ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΓΙΑ ΔΗΜΟΥΣ



Σχετικά έγγραφα
Ενίσχυση των Δημόσιων Πράσινων Προμηθειών μέσω εναλλακτικών μηχανισμών της αγοράς [ΕΕΥ/ ΧΑΤ / ΣΔΙΤ]

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΔΗΜΟΥΣ. Εύη Τζανακάκη Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Τμήμα Κτιρίων Διεύθυνση Ενεργειακής Αποδοτικότητας

Συμφώνου των Δημάρχων

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών Υλοποίηση Έργων ΑΠΕ. Ο νόμος 3855/2010

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ: ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΟΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΠΑΝ-ΚΕΔΚΕ

Hellenic-Chinese BUSINESS FORUM 2010 «The Future of Hellenic-Chinese Business Cooperation»

Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών Θεσμικό πλαίσιο και προοπτικές

Χρηματοδοτικές ευκαιρίες της Προγραμματικής Περιόδου για τη χρηματοδότηση ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων και επιχειρήσεων

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Χρηματοδοτικές ευκαιρίες της Προγραμματικής Περιόδου για τη χρηματοδότηση ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων και επιχειρήσεων

Χρηματοδότηση δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας μέσω του Χρηματοδοτικού Εργαλείου JESSICA

H ηλεκτρική ενέργεια ως μοχλός ανάπτυξης

Θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδοτικά εργαλεία για Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες. Εκπαιδευτικό Σεμινάριο έργου ProEE 10 Μαρτίου 2010, Αθήνα

Κωνσταντίνος Μπούρκας Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος Μηχανικός Περιβαλλοντολόγος

Χρηματοδότηση Έργων Ενεργειακής Απόδοσης Προγραμματική Περίοδος

Ημερίδα Greenbuilding, 2 Ιουλίου Αθήνα

Χρηματοδοτικές ευκαιρίες της Προγραμματικής Περιόδου για τη χρηματοδότηση ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων και επιχειρήσεων

Συμφώνου των Δημάρχων

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

«Εθνικά Προγράμματα ενεργειακά αποδοτικότερων κτιρίων»

Χρηματοδοτικά Προγράμματα και Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες Εμπειρία από τα νησιά του Αιγαίου. Αλέξης Χατζημπίρος

Ευάγγελος Λαμπάκης Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το πρακτικό της υπ αριθμ. 14 ης Τακτικής Συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου Ιλίου

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Γεώργιος Ν. Μακρυωνίτης, Αντιπεριφερειάρχης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού

Χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων

Δημόσιες προμήθειες για εξοικονόμηση ενέργειας

Γ. Βουγιουκλάκης Υπ. Τμήματος Ανάπτυξης Αγοράς ΚΑΠΕ Εκπαιδευτικό Σεμινάριο έργου ProEE 10 Μαρτίου 2010, Αθήνα

Ο ρόλος των ΠΕΑ στην ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων

ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ (ΣΔΒΕ) Δήμος Ηγουμενίτσας

Χρηματοδοτικές ευκαιρίες της νέας Προγραμματικής Περιόδου για την υλοποίηση δράσεων για την Αειφόρο Ενέργεια και το Κλίμα

Ημερίδα «Η ενεργειακή αποδοτικότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση: Μια ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη»

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ «ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ»

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ»

Ενεργειακό νομοθετικό πλαίσιο και προοπτικές

Το Σύμφωνο των Δημάρχων και Ευκαιρίες χρηματοδότησης. Εύη Τζανακάκη Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Τμήμα Κτιρίων Διεύθυνση Ενεργειακής Αποδοτικότητας

Εξοικονόμησης Ενέργειας

ενεργειακό περιβάλλον

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 2013 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Β ΠΕΡΙΟΔΟΥ Διδάσκων: Σταύρος Γανωτής

Χρηματοδότηση έργων μέσω συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης

Πρωτοβουλία Συμφώνου των Δημάρχων. Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας Δήμου Έδεσσας

Ο ρόλος των δήμων στην προώθηση των συστημάτων ΑΠΕ στο πλαίσιο της Νέας Προγραμματικής Περιόδου

Το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο των ενεργειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα Το Μητρώο Εταιρειών Ενεργειακών Υπηρεσιών

«Ενεργειακά Αποδοτικές Δημόσιες Προμήθειες: Εμπειρία στην Ελλάδα & πρακτικές

Κατευθύνσεις για τη Διαμόρφωση Στρατηγικών Προτεραιοτήτων και έργων για την βιώσιμη Ενεργειακή Ανάπτυξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ»

Χρήστος Πάλλας, Ηλ. Μηχανικός Περιβαλλοντολόγος Msc. Μαρία Τερμεντζίδου, Περιβαλλοντολόγος

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΝΕΡΕΓΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΟΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΔΑΝΕΙΩΝ

Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) Παροχή Ολοκληρωμένων Ενεργειακών Υπηρεσιών

Δυνατότητες χρηματοδότησης των ΣΔΑΕ σε Περιφερειακό Επίπεδο: Παραδείγματα

Κανονισµός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιριακού Τοµέα

Ενέργεια. Όση χρειάζεται. Όπου χρειάζεται. Ενεργειακές Υπηρεσίες προς ΟΤΑ

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ & ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΕΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΜΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

«ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2011» ΗΜΕΡΙΔΑ ΙΕΝΕ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011.

Γ. ΒΟΥΓΙΟΥΚΛΑΚΗΣ, PhD, Διπλ. Μηχ. Μηχ Τμήμα Ανάπτυξης Αγοράς ΚΑΠΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΠΛΑΤΦΟΡΜΑΓΙΑΤΗΝΠΡΟΩΘΗΣΗΤΩΝΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (ΣΔΑΕ) Δήμου Κηφισιάς. Γιώργος Μαρκογιαννάκης Σύμβουλος Μηχανολόγος - Ενεργειακός Μηχανικός, MSc

Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης και χρηματοδότηση δημοσίων έργων μέσω Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών (ESCOs)

Χρηματοδοτικές ευκαιρίες της Προγραμματικής Περιόδου για την υλοποίηση δράσεων για την Αειφόρο Ενέργεια

Δρ. Αποστολίδου Ελένη. & Εξοικονόμηση Ενέργειας

Η χρηματοδότηση από τρίτους: Ένα νέο μοντέλο για την ενεργειακή αποδοτικότητα κτιρίων

Υποστηρικτικές δράσεις και χρηματοδοτικά προγράμματα σε εθνικό επίπεδο για την ενεργειακή αποδοτικότητα στα δημοτικά κτίρια

ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση

Χρηµατοδοτικές ευκαιρίες της νέας Προγραµµατικής Περιόδου για την υλοποίηση δράσεων για την Αειφόρο Ενέργεια

Το Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (Σ.Δ.Α.Ε.) του Δήμου Αιγιαλείας

Η Π.Ε.Τ.Α. Α.Ε. στη Νέα Προγραμματική Περίοδο

ηµόσια διαβούλευση για το Σύµφωνο των ηµάρχων

Ενεργειακή ιαχείριση και Μηχανισµοί Χρηµατοδότησης

Ενεργειακά Αποδοτικές Δημόσιες Προμήθειες: θεσμικό πλαίσιο. Ερμούπολη, Λουΐζα Παπαμικρούλη

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ από το πρακτικό της υπ αριθμ. 19 ης Τακτικής Συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου Ιλίου

Ενεργειακά Αποδοτικές Δημόσιες Προμήθειες: θεσμικό πλαίσιο

ράσειςτου ΥΠΕΚΑ: το Πρόγραµµα «Χτίζοντας το Μέλλον»

Εξοικονομώ κατ' οίκον

Δημοτικά κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Εξοικονόμηση κατ οίκον»

ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΔΒΕ

Εξοικονόµηση ενέργειας στα κτήρια Νοµοθεσία και µηχανισµοί χρηµατοδότησης

1. Ποια είναι τα αναμενόμενα οφέλη από την εφαρμογή του προγράμματος (ενεργειακά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά);

Ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ενεργειακή βιωσιμότητα των ΟΤΑ

Έργα Υποδομών: μπορούμε να συμβάλουμε στην επιτυχή σύζευξή τους με το «αστικό» περιβάλλον και την αειφορία;

Παραδείγματα καλών πρακτικών και μελλοντικές προκλήσεις

«Επιστημονικός Σύμβουλος Παρακολούθησης και Υποστήριξης του ΣΧΥ Ηρακλείου» υποέργο 8 της πράξης με τίτλο «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ»

Εξοικονομώ - Αναβαθμίζω. στις Επιχειρήσεις Α Προκήρυξη, Δεκέμβριος 2014

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Εξοικονόμηση κατ οίκον»

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ & ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΜΕ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗ (ΣΕΑ)

Υποστήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα σε όλους τους τομείς

Η ενεργειακή πολιτική στην Ελλάδα για το 2030 και το 2050

Η προοπτική των nzeb εντός του νέου νομοθετικού πλαισίου για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. ημήτρης Αθανασίου Πολιτικός Μηχανικός, MSc, ΕΣ

