ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α Γυμνασίου

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α Γυμνασίου ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Α Γυμνασίου Συγγραφή και συνεργασία: Γιώργος Κουτσίδης Β.Δ., Γεωργίου Παναγιώτης, Κτωρίδου-Παρτάκη Ειρήνη, Ηρακλέους Αντώνης, Σαββίδης Σάββας, Ζαχαρία Πάνος, Ξενή Νίκος, Κωνσταντινίδης Άγγελος, Κυπριανού Μάριος, Τόφα Κυριακούλα, Παστός Γιώργος, Μιχαήλ Στέλιος, Σοφοκλέους Χριστάκης, Φειδία Φώτιος, Παπαλουκάς Αχιλλέας, Γιάλλουρος Πέτρος. Επιμέλεια Έκδοσης: Γιώργος Κουτσίδης, Β.Δ. Εποπτεία: Νίνος Ιωσηφίδης, Επιθεωρητής Σχεδιασμού και Τεχνολογίας / Τεχνολογίας Ανδρέας Τρακοσιής, Επιθεωρητής Σχεδιασμού και Τεχνολογίας / Τεχνολογίας Εξώφυλλο: Μιχάλης Θεοχαρίδης, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Συντονισμός έκδοσης: Χρίστος Παρπούνας, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Έκδοση 2011 ISBN 978-9963-0-1341-8 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τεχνολογία Υλικών 1 Σχεδιασμός.. 23 Ενέργεια 47 Ηλεκτρονικά και Τεχνολογία Ελέγχου.. 71 Ηλεκτρισμός 80 Μηχανισμοί.. 95 Κατασκευαστικά Συστήματα... 117

Τεχνολογία Υλικών Στόχος 1: Να αναφέρουν τις κύριες κατηγορίες και φυσικές ιδιότητες των διάφορων υλικών. Δείκτες επιτυχίας Κλίμακας 2 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να κατηγοριοποιούν τα υλικά σε σχέση με τα φυσικά τους χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές τους (φυσική ξυλείατεχνητή ξυλεία, σιδηρούχα μη σιδηρούχα κ.λπ.). Να αναγνωρίζουν και να κατονομάζουν το είδος του υλικού μέσα από διάφορες κατασκευές. Στόχος 2: Να επιλέγουν και τεκμηριώνουν τη χρήση κατάλληλων υλικών σε κατασκευές. Δείκτες επιτυχίας Κλίμακας 3 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να επιλέγουν και να αιτιολογούν ορθολογικά τα κατάλληλα υλικά που θα χρησιμοποιήσουν στις κατασκευές τους, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της κατασκευής. Να κατασκευάζουν προϊόντα που θα βασίζονται στις ιδιότητες του που επέλεξαν (π.χ. μεταλλικός άξονας για αυτοκινητάκι). Στόχος 3: Να επιλέγουν τον ορθό τρόπο επεξεργασίας και εφαρμογής των διαφόρων υλικών για τη βελτιστοποιημένη χρήση σε κατασκευές. Δείκτες επιτυχίας Κλίμακας 2 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να εφαρμόζουν στις κατασκευές τους τις σωστές δεξιότητες κατασκευής με τα διάφορα εργαλεία και μηχανήματα. Δείκτες επιτυχίας Κλίμακας 3 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να χρησιμοποιούν τα σωστά μηχανήματα και εργαλεία για την επεξεργασία των υλικών. Να επεξεργάζονται με ασφάλεια τα διάφορα υλικά με τα εργαλεία/μηχανήματα του εργαστηρίου. Να εφαρμόζουν στις κατασκευές τους τις σωστές δεξιότητες κατασκευής με τα διάφορα εργαλεία και μηχανήματα. Να αιτιολογούν την επιλογή των υλικών τους για συγκεκριμένη κατασκευή. 1

Η ιστορία των υλικών είναι παράλληλη με την ύπαρξη και την πορεία του ανθρώπου στον κόσμο. Η ιστορία των υλικών είναι παράλληλη με την ύπαρξη και την πορεία του ανθρώπου στον κόσμο Τον καθοριστικό ρόλο που παίζουν τα υλικά στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού φανερώνουν και οι ονομασίες Λίθινη εποχή, Χάλκινη εποχή και εποχή του Σιδήρου, που πήραν το όνομα τους από το περισσότερο προηγμένο προϊόν που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι της εποχής. (Πως θα μπορούσε άραγε να χαρακτηριστεί ο 20 ος αιώνας με το ίδιο σκεπτικό;) Όπλα της Λίθινης εποχής Όπλα της εποχής του Σιδήρου Όπλα της εποχής του χαλκού 2

Πρωτεύοντα και βιομηχανικά υλικά Τα υλικά μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες τα Πρωτεύοντα και τα Βιομηχανικά. Στις μέρες μας όμως είναι καλό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τα συνθετικά υλικά όπως και τα έξυπνα υλικά. I. Πρωτεύοντα υλικά Είναι τα υλικά που έχουν υποστεί πολύ λίγη ή και καθόλου επεξεργασία, όπως ξύλο, μέταλλο, μαζούτ, πηλός, πέτρες, βαμβάκι, μετάξι, κ.λπ. Πρωτεύοντα υλικά II. Βιομηχανικά υλικά Είναι τα υλικά που έχουν υποστεί επεξεργασία, όπως τεχνητή ξυλεία, κατεργασμένα μέταλλα, πλαστικό, κεραμικό (το γυαλί είναι κατεργασμένο κεραμικό), υφάσματα, έξυπνα υλικά, κ.λπ. Βιομηχανικά υλικά 3

