Τεχνολογική Πλατφόρμα Βιοκαυσίμων Περιφερειακού Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας. Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας

Τεχνολογική Πλατφόρμα Βιοκαυσίμων Περιφερειακού Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Οκτώβριος 2008

Πρόλογος Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τα βιοκαύσιμα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της συζήτησης που αφορά στο μέλλον της ενέργειας, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η κλιματική αλλαγή, η αυξανόμενη εξάρτηση από το πετρέλαιο και άλλα ορυκτά καύσιμα, η αύξηση των εισαγωγών και η ανοδική πορεία του κόστους της ενέργειας καθιστούν ευάλωτες τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. Στο σύνθετο, λοιπόν, σκηνικό της ενεργειακής πολιτικής, ο κλάδος των βιοκαυσίμων μπορεί να δώσει λύσεις. Τα οφέλη είναι πολλά: α) Σημαντικό συναλλαγματικό όφελος, λόγω μείωσης των εισαγωγών πετρελαίου. β) Όφελος από μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που μεταφράζεται και σε οικονομική ωφέλεια, λόγω των δεσμεύσεων της χώρας από το Πρωτόκολλο του Κυότο. γ) Οφέλη από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. δ) Οφέλη για την ελληνική αγροτική οικονομία, μέσω της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών, με αποτέλεσμα όχι μόνο την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος, αλλά και τη συγκράτηση του πληθυσμού της υπαίθρου, την ενδυνάμωση της περιφερειακής ανάπτυξης και εν κατακλείδι την αύξηση του ΑΕΠ. ε) Σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, λόγω της μείωσης των εκπεμπόμενων από τα οχήματα αερίων ρύπων. Οι φιλόδοξοι στόχοι που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υιοθετούνται από την Ελλάδα που δίνει ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις, τις πολιτικές και τις δράσεις που απαιτούνται για την κατάκτησή τους. Η ικανοποίηση των εθνικών δεσμεύσεων για την προώθηση των βιοκαυσίμων βάσει της νέας Οδηγίας για τις ΑΠΕ, επιτάσσει αύξηση των ποσοστών των ανανεώσιμων πηγών στην τελική ενεργειακή κατανάλωση 20% μέσος Ευρωπαϊκός στόχος (για την Ελλάδα υπολογίστηκε σε 18%)- και προώθηση της χρήσης των βιοκαυσίμων επί της κατανάλωσης στον τομέα μεταφορών 10%, μέχρι το 2020. Προς αυτή την κατεύθυνση τροποποιήσαμε το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο και καταστήσαμε το 2008 μεταβατικό έτος, προκειμένου από το 2009 να ισχύσει νέο, λαμβάνοντας υπόψη και τις προτεινόμενες αλλαγές της νέας Οδηγίας. Τον Απρίλιο 2008 συγκροτήσαμε Εθνική Επιτροπή με αντικείμενο την επεξεργασία και εισήγηση σχετικών προτάσεων για την προώθηση των βιοκαυσίμων στη χώρα, στην οποία συμμετέχει το σύνολο των συναρμόδιων δημοσίων φορέων και εκπρόσωποι της αγοράς. Καλωσορίζουμε κάθε προσπάθεια που γίνεται για τη στήριξη του κλάδου και δη τις προτάσεις που αναπτύσσονται από την Τεχνολογική Πλατφόρμα Βιοκαυσίμων για καινοτομική έρευνα και ανάπτυξη σε αυτό τον νέο ενεργειακό τομέα. Κωνσταντίνος Μουσουρούλης Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Ανάπτυξης 5

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Περιεχόμενα Κύρια Σημεία 7 Συνοπτικό Περιεχόμενο Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας (ΣΣΕ) 1. Εισαγωγή 8 10 11 2. Προτεραιότητες & Οδοχάρτες Ε&Α&Ε 27 3. Ενίσχυση Δυναμικού Έρευνας & Ανάπτυξης Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας (ΣΣΕΤ) 40 42 1. Εισαγωγή 43 2. Στρατηγική Ανάπτυξης Οδοχάρτη Ε&Τ 44 3. Μέτρα Εφαρμογής 46 4. Ευαισθητοποίηση Κοινού & Κοινωνική Αποδοχή Παραρτήματα 50 52 Παράρτημα 1. Κύρια Σώματα της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων 53 Παράρτημα 2. Συνοπτικός Οδοχάρτης 57 Παράρτημα 3. Ιδιότητες Βιοκαυσίμων και Παράμετροι Καύσης 60 Παράρτημα 4. Επεξηγήσεις Συντμήσεων 63 Παράρτημα 5. Βιβλιογραφικές Αναφορές & Πηγές Πληροφοριών 65

Κύρια Σημεία Το ΣΣΕ συντάχθηκε από τις Καθοδηγητικές Επιτροπές της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων με σκοπό τον καθορισμό των βασικών προτεραιοτήτων Έρευνας, Ανάπτυξης και Εφαρμογής Τεχνολογίας (Ε&Α&Ε) που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων διείσδυσης των βιοκαυσίμων στην ελληνική αγορά μέχρι το 2030 και μετά Το ΣΣΕ αντιπροσωπεύει τις συγκεντρωτικές εκτιμήσεις για την Ε&Α&Ε όλων των εμπλεκόμενων φορέων (επιχειρηματικών, ακαδημαϊκών, ερευνητικών) της Θεσσαλίας, αλλά και άλλων περιοχών της χώρας που δραστηριοποιούνται στην ανάδειξη των βιοκαυσίμων ως εναλλακτικού ενεργειακού φορέα Τρεις κύριοι άξονες τεχνολογικής ανάπτυξης καλύπτονται στο παρόν κείμενο: παραγωγή και διάθεση βιομάζας, διεργασίες μετατροπής βιομάζας σε βιοκαύσιμα και τελική χρήση και διάθεση των βιοκαυσίμων Η παραγωγή και διάθεση βιομάζας κρίνεται υψίστης σημασίας, δεδομένου ότι θα πρέπει να γίνει στροφή σε κατάλληλες πρώτες ύλες που δε θα ανταγωνίζονται εκείνες για την παραγωγή τροφίμων και για άλλες χρήσεις. Θα πρέπει να εξεταστούν όλες οι δυνατότητες παραγωγής βιομάζας πολλαπλών χρήσεων, με αύξηση των αποδόσεων χρήσης γης, για την εξασφάλιση επιπλέον προϊόντων εκτός καυσίμων/ενέργειας Οι επικρατέστερες τεχνολογίες μετατροπής βιομάζας είναι εκείνες που θα ανταποκριθούν με τον πιο κατάλληλο και αειφόρο τρόπο στους συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους (μείωση αερίων θερμοκηπίου, διασφάλιση της ενεργειακής οικονομίας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας) Ιδιαίτερα χρήσιμες θα αποβούν οι δράσεις ανάπτυξης επιδεικτικών μονάδων παραγωγής βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς στη Θεσσαλία Η ενιαία διαμόρφωση ενός κοινού και απολύτως συμβατού πλαισίου ανάπτυξης βιοκαυσίμων, συμβατικών καυσίμων και μηχανών είναι απαραίτητη για την ενίσχυση και καθιέρωση ενός αειφόρου και ενεργειακά αποδοτικού συστήματος οδικών μεταφορών Αναγκαία κρίνεται και η ανάλυση κύκλου ζωής και αειφορίας όλων των τύπων βιοκαυσίμων που παράγονται και πρόκειται να παραχθούν στη Θεσσαλία και στον ελληνικό χώρο γενικότερα Απαιτείται ένα ενιαίο, μακροπρόθεσμο και εναρμονισμένο νομοθετικό πλαίσιο ανάπτυξης των βιοκαυσίμων και των ενεργειακών καλλιεργειών που να διασφαλίζει, σε ικανό βάθος χρόνου, σταθερό και ευνοϊκό περιβάλλον για τα επενδυτικά εγχειρήματα στην αγορά βιοκαυσίμων Κοινά χρηματοδοτικά προγράμματα Ε&Α&Ε χρειάζεται να προωθηθούν από ιδιωτικά και δημόσια κονδύλια, καθώς και επιπλέον χρηματοδότηση σε μεγάλης κλίμακας και υψηλού ρίσκου εγκαταστάσεις επίδειξης Η δημόσια πληροφόρηση επιβάλλεται να ενισχυθεί και η κοινωνική αποδοχή θα πρέπει να επιτευχθεί μέσα από συντονισμένες προσπάθειες ανοιχτής επικοινωνίας των ωφελειών και των πιθανών προβλημάτων από την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων 7

