مقاالت رويکرد ترکيبي AHP-TOPSIS گروهی برای رتبهبندي BsIndZrCl الستيک EPDM سنتز شده با کاتاليزور A Combned AHP-Topss Group Approach for Sutable Rankng EPDM Rubber Syntheszed Catalyst by BsIndZrCl بسپارش فصلنامه علمي- ترويجي سال دوم شماره صفحه -6 9 ISSN: -09 عليسيبويه سعيد احمدجو * سيدمحمدمهدي مرتضوي - مشهد دانشكده علوم اداري و اقتصاد دانشگاه فردوسي مشهد صندوق پستي 7 - تهران پژوهشگاه پليمر و پتروشيمي ايران صندوق پستي 96-. چکیده تاريخ دريافت: 9/ تاريخ پذيرش: 9/9/9 علي سيبويه کاتالیزورهاي متالوسن بهعلت كومونومرپذيري زیاد نسبت به کاتالیزورهاي زيگلر- ناتا برتري دارند. تحليل مناسب پارامترهاي تاثيرپذير از شرايط پلیمرشدن بر محصول نهايي بسياراهميت دارد. در اين مقاله پارامترهاي هزينه کيفيت محصولدهی و زمان پخت توسط متخصصان معين و با استفاده از روش AHP وزندهي شدهاند. سپس 6 محصول نهايي با روش TOPSIS رتبهبندي شد که پليمر A0 بهدست آمده در نسبت خوراك 67/ و دماي پلیمرشدن 60 C به عنوان مناسبترين پليمر انتخاب شد. سعيد احمدجو سيدمحمدمهدي مرتضوي واژگان کلیدی متالوسن الستیک اتیلن پروپیلن دیان تصميمگيري چندمعياري تاپسيس فرايند تحليل سلسله مراتبي * مسئول مکاتبات پیامنگار: s.ahmadjo@pp.ac.r
مقاالت مقدمه و فزاينده رشدي به فناوري و علوم در حاصل پيشرفتهاي است. شده منجر پلياولفينها مصرف و توليد در نامحدود و توجه قابل رشد چنين اخير دهه دو طي كه نحوي به نشده ديده پالستيكي مواد ساير توليد در نشدهاي پيشبيني شده سنتز پلياولفينهاي مصرف رشد به رو روند است. است. بوده چشمگير بسيار کوئوردیناسیونی کاتالیزورهای با 60 حدود به 08 سال در مقدار اين ميشود پيشبيني و کاتالیزورها روی تحقيقات امروزه ]-[. برسد تن ميليون ويژه کاربرد و خواص با پلياولفینهايي توليد در نوآوري شرکتهاي سرمايهگذاري از عمدهاي سهم و شده متمرکز راستا اين در است. داده اختصاص خود به را پلياولفیني مهم از يکي که )ethylene-propylene-dene monomer) EPDM به منحصر خواص از استفاده با است اولفیني پليمرهاي و الکتريکي ساختماني صنايع در مختلفي کاربردهای آن فرد بام پشت عايق نظير محصوالتي همچنين و خودروسازي عمده ميان اين در دارد. غيره و درزگير کابل و سيم روکش توليد براي واناديمي کاتالیزورهاي توليد به منجر تالشها مورد بسيار صنعت در کاتالیزورها این است. شده EPDM از محلولي فرايند در متمادي سالهاي و قرارگرفته توجه ][. است شده استفاده VOCl و VCl نظير ترکيباتي کاتالیزورهاي زمينه در شده انجام پيشرفتهاي با خواص با متالوسني کاتالیزورهاي بهویژه کوئوردیناسيوني ترپليمرهاي و کوپليمرها توليد در آنها فرد منحصربه و ويژه اين ويژه کاربرد و خواص با پليمرهايي و اولفیني ناتا زيگلر کاتالیزورهاي از را سبقت گوي کاتالیزورها کومونومر يکنواخت توزيع زیاد کومونومرپذيري ربودهاند. از پليمر ساختار ويژگي همچنين و فضا و پليمر زنجير در کاتالیزورهاي به نسبت متالوسن کاتالیزورهاي مزاياي جمله ] 6[. است مرسوم تالش و سعي EPDM توليدکنندگان مزايا اين به توجه با کردهاند متالوسني کاتالیزورهاي جايگزيني برای بسياري كرد اشاره آن به ميتوان