Φυσική και Τεχνητή ξυλεία Η φυσική ξυλεία παράγεται από τα δέντρα. Στο εργαστήριο έχουμε μικρά κομμάτια φυσικής ξυλείας, τα οποία κόβονται από τις αρχικές σανίδες σε ράβδους ή πιο μικρές σανίδες και πλανιάρονται (ροκανίζονται), για να είναι πιο κατάλληλα για τις κατασκευές που κάνουμε. Σουηδικό πεύκο Οξιά Μειονεκτήματα: Χρειάζεται μπογιάτισμα, βερνίκωμα ή και άλλη προστασία άλλοτε για βελτίωση της εμφάνισής του και πάντοτε για προστασία από το νερό, τα έντομα και τους μύκητες. Παραμορφώνεται εύκολα, όταν δε φυλάγεται σωστά και όταν δεν είναι καλά αποξηραμένο. Σχίζεται εύκολα προς τη κατεύθυνση των νερών του. Πλεονεκτήματα: Εύκολο στην κατεργασία. Ζεστό στην αφή. Συνδέεται εύκολα με γόμα και καρφιά. Η τεχνητή ξυλεία παράγεται και αυτή από τα δέντρα. Αυτή όμως χρειάζεται πρόσθετη βιομηχανική επεξεργασία, κυρίως προσθήκη άλλων υλικών και γόμας. Στο εργαστήριο βρίσκουμε τα πιο κάτω είδη τεχνητής ξυλείας: 1. Κοντραπλακέ (αντικολλητό ξυλόφυλλο): Αποτελείται από πολύ λεπτά φύλλα φυσικού ξύλου (καπλαμάδες) κολλημένα σταυρωτά με γόμα. Πλεονεκτήματα: H ανακάλυψη της τεχνητής ξυλείας πρόσφερε στους ξυλουργούς το μεγάλο πλεονέκτημα της έτοιμης μεγάλης ξύλινης επιφάνειας. 2. M.D.F: Κατασκευάζεται με πολτοποίηση άχρηστης ξυλείας, με προσθήκη γόμας και με συμπίεση σε πρέσα. Προσφέρεται σε φύλλα και πλάκες. Μειονεκτήματα: Αρκετά είδη τεχνητής ξυλείας δεν συστήνονται για εξωτερικούς χώρους, γιατί δεν αντέχουν στην υγρασία. 3. Μοριοπλάκα (Chipboard): Κατασκευάζεται με αλεσμένα ξύλα σε μόρια ξύλου (chips) με προσθήκη γόμας και συμπίεση σε πρέσα. Οι περισσότερες μοριοπλάκες προσφέρονται στην αγορά επενδυμένες με καπλαμά ή μελαμίνη. 4

Πλαστικά Τα πλαστικά είναι σχετικά νέο υλικό, καθαρά τεχνητό. Η ανακάλυψή τους έφερε επανάσταση στον τομέα των κατασκευών. Πλείστες όσες κατασκευές που παραδοσιακά κατασκευάζονταν με ξύλο ή μέταλλο έγιναν πλαστικές. Υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες πλαστικών: 1. Θερμοπλαστικά, που μαλακώνουν, όταν θερμανθούν. 2. Ελαστομερή, που είναι ελαστικά. 3. Θερμοσκληρυνόμενα, που δε μαλακώνουν, όταν θερμανθούν. Πλεονεκτήματα: Δε χρειάζονται προστασία και ούτε φοβούνται το νερό ή τα σκουλήκια. Προσφέρονται έγχρωμα ή διαφανή. Τα περισσότερα λυγίζουν, όταν θερμανθούν. Αρκετά από αυτά χυτεύονται Μειονεκτήματα: Φθείρονται από το φως. Δεν αφομοιώνονται από το περιβάλλον Στο Εργαστήριο διαθέτουμε ορισμένα θερμοπλαστικά όπως Ακρυλικό, PVC, Κυψελωτή πολυπροπυλίνη, Πολυστερίνη και διογκωμένη Πολυστερίνη, (με την σειρά που φαίνονται πιο κάτω). Θερμοπλαστικά υλικά εργαστηρίου. 5

Μεταλλικά Υλικά Τα μεταλλικά υλικά είναι η σημαντικότερη κατηγορία βιομηχανικών υλικών. Είναι ένα από τα θαύματα της γης. Η ανακάλυψή τους, που άρχισε από τα αρχαία χρόνια με το χαλκό και συνέχισε με το χάλυβα και τα άλλα μεταλλικά υλικά, άνοιγε διαρκώς και νέους ορίζοντες στον τομέα των κατασκευών πρώτα των εργαλείων και αργότερα των μηχανημάτων και των πολυσύνθετων βιομηχανικών κατασκευών. Σήμερα, υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία μεταλλικών υλικών, που δίνουν μια ανεξάντλητη δυνατότητα στον τομέα των κατασκευών. Μπορούμε να τα κατατάξουμε στις πιο κάτω κατηγορίες: 1. Πολύτιμα μέταλλα (χρυσάφι, πλατίνα, ασήμι). 2. Μη σιδηρούχα (χαλκός, αλουμίνιο, κασσίτερος, ψευδάργυρος, νικέλιο κ.λπ.). 3. Σιδηρούχα (χάλυβας, ανοξείδωτος χάλυβας, χυτοσίδηρος). 4. Κράματα (μπρούντζος, ορείχαλκος κτλ.). Πλεονεκτήματα: Είναι πολύ ανθεκτικά υλικά. Προσφέρονται σε ποικιλία μορφών. Αρκετά από αυτά χυτεύονται. Μειονεκτήματα: Τα περισσότερα διαβρώνονται από την υγρασία. Είναι δύσκολο υλικό στην κατεργασία. 6