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Το Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας (ΣΣΕ) που παρουσιάζεται στο κείμενο αυτό εστιάζεται στην επισήμανση των βασικών προτεραιοτήτων Έρευνας, Ανάπτυξης και Εφαρμογής Τεχνολογίας (Ε&Α&Ε), όπως αυτές προκύπτουν από την ορθολογιστική αποτίμηση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν τη διείσδυση των βιοκαυσίμων στην ελληνική αγορά. Το Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας ακολουθεί ένα επιπλέον κείμενο, το Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας (ΣΣΕΤ), το οποίο αποσκοπεί στην αποσαφήνιση των μη τεχνολογικών ζητημάτων που πρέπει να ληφθούν υπόψη, ώστε η αγορά των βιοκαυσίμων στην Ελλάδα να αναπτυχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Και τα δύο αυτά σχέδια συντάχθηκαν από τα μέλη των Καθοδηγητικών Επιτροπών της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων και συγκεντρώνουν τις απόψεις, επισημάνσεις, κατευθυντήριες γραμμές και προτάσεις Ε&Α&Ε όλων των εμπλεκόμενων φορέων που συμμετέχουν στις Καθοδηγητικές Επιτροπές. Δεδομένου ότι οι απαιτήσεις ενεργειακής κατανάλωσης στις οδικές μεταφορές αυξάνονται ραγδαία αυξάνοντας και την εξάρτηση των καυσίμων μεταφοράς από το πετρέλαιο, τα βιοκαύσιμα κρίνεται ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα σημαντικό μέρος της επίλυσης του προβλήματος της διασφάλισης της ενέργειας, καθώς και της κλιματικής αλλαγής, με επιπρόσθετα οφέλη για την αγροτική ανάπτυξη και την οικονομία της χώρας. Η συνεισφορά των βιοκαυσίμων στα παραπάνω προβλήματα θεωρείται βιώσιμη, μόνο αν διασφαλίζεται η αειφορία της αλυσίδας παραγωγής και διάθεσής τους, μέσα από ένα ισχυρό σύστημα εισαγωγής αυστηρά καθορισμένων κριτηρίων και παρακολούθησης της αειφορίας. Οι απαιτήσεις για την προώθηση των βιοκαυσίμων είναι ακόμη πολλές και ποικίλες. Σε αρχική φάση, απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός των στόχων και δράσεων για τη διείσδυση των βιοκαυσίμων στην ελληνική αγορά, σε στρατηγική ευθυγράμμιση με τους ευρωπαϊκούς στόχους και προσανατολισμούς της ενεργειακής πολιτικής για τα βιοκαύσιμα. Στη συνέχεια, είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός και η θέσπιση μιας μακροχρόνιας πολιτικής ενσωμάτωσης των βιοκαυσίμων στο εθνικό ενεργειακό ισοζύγιο και ανάπτυξης των ενεργειακών καλλιεργειών. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να διασφαλίζει σταθερό και ευνοϊκό περιβάλλον για τα επενδυτικά εγχειρήματα, την αντίστοιχη αγορά και τις εξαγωγές. Σήμερα, ενώ το εγκατεστημένο δυναμικό παραγωγής βιοντίζελ στη χώρας μας είναι αρκετά υψηλό, δεν έχουν καταστεί ακόμη σαφείς οι όροι με τους οποίους θα λειτουργήσει το σύστημα Συνοπτικό Περιεχόμενο εμπορίας και διάθεσης των βιοκαυσίμων. Εξαιτίας αυτού, το επιχειρηματικό περιβάλλον κρίνεται αυτή τη στιγμή χαμηλού ενδιαφέροντος τόσο για τους παραγωγούς πρώτων υλών (αγρότες), όσο και για τις βιομηχανίες παραγωγής βιοκαυσίμων. Η διευθέτηση των παραπάνω θεσμικών προβλημάτων αποτελεί προαπαιτούμενο για τη μελλοντική ανάπτυξη της αγοράς βιοκαυσίμων και την πραγματοποίηση επιστημονικής έρευνας, η οποία θα επιφέρει προστιθέμενη αξία στα εγχώρια βιοκαύσιμα και θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα του συνολικού κλάδου. Επίσης, σημαντικότατο ζήτημα για την ανάπτυξη του τομέα θεωρείται η αειφορία ολόκληρης της αλυσίδας παραγωγής. Είναι αναγκαίο να αποδειχτεί άμεσα και με επιστημονικά ηχηρό τρόπο το γεγονός ότι η παραγωγή βιοκαυσίμων μπορεί να συμπορευθεί με την παραγωγή επαρκών ποσοτήτων τροφίμων και άλλων απαραίτητων αγαθών με θετικές οικονομικές επιπτώσεις, με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο και με την κοινωνική συναίνεση. Επιπλέον, θα πρέπει να αποδειχτεί ότι οι αποδόσεις των βιοκαυσίμων με όρους οικονομικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς είναι σαφώς καλύτερες στο σύνολό τους από εκείνες των ορυκτών καυσίμων. Ωστόσο, η διαδικασία για την επίτευξη των στόχων αυτών απαιτεί άμεση δραστηριοποίηση και συγκροτημένες προσπάθειες. Μερικές από τις κρίσιμες προτεραιότητες Ε&Α&Ε ανά άξονα δραστηριοτήτων, που εντόπισαν οι Καθοδηγητικές Επιτροπές της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων, παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω. Πρώτες ύλες- Βιομάζα Ιδιαίτερα κρίσιμη θεωρείται για την Ελλάδα η διαθεσιμότητα εγχώριων πρώτων υλών, μη ανταγωνιστικών με τις πρώτες ύλες παραγωγής τροφίμων, σε συνάρτηση με τη διαθεσιμότητα και διαχείριση υδάτινων πόρων Είναι χρήσιμο να πραγματοποιηθούν αναλύσεις κόστους-προσόδου σε επίπεδο αγροκτήματος, για κάθε σενάριο χρήσεων γης, καθώς και μελέτη αποδόσεων των ενεργειακών καλλιεργειών σε αντιπροσωπευτικά εδάφη Θα πρέπει να καταγραφούν και να αποτιμηθούν όλα τα υπάρχοντα στοιχεία παραγωγής και ποιότητας πρώτης ύλης βιομάζας, για παραγωγή βιοκαυσίμων πρώτης και δεύτερης γενιάς Απαιτείται λεπτομερής μελέτη των χρήσεων γης και ποσοτική εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις χρήσεις αυτές (νιτρορύπανση, ερημοποίηση, χρήση/σπατάλη αρδευτικού νερού, κλπ). Επιπλέον, προτείνεται η κατασκευή χαρτών φυσικής και οικονομικής αξιολόγησης