Α. Γιακουμή, MSc, Φυσικός Τμήμα Ανάλυσης Ενεργειακής Πολιτικής, ΚΑΠΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΠΛΑΤΦΟΡΜΑΓΙΑΤΗΝΠΡΟΩΘΗΣΗΤΩΝΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Προγραμματική περίοδος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ- ΕΥΡΩΠΗ 2020

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

Κτιριακός τομέας και τεχνικός κόσμος στην περίοδο οικονομικής κρίσης: Υφιστάμενη κατάσταση, ευκαιρίες και μελλοντικές προκλήσεις

Ταμείο Αστικής Ανάπτυξης Στερεάς Ελλάδας Η υλοποίηση της πρωτοβουλίας JESSICA στην Ελλάδα

Τα προβλεπόμενα στάδια

Οι ενεργειακές εφαρμογές σε περιφερειακό επίπεδο, προοπτικές, χρηματοδοτικές εναλλακτικές. Χ. Τουρκολιάς ΚΑΠΕ

Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα. ΕΠΑΕ Έργα για ΑΠΕ, ΣΗΘ και ΕΞΕ

Πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ Οίκον»

Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής

Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας και μείωσης ρύπων του Δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Αικ. Φωτέα Μηχανολόγος Μηχανικός Dr Διεύθυνση Τεχνικής Υπηρεσίας

Πρότυπες Περιφέρειες για μια Βιώσιμη Ευρώπη. Άργος, 10 Μαρτίου Δρ Γ. Γιαννακίδης Εργ. Ανάλυσης Ενεργειακών Συστημάτων.

Transcript:

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΓΙΑ ΔΗΜΟΥΣ Εύη Τζανακάκη Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Τμήμα Κτιρίων Διεύθυνση Ενεργειακής Αποδοτικότητας Το Πρόγραμμα JESSICA Το JESSICA είναι το ακρωνύμιο της πρωτοβουλίας Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas (Κοινή Ευρωπαϊκή Υποστήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές). Η πρωτοβουλία ανάπτυξης του προγράμματος ανήκει στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης (CEB). Η κεντρική ιδέα του προγράμματος αφορά έργα βιώσιμης ανάπτυξης στον αστικό χώρο με την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων, τα οποία στην παρούσα οικονομική κρίση αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα εξαιτίας και του «περιορισμού των δημοσίων πόρων» Το πρόγραμμα δίνει «τη δυνατότητα μόχλευσης νέων πόρων» με την χρησιμοποίηση ιδιωτικών και τραπεζικών επενδύσεων, στοχεύει στην αστική επένδυση και την αστική ανάπτυξη και στην αναζήτηση ιδιωτικών και τραπεζικών εταίρων που, σε συνεργασία με τα κοινοτικά κεφάλαια, μέσω της δημιουργίας ενός επενδυτικού ταμείου, θα προωθήσουν έργα βιώσιμης ανάπτυξης για τις αστικές περιοχές.

Το Πρόγραμμα JESSICA Το πρόγραμμα παρέχει την ευχέρεια να χρησιμοποιηθεί μέρος των πόρων που λαμβάνονται από την ΕΕ, προκειμένου να επενδυθούν, υπό μορφή επιστρεπτέων χρηματοδοτήσεων σε έργα που εντάσσονται στο πλαίσιο ολοκληρωμένων σχεδίων για την προαγωγή βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Πρόκειται για βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο που βρίσκει εφαρμογή σε σχέδια αστικής ανάπτυξης (στους τομείς της διαχείρισης απορριμμάτων, ενέργειας, τουρισμού, αστικών μεταφορών, χώρων στάθμευσης κλπ.). Δεν αποτελεί πηγή χρηματοδότησης, αλλά ένα νέο μέσο χρηματοοικονομικής τεχνικής (financial engineering instrument), προκειμένου να βελτιωθούν οι ρυθμοί απορρόφησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Αποτελεί μια ειδική μέθοδο χρησιμοποίησης κονδυλίων, αφορά έργα αστικής ανάπτυξης και είναι αποτελεσματικότερο όταν για την αξιοποίησή του δημιουργείται κάποιος ειδικευμένος φορέας, όπως για παράδειγμα ένα ταμείο αστικής ανάπτυξης. Υπάρχει δυναμική των συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (private public sector) οι οποίες και αποτελούν τον κύριο τρόπο ανάπτυξης υποδομών στην βόρεια Ευρώπη. Το Πρόγραμμα ELENA Αίτημα: ανεύρεση & κινητοποίηση πόρων για επενδύσεις αειφόρου ενέργειας σε τοπικό επίπεδο, Εργαλείο: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, δημιούργησαν τον μηχανισμό παροχής τεχνικής βοήθειας ELENA European Local Energy Assistance Ευρωπαϊκή βοήθεια για τοπικά ενεργειακά προγράμματα ο οποίος χρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος «Ευφυής Ενέργεια Ευρώπη»(ΕΕΕ ΙΙ)3.

Το Πρόγραμμα ELENA Το ELENA καλύπτει έως το 90% του κόστους της τεχνικής βοήθειας για την προετοιμασία μεγάλων προγραμμάτων αειφόρου ενέργειας σε πόλεις και περιφέρειες, τα οποία μπορούν να είναι επίσης κατάλληλα για χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ. Τα επενδυτικά προγράμματα, θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Πρωτοβουλίας 20 20 20 να έχουν προϋπολογισμό κατά κανόνα > 50 εκ. ευρώ να επιτυγχάνουν συντελεστή μόχλευσης τουλάχιστον 25:1 μεταξύ του ύψους των επενδύσεων και του ύψους της επιχορήγησης. Αποδεχόμενος την τεχνική βοήθεια, ο δικαιούχος αποδέχεται την υποχρέωση επιστροφής του ποσού σε περίπτωση μη επίτευξης του συντελεστή μόχλευσης. Το Πρόγραμμα ELENA Τομείς επενδυτικών προγραμμάτων (1/3) Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών κατοικιών Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον οδικό φωτισμό και σηματοδότες Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δομημένο περιβάλλον Επενδύσεις για την ανακαίνιση, επέκταση ή κατασκευή δικτύων τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης περιλαμβανομένων δικτύων συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού Αποκεντρωμένα συστήματα συμπαραγωγής σε επίπεδο κτιρίων ή γειτονιάς

Το Πρόγραμμα ELENA Τομείς επενδυτικών προγραμμάτων (2/3) Αστικές μεταφορές, με σκοπό την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης και την προώθηση της χρήσης ΑΠΕ λεωφορεία υψηλής ενεργειακής απόδοσης (μεταξύ άλλων, υβριδικά), επενδύσεις σε συστήματα πρόωσης ηλεκτρικά ή με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, ώστε να προωθηθεί η χρήση ηλεκτρικών αυτοκινήτων, επενδύσεις με σκοπό την εφαρμογή ενεργειακά αποδοτικότερων λύσεων για τη βελτίωση της διακίνησης φορτίων στις αστικές περιοχές Το Πρόγραμμα ELENA Τομείς επενδυτικών προγραμμάτων (3/3) Τοπικές υποδομές για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένων των ευφυών δικτύων υποδομές πληροφορικής και επικοινωνιών ενεργειακά αποδοτικός αστικός εξοπλισμός εγκαταστάσεις συνδυασμένων μεταφορών υποδομές για τον ανεφοδιασμό οχημάτων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα

Το Πρόγραμμα ELENA Επιλέξιμες δαπάνες εκπόνηση μελετών σκοπιμότητας και ερευνών αγοράς κατάρτιση προγραμμάτων και επιχειρησιακών σχεδίων διενέργεια ενεργειακών ελέγχων προετοιμασία των διαδικασιών και των συμβατικών ρυθμίσεων της δημοπράτησης δημιουργία μονάδων υλοποίησης προγραμμάτων οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα απαραίτητη για την υλοποίηση των επενδυτικών προγραμμάτων Μη επιλέξιμη δαπάνη: κόστος του εξοπλισμού (εξοπλισμός μετρήσεων, υπολογιστές, χώροι γραφείων). Παραδείγματα επενδυτικών προγραμμάτων που μπορούν να λάβουν βοήθεια από το ELENA

Παραδείγματα επενδυτικών προγραμμάτων που μπορούν να λάβουν βοήθεια από το ELENA Παραδείγματα επενδυτικών προγραμμάτων που μπορούν να λάβουν βοήθεια από το ELENA

Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Τεχνική βοήθεια για την προετοιμασία, κινητοποίηση χρηματοδοτήσεων και εκκίνηση τοπικών επενδύσεων ενεργειακής αποδοτικότητας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ: 12 Μαΐου 2011 και το 2012 Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Ανάγκη 1: ΟΤΑ (ή και ομάδες ΟΤΑ) με δέσμευση να επιτύχουν τους φιλόδοξους κλιματικούς και ενεργειακούς στόχους 2020 της ΕΕ Ανάγκη 2: Υπάρχουν μηχανισμοί για μεγάλα έργα, αλλά η δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης μικρότερων επενδύσεων σε έργα αειφόρου ενέργειας είναι πιο δύσκολη Ανάγκη 3: Έλλειψη σχετικής τεχνικής, οικονομικής, νομικής εμπειρίας στους ΟΤΑ για επενδύσεις ΑΠΕ, ενεργειακή αποδοτικότητα και βιώσιμες μεταφορές

Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Η Τεχνική Βοήθεια χρησιμεύει για την πραγματοποίηση βιώσιμων επενδύσεων: Για πολλά μικρά συνδυασμένα έργα ώστε να είναι χρηματοδοτήσιμα Εξωτερικοί σύμβουλοι υποστηρίζουν τους ΟΤΑ σε τεχνικά, νομικά και οικονομικά θέματα και το ειδικά ορισμένο προσωπικό των ΟΤΑ Διάφοροι τοπικοί φορείς συμπράττουν σε στοχευμένη δράση (τοπική/περιφερειακή αρχή, χρηματοδοτικοί φορείς, ειδικοί τεχνικοί/επιστήμονες, Υπηρεσίες Ενεργειακών Υπηρεσιών ESCOs κλπ) Προετοιμάζει απαιτούμενες μελέτες και έγγραφα (ανάλυση χρηματοδοτησιμότητας) για τον δανειστή (Τράπεζα) Αφορά στη διαχείριση του επενδυτικού προγράμματος (προκηρύξεις, νομικάθέματακλπ) Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Επιλέξιμες παρεμβάσεις επενδυτικού προγράμματος δημόσια και ιδιωτικά κτίρια κοινωνική κατοικία οδικός φωτισμός και σηματοδότες αστικές μεταφορές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο δομημένο περιβάλλον Προϋποθέσεις Δημοτικό Σχέδιο Δράσης Πολιτική δέσμευση Μετρήσιμοι στόχοι και δείκτες μέτρησης αποτελέσματος

Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Απαιτήσεις του Προγράμματος ένας ή όμοροι δήμοι σε μια καθορισμένη γεωγραφική περιοχή, με συνολικό συνδυαζόμενο πληθυσμό κατά προτίμηση μεγαλύτερο από 200.000 κατοίκους ελάχιστο κόστος τεχνικής βοήθειας 400.000, πουθαοδηγείσεεπενδύσεις τουλάχιστον 6 εκ με συντελεστή μόχλευσης 15 (κάθε ευρώ τεχνικής βοήθειας πρέπει να οδηγεί σε επενδύσεις >15 ) Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Απαιτήσεις του Προγράμματος Η διάρκεια του έργου είναι μέχρι 36 μήνες> η επένδυση πρέπει να διασφαλιστεί πριν το τέλος τηςτεχνικήςβοήθειας Δεν χρηματοδοτούνται επενδύσεις σε εξοπλισμό Θα χρηματοδοτηθεί ώς το 75% των επιλέξιμων δαπανών Τεχνικής Βοήθειας Ρήτρα αποπληρωμής = τεχνική βοήθεια βάσει απόδοσης: η επιδότηση για τεχνική βοήθεια θα δοθεί στο σύνολό της μόνο αν οι προγραμματισμένες επενδύσεις ξεκινήσουν ή τα σχετικά συμβόλαια/άδειες υπογραφούν μέχρι το τέλος της περιόδου του έργου. Στην περίπτωση μη πραγματοποίησης των προγραμματισμένων επενδύσεων, η συνεισφοράτηςεε θα πρέπει να αποπληρωθεί από τον δικαιούχο, αν και κάποια έξοδα μπορεί να κριθούν κατ αναλογία επιλέξιμα, εάν τεκμηριωθούν επαρκώς.

Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Τεχνική Βοήθεια για ΟΤΑ Mobilising local energy investments Technical Assistance (TA) Δείκτες μέτρησης επιτυχίας Το επενδυτικό πρόγραμμα πρέπει να περιέχει δείκτες για : Εξοικονομούμενη ενέργεια (MWh/έτος) Αύξηση της παροχής ενέργειας από ΑΠΕ (MWh/ έτος) Μείωση CO 2 (τόνοι/έτος) Κινητοποίηση κεφαλαίων (M ) Δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) Ηγεσία στην τοπική ενέργεια Local energy leadership Έργα που απαιτούν διακρατική συνεργασία: 1. Πολιτικές βιώσιμης ενέργειας: ανάπτυξη ικανοτήτων με ανταλλαγή εμπειρίας μεταξύ έμπειρων τοπικών αρχών και μαθητευόμενων τοπικών αρχών που εφαρμόζουν ΣΔΑΕ 2. Συνεργασία μεταξύ δημόσιων αρχών και παρόχων ενέργειας για την ανταλλαγή ενεργειακών δεδομένων για την ανάπτυξη και εφαρμογή ΣΔΑΕ

Το Πρόγραμμα IEE (Intelligent Energy Europe) http://ec.europa.eu/intelligentenergy Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Τίτλος: «Πρότυπα επιδεικτικά έργα αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας σε υφιστάμενα δημόσια σχολικά κτίρια πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» Προθεσμία υποβολής προτάσεων: 30/9/2011 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΕΠΠΕΡΑΑ

Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Επιλέξιμες Δράσεις Α. Δράσεις ΑΠΕ: 1. Φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις 2. Εγκαταστάσεις αβαθούς γεωθερμίας 3. Εγκαταστάσεις καύσης βιομάζας 4. Μονάδες θερμικών ηλιακών συστημάτων 5. Άλλα συστήματα εκμετάλλευσης ΑΠΕ, συστήματα θέρμανσης ή ψύξης, καθώς και αντλίες θερμότητας 6. Συνδέσεις με (ημόσιο (ίκτυο διανομής ηλεκτρισμού 7. Παρεμβάσεις μετατροπής υφιστάμενων Η/Μ εγκαταστάσεων με σκοπό την προσαρμογή των λειτουργικών τους παραμέτρων στα δεδομένα των ΑΠΕ και την εν γένει βελτίωση των λειτουργικών τους χαρακτηριστικών και της απόδοσής τους Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Επιλέξιμες Δράσεις Β. Δράσεις Ενεργειακής Αναβάθμισης και Εξοικονόμησης Ενέργειας: 1. Προσθήκη θερμομόνωσης κελύφους, σκιάστρων, συστημάτων ηλιοπροστασίας και άλλων στοιχείων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης του κτιριακού κελύφους 2. Χρήση ειδικών επιχρισμάτων ψυχρών υλικών σε δώματα 3. Αντικατάσταση κουφωμάτων και υαλοπινάκων με νέα πιστοποιημένα, υψηλής ενεργειακής απόδοσης 4. Παθητικά ηλιακά συστήματα θέρμανσης 5. Συστήματα φυσικού και τεχνητού φωτισμού 6. Συστήματα και τεχνικές φυσικού ή/και υβριδικού αερισμού και δροσισμού

Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Επιλέξιμες Δράσεις Β. Δράσεις Ενεργειακής Αναβάθμισης και Εξοικονόμησης Ενέργειας: 7. Φυτεύσεις δωμάτων (πράσινες στέγες) κατάλληλου τύπου σε σχέση με τη βέλτιστη ενεργειακή απόδοση και τη στατική επάρκεια του κτιρίου 8. Βιοκλιματικές παρεμβάσεις στον περιβάλλοντα χώρο (έως ποσοστού 10% επί του συνολικού προϋπολογισμού της πρότασης) 9. Παρεμβάσεις αναβάθμισης και τροποποίησης υφισταμένων εγκαταστάσεων κεντρικής θέρμανσης ή/και κλιματισμού, χώρων και εγκαταστάσεων ΖΝΧ σχολικών κτιρίων, με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης 10. Συνδέσεις με Δημόσιο Δίκτυο διανομής φυσικού αερίου Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Επιλέξιμες Δράσεις Γ. Υποστηρικτικές και λοιπές δράσεις: 1. Υπηρεσίες Τεχνικού Ενεργειακού Συμβούλου 2. Τεχνικές Μελέτες (προμελέτες, μελέτες, τεύχη δημοπράτησης, μελέτες εφαρμογής) 3. Μελέτες Ενεργειακής Απόδοσης κτιρίου με βάση τον Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) 4. Ενεργειακές επιθεωρήσεις με βάση την ισχύουσα νομοθεσία Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίου (πριν την έναρξη και μετά την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων) 5. Συστήματα μετρήσεων, παρακολούθησης, καταγραφής, επεξεργασίας και προβολής επιτόπου και διαδικτυακώς των λειτουργικών στοιχείων και αποτελεσμάτων των ενεργειακών συστημάτων του κτιρίου, (όπως ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας σε κτίρια (BEMS)

Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Επιλέξιμες Δράσεις Γ. Υποστηρικτικές και λοιπές δράσεις: 6. Συστήματα ελέγχου και διαχείρισης λειτουργίας των Η/Μ εγκαταστάσεων, με τη δυνατότητα μετρήσεων, συλλογής και καταγραφής των απαραίτητων δεδομένων και παραμέτρων όπως: εσωτερικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, συγκέντρωση CO2 και άλλων ρύπων κ.λ.π.), μετεωρολογικά δεδομένα (ηλιακή ακτινοβολία, θερμοκρασία κ.α.), αποδόσεις λειτουργίας εγκαταστάσεων (κατανάλωση καυσίμου, απόδοση λειτουργίας), ενεργειακές καταναλώσεις κ.α. 7. Δράσεις δημοσιότητας (Πινακίδες έργου, Φυλλάδια ενημέρωσης και προβολής, Οδηγοί, Εγχειρίδια, Ιστότοποι κλπ) και 8. Δράσεις για την ευαισθητοποίηση των μαθητών και του κοινού. Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων Δράσεις για την ευαισθητοποίηση των μαθητών και του κοινού H διασφάλιση του επιδεικτικού χαρακτήρα ενός συστήματος και η προώθηση στις μαθητικές κοινότητες και, μέσω αυτών, στην κοινωνία, αρχών και τεχνολογιών της αειφόρου ανάπτυξης και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, θα επιτευχθεί μέσω της διασφάλισης επισκεψιμότητας των νέων εγκαταστάσεων από τους μαθητές, της αναγραφής επ αυτών ή επί Πινακίδων των λειτουργικών αρχών και των τεχνικών χαρακτηριστικών τους, της εγκατάστασης Συστημάτων καταγραφής και παρουσίασης της ανά πάσα στιγμή και σωρευτικά παραγόμενης ενέργειας, των ποσοστών εξοικονόμησης ενέργειας και μέτρησης του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα, της εκπόνησης Οδηγών λειτουργίας και της κυκλοφορίας Φυλλαδίων, της δημιουργίας και συντήρησης Ιστοσελίδων κλπ.

Το Πρόγραμμα Ενεργειακής Αναβάθμισης Σχολικών Κτιρίων ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Κα Δήμητρα Σολιδάκη τηλέφωνο 213214228 e mail: d.solidaki@mou.gr www.epperaa.gr ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ http://www.cres.gr/kape/parousiasi_ypourgou.pdf http://www.cres.gr/kape/parousiasi_santamouri.pdf http://www.cres.gr/kape/prodiagrafes_draft.pdf

Το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΟΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» Ολοκληρωμένος Ενεργειακός Σχεδιασμός Δήμου (Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης) με στόχους, μέτρα και δράσεις σε όλους δυνατούς τους τομείς εξοικονόμσης ενέργειας, ενεργειακής αποδοτικότητας και ΑΠΕ Σχέδιο Υλοποίησης με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα με συγκεκριμένα έργα, εφαρμογές και δράσης ενεργειακής αποδοτικότητας σε συγκεκριμένους Άξονες ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 32 9 IOYNIOY 2011

ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» 1. Υφιστάμενα Δημοτικά Κτίρια 2. Κοινόχρηστοι Χώροι του αστικού περιβάλλοντος 3. Αστικές μεταφορές 4. Λοιπές Τεχνικές (αστικές) Υποδομές 5. Δημοσιότητα Ευαισθητοποίηση 6. Τεχνική Υποστήριξη της Εφαρμογής ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» 1 2 3 ΑΞΟΝΕΣ Παρεμβάσεις σε Υφιστάμενα Δημοτικά Κτήρια Παρεμβάσεις σε Κοινόχρηστους χώρους του τοπικού περιβάλλοντος Πιλοτικές Παρεμβάσεις στις αστικές μεταφορές ΔΡΑΣΕΙΣ Επιλεγμένο μίγμα παρεμβάσεων ενεργ. Αποδοτικότητας 2009 2012 2.1 Παρεμβάσεις στο Δημοτικό φωτισμό 2.2 Βελτίωση Μικροκλίματος: Πεζοδρόμια Πλατείες Συνδυασμός των ανωτέρω 3.1 Επεμβάσεις σε οχήματα Δημοτικών Στόλων 3.2 Μελέτες αστικής κινητικότητας 3.3 Συγκοινωνιακά Δίκτυα

ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» (συνέχεια) 4 5 6 ΑΞΟΝΕΣ Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές (αστικές) Υποδομές Δράσεις διάδοσης, δικτύωσης και δημοσιότηταςενημέρωσης ΤεχνικήΥποστήριξητης Εφαρμογής ΔΡΑΣΕΙΣ Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης σε αντλιοστάσια Βιολογικούς καθαρισμούς κτλ Ειδικές Δράσεις Ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης/ εκπαίδευσης των στελεχών του Δήμου Ενημέρωση/ευαισθητοποίηση πολιτών Δήμου Eco driving Μελέτες προετοιμασίας Τεχνικός Σύμβουλος Υποστήριξης Αξιολόγηση ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑ ΔΗΜΩΝ Π/Υ ΑΞΟΝΕΣ Όρια πληθυσμού ΟΤΑ (απογραφή 2001) Μέγιστος Προϋπολογισμός ανά προτεινόμενο ΣΧΥ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΧΥ 1 2 3 4 5 6 Α Β 10.000 45.000 κάτοικοι 45.001 90.000 κάτοικοι 90.001 150.000 κάτοικοι 150.001 300.000 κάτοικοι 700.000 x x x 1.000.000 x x x x 1.500.000 x x x x 3.000.000 x x x x 300.001 και πάνω 6.000.000 x x x x Ο Προϋπολογισμός των ΣΧΥ θα χρηματοδοτηθεί από πόρους του ΕΣΠΑ κατά 70%

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (ενδεικτικά) 1 2 Παρεμβάσεις σε Υφιστάμενα Δημοτικά Κτίρια Παρεμβάσεις σε Κοινόχρηστους χώρους του τοπικού περιβάλλοντος (δημοτικός φωτισμός) Πληρότητα και ποιότητα ενεργειακής προμελέτης Εξοικονόμηση ενέργειας ανά τετραγωνικό κτιρίου Εξοικονόμηση ενέργειας ανά κόστος παρεμβάσεων Κριτήριο επιλογής κτιρίου Πληρότητα ενεργειακής προμελέτης Περιοχής Ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας Εξοικονόμηση ενέργειας ανά κόστος παρεμβάσεων Συνέργεια συμπληρωματικότητα με δράσεις βελτίωσης μικροκλίματος ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (ενδεικτικά) 2 Παρεμβάσεις σε Κοινόχρηστους χώρους του τοπικού περιβάλλοντος (βελτίωση μικροκλίματος) Πληρότητα καταγραφής (ή μελέτηςγια την περίπτωση παρεμβάσεων σε πλατείες) Ποιότητα πρότασης (ή μελέτης αντίστοιχα) Κριτήριο επιλογής περιοχής 3 Πιλοτικές Παρεμβάσεις στις αστικές μεταφορές Ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας Ποσοστό Μείωση CO 2 Αποδοτικότητα επένδυσης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (ενδεικτικά) 4 5 Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές (αστικές) Υποδομές Δράσεις διάδοσης, δικτύωσης και δημοσιότηταςενημέρωσης Πληρότητα ενεργειακής μελέτης Ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας Εξοικονόμηση ενέργειας ανά κόστος παρεμβάσεων Στόχευση σε δράσεις και ομάδες χρηστών / ωφελουμένων Εργαλεία / μέθοδοι επικοινωνίας του Προγράμματος Συνέργεια με συγκεκριμένες παρεμβάσεις άλλων Αξόνων ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΣΧΥ ΜΕ ΕΣΠΑ Πληρότητα και Σαφήνεια στην ανάλυση των προτεινόμενων παρεμβάσεων σε Υποέργα/Συμβάσεις Συμμόρφωση με απαιτήσεις ΣΔΕ ΕΣΠΑ Αλληλουχία Συμβάσεων/Χρονοδιάγραμμα ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (kt CO2) ΑΞΟΝΑΣ 1 ΑΞΟΝΑΣ 2 ΑΞΟΝΑΣ 3 4,97 kt 4,88 kt ΑΞΟΝΑΣ 4 ΣΥΝΟΛΟ 4,10 kt 3,10 kt 17,05 kt

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ TON ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Εύη Τζανακάκη Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc Τμήμα Κτιρίων Διεύθυνση Ενεργειακής Αποδοτικότητας Το Πρόγραμμα JEREMIE ΗπρωτοβουλίαJEREMIE (Joint European Resources for Small and Medium-sized Enterprises ) δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω εθνικών και περιφερειακών αρχών τους, να χρησιμοποιούν μέρος των ενισχύσεων που λαμβάνουν από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ, για τη χρηματοδότηση μικρομεσαίων επιχειρήσεων για ίδια κεφάλαια, δάνεια ή εγγυήσεις. Το σύνολο των παραπάνω ενισχύσεων δίνεται μέσω ενός ταμείου ανακυκλούμενων πιστώσεων «Ταμείο Χαρτοφυλακίου», το οποίο λειτουργεί ως κεντρικός φορέας διοχέτευσης των πόρων του ταμείου.