Συνθετικά Υλικά Τι είναι στην Πραγματικότητα; Τα συνθετικά υλικά είναι υλικά με εντελώς νέα σύνθεση, η οποία όμως έχει αντιγραφεί από την φύση και έχει πολύτιμες ιδιότητες. Από το πρώτο συνθετικό υλικό ( τεχνητό καουτσούκ, το οποίο κατασκευάσθηκε από το φυσικό καουτσούκ), εξελίχθηκαν μέχρι σήμερα ένα πλήθος εξειδικευμένων συνθετικών υλικών με τα οποία λύνονται τα πιο δύσκολα προβλήματα και ικανοποιούνται πλήθος αναγκών. Μόνον τα συνθετικά υλικά μπόρεσαν να δώσουν τόσο πολλές και τόσο αξιόπιστες λύσεις σε προβλήματα που υπήρχαν από πολλά χρόνια και κανένα άλλο υλικό δεν μπορούσε να το λύσει. Η παρασκευή των συνθετικών υλικών γίνεται όλο και με πιο τέλειο τρόπο. Το ιδανικό υλικό ανάλογα με την κάθε περίπτωση έχει γίνει πραγματικότητα. Τα συνθετικά υλικά μπορούν σήμερα να γίνουν πιο σκληρά και ανθεκτικά από ατσάλι, να είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού και να αντέχουν σε πολύ χαμηλές αλλά και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Είναι αδύνατον να φανταστούμε την κατασκευή, οχημάτων, ειδών ένδυσης, την ιατρική, την αεροδιαστημική και πολλούς άλλους κλάδους χωρίς την χρησιμοποίηση συνθετικών υλικών. Μπορείτε να αναφέρετε συνθετικά υλικά καθημερινής χρήσης; Έξυπνα Υλικά Στις μέρες μας αναπτύχθηκε μία νέα κατηγορία υλικών τα λεγόμενα «λειτουργικά», «αυτοπροσαρμοζόμενα» ή «ευφυή» υλικά. Στα υλικά αυτά μεγαλύτερη σημασία έχουν οι λειτουργίες/ενέργειες που μπορούν να εκτελέσουν παρά οι ονομαστικές τιμές κάποιων φυσικών ιδιοτήτων ή χαρακτηριστικών τους (όπως το μέτρο ελαστικότητας, η ειδική αντίσταση κτλ). Τα υλικά αυτά μπορούν να λειτουργούν ως αισθητήρες, να αυτοεπισκευάζονται, να ενεργοποιούνται με κάποιο ερέθισμα, να λειτουργούν έως Αισθητήρες Οπτικών Ινών, να παρουσιάζουν μαγνητικές ιδιότητες, να παράγουν ηλεκτρισμό ( πιεζοηλεκτρικά υλικά), κ.α. Πιο κάτω φαίνονται δύο πρακτικές εφαρμογές του μυϊκού σύρματος. Όταν το μυϊκό σύρμα διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα συστέλλεται. Στο πρώτο παράδειγμα τραβάει το σιδηροδρομικό σήμα προς τα πάνω και στο δεύτερο κλείνει τα δάκτυλα Διακόπτης Κανονικό σύρμα Συνδετήρας Μυϊκό Σύρμα Μυϊκό σύρμα Σταθερό σημείο Μπορείτε να σκεφτείτε και να προτείνετε μια δική σας εφαρμογή με την χρήση του έξυπνου σύρματος και εξηγήστε σε συντομία την λειτουργία της; 7

Ιδιότητες υλικών Μαθαίνουμε τις ιδιότητες των υλικών, για να γίνετε πάντα σωστή επιλογή για κάθε κατασκευή τα πιο κατάλληλα υλικά. Τα διάφορα υλικά έχουν φυσικές ιδιότητες που συνοψίζονται στις πιο κάτω κατηγορίες: Μηχανικές ιδιότητες Ηλεκτρικές και μαγνητικές ιδιότητες Θερμικές ιδιότητες Οπτικές ιδιότητες (μεταφορά και αντανάκλαση φωτός) Μηχανή μέτρησης Σκληρότητας Οι πιο σημαντικές απο αυτές είναι η σκληρότητα, η ελαστικότητα, η ευθραυστικότητα, η πυκνότητα και η αγωγιμότητα (ιδιότητες του φαγητού μπορεί να είναι η γεύση και η οσμή). Δίσκος κοπής με διαμάντι Λαστιχάκι Γυάλινο ποτήρι Βαρίδιο Με το νύχι σου μπορείς να χαράξεις το σαπούνι ή το κερί, ενώ δεν μπορείς να χαράξεις το μάρμαρο ή το σίδερο. Με ένα μαχαιράκι μπορείς να σκαλίσεις το ξύλο, όχι όμως το ατσάλι. Άλλα υλικά είναι περισσότερο και άλλα λιγότερο σκληρά, διαφέρουν δηλαδή ως προς τη σκληρότητα. Η σκληρότητα ενός υλικού εκφράζει τη δυνατότητά του να χαράζει ή να χαράζεται από άλλα υλικά. Τα ελαστικά του αυτοκινήτου κατασκευάζονται από συνθετικό καουτσούκ, το οποίο περιέχει λεπτό ατσάλινο πλέγμα. Τα δύο αυτά υλικά, καουτσούκ και το ατσάλι, χρησιμοποιούνται στη συγκεκριμένη περίπτωση, επειδή έχουν την ιδιότητα να επανέρχονται στο αρχικό τους σχήμα μετά από παραμόρφωση. Έχουν δηλαδή μεγάλη ελαστικότητα. 8