όλων των Θεσσαλικών γαιών, για κάθε διαφορετική χρήση (συμβατική και ενεργειακή), και διαφορετικά επίπεδα εισροών Είναι σημαντικό να διερευνηθούν, επίσης, όλες οι δυνατότητες γενετικής βελτίωσης φυτών, για μεγιστοποίηση παραγωγής βιομάζας Τέλος, προτείνεται η δημιουργία εξειδικευμένου συστήματος (expert system), για βοήθεια στη λήψη αποφάσεων, λαμβάνοντας υπόψη τη φυσική αξιολόγηση των συστημάτων χρήσης γης, την οικονομική ανάλυση (συμπεριλαμβανομένων της διαχείρισης και των logistics) και τις περιβαλλοντικές συνθήκες Διεργασίες μετατροπής Να διερευνηθούν διεργασίες παραγωγής βιοκαυσίμων 2ης γενιάς που να δίνουν αυξημένες οικονομικές και περιβαλλοντικές αποδόσεις από μια ευρύτερη γκάμα πρώτων υλών (πχ. ενζυμική τεχνολογία παραγωγής βιοντίζελ, βελτίωση ανάκτησης και αξιοποίηση παραπροϊόντων, μικροβιακή παραγωγή συστήματος κυττταρινολυτικών, ημικυτταρινολυτικών και λιγνοκυτταρινολυτικών ενζύμων, τεχνολογίες παραγωγής μικροβιακών ελαίων από υποπροϊόντα της βιομηχανίας, παραγωγή βιοαιθανόλης από στελέχη σακχαρομυκήτων σε απόβλητα κλπ) Να πραγματοποιηθεί έρευνα για την ανάπτυξη καταλυτικών υλικών, για την εκλεκτική μετατροπή αερίου σύνθεσης σε αιθανόλη, καθώς και καταλυτικών συστημάτων και διεργασιών, για καταλυτική πυρόλυση βιομάζας, με σκοπό την παραγωγή βελτιωμένου βιοελαίου Να ερευνηθεί η ανάπτυξη συστημάτων διεργασιών μεγαλύτερης κλίμακας (scale-up) και η βελτιστοποίηση αυτών Να πραγματοποιηθεί ο σχεδιασμός και η βελτιστοποίηση ολοκληρωμένων συστημάτων θερμοκαταλυτικών και άλλων διεργασιών παραγωγής πολλαπλών προϊόντων, προς την κατεύθυνση ανάπτυξης βιοδιυλιστηρίων Να αξιολογηθούν νέες τεχνολογίες που να συμβάλλουν στην περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (ενεργειακή βελτιστοποίηση) Να αναπτυχθούν υποσχόμενες διεργασίες σε πιλοτική κλίμακα Να γίνουν μελέτες σύζευξης συμβατικών διυλιστηρίων/βιοδιυλιστηρίων και αναβάθμισης των βιομηχανικών υποδομών και του εξοπλισμού Διάθεση και χρήση βιοκαυσίμων Με τις μελλοντικές τεχνολογίες CI και SI να ερευνηθεί η επίδραση των ιδιοτήτων του καυσίμου στην απόδοση του κινητήρα/οχήματος, τόσο για τις συμβατικές, όσο και για τις νέες τεχνολογίες καύσης Να αξιολογηθεί η απόδοση γνωστών και μελλοντικών βιοκαυσίμων, για χρήσεις τους ως καθαρά καύσιμα ή μίγματα σε υπάρχοντες και μελλοντικούς κινητήρες CI και SI Να αξιολογηθεί η απόδοση καύσης φυτικών ελαίων σε γεωργικά μηχανήματα Να προγραμματιστούν δοκιμές σε κινητήρες και οχήματα για τον προσδιορισμό των απαιτήσεων για τα καύσιμα των υπαρχόντων και μελλοντικών κινητήρων CI και SI Να διερευνηθεί η χρήση των πλέον κατάλληλων προσθέτων για κάθε τύπο καυσίμου Να αναπτυχθούν και εμπορικά (με τις αντίστοιχες ονομασίες τους) τα καύσιμα εκείνα, καθώς και μίγματα καυσίμων, που κρίνονται τα καταλληλότερα Να βελτιστοποιηθούν τα συστήματα καυσίμων/ οχημάτων Συνολικό σύστημα αειφορίας Να πραγματοποιηθούν ολοκληρωμένες αναλύσεις κύκλου ζωής (LCA) για τα βιοκαύσιμα 1ης και 2ης γενιάς, σε σχέση με την αντίστοιχη ανάλυση των υπό αντικατάσταση συμβατικών καυσίμων Να πραγματοποιηθούν αναλύσεις των ποσοτήτων απόληψης βιομάζας και εκτιμήσεις των επιπτώσεων από τη συνολική απόληψη των υπολειμμάτων βιομάζας στη γονιμότητα του εδάφους, την προστασία από διάβρωση κλπ. Να γίνουν μελέτες πάνω στην ανάπτυξη νέων και βελτίωση υπαρχόντων συστημάτων διαχείρισης ολόκληρης της εφοδιαστικής αλυσίδας & των logistics της βιομάζας και των βιοκαυσίμων Να μελετηθούν τα πεδία και οι εναλλακτικές μορφές αξιοποίησης των γεωργικών, δασικών και αγροβιομηχανικών παραπροϊόντων Να αναπτυχθούν συστήματα LCA σε επίπεδο βιοδιυλιστηρίων Να αναλυθούν περαιτέρω και πιθανώς να προσαρμοστούν κατάλληλα τα πρότυπα ποιότητας (ISO) στις συνθήκες της Θεσσαλίας Να αναπτυχθεί και κατόπιν να καθιερωθεί ένα ενιαίο σύστημα παρακολούθησης και πιστοποίησης της αειφορίας για κάθε παραγωγική αλυσίδα Μη τεχνικά ζητήματα και μέτρα εφαρμογής Απαιτείται η ενσωμάτωση των βιοκαυσίμων στο εθνικό ενεργειακό ισοζύγιο, μέσω μιας σαφώς καθορισμένης, ενιαίας και μακροχρόνιας στρατηγικής για τα βιοκαύσιμα και τις ενεργειακές καλλιέργειες Θα πρέπει να διερευνηθούν χρηματοδοτικά πλαίσια και συνεργασίες με το εξωτερικό σε θέματα έρευνας και εφαρμογής Θα πρέπει να διατυπωθούν εθνικά πρότυπα για τα βιοκαύσιμα και ιδιαίτερα για τα φυτικά έλαια Να διερευνηθούν οι δυνατότητες σύνδεσης με τα τοπικά συστήματα διαχείρισης αποβλήτων και η συμβατότητα της ενεργειακής αξιοποίησης των αποβλήτων, σε σχέση με το ισχύον καθεστώς ανακύκλωσης Να προβλεφθούν οι απαραίτητοι μηχανισμοί, ώστε να μπορούν να εισαχθούν εναλλακτικά βιοκαύσιμα στην Ελληνική αγορά καυσίμων και να διατυπωθούν τα αναγκαία πρότυπα για αυτά Να συσταθεί συγκεκριμένο πρωτόκολλο για τη διαχείριση μονάδων παραγωγής βιοκαυσίμων και καλλιεργητικών τεχνικών για τις ενεργειακές καλλιέργειες, το οποίο να επαληθεύεται ως προς την ορθότητα της εφαρμογής του κατά την αξιολόγηση ISO 9000 9

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή 1.1 Σκοπός 1.2 Ο Ρόλος της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων 1.3 Η Σπουδαιότητα του Τομέα Οδικών Μεταφορών στο Ενεργειακό Ισοζύγιο 1.4 Βιοκαύσιμα: Ποιοί οι Καθοριστικοί Παράγοντες Ανάπτυξης; 1.5 Η Αλυσίδα Βιοκαυσίμων: Βασικά Ζητήματα Προσδιορισμού Τεχνολογικών Αναγκών 2. Προτεραιότητες & Οδοχάρτες Ε&Α&Ε 2. 1 Διαθεσιμότητα και Διάθεση Βιομάζας 2. 1.1. Προτεραιότητες Βιομάζας 2.1.2. Οδοχάρτης Ε&Α&Ε 2. 2 Διεργασίες Μετατροπής 2.2.1. Προτεραιότητες Διεργασιών Μετατροπής 2.2.2. Οδοχάρτης Ε&Α&Ε 2.2.3. Η Έννοια του Βιοδιυλιστηρίου 2.3 Χρήση και Διάθεση Βιοκαυσίμων 2.3.1. Προτεραιότητες Χρήσης και Διάθεσης 2.3.2. Οδοχάρτης Ε&Α&Ε 2.4 Αειφορία 2.4.1. Προτεραιότητες Αειφορίας 2.4.2. Οδοχάρτης Ε&Α&Ε 3. Ενίσχυση Δυναμικού Έρευνας & Ανάπτυξης 11 11 11 13 15 21 27 28 28 30 31 31 32 34 35 35 37 38 38 39 40