كه مزايايي ديگر از ]7 8[. وسيع دامنه زنجير در اتيلن و پروپيلن يکنواختتر توزيع خواص و دياني مونومر مصرف کاهش خوراک نسبتهاي انقالب دوران از بهينهسازي مدلهاي ]9[. است بهتر پخت همواره دوم جهاني جنگ زمان از بهویژه و جهان در صنعتي بوده صنعت دستاندرکاران و رياضيدانان توجه مورد تن داش ازي بهينهس يک کالس اي مدله ي اصل د تأکي ت. اس ه توج ا ام ت. اس ي نهاي ري تصميمگي رای ب ی سنجش ار معي تصميمگيري مدلهاي به اخير دهههاي در پژوهشگران )multple crtera- decson- makng, MCDM( چندمعياری رد است. شده معطوف پيچيدهتر تصميمگيريهاي براي جاي به مدل بهينهسازي برای تصميمگيريها از نوع اين ميشود استفاده معيار چند از سنجش معيار يک از استفاده.]0[ و تجزيه راه از گزينه بهترين انتخاب MCDM مسائل در و مختلف معیارهای اساس بر پيشرو گزينههاي همه تحليل تصميمگيري مسائل همه تقريبا ميپذيرد. انجام متنوع متشکل پيچيده و متنوع چندگانه مجموعه يک چندمعياری آنها حل که هستند محسوس و واقعي اجتماعي عوامل از ][. است دشوار بسيار محض شهود راه از تصريح با خود مطالعه در ][ همكاران و Oprcovc شامل را آن است پيچيده و پويا فرايندي MCDM اينکه بر مديريتي سطح آنها دانستهاند. مهندسي و مديريتي سطح دو انتخاب را نهايي بهينه گزينه و کرده مشخص را اهداف رد )decson makers, DMs( تصميمگيرندگان ميکنند. سطح پيشنهادي راهحل قادرند مهندسي و مديريتي سطوح چندگانه ماهیت رو این از کنند. رد يا پذيرفته را مهندسي قرار تأکيد مورد سطح اين در تصميمات معیارهای بودن رد. ميگي و شده تعريف نظر مورد گزينههاي مهندسي سطح گوناگون معیارهای اساس بر آنها از يک هر انتخاب نتيجه به معیارهای اساس بر گزينهها سطح اين در همچنين ميشود. اشاره رد MCDM تحليل و تجزيه ميشوند. رتبهبندي چندگانه برای چندگانه معیارهای شامل تصميمگيري مسائل با رويارويي بر غلبه منظور به است. شده گسترده طور به گزينهها انتخاب )preference پرامتي همچون زيادي روشهاي MCDM مسائل rankng organzaton method for enrchment evaluatons, )analytcal مراتبي سلسله تحليل فرايند و PROMETHEE(.][ يافتهاند توسعه herarchy process, AHP( پژوهشگران توسط گرفته انجام بسیار تالشهاي باوجود انواع زمينه در كه مقالهاي و اختراع ثبت هزاران قالب در شناسايي نیز و آنها عملکرد و کوئوردیناسيوني کاتالیزورهاي منتشر ساالنه بهطور کاتالیزورها این با توليدي پليمرهاي مناسب تحليل زمينه در بارزي ضعفهاي است شده... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه
مقاالت 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد مشاهده نهايي محصول بر کاتالیزور از تاثيرپذير پارامترهاي و کاتالیزور نقش موضوع به پژوهشها از بسياري است. شده محصول کيفيت اما پرداختهاند آن محصولدهی مقدار ديگر عبارت به است. نشده ارزيابي آنها در شده توليد و کاتالیزور نقش درباره جامعي تحليل و تجزيه هيچگاه معیارهای به توجه با توليدي محصول بر فرايندي شرايط است. نپذيرفته انجام متفاوت رد چندمعياری تصميمگيري روشهاي از ميتوان بنابراین معیارهای به توجه با مناسب پليمر انتخاب برای زمينه اين توجه با و مزايا از استفاده با