Ένα γυάλινο ποτήρι σπάζει, όταν πέσει στο σκληρό δάπεδο. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο με ένα πλαστικό ποτήρι. Το γυαλί έχει μεγαλύτερη ευθραυστότητα από το πλαστικό. Τα υλικά που θραύονται (σπάνε) εύκολα τα χαρακτηρίζουμε εύθραυστα και λέμε ότι έχουν μεγάλη ευθραυστότητα. Αντίθετα, αυτά που αντέχουν σε καταπονήσεις χωρίς να σπάνε λέμε ότι έχουν μικρή ευθραυστότητα. Ένας φελλός επιπλέει στο νερό, ενώ ένα μεταλλικό καρφί βουλιάζει. Ο φελλός έχει μικρότερη πυκνότητα από το νερό, ενώ αντίθετα το καρφί έχει μεγαλύτερη. Η πυκνότητα εκφράζει τη μάζα ενός υλικού που περιέχεται σε ορισμένο όγκο. Τα καλώδια που χρησιμοποιούνται στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και τις συσκευές αποτελούνται από χάλκινα σύρματα, τα οποία περιβάλλονται από πλαστικό. Κατασκευάζονται έτσι, ώστε το ηλεκτρικό ρεύμα να κυκλοφορεί μόνο στο εσωτερικό των καλωδίων. Ο χαλκός χρησιμοποιείται σ αυτές τις περιπτώσεις γιατί έχει μεγάλη ηλεκτρική αγωγιμότητα, δηλαδή επιτρέπει να περνά με μεγάλη ευκολία το ηλεκτρικό ρεύμα. Αντίθετα, το πλαστικό έχει ελάχιστη ηλεκτρική αγωγιμότητα. αντίστροφα. Αν θερμάνουμε μια μεταλλική ράβδο στο ένα άκρο της, γρήγορα ανεβαίνει η θερμοκρασία σε όλη τη μάζα της. Αυτό γίνεται επειδή τα μέταλλα έχουν μεγάλη θερμική αγωγιμότητα, δηλαδή επιτρέπουν να περνά με ευκολία η θερμότητα μέσα από τη μάζα τους. Αυτός είναι ένας λόγος που το ηλεκτρικό σώμα της τσαγιέρας κατασκευάζεται από μέταλλο. Αντίθετα, η λαβή της είναι κατασκευασμένη από βακελίτη ή από ξύλο, υλικά που έχουν μικρή θερμική αγωγιμότητα, για να μην καίγεται όποιος τα χρησιμοποιεί. Τα περισσότερα υλικά που είναι κακοί αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος είναι και κακοί αγωγοί της θερμότητας και Υλικά και Ανακύκλωση Ο πλανήτης μας έχει ένα απόθεμα από υλικά. Η συνεχής εξόρυξη κάποιων υλικών όπως τα μέταλλα θα οδηγήσει σταδιακά στην εξάντληση τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η εξάντληση του χαλκού στην Κύπρο μετά από 6000 χιλιάδες περίπου χρόνια εξόρυξης. Υπολογίζεται ότι το 2011 θα παραχθούν 7.6 εκατομμύρια τόνοι αλουμινίου παγκοσμίως. Τα τελευταία χρόνια απασχολούν ολοένα και συχνότερα την δημοσιότητα θέματα σχετικά με την διαχείριση των απορριμμάτων και την ανακύκλωση. Αυτό είναι απόλυτα δικαιολογημένο αφού ο τομέας αυτός στην Κύπρο αντιμετωπίστηκε με προσήκουσα σοβαρότητα μόνο την τελευταία περίπου εξαετία κατά την οποία τα προβλήματα φάνηκαν σε μεγάλο βαθμό. 9

Τι είναι Ανακύκλωση; Ονομάζουμε την επαναφορά των χρήσιμων υλικών στο φυσικό και οικονομικό κύκλο. Περιλαμβάνει όλα τα μέτρα που έχουν σκοπό την ανάκτηση αυτών των υλικών και την προώθηση τους για την παραγωγή νέων προϊόντων. Τα πιο συνηθισμένα υλικά που ανακυκλώνονται είναι χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, γυαλί, ηλεκτρονικές συσκευές και μπαταρίες. Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΔΑ ΑΛΛΑ ΥΨΙΣΤΗ ΑΝΑΓΚΗ! Η αξία της ανακύκλωσης είναι τεράστια αφού με την ανακύκλωση επιτυγχάνονται τα εξής: Η μείωση του όγκου των απορριμμάτων και κατά συνέπεια αύξηση του χρόνου ζωής των χώρων διάθεσης ( χωματερών ) Σημαντική εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας (Η ανακύκλωση ενός κουτιού αλουμινίου εξοικονομεί αρκετή ενέργεια ώστε να τροφοδοτείται μία μέτρια τηλεόραση για περίπου 3 ώρες. Η ανακύκλωση χαρτιού χρησιμοποιεί 70% λιγότερη ενέργεια από ότι η παραγωγή από πρώτες ύλες) Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Αύξηση των εσόδων των δήμων και κοινοτήτων Ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου και καλυτέρευση της δημόσιας υγείας και της ποιότητας της ζωής μας. 10

Όνομα Μαθητή: Τμήμα: Τεχνολογία Υλικών ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΒΑΣΗΣ ΚΙΝΗΤΟΥ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ Π.Ε. 1 Τι θα κάνετε: 1. Συμπληρώστε τα φύλλα εργασίας της διαδικασίας σχεδιασμού που ακολουθούν. 2. Κατασκευάστε την δική σας βάση κινητού τηλεφώνου. Τι θα μάθετε: 1. Να αναγνωρίζετε τα υλικά του εργαστηρίου (κυρίως πλαστικά και ξύλα) τα κατάλληλα εργαλεία και τις αναγκαίες τεχνικές διαμόρφωσης τους. Στάδιο-1: Αναγνώριση Ανάγκης ή Προβλήματος α. Εντολές Προβλήματος: Να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις μια βάση (θήκη ) κινητού τηλεφώνου όπου να μπορεί να τοποθετηθεί το τηλέφωνο σου. β. Κατάσταση Πρόβλημα Γιατί μια τέτοια κατασκευή θα σου ήταν χρήσιμη; Που θα μπορούσε να τοποθετηθεί η κατασκευή αυτή; γ. Προδιαγραφές Συμπληρώστε τις προδιαγραφές της κατασκευής σας. 1. Χρόνος: Η κατασκευή να ολοκληρωθεί σε δύο-τρείς περιόδους. 2. Υλικά: Να χρησιμοποιηθούν υλικά του εργαστηρίου όπως: 3. 4. 5. 11