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο παρόν κείμενο παρουσιάζεται το Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας (ΣΣΕ), όπως αυτό εκπονήθηκε από τα κύρια σώματα της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων του Περιφερειακού Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας. Ο σκοπός του ΣΣΕ είναι να δώσει απαντήσεις και να επισημάνει εκείνες τις προσπάθειες και τα εγχειρήματα της Έρευνας, Ανάπτυξης και Εφαρμογής τεχνολογίας (Ε&Α&Ε), που θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τους στόχους του οράματος των βιοκαυσίμων, όπως αυτό καθορίστηκε στο Σχέδιο Αναφοράς (Vision Paper) [1] για τα βιοκαύσιμα της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων. Το ΣΣΕ καλύπτει τις τεχνολογικές εξελίξεις στους τομείς της βιομάζας, των διεργασιών μετατροπής βιομάζας σε υγρά και στερεά βιοκαύσιμα, καθώς και της διάθεσης και χρήσης των παραγόμενων βιοκαυσίμων, οι οποίες απαιτούνται για την επίτευξη του οράματος, ενώ παρέχουν βαθιά γνώση και καθοδήγηση σε ζητήματα αειφορίας. 1.1 Σκοπός κύριος σκοπός του ΣΣΕ είναι να προσδιορίσει Ο τις ενέργειες Ε&Α&Ε που απαιτούνται για την ανάπτυξη ανταγωνιστικής βιομηχανίας παραγωγής βιοκαυσίμων, η οποία θα συνδράμει στην επίτευξη του οράματος, όπως αυτό έχει καθοριστεί στο Σχέδιο Αναφοράς (Vision Paper) της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων. Η επίτευξη του οράματος μπορεί να πραγματοποιηθεί με την προώθηση της αντικατάστασης ενός σημαντικού μέρους των καυσίμων μεταφοράς από βιοκαύσιμα μέχρι το 2030, με τρόπο οικονομικά βιώσιμο και αειφόρο. Πρόκειται για ένα μέσο για το συντονισμό και σχεδιασμό σχετικών στοχευμένων δραστηριοτήτων Ε&Α&Ε από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Στο ΣΣΕ περιλαμβάνεται το χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης βελτιωμένων και νέων πρώτων υλών και τεχνολογιών μετατροπής. Παράλληλα, στο κείμενο αυτό καθορίζονται και οι απαραίτητες ενέργειες, συμπεριλαμβάνοντας προτάσεις για την εφαρμογή τους, τόσο σε δημόσια, όσο και σε ιδιωτικά προγράμματα. Το ΣΣΕ δεν έχει σκοπό να διαμορφώσει ένα λεπτομερές πρόγραμμα ερευνητικών εργασιών, αφού αυτές οι ενέργειες αποτελούν ευθύνη σχετικών ανταγωνιστικών φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Εν τούτοις ο στόχος του ΣΣΕ είναι να ενισχύσει τα εθνικά, ευρωπαϊκά και ιδιωτικά προγράμματα Ε&Α&Ε, προσφέροντας καθοδήγηση στους αρμόδιους φορείς, η οποία ευθυγραμμίζεται με τις ανάγκες και τις εθνικές προτεραιότητες. Καθώς οι εμπλεκόμενοι φορείς θα αναλάβουν ξεχωριστούς ρόλους κατά την εφαρμογή του ΣΣΕ, η συνεργασία μεταξύ τους είναι επιτακτική. Στο ΣΣΕΤ προτείνονται μηχανισμοί συνεργασίας και εταιρικότητας, μέσω των οποίων θα καθοριστούν σχέδια διείσδυσης των βιοκαυσίμων στην ελληνική αγορά και θα προσδιοριστούν οι πόροι, τα απαραίτητα νομοθετικά μέτρα και οι επιπτώσεις εφαρμογής των μέτρων αυτών. 1.2 Ο Ρόλος της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων Τεχνολογική Πλατφόρμα Βιοκαυσίμων συστήθηκε στις αρχές του 2007, ως μια πρωτοβουλία που Η αναπτύχθηκε στα πλαίσια του Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας, με επίκεντρο την έρευνα και επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από τα βιοκαύσιμα. Στόχος της είναι η διαμόρφωση ανταγωνιστικής τεχνολογίας για ανάπτυξη ενεργειακών καλλιεργειών και για παραγωγή βιοκαυσίμων, η διαμόρφωση ανάλογων υποδομών στην περιφέρεια της Θεσσαλίας και η επιτάχυνση της διάχυσης των βιοκαυσίμων στην Ελληνική αγορά. Ο κύριος ρόλος της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων είναι η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής, αρχικά γύρω από την περιφέρεια της Θεσσαλίας, για την παραγωγή βιοκαυσίμων από ενεργειακές καλλιέργειες, αγροτικά και αστικά απόβλητα. Η στρατηγική αυτή επιτυγχάνεται με την συμβολή και συνεργασία όλων των συναφών επιχειρηματικών, ερευνητικών και διοικητικών φορέων, σύμφωνα με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό πρότυπο. Η κινητοποίηση των φορέων ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2007. Αρχικά προσκλήθηκαν οι σχετικοί επιχειρηματικοί φορείς, όπως οι επιχειρήσεις παραγωγής βιοντίζελ, οι πετρελαϊκές βιομηχανίες, η βιομηχανία ζαχάρεως, γεωργικές επιχειρήσεις της Θεσσαλίας (εκκοκκιστήρια, σπορελαιουργεία, εταιρίες εμπορίας σπόρων) κτλ. Οι ερευνητικοί φορείς κινητοποιήθηκαν με γενικές ανακοινώσεις πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, μέσω της ιστοσελίδας της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας, καθώς και μέσω των γραφείων διαμεσολάβισης ΑΕΙ και ΑΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων της χώρας. Η ανακοίνωση, επίσης, προωθήθηκε στα Υπουργεία Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λάρισας και σε αναπτυξιακές εταιρίες της Μαγνησίας, της Καρδίτσας και των Τρικάλων. Ακόμη, η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος κοινοποιήθηκε στις ενώσεις γεωργικών συνεταιρισμών των τεσσάρων νομών της Θεσσαλίας, στην ΠΑΣΕΓΕΣ, στην Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων και στα ΚΤΕΛ Βόλου. Παράλληλα, έγινε ενημέρωση του τοπικού τύπου και παρουσίαση της Πλατφόρμας σε ημερίδες και συνέδρια συναφούς περιεχομένου στη Θεσσαλία και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Μέσα από αυτές τις δράσεις κινητοποίησης, εκδήλωσαν ενδιαφέρον πάνω από 100 φορείς που συμμετέχουν και αποτελούν το ευρύτερο σώμα της 11

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Πλατφόρμας. Για την επίτευξη των στόχων της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων, αναπτύχθηκε μια ευέλικτη οργανωτική δομή (Σχήμα 1), μέσω της οποίας συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς. Το ανώτερο σώμα της Τεχνολογικής Πλατφόρμας είναι η Συμβουλευτική Επιτροπή, αποτελούμενη από τους σημαντικότερους επιχειρηματικούς φορείς της πετρελαϊκής βιομηχανίας, της ζαχαροβιομηχανίας, της βιομηχανίας παραγωγής βιοντίζελ, εκκοκκιστηρίων/σπορελαιουργείων, γεωργικών επιχειρήσεων κλπ, αλλά και από ειδικούς επιστήμονες διαφόρων ερευνητικών φορέων της χώρας, που δραστηριοποιούνται σε σχετικούς τομείς. Παράλληλα, στη Συμβουλευτική Επιτροπή υπάρχει εκπροσώπηση της τοπικής αυτοδιοίκησης της περιφέρειας Θεσσαλίας, αλλά και διοικητικών φορέων της χώρας. Πέραν των ενεργειών παρακολούθησης και συντονισμού όλων των δραστηριοτήτων της Πλατφόρμας, κύρια δραστηριότητα της Συμβουλευτικής Επιτροπής αποτέλεσε η ανάπτυξη του Σχεδίου Αναφοράς (Vision Paper). Το Σχέδιο Αναφοράς ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2008 και υιοθετείται στο ΣΣΕ ως εισαγωγικό και βασικό υποστηριχτικό μέσο για τον καθορισμό των ερευνητικών προτεραιοτήτων και δράσεων ανάπτυξης & εφαρμογής, με στόχο τη διείσδυση των βιοκαυσίμων στην ελληνική αγορά μέχρι το 2030 αλλά και μετά. Συμβουλευτική Επιτροπή Γραμματεία Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιομάζα Τεχνολογίες Μετατροπής Αξιολόγηση Αειφορίας Διάθεση & Χρήση Βιοκαυσίμων Καθοδηγητικές Επιτροπές Αγορές & Κανονισμοί Γενική Συνέλευση Σχήμα 1. Δομή Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων Στηριζόμενη σε αυτό το Σχέδιο Αναφοράς, η Τεχνολογική Πλατφόρμα Βιοκαυσίμων προχωρεί στο επόμενο βήμα, το οποίο αφορά στην ανάπτυξη του ΣΣΕ & ΣΣΕΤ, όπως αυτά διαμορφώνονται από τις πέντε Καθοδηγητικές Επιτροπές (Σχήμα 1). Οι Καθοδηγητικές Επιτροπές επικεντρώνονται σε πέντε θεματικές ενότητες: α) βιομάζα, β) τεχνολογίες μετατροπής, γ) χρήση και διάθεση, δ) αειφορία και ε) αγορές & κανονισμοί. Τα μέλη των Καθοδηγητικών αυτών Επιτροπών επιλέχθηκαν μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες αξιολόγησης, σε σχέση με το βαθμό εξειδίκευσης και ανάλογης εμπειρίας, όπως και δυνατότητας συμμετοχής του φορέα στις δράσεις της Πλατφόρμας. Τα μέλη των Καθοδηγητικών Επιτροπών εκπροσωπούν βασικούς φορείς και οργανισμούς, που δραστηριοποιούνται στον τομέα των βιοκαυσίμων σε επιχειρηματικό, ερευνητικό και διοικητικό επίπεδο. Ο κύριος ρόλος των Καθοδηγητικών Επιτροπών είναι να παρέχουν εμπεριστατωμένες προτάσεις και όλες τις δυνατές στρατηγικές κατευθύνσεις, για την περαιτέρω ανάπτυξη της καινοτόμου έρευνας που απαιτείται στον τομέα αυτό, με κριτήρια την αειφόρο ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της αντίστοιχης αγοράς. Παράλληλα με τις Καθοδηγητικές Επιτροπές και τη Συμβουλευτική Επιτροπή, οι στόχοι της Πλατφόρμας επιτυγχάνονται με τη συμμετοχή και χρήση των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων της στρατηγικής έρευνας από το ευρύτερο σώμα της Γενικής Συνέλευσης, το οποίο είναι ανοιχτό σε όλους τους φορείς της Θεσσαλίας και της υπόλοιπης χώρας. Τα ονόματα όλων των συμμετεχόντων στα κύρια σώματα της Πλατφόρμας και οι αντίστοιχοι φορείς που αντιπροσωπεύουν δίνονται στους Πίνακες 4-9 του Παραρτήματος 1. Στους πίνακες αυτούς γίνεται φανερή η ευρύτητα και αναλογία αντιπροσώπευσης των διαφόρων συναφών φορέων της χώρας στην Τεχνολογική Πλατφόρμα Βιοκαυσίμων. Το ΣΣΕ, όπως και το ΣΣΕΤ, συντάχθηκαν μετά από αρκετή επεξεργασία των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν από τα μέλη των Καθοδηγητικών Επιτροπών και κατόπιν επαναληπτικών διαβουλεύσεων μεταξύ των μελών των κυρίων σωμάτων της Πλατφόρμας.

