουμε τις δημόσιες δαπάνες δραστικά, πέραν του 10%, και αυτό, πρέπει να σας πω, δεν ήταν καθόλου εύκολο. Αλλά το κάναμε μόνο μια φορά. Δεν χρειάστηκε να επανέλθουμε με νέους φόρους και με νέες περικοπές που θα υπονόμευαν ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη. Αντιθέτως, δημιουργήσαμε τα περιθώρια που μας επέτρεψαν να προωθήσουμε πέραν των 15 μέτρων πολιτικής για μείωση ή κατάργηση φορολογιών και για εισαγωγή στοχευμένων φορολογικών κινήτρων, όπως για παράδειγμα για τις επενδύσεις νέου κεφαλαίου και για τις καινοτόμες επιχειρήσεις. Με αυτό ακριβώς τον τρόπο δημιουργήσαμε ένα σταθερό και ευνοϊκό οικονομικό περιβάλλον που στηρίζει την ανάκαμψη και την ανάπτυξη. 2
Και θα ήθελα ακριβώς να υπογραμμίσω το γεγονός ότι το σημερινό οικονομικό μας μοντέλο είναι απαλλαγμένο από τις δύο βασικότερες στρεβλώσεις της προηγούμενης περιόδου: δηλαδή τον υπερβολικό τραπεζικό δανεισμό, και αλόγιστα ψηλές και ελλειμματικές δημόσιες δαπάνες, που θα μπορούσαν πράγματι να στηρίξουν την οικονομική δραστηριότητα αλλά με τρόπο πρόσκαιρο, προσωρινό και καθόλου βιώσιμο. Βεβαίως και έχει αποκατασταθεί σε ένα μεγάλο βαθμό η δυνατότητα των τραπεζών να διοχετεύουν δανεισμό στον οικονομία. Βεβαίως και είναι πλέον το κράτος σε θέση να βάζει μπρος νέες πολιτικές και νέα έργα. Η ανάπτυξη όμως είναι βασικά το αποτέλεσμα των καλών επιδόσεων του συνόλου των παραγωγικών μας τομέων. Είναι αποτέλεσμα μικρότερων και μεγαλύτερων επενδύσεων, ντόπιων και ξένων, που έχουν ήδη ξεκινήσει να πραγματοποιούνται σε μια σειρά από τομείς. Κοιτάζοντας προς το αύριο της κυπριακής οικονομίας, θα καθόριζα ως στόχο το ανέβασμα του πήχη της ανάπτυξης, της ευημερίας και της προοπτικής, πολύ πιο ψηλά. Πρώτα απ όλα, για να εξαλείψουμε και τα τελευταία κατάλοιπα της κρίσης την οποία βιώσαμε. Και είμαι πεπεισμένος ότι στα επόμενα λίγα χρόνια μπορούμε να δούμε την ανεργία να μειώνεται ακόμη πιο κάτω, κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Και ότι μπορούμε ταυτόχρονα να πετύχουμε και την οριστική λύση του προβλήματος των μηεξυπηρετούμενων δανείων, αξιοποιώντας τα ευνοϊκότερα οικονομικά δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί αλλά και όλα τα εργαλεία που ενδεχομένων χρειαστούν. Πρέπει όμως να έχουμε την φιλοδοξία και να καθορίσουμε ως στόχο την βιώσιμη, διατηρήσιμη ανάπτυξη σε ένα μακροπρόθεσμο ορίζοντα για να ανεβάσουμε το βιοτικό μας επίπεδο ακόμη πιο ψηλά, προς όφελος το συνόλου των συμπολιτών μας. Και αυτό με τη σειρά του επιβάλλει την συνέχιση της προσπάθειας σε όλα τα επίπεδα. Επιβάλλει συνέχιση της συνετής διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών, επιβάλλει συγκράτηση των προσλήψεων και των αυξήσεων στον δημόσιο τομέα, επιβάλλει λήψη αποφάσεων με τρόπο υπεύθυνο και στη βάση πάντοτε της κοινής λογικής. Επιβάλλει συνέχιση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας επειδή, προφανώς, υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν προκειμένου να απελευθερωθούν ακόμη περισσότερο οι παραγωγικές δυνάμεις της οικονομίας μας. 3