Στάδιο-2: Έρευνα Ανάγκης ή Προβλήματος α. Ποιοί παράγοντες ( παράμετροι ) επηρεάζουν τον σχεδιασμό της κατασκευής σου; Συμπλήρωσε το παρακάτω διάγραμμα ιδεοθύελλας. Εργονομία ΒΑΣΗ ΚΙΝΗΤΟΥ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ β. Μετρήστε τις διαστάσεις του κινητού σας και τοποθετήστε τις στο παρακάτω σχήμα. γ. Απο τον πίνακα υλικών του εργαστηρίου να επιλέξετε δύο υλικά που πιστεύετε ότι είναι κατάλληλα για την κατασκευή σας. Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. Υλικό Α: Υλικό Β: 12

Στάδιο-3: Ανάπτυξη Πιθανών Ιδεών/Λύσεων Σχεδιάστε δύο ιδέες για την κατασκευή σας και σχολιάστε τα βασικά τους χαρακτηριστικά ( υλικό κατασκευής, μέγεθος, μορφή- σχήμα κ.λπ. ) Ιδέα -1 η Ιδέα -2 η Ιδέα -2 13

Στάδιο-4: Επιλογή και Ανάπτυξη Καλύτερης Ιδέας (Αιτιολογώ την επιλογή μου, σχεδιάζω την καλύτερη ιδέα βελτιωμένη, με πιο πολλές πληροφορίες και με βασικές διαστάσεις). α. β. γ. Επιλέγω την Ιδέα. για τους πιο κάτω λόγους : 14

Στάδιο-5: Κατασκευαστικό Σχέδιο / Πορεία Κατασκευής Ετοιμάζω μόλα ή ανάπτυγμα και μοντέλο. Σχεδιάζω την κατασκευή μου στην ορθογραφική προβολή. Κατασκευαστικό Σχέδιο 15

Πορεία κατασκευής Ετοιμάζω διάγραμμα που δείχνει τα στάδια που πρόκειται να ακολουθήσω, για να κατασκευάσω το προϊόν μου. Καταγράφω και σχεδιάζω κάποια σημαντικά εργαλεία και μέσα που θα χρησιμοποιήσω σε κάθε στάδιο. Συμβουλεύομαι τον πίνακα εργαλείων. Συλλογή Υλικού. Είδος υλικού: Σχεδίαση αναπτύγματος και σημάδεμα. Μέσα-Εργαλεία: Κοπή τεμαχίου. Μέσα-Εργαλεία: Μέσα-Εργαλεία: Λείανση. Τρύπημα. Μέσα-Εργαλεία: Μέσα-Εργαλεία: Λύγισμα. Μέσα-Εργαλεία: Ρίγα ασφαλείας Γωνιά Μολύβι Μαρκαδόρος Χαρτοκόπτης Μαχαιράκι ακρυλικού Παλινδρομικό πριόνι Ξεγυριστάρι χεριού Γυαλόχαρτο Λίμα Ηλεκτρικό τριβείο Μέγκενη Δράπανο στήλης Αρίδα ακρυλικού Αρίδα μετάλλου Γυαλιά ασφαλείας Μηχανή λυγίσματος Κόλλα για PVC. 16

Στάδιο-6: Κατασκευή Πρωτότυπου Στάδιο-7: Δοκιμή και Αξιολόγηση Λύσης Γενικό σχόλιο: Εξυπηρετεί το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε; Ικανοποιεί τις προδιαγραφές; Πώς τη δοκίμασα; Πέτυχε η κατασκευή μου; Πού πέτυχε; Μειονεκτήματα; Πώς μπορεί να γίνει καλύτερη; Στάδιο-8: Επικοινωνία Λύσης Παρουσίασε την κατασκευή σου στους συμμαθητές,καθηγητές, φίλους και στην οικογένεια σου εξηγώντας τους το λόγο για τον οποίο την έφτιαξες. Τί γνώμη έχουν για την κατασκευή σου; Τί γνώμη έχεις εσύ για την κατασκευή των συμμαθητών σου; 17

Βασικές ιδιότητες Υλικών Φ.Ε. 1 Τι θα κάνετε: 1. Να συμπληρώσετε το φύλλο εργασίας χρησιμοποιώντας πληροφορίες από την ενότητα των Υλικών του βιβλίου σας και την εμπειρία σας, μέσα από συζήτηση στην ομάδα. Τι θα μάθετε: 1. Να αιτιολογείτε την χρήση συγκεκριμένων υλικών σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης. 2. Να αντιληφθείτε τη σημασία των ιδιοτήτων των υλικών σε πρακτικές εφαρμογές. 1. Ποιο μέρος της κατσαρόλας πρέπει να έχει θερμική αγωγιμότητα και γιατί;... 2. Ποιο μέρος του τόξου πρέπει να έχει ελαστικότητα; Γιατί;... Β Α 3. Ποιο πρέπει να είναι πιο σκληρό; Το σφυρί ή το καρφί και γιατί;... 18