1.3 Η Σπουδαιότητα του Τομέα Οδικών Μεταφορών στο Ενεργειακό Ισοζύγιο κατανάλωση ενέργειας στον τομέα των Η οδικών μεταφορών εξαρτάται ισχυρά από τα ορυκτά καύσιμα, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων προέρχεται από το εισαγόμενο πετρέλαιο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μέχρι το 2030, προβλέπεται ότι η εξάρτηση της ΕΕ από το εισαγόμενο πετρέλαιο θα φθάσει το 94% [2]. Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψη την κατανομή της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ελλάδα (Σχήμα 2), τα πετρελαιοειδή φαίνονται να καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό (68.5%) [3]. Σχήμα 2. Τελική κατανάλωση ενέργειας ανά είδος στην Ελλάδα για το 2005 Ο τομέας των μεταφορών στην Ελλάδα αντιπροσώπευε το 39% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας για το 2005, που αντιστοιχεί σε 8.1 Mtoe, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2.2 Mtoe ή 37% από το 1990 [3]. Σχετικά με την κατανάλωση ενέργειας στα μέσα μεταφοράς για το 2005, το 76,7% αντιστοιχεί στα οδικά μέσα μεταφοράς [5]. Από τα παραπάνω πρόσφατα δεδομένα, καθώς και από τα σημερινά δεδομένα, διαφαίνεται ότι η εξάρτηση των καυσίμων μεταφοράς από το εισαγόμενο πετρέλαιο ολοένα και ισχυροποιείται. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συνολικά το 98% της ενέργειας του τομέα οδικών μεταφορών εξαρτάται αποκλειστικά από το πετρέλαιο [2]. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες απαιτήσεις ενεργειακής κατανάλωσης στις οδικές μεταφορές εγείρει σημαντικά ερωτηματικά για το μέλλον της διασφάλισης της ενεργειακής διάθεσης, τόσο στην Ευρώπη, όσο και παγκόσμια. Πέρα της κατανάλωσης ενέργειας για οδικές μεταφορές, σημαντικά προβλήματα παρουσιάζονται και από τις επακόλουθες εκπομπές αερίων. Στο Σχήμα 3 παρουσιάζεται η κατανομή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από διάφορους τομείς δραστηριοτήτων που συνδέονται με την καύση ορυκτών καυσίμων στην Ελλάδα για το 2004. Από το σχήμα αυτό προκύπτει ότι ποσοστό 21.2% των εκπομπών αυτών προέρχεται από τις μεταφορές [3], δεδομένου ότι η καύση βενζίνης, πετρελαίου και LPG στις οδικές μεταφορές είναι οι βασικές αιτίες εκπομπών CO2. 13

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Σχήμα 3. Συνεισφορά στις εκπομπές CO2 δραστηριοτήτων που συνδέονται με τη χρήση (καύση) ορυκτών καυσίμων για το 2004 [3] Η ολοένα αυξανόμενη κατανάλωση ενέργειας στις οδικές μεταφορές έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, με κυρίαρχο ρυπογόνο αέριο το CO2. Η εξέλιξη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου τα τελευταία χρόνια, όπως αυτή αναλύεται από στοιχεία του ΥΠΑΝ [3], δεικνύει τη ραγδαία αύξηση των εκπομπών CO2 που προέρχονται από τον τομέα των μεταφορών (αύξηση κατά 41% μεταξύ του έτους βάσης 1990 και του 2004). Η αύξηση αυτή προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, δεδομένου ότι θα αυξηθεί η κατανάλωση καυσίμων μεταφορών. Με βάση τα παραπάνω, είναι απαραίτητο να μειωθεί η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, ιδιαίτερα όσον αφορά στα καύσιμα μεταφορών. Μια ποσοτική εκτίμηση της εξέλιξης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που παρουσιάστηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ, δίνει τα αποτελέσματα από δύο διαφορετικά σενάρια σε σχέση με το Σενάριο Αναμενόμενης Εξέλιξης (ΣΑΕ) με χρονικό ορίζοντα το 2020 (Σχήμα 4) [4]. Στην ανάλυση αυτή γίνεται φανερό ότι, ανάλογα με τις πολιτικές που ενσωματώνονται στο ΣΑΕ, ο βαθμός αβεβαιότητας που προκύπτει είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σημαντικές ή λιγότερο σημαντικές αποκλίσεις από τις προβλεπόμενες εκπομπές. Συνεπώς, είναι φανερό ότι απαιτείται να ενισχυθούν οι προσπάθειες εξεύρεσης των βέλτιστων συνολικά λύσεων στην ανάπτυξη των πολιτικών που εντάσσονται στο αναθεωρημένο ΣΑΕ και παρουσιάζουν μεγάλο συντελεστή βαρύτητας για τις προβλέψεις και το σχεδιασμό της σχετικής πολιτικής. 180.000 kt CO2eq 170.000 160.000 150.000 140.000 130.000 120.000 110.000 100.000 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Σχήμα 4. Ανάλυση ευαισθησίας σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο χρονικό ορίζοντα του 2020 [4] Απογραφή Στόχος Κιότο Απαισιόδοξο σενάριο ΣΑΕ Αισιόδοξο σενάριο ΑΠΕ

1.4 Βιοκαύσιμα: Ποιοι οι Καθοριστικοί Παράγοντες Ανάπτυξης; Λόγοι Προώθησης Χρήσης Βιοκαυσίμων αύξηση της χρήσης των βιοκαυσίμων για μεταφορές μπορεί να αποτελέσει ένα βασικό μέσο Η αντιμετώπισης της εξάρτησης από το εισαγόμενο πετρέλαιο, της διασφάλισης της ενεργειακής διάθεσης και της μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά και την εθνική πολιτική σύγκλισης για τις δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών CO2, οι ποσοτικές εκτιμήσεις μιας εν δυνάμει μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που θα μπορούσε να επιτευχθεί με την αντικατάσταση μέρους των καυσίμων μεταφορών από βιοκαύσιμα, βάσει των στόχων για το 2020 και 2030, θα μπορούσαν να απεικονιστούν στο παρακάτω Σχήμα 5. Σχήμα 5. Εκπομπές CO2 στην ΕΕ25 για τα έτη 1990 έως σήμερα και προβλέψεις μέχρι το 2030 [2] Ένα σημαντικό εργαλείο στην αξιολόγηση και σύγκριση των δυναμικών μείωσης των αερίων θερμοκηπίου και συνολικής ενεργειακής απόδοσης από τις διαδικασίες παραγωγής βιοκαυσίμων είναι η WTW (Well-To- Wheel) ανάλυση. Η ανάλυση αυτή δύναται να αποτυπώσει τα περιβαλλοντικά οφέλη (μείωση εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου) που μπορούν να προέλθουν από τη χρήση των εναλλακτικών καυσίμων μεταφοράς, σε συνάρτηση με τη συνολική ενεργειακή τους απόδοση. Μελέτες που έγιναν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν ενδεικτικές της σημαντικής ελάττωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τη χρήση βιοκαυσίμων (κυρίως δεύτερης γενιάς), σε σχέση με αυτή των συμβατικών καυσίμων. Ωστόσο, η συνολική ενεργειακή κατανάλωση για την παραγωγή των καυσίμων αυτών είναι ακόμη υψηλή [2]. 15