مقاله اين در جست. بهره مختلف AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد از روش هر كاستيهاي به (technque for order preference by smlarty to deal است. شده استفاده رتبهبندي و وزندهي برای soluton( تجربي دستگاهها و مواد مناسب تحلیل برای ]9[ شده سنتز EPDM الستیک نمونه 6 و پروپيلن اتيلن مقادير شد. استفاده فرایندی موثر پارامترهای فوريه تبديل زيرقرمز دستگاه وسيله به پليمر در شده وارد ان دي بهترتيب IF0 مدل Bruker شركت ساخت )FT-IR( شد معين ASTM D607 و ASTM D68 روشهاي طبق درصد تعيين و پليمرها ريزساختار شناسايي براي ] 8[. و )NMR( هسته مغناطيسي روزنانس دستگاه از كومونومر دوتریمدار -تتراكلرواتان و تريکلروبنزن حاللهاي ]9[. شد استفاده Polymx مدل آزمايشگاهي غلتک از استفاده با آميزهها ASTM روش مطابق معادلهبندی و آلمان ساخت 00L زمان و برشتگي) t ( زمان پخت سرعت شد. تهيه D68 ساخت Zwck 08 رئومتر با آميزه )t9( بهينه پخت با مطابق كار روش شد اندازهگيري 70 C دماي در آلمان بود. ASTM D68 پلیمرشدن نحوه استفاده ليتري بوچي راكتور از پلیمرشدن انجام براي محيط عنوان به خشك تولوئن 00 ml حدود ابتدا شد. خلوص با نيتروژن گاز سپس شد. راكتور وارد پلیمرشدن الكهاي و KOH سيليكاژل محتوي ستونهاي از 99/99% شد. داده عبور A فعال مولكولي محيط از اكسيژن و هوا كردن خارج برای نيتروژن متناوب جريان و 0/ bar خالء از پلیمرشدن دماي كه هنگامی شد. استفاده C 8 دماي در و اتيلن گازهاي با راكتور شد تثبيت پلیمرشدن الزم مقادير سپس شد. اشباع معين نسبت با پروپيلن کاتالیزور محلول و ديان مونومر كمكکاتالیزور از بهترتيب شد. تزريق راکتور به خشك تولوئن در متانول با محلول و متوقف واكنش h گذشت از پس به C 60 دماي در رسوب آنگاه شد. داده رسوب اسيدي % محصوالت از شد. خشك 0/ bar خالء تحت h مدت و شيميايي تركيب تعيين برای نازكي فيلمهاي شده توليد نرمافزار از پژوهش اين در شد. تهيه آزمايشها ساير شد. استفاده مسئله حل برای Expert Choce بحث و نتایج نسبتهاي در EPDM ترپليمر از مختلف نمونههاي ابتدا و ديان مونومر و پروپيلن اتيلن مونومرهاي ازخوراک مختلف در شد. سنتز پلیمرشدن دماي و کاتالیزور به كمكکاتالیزور مقادير و ترپلیمرشدن نحوه كامل جزئيات به 9 و 8 مراجع مقدار است. شده اشاره پليمر در شده وارد پروپيلن و اتيلن مقدار و پلیمرشدن مختلف شرايط در کاتالیزور محصولدهي براي ميكند. معين را پليمر شده تمام قيمت آن مصرفي شده وارد ان دي و پروپيلن مقدار به پليمرها كيفيت تعيين است. شده توجه پخت زمان پليمر در شده وارد ان دي مقدار افزايش با از پليمر اين براي پخت كوتاهتر مییابد.زمان كاهش است. بهصرفهتر مقرون اقتصادي لحاظ در اثرگذار مختلف معیارهای حاضر کار در بنابراین مشخص پليمر متخصصان گروه توسط پليمرها کيفيت روش بهكمك مختلف پليمرهاي بعد مرحله در شد. شدند. رتبهبندي تاپسيس بهوسيله و وزندهي AHP شده استفاده رويكرد مختصر بهطور ادامه در خواهد داده توضيح روشها اين با پليمرها رتبهبندي برای. شد 6