4. Γιατί τοποθετούμε ατσάλινες ράβδους μέσα στο εύθραυστο μπετόν των κολώνων και των δοκών, ποια ιδιότητα θέλουμε να βελτιώσουμε;... 5. Γιατί χρειάζεται η πλαστική μόνωση γύρω από τα χάλκινα σύρματα;... 6. Ποια συνθετικά υλικά χρησιμοποιούμε στο χώρο των οικοδομών; 7. Έξυπνο πλαστικό που αυτό-επιδιορθώνεται με τη βοήθεια του φωτός Ένα νέο είδος "έξυπνου" πλαστικού, το οποίο μπορεί να "αυτό-θεραπευτή", όταν εκτεθεί σε υπεριώδες φως λέιζερ, δημιούργησαν Αμερικανοί και Ελβετοί επιστήμονες. Το "θαυματουργό" υλικό μπορεί να επεκτείνει τη διάρκεια ζωής και να αυξήσει την αντοχή δεκάδων προϊόντων, που βασίζονται σε αυτή την κατηγορία των υλικών. Για παράδειγμα θα μπορούσε στο μέλλον να γίνει πραγματικότητα τα χρώματα αυτοκινήτων να επιδιορθώνουν μόνα τους τις γρατζουνιές τους. Πως νομίζετε ότι θα μπορούσε να γίνει κάτι ανάλογο: Α. Στα ξύλινα γυαλιστερά έπιπλα Β. Στην οθόνη υπολογιστή και κινητού τηλεφώνου. ΟΝΟΜΑ: ΤΜΗΜΑ: ΟΜΑΔΑ: 19

Ιδιότητες υλικών και εφαρμογές Φ.Ε. 2 Τι θα κάνετε: 1. Να συμπληρώσετε το φύλλο εργασίας χρησιμοποιώντας πληροφορίες από την ενότητα των Υλικών του βιβλίου σας και την εμπειρία σας, μέσα από συζήτηση στην ομάδα. 2. Να επιλέξτε την κατάλληλη ιδιότητα και το υλικό για τις πιο κάτω κατασκευές. Τι θα μάθετε: 1. Να επιλέγετε την επιθυμητή ιδιότητα και το κατάλληλο υλικό σε τεχνολογικές εφαρμογές. α/α 1. Τεχνολογική Εφαρμογή Επιθυμητή Ιδιότητα Στέλεχος: Κατάλληλο Υλικό Λαβή: 2. Λουρί: Μπροστινό μέρος: 3. Σκελετός: Ρόδες: Κάθισμα: 4. Σόλα παπουτσιού: Υλικό Παπουτσιού: 5. Λεπίδα: Χερούλι: 6. Σκελετός: Κάλυμμα Τραπεζιού και καρέκλας: ΟΝΟΜΑ: ΤΜΗΜΑ: ΟΜΑΔΑ: 20

Αναγνώριση Εργαλείων Φ.Ε. 3 Τι θα κάνετε: 1. Να συμπληρώσετε το φύλλο εργασίας χρησιμοποιώντας πληροφορίες μέσα από την εμπειρία σας κατά τη διάρκεια της κατασκευής και μέσα από συζήτηση στην ομάδα. 2. Να ονομάστε τα πιο κάτω εργαλεία, εξηγήστε τη χρήση τους και να αναφέρετε σε ποιά υλικά χρησιμοποιούνται. Τι θα μάθετε: 1. Να ονομάζετε και να επιλέγετε τα κατάλληλα εργαλεία για την επεξεργασία των υλικών. α/α Εργαλείο/ Μηχάνημα Ονομασία Χρήση / Λειτουργία Υλικό εφαρμογής 1 2 3 4 5 6 21

α/α Εργαλείο/ Μηχάνημα Ονομασία Χρήση / Λειτουργία Υλικό εφαρμογής 7 8 9 10 11 12 ΟΝΟΜΑ: ΤΜΗΜΑ: ΟΜΑΔΑ: 22

Σχεδιασμός Στόχος 1: Να αναφέρουν την σπουδαιότητα του Σχεδιασμού ως αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας κατασκευής τεχνολογικών προϊόντων και κατασκευών. Δείκτες Επιτυχίας Κλίμακας 3 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να αναγνωρίζουν τα σχεδιαστικά στοιχεία (αισθητική, εμφάνιση, σχήμα, μορφή, χρώμα, αναλογία, αρμονία, αντίθεση, εργονομία) και τα χρησιμοποιούν στη σχεδίαση των προϊόντων. Να αναφέρουν τη σπουδαιότητα της γραφικής επικοινωνίας ως διεθνούς μέσου επικοινωνίας σε σχέση με τους άλλους τρόπους επικοινωνίας. Να επεξηγούν γιατί στη σχεδίαση των προϊόντων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα στάδια της σωματικής ανάπτυξης του ανθρώπου. Στόχος 2: Να επεξηγούν και εφαρμόζουν τα βασικά στάδια του Σχεδιασμού και αξιολογούν την αναγκαιότητά τους στη βελτιστοποιημένη επίλυση ενός προβλήματος. Δείκτες Επιτυχίας Κλίμακας 2 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να αναγνωρίζουν την ανθρώπινη προσπάθεια για αλλαγή των φυσικών συνθηκών, χρησιμοποιώντας πληροφορίες, υλικά, εργαλεία και ενέργεια, με στόχο τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Να αναφέρουν και να εξηγούν πως η Τεχνολογία και ο Σχεδιασμός άλλαξε τη ζωή των ανθρώπων στους διάφορους τόπους εργασίας. Δείκτες Επιτυχίας Κλίμακας 3 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να αναγνωρίζουν και να εξηγούν την καθοριστική σημασία που έχει ο Σχεδιασμός στην προσπάθεια επίλυσης οποιουδήποτε τεχνολογικού προβλήματος. Να εξηγούν γιατί το σχέδιο είναι απαραίτητο μέσο επικοινωνίας. Στόχος 3: Να εφαρμόζουν τεχνικές σχεδίασης, όπως σκαριφήματα, δυσδιάστατα και τρισδιάστατα σχέδια. Δείκτες Επιτυχίας Κλίμακας 3 Με το πέρας της διδασκαλίας οι μαθητές/τριες πρέπει να είναι σε θέση: Να σχεδιάζουν σε ελεύθερη σχεδίαση και με όργανα σχεδίασης μη κυλινδρικά αντικείμενα στην Ορθογραφική Προβολή. 23