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Οι Βασικές Προκλήσεις Σημαντικές προκλήσεις για την ανάπτυξη της παραγωγής και χρήσης των βιοκαυσίμων, σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς στόχους, συνεχίζουν να αποτελούν η περιορισμένη διάθεση της πρώτης ύλης (βιομάζας), η διαθεσιμότητα και διαχείριση των υδάτινων πόρων και το υψηλό κόστος παραγωγής των βιοκαυσίμων. Για το λόγο αυτό, οι διεθνείς τάσεις έρευνας και ανάπτυξης στρέφονται κυρίως σε προσπάθειες διερεύνησης νέων τεχνολογιών, διεύρυνσης των πρώτων υλών και μείωσης του κόστους παραγωγής βιοκαυσίμων, διασφαλίζοντας την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους τόσο σε οικονομικό, όσο και κοινωνικό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά, η εξέλιξη της έρευνας σε καλλιέργειες υψηλών αποδόσεων, με κατάλληλες ιδιότητες και ποιότητα για την παραγωγή βιοκαυσίμων, καθώς και η ολιστική αξιοποίηση των καλλιεργειών για την παραγωγή 2ης γενιάς βιοκαυσίμων, προβλέπεται ότι θα μειώσουν τον ανταγωνισμό χρήσης γης και θα συντελέσουν στην σταθεροποίηση της παγκόσμιας αγοράς. Η απότομη αύξηση των τιμών των αγροτικών προϊόντων (υψηλό κόστος διάθεσης λόγω της αυξημένης ζήτησης), όπως του καλαμποκιού, του σιταριού, του τεύτλου, του ηλίανθου και της ελαιοκράμβης, τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή των οικονομικών δεδομένων (κόστος παραγωγής και κόστος αγοράς πρώτων υλών, όπως στα σιτηρά και στους ελαιούχους σπόρους). Το γεγονός αυτό φάνηκε ότι οφείλεται εν μέρει στον ανταγωνισμό της χρήσης γης για παραγωγή τροφίμων και ενέργειας και για άλλες χρήσεις. Η ανάπτυξη των βιοκαυσίμων, ελλείψει στρατηγικής, έρχεται αντιμέτωπη με τη μείωση της διαθέσιμης γης που προορίζεται για την παραγωγή τροφίμων (έναντι της παραγωγής βιοκαυσίμων) και του διαθέσιμου νερού για άρδευση των καλλιεργειών (πρόβλημα ερημοποίησης εδαφών). Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αυξημένη ζήτηση για την παραγωγή βιοκαυσίμων, θα πρέπει να βρεθούν τρόποι αύξησης της ενεργειακής απόδοσης των υπαρχόντων καλλιεργήσιμων εδαφών και διερεύνηση των δυνατοτήτων χρήσης άλλων εδαφικών πόρων. Η διάχυση της γεωργικής παραγωγής πρώτων υλών σε άλλα μέρη της χώρας, τα οποία παρουσιάζουν διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες, όπως πχ βροχοπτώσεις, οι οποίες ευνοούν τις σχετικές καλλιέργειες, θα μπορούσε να είναι μια πρόταση αλλαγής των αρχικών συνθηκών για επίτευξη αυξημένων αποδόσεων. Επίσης, θα μπορούσε να εξεταστεί η παραγωγή βιοκαυσίμων σε σχολάζουσες γεωργικές εκτάσεις, όπως για παράδειγμα σε εκβολές/δέλτα ποταμών, ακατάλληλες για δοκιμασμένες καλλιέργειες τροφίμων. Ακόμη θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η δυνατότητα πολλαπλών χρήσεων από μια καλλιέργεια, ώστε από ένα στρέμμα να υπάρχουν επιπλέον προϊόντα εκτός καυσίμου/ ενέργειας. Παράλληλα, η έρευνα στην Ελλάδα θα πρέπει να στραφεί πάνω στις δυνατότητες αξιοποίησης και επέκτασης της διάθεσης της δασικής βιομάζας, όπως της βιομάζας από λιγνινοκυτταρινούχα δασικά φυτά, κυρίως από ταχυαυξή πολυετή ξυλώδη αγγειόσπερμα, για παραγωγή βιοκαυσίμων 2ης γενιάς. Επίσης, για την Ελλάδα πρόκληση αποτελεί και η ανάπτυξη έρευνας μοριακής βελτίωσης και βιοτεχνολογίας τοπικού γενετικού υλικού στα εν δυνάμει παραγωγικά είδη λεύκης, ιτιάς, πλατανιού και επίσης στα ξενικά ψευδακακία, και ευκάλυπτο. Καθοριστικό παράγοντα ανάπτυξης των βιοκαυσίμων αποτελεί η αειφορία της συνολικής αλυσίδας παραγωγής τους. Είναι αναγκαίο να αποδειχτεί με ηχηρό οικονομικο-τεχνικο-κοινωνικό τρόπο ότι τα βιοκαύσιμα εξασφαλίζουν σημαντικότερα αειφορικά οφέλη από ότι τα ορυκτά καύσιμα. Η διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος είναι απαραίτητη. Η πρώτη ύλη δε θα πρέπει να προέρχεται από εδάφη σε περιοχές υψηλής βιοποικιλότητας, ούτε να προκαλεί εδαφική υποβάθμιση. Τόσο οι αλυσίδες παραγωγής βιοκαυσίμων όσο και η τελική χρήση αυτών θα πρέπει να αποδίδουν υψηλότερους βαθμούς αειφορίας σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες αειφορίας και να αναπτυχθούν τα σχετικά εργαλεία ανάλυσης (WTW, LCA) για όλα τα βιοκαύσιμα που παράγονται και δύναται να παραχθούν στη Θεσσαλία και στον ελληνικό χώρο γενικότερα. Κατά συνέπεια, είναι σαφές ότι το νομοθετικό πλαίσιο θα πρέπει να ενισχύει επιχειρήσεις

παραγωγής βιοκαυσίμων και βιοενέργειας και επιχειρήσεις εμπορίας, βάσει συγκεκριμένων δεικτών αειφορίας, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά κριτήρια του ειδικού COREPER [7] και της Οδηγίας 98/70/EC [9]. Προκειμένου να αναπτυχθεί με βιώσιμο τρόπο η παραγωγή και διάθεση των βιοκαυσίμων (ειδικά των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς), θα πρέπει να υπάρξει αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου, συμπεριλαμβάνοντας μέτρα αξιολόγησης αειφορίας των αλυσίδων παραγωγής. Η Βιομηχανία Παραγωγής Βιοκαυσίμων στην Ελλάδα παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοντίζελ) στην Ελλάδα ξεκίνησε μόλις το 2005, χρονιά κατά την Η οποία παρήχθησαν μόνο 420 τόνοι βιοντίζελ. Το 2006 η παραγωγή έφτασε τους 61,000 τόνους, ενώ το 2007 καλύφθηκε πλήρως η κατανομή των 114,000 τόνων που δόθηκε από το Υπουργείο Ανάπτυξης [6]. Παρά την καθυστέρηση στη διείσδυση των βιοκαυσίμων στην Ελληνική αγορά σε σχέση με την Ευρώπη, σήμερα έχουν αναπτυχθεί σημαντικές υποδομές παραγωγής βιοντίζελ στη χώρα. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Ανάπτυξης, οι εταιρίες που έλαβαν δικαιώματα πώλησης ποσοτήτων βιοντίζελ το 2008 στην Ελλάδα είναι αυτές που παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Στον πίνακα αυτό περιέχονται και πληροφορίες σχετικές με τη δηλωθείσα δυναμικότητα της παραγωγής των εταιριών αυτών και το ύψος της αποφορολόγησης που έλαβαν. Εκτός των μονάδων που αναφέρονται, τέλος του 2008 με αρχές 2009 αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία ακόμα μία μονάδα παραγωγής στην Αττική δυναμικότητας 100,000m 3, η οποία βρίσκεται στο τελικό στάδιο κατασκευής. Πίνακας 1. Εταιρείες παραγωγής και εμπορίας βιοντίζελ που έλαβαν δικαιώματα πώλησης το 2008 α/α Εταιρία Δηλωθείσα Δυναμικότητα (m 3 /έτος) 1. Πέττας (Πάτρα) 112,500 33,525 2. Agroinvest (Φθιώτιδα) 280,000 25,467 3. ΕΛΒΙ (Κιλκίς) 90,000 17,191 4. ΕΛΙΝ Βιοκαύσιμα (Βόλος) 83,331 10,740 5. Βιοντίζελ (Αθήνα) Εμπορία 5,699 6. VertOil (Θεσσαλονίκη) 11,880 5,259 7. Staff Colour Energy (Λάρισα) 13,000 4,752 8. ΒΙΟΝΤΗΖΕΛ ΕΠΕ (Λαγκαδάς) 23,958 4,026 9. Εκκοκκ.-Κλωστήρια Β. Ελλάδος (Κομοτηνή) 7,543 3,250 10. DP Lubrificant SRL (Ιταλία) Ιταλός Παραγωγός 2,682 11. Βιοενέργεια Παπαντωνίου (Ν. Μουδανιά) 10,197 2,395 12. ΜΟΤΟΡ ΟΙΛ (ΕΛΛΑΣ) ΔΙΥΛ. ΚΟΡΙΝΘΟΥ Εμπορία 2,320 13. ΦΥΤΟΕΝΕΡΓΕΙΑ Α.Ε. (Σέρρες) 24,004 2,272 14. GF ENERGY (Αθήνα) 112,500 2,251 15. CAFFARO CHIMICA SRL (Ιταλία) 17,044 582 16. MILL OIL Hellas (Θεσσαλονίκη) 11,250 406 17. ΜΑΝΟΣ (Αθήνα) 37,500 183 Σύνολο 834,707 123,000 Αποφορολογημένες ποσότητες (m 3 ) 17