Το Πρόγραμμα JEREMIE Με βάση τη μέχρι τώρα εμπειρία της πρωτοβουλίας JESSICA αυτή θα συνεχίσει να κινείται προς την κατεύθυνση της υποστήριξης τωνευρωπαϊκώνστόχωντηςσυνοχήςκαιτηνικανοποίησητων μακροπρόθεσμων αναγκών για επενδύσεις και παροχή συμβουλών για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη με την αξιοποίηση σε τρεις τομείς εξειδίκευσης: Θεσμική τεχνικής υποστήριξης για τα κράτη μέλη και τις διαχειριστικές αρχές μέσω της αξιολόγησης των μέχρι τώρα εμπειριών. Μελέτες λειτουργίας και διαχείρισης κτιρίων για την αειφόρο αστική ανάπτυξη και Προσαρμοσμένη τεχνική βοήθεια και συμβουλευτικές υπηρεσίες, κυρίως σε ευρωπαϊκές πόλεις και περιφέρειες, σχετικά με τη δημιουργία και τη διαχείριση των Ταμείων Αστικής Ανάπτυξης. Το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ Επιλέξιμα για το πρόγραμμα είναι τα κτήρια που έχουν κατασκευαστεί μέχρι την 31.12.1989 και βρίσκονται σε περιοχές με τιμή ζώνης έως 2.100 /τ.μ Είναι δυνατή η υποβολή αιτήσεων για μεμονωμένα διαμερίσματα πολυκατοικίας χωρίς προϋποθέσεις Οι εισοδηματικές κατηγορίες των ωφελουμένων είναι δύο και τα αντίστοιχα κίνητρα έχουν ως εξής: Κατηγορία Α - Ιδιοκτήτες επιλέξιμων κατοικιών, των οποίων το ατομικό ή το οικογενειακό δηλωθέν εισόδημα δεν ξεπερνά τις 40.000 ευρώ ή τις 60.000 ευρώ αντίστοιχα. Τα κίνητρα περιλαμβάνουν επιδότηση επιτοκίου 100% (άτοκο δάνειο) σε συνδυασμό με επιχορήγηση ύψους 35%. Κατηγορία Β - Ιδιοκτήτες επιλέξιμων κατοικιών, των οποίων το ατομικό ή το οικογενειακό δηλωθέν εισόδημα βρίσκεται μεταξύ 40.000 και 60.000 ευρώ ή 60.000 και 80.000 ευρώ αντίστοιχα. Τα κίνητρα περιλαμβάνουν επιδότηση επιτοκίου 100% (άτοκο δάνειο) σε συνδυασμό με επιχορήγηση ύψους 15%.

Το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ Η εξοικονόμηση που πρέπει να επιτευχθεί από τις παρεμβάσεις του Προγράμματος αντιστοιχεί στο 30% της κατανάλωσης του κτιρίου αναφοράς Στις επιλέξιμες δαπάνες συμπεριλαμβάνονται όλες οι πρόσθετες εργασίες και επεμβάσεις που απαιτούνται για την τεχνικά ορθή ολοκλήρωση των παρεμβάσεων όπως αποξηλώσεις/ καθαιρέσεις και αποκομιδή, επεμβάσεις στη στέγη (π.χ. αντικατάσταση κεραμιδιών), κλπ. Επίσης στην κατηγορία «αντικατάσταση κουφωμάτων και συστημάτων σκίασης» περιλαμβάνεται και η τοποθέτηση μη σταθερών εξωτερικών σκιάστρων. Με σκοπό την επιτάχυνση της εκταμίευσης των επιχορηγήσεων, ο μέγιστος χρόνος υλοποίησης των παρεμβάσεων μειώνεται σε 4 μήνες από την υπογραφή της δανειακής σύμβασης Το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ Κάθε φυσικό πρόσωπο που επιθυμεί να συμμετάσχει στο Πρόγραμμα εξετάζει εάν πληροί τα κριτήρια και προετοιμάζεται για το Πρόγραμμα σε συνεργασία με χρηματοπιστωτικό οργανισμό για την εξέταση της πιστοληπτικής του ικανότητας Στην πρώτη φάση του Προγράμματος (Α Φάση), οι δυνητικά φελούμενοι απευθύνονται σε Ενεργειακό Επιθεωρητή ώστε να διενεργηθεί η πρώτη ενεργειακή επιθεώρηση της ιδιοκτησίας τους και να εκδοθεί το Πιστοποιητικό Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) Επιλέξιμες είναι οι παρεμβάσεις που πραγματοποιούνται μετά την έκδοση του ΠΕΑ της πρώτης ενεργειακής επιθεώρησης (ημερομηνία έναρξης επιλεξιμότητας). Οι παρεμβάσεις δύνανται να πραγματοποιηθούν και πριν από την έκδοση της απόφασης υπαγωγής με αποκλειστική ευθύνη του φελούμενου. Στη δεύτερη φάση (Β Φάση), οι δυνητικά φελούμενοι υποβάλλουν σε συνεργαζόμενο χρηματοπιστωτικό οργανισμό αίτηση υπαγωγής στο Πρόγραμμα (Παράγραφος 5.3).

Το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ Προβλέπονται δύο (2) στάδια αξιολόγησης: στο πρώτο στάδιο διενεργείται έλεγχος των στοιχείων και δικαιολογητικών της αίτησης και οι αιτήσεις που προκρίνονται στο δεύτερο στάδιο τίθενται σε συγκριτική αξιολόγηση βάσει του κριτηρίου της εξοικονομούμενης ενέργειας ανά μονάδα επιφάνειας προς το κόστος. Η υπαγωγή των αιτήσεων στο Πρόγραμμα γίνεται βάσει της συγκριτικής αξιολόγησης στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της κάθε Περιφέρειας. Μετά την υλοποίηση των παρεμβάσεων, οι φελούμενοι απευθύνονται σε Ενεργειακό Επιθεωρητή, ώστε να διενεργηθεί δεύτερη ενεργειακή επιθεώρηση της ιδιοκτησίας τους και να εκδοθεί νέο ΠΕΑ. Βάσει του νέου ΠΕΑ και κατόπιν της διαπίστωσης επίτευξης των ενεργειακών στόχων της αίτησης καταβάλλονται στους φελούμενους τα κίνητρα του Προγράμματος. Το σύνολο της δαπάνης για το κόστος των δύο ενεργειακών επιθεωρήσεων καλύπτεται από το Πρόγραμμα υπό την προϋπόθεση υπαγωγής της αίτησης και επίτευξης των ενεργειακών στόχων που καθορίζονται σε αυτή. Το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ http://exoikonomisi.ypeka.gr

Χτίζοντας το Μέλλον http://www.cres.gr/kape/xtizontas_to_mellon.pdf

Ευρωπαϊκή & εθνική ενεργειακή πολιτική Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011 Υποχρεώσεις Οδηγίας 2006/32/ΕΚ (N.3855/10) Οδηγία 2006/32/ΕΚ για την Ενεργειακή Απόδοση κατά την τελική χρήση και τις Ενεργειακές Υπηρεσίες Θέτει ως ενδεικτικό στόχο εξοικονόμησης ενέργειας στα κράτη-μέλη 9% μέσα στα επόμενα εννέα χρόνια Η οδηγία προβλέπει τη θέσπιση μέτρων προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Τονίζει τον υποδειγματικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει ο δημόσιος τομέας (πράσινες προμήθειες), Επισημαίνει τις υποχρεώσεις των παρόχων ενέργειας (ενεργειακοί έλεγχοι, διακριτά τιμολόγια, έξυπνοι μετρητές), καθώς και μια σειρά θεσμικών μέτρων που πρέπει να αναπτυχθούν ώστε να επιτευχθεί η προβλεπόμενη εξοικονόμηση ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011