Πρώτα Βήματα Από την αρχή της δημιουργίας του ο άνθρωπος αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα επιβίωσης. Τι, πού και πώς θα εξασφάλιζε τροφή. Πώς θα αντιμετώπιζε το κρύο. Πώς θα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο από τα άγρια ζώα. Κάθε προβληματισμός και δραστηριότητα του ανθρώπου προς την κατεύθυνση της εξεύρεσης λύσης των προβλημάτων αυτών μπορούν να θεωρηθούν ως η αρχή του σχεδιασμού. Προβληματισμός, λοιπόν, και επιλογή των κατάλληλων φυσικών μέσων ήταν η αρχή του σχεδιασμού. Από τη στιγμή που ο πρωτόγονος άνθρωπος σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τα φυσικά μέσα, πέτρα και ξύλο, και να φτιάξει τεχνητά μέσα εργαλεία, όπλα και στέγη, έκαμνε αρχή σ αυτό που σήμερα λέμε σχεδιασμό. Ο άνθρωπος των σπηλαίων χρησιμοποιεί τα πρώτα τεχνητά εργαλεία από πέτρα και ξύλο. Έτσι βλέπομε τον άνθρωπο από τα πρώτα στάδια της ζωής του στη γη, να προσπαθεί να ελέγξει και να διαμορφώσει το περιβάλλον του, για να καλυτερεύσει τις συνθήκες διαβίωσής του. Οι πρώτες μορφές τεχνολογίας ήταν τα διάφορα εργαλεία που χρησιμοποιούσε για την εργασία του κατορθώνοντας να καλυτερεύσει και να απλουστεύσει τη ζωή του. Η ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και συνεννόηση οδήγησε στην πραγματοποίηση διαφόρων εφευρέσεων. Ξεκίνησε με την επικοινωνία απλών σχεδίων για να παρουσιάσει τις ιδέες του και να καταγράψει κάποια γεγονότα. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν εικόνες ως αλφάβητο για να παρουσιάσουν ιστορίες που είχαν να διηγηθούν ή να περιγράψουν γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή τους. Αυτή η μέθοδος γραφής ονομαζόταν Ιερογλυφικά. 24

Η χρήση σημάτων φωτός και καπνού ήταν τρόπος επικοινωνίας για μακρινές αποστάσεις. Ο ήχος ήταν επίσης, μια μορφή επικοινωνίας. Ακόμα και σήμερα, ιδιαίτερα σε ορισμένες χώρες της Αφρικής, χρησιμεύει για την ανταλλαγή μηνυμάτων ανάμεσα σε φυλές που ζουν μακριά ή για να ειδοποιούν τους κατοίκους ενός χωριού για κάποιο γεγονός. Ο Λεονάρδος ντα Βίντσι (1452-1519) χρησιμοποίησε σημειώσεις και σχέδια για να αναπτύξει τις ιδέες του. Στη σημερινή μας κοινωνία καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από τη βιομηχανία επικοινωνιών, η οποία δημιουργεί είδωλα από την τηλεόραση, τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τις αφίσες, τα ράφια των καταστημάτων και τις εκθέσεις. Τα είδωλα αυτά δημιουργούνται για να επικοινωνήσουν να περάσουν μηνύματα. Τα μηνύματα μπορούν να μας ενθαρρύνουν για να αγοράσουμε ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, η οποία να μπορεί να προσφέρει ψυχαγωγία ή πληροφόρηση. Οι σχεδιαστές που δημιουργούν είδωλα πρέπει να είναι ενήμεροι για τα αισθήματα του κοινού, αφού πρέπει να ελκύουν την προσοχή του χωρίς να προσβάλλουν κανένα. Οι σχεδιαστές χρησιμοποιούν χρώμα, υφή, εικόνες και γράμματα, για να περάσουν το μήνυμα που θέλουν στο κοινό. Η ανάπτυξη γραφημάτων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Η.Υ.) έκανε την επικοινωνία πληροφοριών ακόμα πιο αποτελεσματική. Κοιτάξτε προσεκτικά μερικές από τις εικόνες πιο κάτω, για να δείτε ποιες πληροφορίες προσπαθούν να περάσουν στο κοινό οι σχεδιαστές. 25

Πώς επικοινωνούν σήμερα οι άνθρωποι; Σήμερα η επικοινωνία είναι προφορική, γραπτή, γραφική κτλ. Τα τεχνητά μέσα που ανακαλύφθηκαν κατάργησαν και εκμηδένισαν τις αποστάσεις και το χρόνο, ζωντάνεψαν το λόγο, τα σχέδια και τις εικόνες. Τα μέσα επικοινωνίας και πληροφόρησης, γνωστά σήμερα και ως τηλεπικοινωνίες (τηλε = μακριά), δίνουν τη δυνατότητα για επικοινωνία ατομικά ή μαζικά σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, ακόμα και στο διάστημα. Το αγαπημένο μου φρούτο Γελοιογραφία Γραφική Παράσταση Σκίτσο - Cartoon Σήματα Τροχαίας Αφίσα Αρχιτεκτονικό σχέδιο Ιστοσελίδα 26