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Στη διαδικασία κατανομής των ποσοτήτων του παραγόμενου βιοντίζελ για τις ανάγκες της εγχώριας αγοράς του έτους 2008, οι δυναμικότητες που δηλώθηκαν έχουν αυξηθεί σημαντικά, σε σχέση με αυτές του 2007. Ωστόσο, το 2008 καταργήθηκε η πολιτική της αποφορολόγησης των βιοκαυσίμων, ενώ εξετάζεται ένα νέο σύστημα κατανομής βιοκαυσίμων, στο οποίο η ποσότητα βιοντίζελ που θα μπορεί να διαθέσει κάθε παραγωγός θα καθορίζεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. Στα κριτήρια αυτά περιλαμβάνονται το δυναμικό παραγωγής, η συνέπεια στις παραδόσεις τα προηγούμενα χρόνια, οι ποσοστώσεις παλαιότερων ετών, η χρήση εγχώριων ενεργειακών καλλιεργειών, η συμμετοχή σε προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης και η πιστοποίηση ποιότητας κατά ISO 9001:2000, με διαφορετική στάθμιση για κάθε κριτήριο. Η σημαντική αυτή ανάπτυξη των βιομηχανιών βιοντίζελ στην Ελλάδα έχει οδηγήσει, ωστόσο, στη διαμόρφωση εγκατεστημένων δυναμικών παραγωγής αρκετά μεγαλύτερων του 5.75% του ενεργειακού περιεχομένου του ντίζελ. Αποτέλεσμα αυτού είναι η δέσμευση μικρού ποσοστού των δυναμικών παραγωγής τους, αναγκάζοντας αρκετά από τα παραπάνω εργοστάσια να λειτουργούν περιορισμένο αριθμό ημερών κάθε μήνα ή και καθόλου, για την κάλυψη των περιορισμένων μηνιαίων ποσοτήτων που τους έχουν κατανεμηθεί. Το χαρακτηριστικό αυτό περιορίζει την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα των Ελλήνων παραγωγών, οι οποίοι οφείλουν να κατευθυνθούν και σε αγορές του εξωτερικού. Επιπλέον, θα πρέπει να τονιστεί ότι ένας από τους λόγους που το ελληνικό βιοντίζελ δεν είναι ανταγωνιστικό (π.χ. για εξαγωγές) είναι η εξαιρετικά υψηλή τιμή πώλησής του. Πέραν αυτού, η πραγματοποίηση εξαγωγών εγχώριου ντίζελ προς άλλες χώρες μέλη της ΕΕ, πλην της Βουλγαρίας, δυστυχώς δεν ευνοείται εξαιτίας της γεωγραφικής τοποθέτησης των περισσότερων μονάδων. Πολλά από τα εργοστάσια αυτά βρίσκονται σε περιοχές που δεν ευνοούν τη μεταφορά του προϊόντος και των πρώτων υλών με πλοίο. Συνεπώς, η όποια μεταφορά του βιοντίζελ πρέπει αναγκαστικά να γίνεται με βυτία σε μικρές παρτίδες, γεγονός το οποίο αυξάνει σημαντικά το κόστος μεταφοράς, επιβαρύνει την τιμή πώλησης, μειώνει τον αειφορικό χαρακτήρα του καυσίμου και δεν προτιμάται από τον τελικό αποδέκτη, ο οποίος πρέπει να πραγματοποιήσει μεγαλύτερο αριθμό ποιοτικών ελέγχων για μια δεδομένη ποσότητα προϊόντος. Για τους λόγους αυτούς, είναι αναγκαίο αφενός να γίνει προσπάθεια από τους παραγωγούς (π.χ. εξεύρεση φθηνότερων πρώτων υλών, εκμετάλλευση των παραπροϊόντων γλυκερίνης κλπ) για να ρυθμιστεί το θέμα των τιμών και από την πολιτεία, για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών βιοκαυσίμων, και αφετέρου να επανεξεταστεί η ανάπτυξη δυνατοτήτων παραδόσεων βιοντίζελ με πλοίο. Σε ότι αφορά τη βιοαιθανόλη, η χρήση της στην Ελλάδα συνοδεύεται και από ορισμένα πρακτικά προβλήματα. Χαρακτηριστικά αναφέρονται: ο τρόπος διακίνησης της βενζίνης με βιοαιθανόλη στα νησιά η επιλογή του μετουσιωτή ο τρόπος τελωνειακού ελέγχου της αιθανόλης βιολογικής προέλευσης γενικότερα προβλήματα προδιαγραφών Ιδιαίτερα ως προς το τελευταίο, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της προδιαγραφής της τάσης ατμών κατά τη θερινή περίοδο. Υπό τις υφιστάμενες συνθήκες γίνεται προσπάθεια επίτευξής της, στα πλαίσια της αναθεώρησης της οδηγίας 98/70/ΕΚ που αν δεν επιλυθεί, θα είναι αδύνατη η εισαγωγή της βιοαιθανόλης στις βενζίνες το καλοκαίρι στην Ελλάδα, τουλάχιστον για μια πενταετία. Προς αυτή την κατεύθυνση, δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί εγκαταστάσεις παραγωγής βιαιθανόλης, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει εξαγγελθεί η πρόθεση για μετατροπή δυο εργοστασίων της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης (ΕΒΖ) σε εργοστάσια παραγωγής βιοαιθανόλης. Η υπόθεση αυτή βρίσκεται ακόμη σήμερα εν εξελίξει. Τα παραπάνω συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι για να καταστεί η βιομηχανία παραγωγής βιοκαυσίμων ανταγωνιστική και βιώσιμη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να υποστηριχθεί από την πολιτεία, μέσω μιας ολοκληρωμένης, μακροχρόνιας στρατηγικής για τα βιοκαύσιμα. Μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρξαν ακριβή στοιχεία για το ποσοστό χρήσης γης για την παραγωγή βιοκαυσίμων και γι αυτό προτείνεται η εκπόνηση μελέτης για την επικαιροποίηση των σχετικών δεδομένων, σε συνεργασία με τα εργοστάσια απορρόφησης πρώτων υλών (π.χ. τα εργοστάσια παραγωγής στερεών και υγρών βιοκαυσίμων, δηλ. πελλέτας, και βιοντίζελ - βιοαιθανόλης αντίστοιχα). Συγκεκριμένα στη Θεσσαλία, εκτιμάται ότι καλλιεργούνται σήμερα λιγότερα από 1,000 στρέμματα για την παραγωγή βιοκαυσίμων (λιγότερο από 0,5 ). Είναι, ωστόσο, γνωστό ότι τις προσεχείς χρονιές προβλέπεται κινητικότητα σχετικά με την επιχειρηματικότητα παραγωγής βιομάζας, ειδικά όσον αφορά στην απορρόφηση ελαιούχων σπόρων και κυρίως ηλιόσπορου και αγριαγκιναρόσπορου. Επίσης, αναμένονται εξελίξεις αναφορικά με τις απαιτήσεις σε βιομάζα από την ΕΒΖ για την παραγωγή βιοαιθανόλης από το 2010 και μετά.