Και πρέπει, κυρίες και κύριοι, να έχουμε υπόψη ότι δρούμε σε ένα εξόχως ανταγωνιστικό διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Και αυτό καθιστά εξαιρετικά σημαντική και καθοριστική στην επίτευξη των στόχων μας, την μελλοντική κατεύθυνση της Ενωμένης Ευρώπης στην οποία ανήκουμε. Χωρίς κανένα δισταγμό πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι μέσα από την συνεργασία και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η Ευρώπη έχει πετύχει άλματα τον τελευταίο μισό αιώνα και έχει καταστεί μια οικονομική υπερδύναμη. Θεωρώ ακόμη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εξέλθει από την κρίση με σαφώς ενισχυμένα τα οικονομικά της θεμέλια. Παρ όλα αυτά, οφείλω για άλλη μια φορά να εκφράσω την ανησυχία και τον προβληματισμό μου για μια τάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση που τείνει να επιβαρύνει τις οικονομίες μας με υπερβολικές ρυθμίσεις, αχρείαστη κεντρικοποίηση και γραφειοκρατία, διαβρώνοντας έτσι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των ευρωπαϊκών οικονομιών. Προκύπτουν μάλιστα και ζητήματα δημοκρατικής νομιμοποίησης τα οποία οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε πριν επιχειρήσουμε τα όποια άλλα βήματα στην κατεύθυνση της περαιτέρω εμβάθυνσης. Εάν για παράδειγμα θα πραγματοποιήσουμε ποτέ το βήμα της καθιέρωσης Ευρωπαίου Υπουργού Οικονομικών θα πρέπει προηγουμένως να γνωρίζουμε με ποια δημοκρατική διαδικασία θα επιλέγεται, πως οι αποφάσεις του θα ελέγχονται, ποιού το δημόσιο χρήμα θα διαχειρίζεται, στο όνομα ποιών θα λαμβάνει αποφάσεις και για ποιο λόγο επιβάλλεται η μεταφορά τέτοιων αποφάσεων από τα κράτη μέλη στο κέντρο. Στο ίδιο πλαίσιο θα έλεγα ότι το Eurogroup, πρέπει να παραμείνει ένα εξόχως πολιτικό σώμα, τόσο σε σχέση με τη σύνθεση και την ηγεσία του, όσο και σε σχέση με τις αποφάσεις και τις πρωτοβουλίες του. Οι αποφάσεις πολιτικής σε όλα τα επίπεδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να λαμβάνονται μέσα από μια ανοικτή, διαφανή πολιτική διαδικασία. Νοοτροπίες του τύπου, εμείς έχουμε προαποφασίσει και θα προχωρήσουμε και όποιος θέλει ας ακολουθήσει, απλώς διευρύνουν το χάσμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τους πολίτες. Ολοκληρώνοντας θεωρώ ότι τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στο εθνικό επίπεδο πρέπει να επικεντρώσουμε τις δράσεις και τις παρεμβάσεις μας στα βασικά συστατικά κάθε διακυβέρνησης. Δηλαδή στη δημιουργία συνθηκών ασφάλειας, σταθερότητας, εμπιστοσύνης και προοπτικής. 4
Συνθηκών που να στηρίζουν την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία, τις επενδύσεις και την κοινωνική συνοχή. Που να δημιουργούν κίνητρα και να επιβραβεύουν την εργατικότητα και την προσπάθεια. Γιατί μόνο έτσι θα επιτρέψουμε θα δημιουργήσουμε ευημερία και προοπτική για τους συμπολίτες μας και για τις επόμενες γενεές. 5