Υποχρεώσεις Οδηγίας 2006/32/ΕΚ (N.3855/10) Κατάρτιση Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΔΕΑ), το οποίο θα επικαιροποιηθεί το 2011 και το 2014 Προβλέπονται μια σειρά από μέτρα τα οποία κατηγοριοποιούνται σε έξι ομάδες: οριζόντια, διατομεακά, οικιακός τομέας, τριτογενής τομέας, δημόσιος τομέας, βιομηχανία και μεταφορές Διαμορφώνεται ένα ολοκληρωμένο εθνικό πρόγραμμα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, η εφαρμογή του οποίου θα οδηγήσει στην επίτευξη του ενεργειακού στόχου εξοικονομώντας μεγάλες ποσότητες ορυκτώνκαυσίμωνκαιηλεκτρικήςενέργειας, ενώ παράλληλα ενισχύεται η περαιτέρω διείσδυση του φυσικού αερίου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στο ενεργειακό μίγμα Περιλαμβάνει ειδικό μέτρο που καθιερώνει τη συνεχή βελτίωση της διαδικασίας συλλογής, ανάλυσης των δεδομένων και των προβλέψεων. Προβλέπονται επίσης, στοχευόμενες εκστρατείες εκπαίδευσης και ενημέρωσης, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο με στόχο την ευαισθητοποίηση και συμμετοχή των τελικών καταναλωτών, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα αποτελέσματα των μέτρων και δράσεων για εξοικονόμηση ενέργειας. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011 Πράσινη Επιχειρηματικότητα & Δημόσιος Τομέας Το υψηλό δυναμικό που εμφανίζει ο δημόσιος τομέας για δράσεις και μέτρα με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας του εξοπλισμού που διαθέτει και συνεπώς συνολικής εξοικονόμησης ενέργειας τον κατατάσσουν ως έναν από τους πιο κατάλληλους τομείς για ανάπτυξη και υιοθέτηση πρακτικών πράσινης επιχειρηματικότητας. Ειδικότερα : Ανάθεση ολοκληρωμένων σχεδίων δράσης για εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό εξοπλισμό, στις μεταφορές και στον οδικό φωτισμό Υιοθέτηση κανόνων και μεθοδολογιών για πράσινες δημόσιες προμήθειες Παροχή ενεργειακών υπηρεσιών μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης από Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών Δράσεις εκπαίδευσης των εργαζομένων σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας (π.χ. στις μεταφορές εκπαίδευση οδηγών σε θέματα οικολογικής και οικονομικής οδήγησης) Ανάπτυξη προγραμμάτων εθελοντικών συμφωνιών με επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή για εξοικονόμηση ενέργειας. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) είναι από τους κύριους πρωταγωνιστές στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών καθώς παρουσιάζουν υψηλές ανάγκες σε συγκεκριμένες ομάδες προϊόντων. Το γεγονός αυτό, τους δίνει τη δυνατότητα να μπορούν να επηρεάσουν και να καθορίσουν το μέγεθος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με τις τεχνικές προδιαγραφές, την αγορά, μεταφορά, χρήση και απόρριψη τωναγαθώναυτών. Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις είναι οι διαδικασίες με τις οποίες ο δημόσιος τομέας προμηθεύεται προϊόντα, υπηρεσίες ή εργασίες, χρησιμοποιώντας πράσινα κριτήρια κατά την αξιολόγηση προσφορών. Πέρα από τα άμεσα αποτελέσματα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, η υιοθέτηση τέτοιων πολιτικών & πρακτικών θα οδηγήσει και σε βελτίωση της κοινωνικής εικόνας του δημόσιου τομέα και σε ενθάρρυνση του ιδιωτικού να ακολουθήσει Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, σε συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, έχει ήδη καθορίσει κοινά κριτήρια για 18 κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011 Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις Οι «πράσινες» δημόσιες προμήθειες, αποτελούν το όχημα για αγορά περιβαλλοντικά φιλικών και οικονομικά βέλτιστων προϊόντων. Συγκεκριμένα, εισάγοντας στη διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών ένα συνδυασμό τεχνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών παραμέτρων (κόστος κύκλου ζωής) επιλέγεται τελικά το πιο οικονομικό και ενεργειακά αποδοτικότερο προϊόν Παραδείγματα τέτοιων προμηθειών σε φωτιστικά συστήματα πόλη Catello Ιταλία Bangkok Ταϊλάνδη Tilburg Ολλανδία Yaravan Αρμενία Εξοικονόμηση ενέργειας 34,9% 31% 39% 81% Χρόνος απόσβεσης 2,7 έτη 3,24 έτη 3,5 έτη 4 έτη Αναφερόμαστε δηλαδή σε πρακτικές win-win ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011

Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις Ένα απλό παράδειγμα Συνολικά στην Ευρώπη μπορεί να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης των 38 TWh με την προώθηση και αντικατάσταση των λαμπτήρων οδικού φωτισμού με σύγχρονους «έξυπνους» λαμπτήρες, η οποία ισοδυναμεί με το 63.7 % της συνολικής ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας για τον οδικό φωτισμό. Πηγή: http://www.e-streetlight.com/ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011 Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο και χρηματοδοτικά εργαλεία για Δημόσιες Προμήθειες ΠΔ60/2007, ΠΔ118/2007, Ν3463/2006 ΚΥΑ Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα Δ6/B/14826, 17-6-2008 Χρηματοδοτικά εργαλεία: Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ Νόμος 3855/10 για τη μεταφορά της 2006/32/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση, όπου τίθονται και νέες υποχρεώσεις για το Δημόσιο Τομέα, προβλέπει την ανάπτυξη του τομέα των Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών και η δραστηριοποιησή τους και στο δημόσιο τομέα με την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011

Με τις ΠΔΣ, οι υπηρεσίες προμηθειών μπορούν: να μειώσουν το ενεργειακό και οικολογικό τους αποτύπωμα, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής να μειώσουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον να συμβάλλουν στην αειφορική χρήση των φυσικών πόρων να προωθήσουν την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα να λειτουργήσουν ως παράδειγμα για των ιδιωτικό τομέα να εξοικονομήσουν δημόσιους πόρους, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος κύκλου ζωής. ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011 Συμπερασματικά: Ένας από τους σημαντικότερους τομείς για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας πουέχειαναγνωριστείαπότηνευρωπαϊκήεπιτροπήείναιοι Δημόσιες προμήθειες Λόγω υψηλών αναγκών σε συγκεκριμένες ομάδες προϊόντων που καταναλώνουν ενέργεια, οι ΟΤΑ έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίζουν ένα υποδειγματικό ρόλο για ένα ευρύτερο σύνολο κοινωνικών ομάδων Η ενσωμάτωση κριτηρίων ενεργειακής αποδοτικότητας στις δημόσιες προμήθειες των ΟΤΑ, για προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια, αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την εξοικονόμηση ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος, την εξοικονόμηση χρήματος και την αναβάθμιση του περιβαλλοντικού τους προφίλ Καθοριστική συμβολή στην εκπλήρωση των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει οι ΟΤΑ που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Σύμφωνο των Δημάρχων», μέσω προμηθειών και χρήσης προϊόντων με τεχνικά χαρακτηριστικά ενεργειακής αποδοτικότητας ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011

Χρήσιμοι σύνδεσμοι για ΠΔΣ Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις στην Ελλάδα: http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=533&language=el-gr Επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ΠΔΠ: http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm Εργαλειοθήκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ΠΔΠ: http://ec.europa.eu/environment/gpp/toolkit_en.htm Ελληνική ιστοσελίδα ευρωπαϊκού έργου pro-ee για τις ΠΔΠ: http://www.cres.gr/pro-ee ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΕ/ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ 9 IOYNIOY 2011

Γενική Περιγραφή και Θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα Γενική Περιγραφή και Θεσμικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεσμικό Πλαίσιο Νόμος 3855/10 Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ αρχές & ρίσκα ΣΕΑ Περιεχόμενα ΣΕΑ Μητρώο ΕΕΥ

Θεσμικό Πλαίσιο για Εξοικονόμηση Ενέργειας Υπάρχει ένα σύνολο Ευρωπαϊκών οδηγιών που αναπτύσσουν και δημιουργούν συγκεκριμένες υποχρεώσεις για σχεδόν όλους τους παραγωγικούς κλάδους, έχοντας ως στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων του θερμοκηπίου. Ειδικότερα: Οδηγία 2006/32/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες Οδηγία 2009/33/ΕΚ σχετικά με την προώθηση καθαρών και ενεργειακώς αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών Οδηγία 2009/125/ΕΚ για τον Οικολογικό σχεδιασμό (eco design): Οδηγία 2010/30/ΕΕ για την ένδειξη της κατανάλωσης ενέργειας και λοιπών πόρων από τα συνδεόμενα με την ενέργεια προϊόντα (energy labeling, αναδιατύπωση 92/75/ΕΚ) Οδηγία 2010/31/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (αναδιατύπωση της EPBD/2002) Οδηγία 2009/29/ΕΚ, τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ, μεστόχοτη βελτίωση και την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Κοινότητας Θεσμικό Πλαίσιο στην Ελλάδα για Εξοικονόμηση Ενέργειας Στην Ελλάδα, έχει αναπτυχθεί πλέον ένα ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο αναφορικά με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση και την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας. Ειδικότερα: Νόμος 3855/2010, Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακές υπηρεσίες και άλλες διατάξεις Νόμος 3851/2010, Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (Δεσμευτικοί εθνικοί στόχοι για διείσδυση ΑΠΕ στην τελική ενεργειακή κατανάλωση μέχρι το 2020) Νόμος 3661/2008, Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων και άλλες διατάξεις Παράλληλα, έχει τεθεί εθνικός στόχος εξοικονόμησης ενέργειας 9% μέχρι το 2016 και έχει εγγκριθείτοεθνικόσχέδιοδράσηςγια την Ενεργειακή Αποδοτικότητα (ΣΔΕΑ), που περιγράφει ένα σύνολο μέτρων για την επίτευξη αυτού του στόχου Συγκεκριμένα, στο ελληνικό ΣΔΕΑ προβλέπονται μια σειρά από μέτρα τα οποία κατηγοριοποιούνται σε έξι ομάδες (οριζόντια, διατομεακά, οικιακός τομέας, τριτογενής τομέας, δημόσιος τομέας, βιομηχανία και μεταφορές) όπου διαμορφώνεται ένα ολοκληρωμένο εθνικό πρόγραμμα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης.