Παράλληλα, συνεχίζεται η ανάπτυξη επιχειρηματικότητας στη Θεσσαλία για παραγωγή στερεών καυσίμων (κυρίως πελλέτες από υπολείμματα βιομηχανιών ξύλου), ενώ για πρώτη φορά το 2008 συγκομίστηκε βιομάζα αγριαγκινάρας με συγκεκριμένη τιμή πώλησης σε Θεσσαλική μονάδα. Σήμερα λειτουργούν ήδη τέσσερις μονάδες παραγωγής ξυλοπελλέτας, μια στην Καρδίτσα, δύο στην Λάρισα και μια στη Μαγνησία, ενώ στις αρχές του 2009 θα λειτουργήσει και μια πέμπτη μονάδα. Πρόσφατα υπήρξε, επίσης, έντονο ενδιαφέρον για τη σύναψη συμβολαίων για καλλιέργεια αγριαγκινάρας σε έκταση 10,000 στρεμμάτων στη Θεσσαλία το 2009. Θεσμοθετημένα Μέτρα και Σύγκλιση με την Ελληνική Πραγματικότητα Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), μέσω της Κοινοτικής Οδηγίας 2003/30/ΕΚ [13], αναγνώρισε θεσμικά τα βιοκαύσιμα και το σημαντικό ρόλο που αυτά θα διαδραματίσουν στο άμεσο μέλλον στην Ευρώπη, θέτοντας το απαραίτητο νομικό πλαίσιο για την πώληση και χρήση τους εντός της ΕΕ. Παράλληλα, τέθηκαν ενδεικτικοί στόχοι υποκατάστασης των συμβατικών καυσίμων με βιοκαύσιμα για όλα τα Κράτη Μέλη. Η Οδηγία προέβλεπε ότι έως το τέλος του 2005, η συμμετοχή των βιοκαυσίμων στο εθνικό σύνολο των καυσίμων που χρησιμοποιούνται για τις μεταφορές θα έπρεπε να ανέρχεται στο 2%. Το ποσοστό αυτό υπολογίζεται επί του συνολικού ενεργειακού περιεχομένου του ντίζελ και της βενζίνης που χρησιμοποιούνται για τις μεταφορές, ενώ ο αντίστοιχος στόχος για το έτος 2010 ορίστηκε στο 5.75%. Επιπλέον, η ΕΕ (και ακολούθως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόσφατη πρότασή της) έχει θέσει ως στόχο για το 2020 το 10% των ενεργειακών αναγκών σε καύσιμα μεταφοράς να καλύπτεται από βιοκαύσιμα [14,15,23]. Ο στόχος αυτός, αν και τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω των αυξήσεων που παρατηρήθηκαν στις βρώσιμες πρώτες ύλες, πιθανότατα θα διατηρηθεί. Σε αυτό συνηγορούν τόσο οι ανάγκες της ΕΕ για αποδέσμευση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, όσο και το γεγονός ότι η προτεινόμενη νέα Ευρωπαϊκή νομοθεσία που αφορά στον περιορισμό των εκπομπών θερμοκηπίου από τις μεταφορές, κάνει ιδιαίτερη μνεία στην αυξημένη χρήση βιοκαυσίμων και το ρόλο που αυτά θα παίξουν στην επίτευξη χαμηλότερων επιπέδων εκπομπών CO2 [16]. Η πολιτική της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα και τη βιομάζα, όμως, δεν εξαντλείται στην Οδηγία 2003/30/ΕΚ. Το πρόγραμμα δράσης για τη βιομάζα [17] που εγκρίθηκε από την ΕΕ, τον Δεκέμβριο του 2005, έθεσε τρεις κύριους στόχους σε ότι αφορά στη μελλοντική προώθηση των βιοκαυσίμων: Την προώθηση των βιοκαυσίμων τόσο στην ΕΕ όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες Την προετοιμασία για ευρείας κλίμακας χρήση των βιοκαυσίμων, βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητά τους ως προς το κόστος και ενισχύοντας την έρευνα όσον αφορά στα καύσιμα δεύτερης γενιάς Τη στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών, στις οποίες η παραγωγή βιοκαυσίμων θα μπορούσε να τονώσει την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη Ακολούθως, η ΕΕ καθόρισε το Φεβρουάριο του 2006, τη στρατηγική για τα βιοκαύσιμα, εστιάζοντας σε επτά κύριους άξονες πολιτικής για την ενίσχυση των βιοκαυσίμων και της αειφορίας των μεταφορών [18] : Τόνωση της ζήτησης για βιοκαύσιμα, μέσω της προώθησης τεχνολογιών πρώτης και δεύτερης γενιάς Αύξηση περιβαλλοντικών ωφελειών, μέσω της προώθησης τεχνολογιών και μεθόδων παραγωγής, που αυξάνουν το δυναμικό εξοικονόμησης εκπομπών CO2 των καυσίμων αλλά και τον αειφορικό χαρακτήρα τους Ανάπτυξη της παραγωγής και της διανομής βιοκαυσίμων, προτρέποντας τα Κράτη Μέλη να υιοθετήσουν την Ευρωπαϊκή στρατηγική και εμβαθύνοντας στα τεχνικά προβλήματα που κατά τόπους δημιουργούν κωλύματα Επέκταση του εφοδιασμού με πρώτες ύλες και στήριξη των καλλιεργειών μέσω της νέας ΚΑΠ Ενίσχυση των ευκαιριών για εμπορικές συναλλαγές, μέσα από την υιοθέτηση κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου, εισαγωγή προτύπων και διατύπωση ισότιμων κανόνων εισαγωγής και εμπορίας Υποστήριξη αναπτυσσόμενων χωρών, μέσω ειδικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων Υποστήριξη έρευνας και ανάπτυξης, μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων του 7ου κοινοτικού πλαισίου στήριξης και άλλων Το Μάρτιο του 2008 κατατέθηκε πρόταση οδηγίας για την αναθεώρηση της 98/70/EC οδηγίας περί καυσίμων των μεταφορών [19]. Στην πρόταση συμπεριλαμβάνονται μέτρα διασφάλισης του αειφορικού χαρακτήρα των βιοκαυσίμων. Μεταξύ άλλων προβλέπονται: Το δυναμικό μείωσης των εκπομπών CO2 ενός βιοκαυσίμου πρέπει να είναι τουλάχιστον 35%, ενώ από το 2013 τουλάχιστον 50% για βιοκαύσιμα που παράγονται από παραγωγούς ήδη ενεργούς την 1/1/2008 και το 2015 για τους λοιπούς παραγωγούς Η πρώτη ύλη για την παραγωγή των βιοκαυσίμων δεν πρέπει να προέρχεται από γαίες υψηλής βιοποικιλότητας (δάση όπου δεν υπήρξε έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα κατά το παρελθόν, προστατευόμενες νομοθετικά περιοχές, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν υποδειχθεί για την προστασία σπάνιων ειδών, περιοχές με οικότοπους υψηλής βιοποικιλότητας με μεγάλο αριθμό ενδημικών ειδών) Η πρώτη ύλη δεν θα πρέπει να παράγεται σε εκτάσεις υψηλής εναπόθεσης άνθρακα Από τα παραπάνω διαφαίνεται η προσπάθεια της ΕΕ μέσω ειδικών οδηγιών [7,19] να ενισχύσει και να διασφαλίσει τον αειφορικό χαρακτήρα των βιοκαυσίμων, προστατεύοντας παράλληλα τη βιοποικιλότητα και την ισορροπία των οικοσυστημάτων. 19

Στρατηγικό Σχέδιο Έρευνας & Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής Τεχνολογίας Σύγκλιση με την Ελληνική Πραγματικότητα Ανάγκες σε Βιοκαύσιμα Η ενσωμάτωση της Κοινοτικής Οδηγίας 2003/30/ΕΚ στην Ελληνική νομοθεσία πραγματοποιήθηκε με την εισαγωγή του νόμου 3423/2005 [20]. Παρά το αξιόλογο δυναμικό παραγωγής βιοκαυσίμων, όπως φαίνεται και στην πιο πάνω ενότητα, ο στόχος του 2% διείσδυσης των βιοκαυσίμων στην εθνική αγορά για το 2005 δεν επιτεύχθηκε. Με τις μέχρι σήμερα ενδείξεις, το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και με την επίτευξη του στόχου του 5.75% για το 2010. Σύμφωνα με στοιχεία του 2008 [5], για την κάλυψη του 2% των καυσίμων των οδικών μεταφορών το 2005 θα απαιτούνταν σχεδόν 117 ktoe βιοκαυσίμων, που αντιστοιχούν περίπου σε 144 ktons βιοκαυσίμων, τη στιγμή που για το 2007 οι εμπορεύσιμες ποσότητες παρέμειναν ακόμη αρκετά χαμηλότερες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι φορολογικές απαλλαγές που δόθηκαν για το βιοντίζελ ήταν: 51,000 m 3 για το 2005, 91,000 m 3 για το 2006, 114,000 m 3 για το 2007 και 123,000 m 3 για το 2008 (45, 80, 100 και 108 ktons αντίστοιχα). Υποκατάστατα της βενζίνης δεν αποφορολογήθηκαν. Σύμφωνα με το Υπουργείο Ανάπτυξης, η διείσδυση των βιοκαυσίμων το έτος 2007 ανήλθε μόλις στο 1.4%, ποσοστό αρκετά χαμηλότερο του στόχου του έτους 2010. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Ανάπτυξης, η εξέλιξη της ενεργειακής κατανάλωσης για μεταφορές φαίνεται να ακολουθεί το μοτίβο του Πίνακα 2. Πίνακας 2. Εξέλιξη ενεργειακής κατανάλωσης για μεταφορές ανά είδος καυσίμου στην Ελλάδα [3] Είδος καυσίμου / Έτος 1992 2004 2010 Βενζίνη (ktoe) 2,532 3,814 4,390 Ντίζελ κίνησης (ktoe) 1,557 2,036 2,304 Σύμφωνα με τους στόχους αντικατάστασης των συμβατικών καυσίμων από βιοκαύσιμα, οι αναγκαίες ποσότητες βιοκαυσίμων (σε ktoe και ktons) που απαιτούνται για το 2010 φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα 3. Όπως φαίνεται στον Πίνακα αυτό, το 5.75% της εγχώριας κατανάλωσης του έτους 2010 αντιστοιχεί σε 384 ktoe ή 558 ktons βιοκαυσίμων. Μετά το 2010, και με την προϋπόθεση της αύξησης του ποσοστού ανάμιξης βιοκαυσίμων στα καύσιμα στο 10%, οι ανάγκες αυτές προβλέπεται να διπλασιαστούν. Πίνακας 3. Κατανάλωση καυσίμου το 2010 και απαιτούμενες ποσότητες βιοκαυσίμων* Καύσιμο Κατανάλωση 2010 (ktoe) Αναγκαία υποκατάστατα (ktoe) Αναγκαία υποκατάστατα (ktons βιοκαυσίμου) Βενζίνη 4,390 252 410 Ντίζελ 2,304 131 148 Σύνολο 6,679 384 558 * Αν θεωρηθεί ότι το 5.75% του ενεργειακού περιεχομένου της βενζίνης υποκαθίσταται από βιοαιθανόλη και το αντίστοιχο του ντίζελ από βιοντίζελ Σε ό,τι αφορά στην υποκατάσταση των καυσίμων με βιοκαύσιμα, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα δεδομένα που προκύπτουν λόγω της διαφοράς των φυσικών ιδιοτήτων μεταξύ βιοκαυσίμων και συμβατικών καυσίμων (Πίνακας 10, Παράρτημα 3). Γενικά τα βιοκαύσιμα, λόγω της παρουσίας οξυγόνου και της διαφορετικής αναλογίας ατόμων υδρογόνου προς τα άτομα άνθρακα στο μόριό τους, έχουν χαμηλότερες θερμογόνες δυνάμεις από τα συμβατικά. Ιδιαίτερα τα υποκατάστατα βενζίνης έχουν σημαντικά μικρότερο ενεργειακό περιεχόμενο, πράγμα που σημαίνει ότι για να καλυφθεί το ίδιο ποσοστό της ενέργειας των καυσίμων των μεταφορών αποκλειστικά από βιοαιθανόλη ή αιθυλο-τριτοταγή βουτυλαιθέρα (ΕΤΒΕ), χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες βιοκαυσίμου, απ ότι αν καλύπτονταν αποκλειστικά από βιοντίζελ. Εάν η υποκατάσταση των συμβατικών καυσίμων με βιοκαύσιμα πραγματοποιηθεί με