Σύγχρονος σχεδιασμός Σχεδιασμός είναι η διαδικασία επινόησης, σχεδίασης και κατασκευής προϊόντων για ικανοποίηση μιας ανάγκης. Tα νεότερα χρόνια, παρατηρείται μια άμιλλα στην επινόηση, σχεδίαση και κατασκευή μηχανών για όλες τις ανάγκες. Σήμερα, ο σχεδιασμός προϊόντων γίνεται από ειδικούς σχεδιομελετητές με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών για λογαριασμό των μεγάλων κατασκευαστριών εταιρειών, οι οποίες φροντίζουν συνεχώς να επανασχεδιάζουν προϊόντα στη βάση νέων απαιτήσεων των καταναλωτών ή να παράγουν προϊόντα για νέες ανάγκες. Οι νέες απαιτήσεις των καταναλωτών είναι: υψηλός βαθμός ασφάλειας, μεγάλη εγγυημένη περίοδος χρήσης, εργονομία, αισθητική τελειότητα σε μορφή και χρώμα ακόμα και φιλικότητα προς το περιβάλλον. Πολλές φορές, οι ίδιες οι εταιρείες, με κίνητρο το κέρδος, δημιουργούν ανάγκες στους καταναλωτές πλασάροντας νέα προϊόντα στην αγορά. Υπολογιστής χεριού με οθόνη αφής. Ποδήλατο από ανθρακονήματα Robot σχεδιασμένο να μαζεύει πεταγμένα παιδικά παιχνίδια και να τα επιστρέφει στη θέση τους. Αυτόματη ηλεκτρική σκούπα. Προγραμματίζεται να σκουπίζει τα δωμάτια με συγκεκριμένη σειρά αποφεύγοντας τα έπιπλα. Όταν χρειαστεί, επιστρέφει μόνη της στη βάση για να φορτιστεί. 27

Βασικές παράμετροι σχεδιασμού Τα καλής ποιότητας προϊόντα είναι συνήθως αποτέλεσμα καλού σχεδιασμού και αυστηρών προδιαγραφών. Οι βασικές παράμετροι σχεδιασμού είναι η ασφάλεια, η αντοχή, η εργονομία η αισθητική μορφής και χρωμάτων ακόμα και η φιλικότητα προς το περιβάλλον. Αισθητική Παρόλο που η αισθητική των πραγμάτων, μορφή χρώμα κτλ., είναι θέμα ατομικών προτιμήσεων (γούστων), εντούτοις υπάρχουν οι γενικοί κανόνες που, όταν εφαρμόζονται στο σχεδιασμό, τα παραγόμενα προϊόντα ικανοποιούν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό καταναλωτών. Οι προτιμήσεις (γούστα) των καταναλωτών έχουν σχέση με τα πιο κάτω: Ηλικία. Μορφωτικό επίπεδο. Κοινωνία στην οποία ζουν. Φυλετική καταγωγή. Οικονομική κατάσταση. Τεχνολογική ενημέρωση Όταν επιλέγουμε κινητό λαμβάνουμε υπόψη όχι μόνο να έχει καλή λήψη και να ακούγεται καθαρά αλλά και πολλούς άλλους παράγοντες 28

Το γούστο του κάθε έφηβου καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την εμφάνισή του. Πιθανό οι περισσότεροι οδηγοί να προτιμούσαν ένα μοντέλο της Ferrari. Για λόγους, όμως, οικονομικούς όσο και άλλους έκαμαν άλλες επιλογές, που πάλι τους ικανοποιούν. 29

Εργονομία Εργονομία είναι η επιστημονική μελέτη της ανατομίας και φυσιολογίας του ανθρώπινου σώματος και η εφαρμογή των αποτελεσμάτων της στο σχεδιασμό τεχνολογικών προϊόντων. Εργονομικά προϊόντα είναι όσα προϊόντα εναρμονίζονται με την ανατομία και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος. Σημαντικοί ανθρώπινοι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στο σχεδιασμό είναι: Το μέγεθος και το σχήμα του ανθρώπινου σώματος. Βασικές λειτουργίες όπως η κίνηση και οι αισθήσεις (όραση, ακοή (πχ στερεοφωνικά συστήματα), αφή, όσφρηση, γεύση (πχ παιδικά φάρμακα, τσίχλες, κλπ). Η άνεση που αισθάνεται κάποιος που χρησιμοποιεί το προϊόν. Εργονομικό κάθισμα αυτοκινήτου Οι βιομηχανίες αυτοκινήτου φροντίζουν ώστε το ταμπλό να ικανοποιεί τις ανάγκες του οδηγού, δίνοντας στα χειριστήρια το κατάλληλο σχήμα και θέση ενώ ταυτόχρονα δίνουν πολλές πληροφορίες με μια ματιά. Οι κατασκευαστές κινητών λαμβάνουν υπόψη την ανθρωπομετρία στο σχεδιασμό τους. Εργονομικά ποντίκια για να ικανοποιούν όλες τις ανάγκες. Ειδικοί σχεδιασμοί επιτρέπουν τη χρήση υπολογιστή σε άτομα με αναπηρίες. Η εργονομική διάταξη του γραφείου για χρήση υπολογιστή βοηθά την αποδοτικότητα και προλαβαίνει παθήσεις του σώματος και της όρασης. 30

Ασφάλεια Ο καταναλωτισμός είναι από τα κυριότερα γνωρίσματα της εποχής μας. Όμως, χρέος μας είναι να αντιμετωπίσουμε σωστά τις προκλήσεις. Ως καταναλωτές έχουμε υποχρέωση να ελέγχουμε τα προϊόντα που κυκλοφορούν και θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια ή την υγεία μας. Θα πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στις ειδικές επισημάνσεις που αναφέρονται στα διάφορα προϊόντα, καθώς και στις οδηγίες χρήσης ή προφύλαξης. Η EURO-NCAP κάνει έλεγχο ατυχημάτων (Crashtest) σε όλα τα καινούρια οχήματα ώστε ο καταναλωτής να γνωρίζει την ασφάλεια που του παρέχει το όχημα του. Παιδικό κάθισμα αυτοκινήτου με Isofix που επιτρέπει την ασφαλή τοποθέτηση του παιδιού στο αυτοκίνητο. Η χρήση αερόσακων σε συνδυασμό με τη ζώνη ασφάλειας στα αυτοκίνητα προστατεύουν τον οδηγό και τους επιβάτες σε περίπτωση ατυχήματος. Οι εταιρείες κατασκευής αυτοκινήτων ενισχύουν το χώρο των επιβατών με προστατευτικές μπάρες για να αυξήσουν την ασφάλεια του οχήματος. 31