Θεσμικό Πλαίσιο στην Ελλάδα για Εξοικονόμηση Ενέργειας Βασικά μέτρα & διατάξεις Νόμου 3855/2010, «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακές υπηρεσίες και άλλες διατάξεις» Θέσπιση μέτρων για την ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Κατεύθυνση για τον υποδειγματικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει ο δημόσιος τομέας Υποχρεώσεις προς τους διανομείς ενέργειας, διαχειριστές δικτύων διανομής και επιχειρήσεις λιανικής πώλησης ενέργειας (ενεργειακοί έλεγχοι, διακριτά τιμολόγια, έξυπνοι μετρητές) καθώς και μια σειρά θεσμικών μέτρων που πρέπει να αναπτυχθούν ώστε να επιτευχθεί η προβλεπόμενη εξοικονόμηση ενέργειας (σύστημα παρακολούθησης, διαθεσιμότητα πληροφοριών, εκούσιες συμφωνίες, πράσινες δημόσιες προμήθειες) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεσμικό Πλαίσιο Νόμος 3855/10 Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ αρχές & ρίσκα ΣΕΑ Περιεχόμενα ΣΕΑ Μητρώο ΕΕΥ

Νόμος 3855/2010 Ορισμοί «Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών»(ΕΕΥ): Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που παρέχει ενεργειακές υπηρεσίες ή και άλλα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης στις εγκαταστάσεις ή τα κτίρια του τελικού καταναλωτή, αναλαμβάνοντας επιχειρηματικό και οικονομικό κίνδυνο. Το οικονομικό αντάλλαγμα για την παρεχόμενη υπηρεσία βασίζεται, ενόλωήενμέρει, στην επίτευξη της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και στην τήρηση των λοιπών συμβατικών όρων ενεργειακής απόδοσης. «Σύμβαση ενεργειακής απόδοσης»(σεα): Η συμφωνία που καταρτίζεται εγγράφως μεταξύ του δικαιούχου και του παρόχου ενεργειακής υπηρεσίας (κατά κανόνα ΕΕΥ), με αντικείμενο την εφαρμογή μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης και σύμφωνα με την οποία το οικονομικό αντάλλαγμα του παρόχου για την πραγματοποιούμενη επένδυση συναρτάται από το μεταξύ αυτών συμβατικά οριζόμενο επίπεδο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Προβλέπει ΥΑ για τη λειτουργία των ΕΕΥ, ανάπτυξη μητρώου και κώδικα δεοντολογίας Νόμος 3855/2010 Σύμφωνα με το άρθρο 16 του 3855/2010 σε μια ΣΕΑ πρέπει να ρυθμίζονται ιδίως τα ακόλουθα: ο σχεδιασμός και η διαχείριση του ενεργειακού έργου η μεθοδολογία εκτίμησης της εξοικονομούμενης ενέργειας και αποτίμησης του προκύπτοντος συνολικού οικονομικού οφέλους ηαγορά, εγκατάσταση και θέση σε λειτουργία του απαραίτητου ενεργειακού εξοπλισμού, (όπως π.χ. ηλεκτρομηχανολογικά και ηλεκτρονικά συστήματα) η διαχείριση, ο τρόπος λειτουργίας του εξοπλισμού και η συντήρησή του το συνολικό κόστος του έργου Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης ΣΕΑ κόστος προμήθειας και εγκατάστασης απαραίτητου εξοπλισμού κόστος λειτουργίας και συντήρησής κόστος χρηματοδότησης αμοιβή ΕΕΥ η διαδικασία αποτίμησης του ενεργειακού οφέλους ο τρόπος και χρόνος αποπληρωμής

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεσμικό Πλαίσιο Νόμος 3855/10 Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ αρχές & ρίσκα ΣΕΑ Περιεχόμενα ΣΕΑ Μητρώο ΕΕΥ Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ενεργειακό έργο Δημοπράτηση Κατασκευή Μελέτες Σχεδιασμός Συντήρηση ΕΕΥ Χρήστης (Πελάτης) Διαχείριση Λειτουργία Χρηματοδότηση Όλες οι Ενεργειακές Υπηρεσίες από μια ΕΕΥ

Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Χρηματοδοτικό μοντέλο ενεργειακής ανακατασκευής Συμβατικό ΕΕΥ/ΣΕΑ Συντήρηση + επισκευή Ενεργειακό κόστος Ενεργειακά οφέλη Ενεργειακό κόστος Εγγυημένα Ενεργειακά οφέλη Αμοιβή ΕΠΕΥ Bonus - Penalty Σύστημα t t Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεσμικό Πλαίσιο Νόμος 3855/10 Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ αρχές & ρίσκα ΣΕΑ Περιεχόμενα ΣΕΑ Μητρώο ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ στις ΣΕΑ Eιδικός & Αξιόπιστος Τρίτος Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) προσδιορίζει / σχεδιάζει / υλοποιεί / χρηματοδοτεί και διαχειρίζεται τη λειτουργία και οικονομική απόδοση ολοκληρωμένων έργων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης & τη μείωση του κόστους λειτουργίας κτιριακής υποδομής ιδιοκτησίας ή διαχείρισης άλλου Φορέα Πελάτη (Χρήστη). Συμφωνία ΕΕΥ Πελάτη πολυετούς διάρκειας (π.χ.3 15 έτη) με σύναψη Σύμβασης Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ), που εγγυάται το όφελος για τον Πελάτη από τις ολοκληρωμένες υπηρεσίες της ΕΕΥ

Ρόλος ΕΕΥ στις ΣΕΑ Αποπληρωμή υπηρεσιών ΕΕΥ συναρτήσει: 1. εγγυημένου οικονομικού οφέλους από το έργο εξοικονόμησης ενέργειας, 2. εγγυημένης ποιότητας σχετικού εξοπλισμού και συνθηκών διαβίωσης/παραγωγής μετά την υλοποίηση του έργου εξοικονόμησης ενέργειας, με βάση τη ΣΕΑ Δικαιώματα ιδιοκτησίας ΕΕΥ επί εγκατεστημένου εξοπλισμού στους χώρους του Πελάτη, κατά τη διάρκεια της ΣΕΑ Ρόλος ΕΕΥ στις ΣΕΑ Δυνατότητες Εξοικονόμησης και Προσδιορισμός Στόχων Γενική Επισκόπηση Επιλογή κτιρίου Συλλογή δεδομένων Ανάλυση δυνατοτήτων Απόφαση για συμβόλαιο Προσδιορισμός στόχων Εφαρμογή Ανάγκη για επένδυση

Βασικές αρχές ανάπτυξης μηχανισμού ΣΕΑ Βελτιστοποίηση του συστήματος με ομαδοποίηση των μέτρων/ έργων, και όχι με την εφαρμογή μεμονωμένων μέτρων Κατηγοριοποίηση κτιρίων Δημόσια μειοδοτική προσφορά για ανταγωνισμό καλύτερων ιδεών και καλύτερων τιμών Η πληρωμή του εργολάβου βασίζεται στην απόδοση του έργου Χρήση τυποποιημένων εγγράφων και υπολογιστικών προσεγγίσεων Ρίσκα ΣΕΑ ρίσκο χρήσης από τον ιδιοκτήτη του κτιρίου: αλλαγή της χρήσης => τροποποίηση της εγγυημένης εξοικονόμησης ρίσκο τιμών ενέργειας από τον ιδιοκτήτη του κτιρίου: αύξηση τιμών => προστασία του εργολάβου (contractor) μείωση τιμών => όφελος του ιδιοκτήτη του κτιρίου τεχνικό ρίσκο από τον εργολάβο/ συμβαλλόμενο: εγγύηση απόδοσης, τεχνική κατάσταση & διαθεσιμότητα οικονομικό ρίσκο από τον εργολάβο/ συμβαλλόμενο: για το συνολικό κόστος συμμετοχής στην ΣΕΑ

Ρίσκα ΣΕΑ τεχνικό ρίσκο από τον εργολάβο: εγγύηση απόδοσης, τεχνική κατάσταση & διαθεσιμότητα οικονομικό ρίσκο από τον εργολάβο: για το συνολικό κόστος συμμετοχής στην ΣΕΑ Τεχνικά ρίσκα Υπάρχουν ως προς την επάρκεια και το σχεδιασμό, την κατασκευή, το χειρισμό και τη διαθεσιμότητα κατά τη διάρκεια των εργασιών, καθώς και ως προς τις περιόδους συντήρησης του τεχνικού εξοπλισμού. Ο εργολάβος επωμίζεται πλήρως αυτό το ρίσκο. Το οικονομικό ρίσκο σχετίζεται με την ανάγκη της αποπληρωμής του κεφαλαίου επένδυσης, μέσα από την πορεία ενός έργου. Στην περίπτωση της ΣΕΑ ο εργολάβος φέρει το ρίσκο της αποπληρωμής του κεφαλαίου, μέσω της επίτευξης συγκεκριμένης εξοικονόμησης. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεσμικό Πλαίσιο Νόμος 3855/10 Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ αρχές & ρίσκα ΣΕΑ Περιεχόμενα ΣΕΑ Μητρώο ΕΕΥ

Περιεχόμενα ΣΕΑ Δομή (1/5) Κεφάλαιο Αντικείμενο της σύμβασης Συμβαλλόμενοι Προοίμιο Ορισμοί Πώληση και εγκατάσταση του εξοπλισμού Τίμημα Περιγραφή Παροχή σχετικών υπηρεσιών για την εξοικονόμηση ενέργειας ή/και την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ που θα οδηγήσουν στη μείωση του ενεργειακού κόστους ενός κτιρίου Πώληση και εγκατάσταση μηχανημάτων ΕΞΕ, ΑΠΕ/ΣΗΘΥΑ Στοιχεία πελάτη και ΕΕΥ Αναφέρονται επιγραμματικά οι ανάγκες και οι προθέσεις των μερών αναφορικά με το συγκεκριμένο έργο Ορισμοί των διάφορων ενεργειακών και μη όρων που χρησιμοποιούνται (π.χ. βάση κατανάλωσης baseline consumption ή περιγραφή του κτιρίου στο οποίο θα γίνουν οι υπηρεσίες) Η σύμβαση μπορεί να έχει την μορφή της πώλησης ή της μίσθωσης εξοπλισμού, (καθορίζεται δηλ. αν η κυριότητα μεταβαίνει στον πελάτη ή παραμένει στην εταιρεία ΕΕΥ) Μπορεί επίσης να αναφέρεται ότι ο εξοπλισμός θα παρασχεθεί με ΧΑΤ. Αναγράφεται το τίμημα της σύμβασης το οποίο περιλαμβάνει υλικά, εργασία, ενεργειακό έλεγχο, σχεδιασμό, διαχείριση έργου, παρεχόμενες υπηρεσίες Περιεχόμενα ΣΕΑ Δομή (2/5) Κεφάλαιο Ενεργειακός έλεγχος Στοιχεία και πληροφορίες ενεργειακής κατανάλωσης του πελάτη Χρονοδιάγραμμα Πληρωμή Περιγραφή Γίνεται αναφορά στον ενεργειακό έλεγχο που έχει προηγηθεί και με βάση τον οποίο θα γίνει η εκτέλεση της σύμβασης Ο πελάτης υποχρεούται να παραδίδει στοιχεία και δεδομένα για την κατανάλωση ενέργειας, νερού κτλ. Ο όρος αυτός είναι σημαντικός προκειμένου η ΕΕΥ να διαθέτει τις απαραίτητες πληροφορίες και δεδομένα για τον υπολογισμό της βάσης κατανάλωσης (baseline consumption) ο χρόνος έναρξης και λήξης των εργασιών ο χρόνος έναρξης λειτουργίας του έργου και υπογραφής του πρωτοκόλλου παραλαβής τη διάρκεια της σύμβασης σε έτη Καθορίζεται ο τρόπος πληρωμής της ΕΕΥ

Περιεχόμενα ΣΕΑ Δομή (3/5) Κεφάλαιο Ρήτρα εγγυημένης εξοικονόμησης ενέργειας και κόστους Υπερημερία πληρωμής Περιγραφή Η ΕΕΥ εγγυάται την εξοικονόμηση ενέργειας και κόστους σε ετήσια βάση, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε το κόστος που εξοικονομείται να μπορεί να αποπληρώσει : το κόστος απόκτησης και εγκατάστασης του εξοπλισμού την αμοιβή της ΕΕΥ Περιεχόμενα ΣΕΑ Δομή (4/5) Κεφάλαιο Περιγραφή Αντικατάσταση/ αναβάθμιση εξοπλισμού Κατασκευή και εγκατάσταση του εξοπλισμού Έλεγχος λειτουργίας & Εγγύηση καλής λειτουργίας του εξοπλισμού Συντήρηση εξοπλισμού Άδειες και εγκρίσεις Εκπαίδευση Δικαίωμα πρόσβασης στις εγκαταστάσεις του πελάτη Υπευθυνότητα της ΕΕΥ Η ΕΕΥ είναι υπεύθυνη για τις απαιτούμενες άδειες και εγκρίσεις για την εγκατάσταση του εξοπλισμού Η ΕΕΥ δύναται να παρέχει εκπαίδευση στο προσωπικό του πελάτη (χωρίς πρόσθετη αμοιβή). Η εκπαίδευση συνήθως παρέχεται πριν από την παραλαβή του έργου, μπορεί όμως να συμφωνηθεί να παρέχεται και μετά την παραλαβή του Ο πελάτης υποχρεούται να διαθέσει τον κατάλληλο χώρο και να παρέχει ελεύθερη πρόσβαση στην ΕΕΥ για την εγκατάσταση του εξοπλισμού και την εκτέλεση των σχετικών εργασιών

Περιεχόμενα ΣΕΑ Δομή (5/5) Κεφάλαιο Ουσιώδεις μεταβολές Ασφάλιση Ευθύνη των μερών Δικαιώματα των μερών Εκχώρηση της σύμβασης Δηλώσεις και εγγυήσεις των μερών Εφαρμοστέο δίκαιο και επίλυση διαφορών Παραρτήματα Περιγραφή Η σύμβαση προβλέπει τι θα συμβεί σε περίπτωση που παράγοντες εκτός κλιματολογικών συνθηκών αυξάνουν την κατανάλωση ενέργειας περισσότερο από το συμφωνημένο ποσοστό Η σύμβαση προβλέπει ότι η ΕΕΥ πρέπει να διαθέτει ασφάλιση αστικής ευθύνης έναντι τρίτων για συγκεκριμένους κινδύνους και με συγκεκριμένα όρια Γιαθέματαόπωςπ.χ.μη τήρηση των υποχρεώσεων του πελάτη, πτώχευσή ενός εκ των δύο, αδυναμία εγκατάστασης και λειτουργίας του εξοπλισμού εντός του συμφωνηθέντος χρονοδιαγράμματος κτλ Η σύμβαση προβλέπει τι δικαιώματα έχει το κάθε μέρος σε περίπτωση ευθύνης του άλλου Η σύμβαση μπορεί να περιέχει δηλώσεις και εγγυήσεις των μερών σχετικά με την εκτέλεση του έργου και την εξουσία υπογραφής της σύμβασης Η σύμβαση μπορεί να προβλέπει για το εφαρμοστέο δίκαιο και για τον τρόπο επίλυσης διαφορών με προσφυγή στα δικαστήρια ή σε διαιτησία ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Θεσμικό Πλαίσιο Νόμος 3855/10 Η αγορά των ενεργειακών υπηρεσιών μέσω ΕΕΥ Ρόλος ΕΕΥ αρχές & ρίσκα ΣΕΑ Περιεχόμενα ΣΕΑ Μητρώο ΕΕΥ

ΥΑ Μητρώο ΕΕΥ Η ΥΑ έχει ως στόχο να δράσει προωθητικά προς την ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών και να προβάλλει ενεργειακά έργα που υλοποιούνται μέσω ΣΕΑ. Σε δημόσια διαβούλευση η Υπουργική Απόφαση για τη σύσταση και λειτουργία των Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών (11 Μαρτίου 1 Απριλίου 2011) Με την Υπουργική Απόφαση δημιουργείται Μητρώο των Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών και αντίστοιχος Κώδικας Δεοντολογίας, ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ΥΑ Μητρώο ΕΕΥ Περιεχόμενα ΥΑ Τήρηση και Οργάνωση Μητρώου Περιεχόμενα Μητρώου Διαδικασία εγγραφής στο Μητρώο Κριτήρια εγγραφής στο Μητρώο Κατηγορίες ΕΕΥ στο Μητρώο Δημοσιοποίηση και αξιοποίηση στοιχείων Εμπιστευτικότητα Λειτουργία ΕΕΥ Κατηγορίες ενεργειακών υπηρεσιών, κριτήρια ορθής εκτέλεσης έργου & Ασυμβίβαστο των ΕΕΥ Κώδικας δεοντολογίας

Ο ρόλος του ΚΑΠΕ Ο επίσημος σύμβουλος της Πολιτείας για θέματα ΑΠΕ/ΕΞΕ/ΟΧΕ Σχεδιάζει και παρακολουθεί την εφαρμογή εθνικών δράσεων & προγραμμάτων για επίτευξη ΕΞΕ και διείσδυση των ΑΠΕ Συμμετέχει σε Ευρωπαϊκά έργα (πάνω από 600) για την ανάπτυξη και προώθηση των εφαρμογών ΕΞΕ/ΑΠΕ, πολλά από αυτά σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο με τη συνεργασία ΟΤΑ Υλοποιεί δράσεις σε τοπικό επίπεδο για την ανάπτυξη και μεταφορά τεχνογνωσίας, την ενημέρωση, εκπαίδευση και επιμόρφωση κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων Προωθείνέους μηχανισμούς της αγοράς (εθελοντικές συμφωνίες, ΣΕΑ, ΕΕΥ) για μεγιστοποίηση των οφελών και βέλτιστη συνεργασία δημόσιων & ιδιωτικών φορέων Υλοποιεί πιλοτικές & επιδεικτικές τεχνολογικές εφαρμογές στο χώρο της ενέργειας προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης εφαρμογή ολοκληρωμένων δράσεων βελτίωση της ανταγωνιστικότητας προστασία του περιβάλλοντος