مقاالت... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد.AHP مراتبي سلسله ساختار - شکل دادهها تحليل روشهاي AHP- تركيبي رويكرد از استفاده علت به پژوهش اين در و TOPSIS و AHP روشهاي از يك هر باره در ابتدا TOPSIS مختصري توضيحات آنها از هريك گروهي حالت درباره نیز روش دو اين تركيبي رويكرد باره در سپس است. شده داده میشود. بحث AHP روش تصميمگيري براي تحليلي مراتب سلسله فرايند يك AHP است. شده ارائه ][ Saaty توسط که است چندمعياری دهه دو طي تا است شده سبب روش اين کاربردي ماهيت حل و گوناگون کاربردي زمينههاي از بسياري در گذشته ][. رود بهکار پيچيده و بزرگ تصميمگيري مسائل روش ابتدا كردهاند بيان ]6[ همكاران و Dagdevren سلسله به را پيچيده چندمعیاری تصميمگيري مسئله AHP گزينههاي و معيار هدف يعني تصميم عناصر مراتب AHP روش ميكند. تبديل مسئله آن با مرتبط تصميم سلسله ساختار بهشکل را گزينهها یا معیار اهداف ميسازد. مرتب فاميلي درخت به شبيه مراتبي کلي هدف دارد: سطح سه حداقل مراتب سلسله که چندگانه معیارهای گرفتن قرار سطح اولين در مسئله تصميم گزينههاي و وسط در ميکنند ارزيابي را گزينهها تصميمگيري مراتب سلسله از نماينمونه است. زير در است. شده ترسيم شكل در سطحاند چهار داراي که مسئله که هنگامي معیارهاست. و گزينهها مقايسه دوم گام رويههاي شد ساخته آن مراتب سلسله و شده تجزيه هر معیارهای نسبي اهميت تعيين منظور به اولويتبندي دوم سطح از زوجي قضاوتهاي ميشوند. آغاز سطح در مييابند. پايان سطح آخرين در و شده شروع )معیارها( اثر سطوح طبق بر و زوجي حالت به معیارها سطح هر مقايسه باالتر سطح در شده مشخص معيار بر مبتني و خود.AHP روش در زوجي مقايسههای مقياس - جدول شهودي قضاوت شمارشي ردهبندي يكسان ترجيح متوسط ترجيح قوي ترجيح قوي بسيار ترجيح 7 بياندازه ترجیح 9 هستند. مياني ارزشهاي 8 و 6 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه 7
مقاالت ماتريس يکنواختي ضريب )consstency ndex) CI آن در که ماتريس ويژه بردار بزرگترين l max زوجي مقايسههای است. مسئله معیارهای تعداد n و زوجي مقایسههای را سازگاري نرخ ميتوان زير معادله از استفاده با سپس رد: ک به محاس CI CR = )( RI ماتريس از که است تصادفي سازگاري شاخص RI حاصل شده توليد تصادفي بهطور که زوجي مقايسههای (. )جدول ميشود اگر اما است. قبول قابل مقايسهها باشد CR> 0/ اگر و بوده ناسازگار قضاوتها صورت آن در باشد CR³ 0/ و بررسي دوباره زوجي مقایسههای ماتريس مقادير بايد گزينه هر براي کلي اولويت تعيين شوند. نظر تجديد ترکيب با تصميم گزينههاي کلي رتبهبندي و تصميم ميگيرد. انجام سطوح تمام نتايج AHP در گروهي قضاوت يک جاي به تصميمگيري مسئله يک كه هنگامي در بايد آنها همگي نظرهاي باشد DM چند داراي DM از باره اين در شود. لحاظ تصميمگيري ماتريس هر براي هندسي ميانگين از ميتوان گروهي تصميمگيري ترتیب: بدين کرد استفاده ماتريس عناصر 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد وند. ميش مقايسه کردند تصريح ]7[ همكاران و Bogdanovc بدين گيرد. انجام تصميمگيرنده از پرسش با بايد زوجي تصميم هدف به توجه با ميشود پرسيده مثال که شكل داده نشان جدول در که همانطور 9 تا مقياس کدام بت نس ا معیاره ت اهمي زان مي وان عن ه ب د باي ت اس ده ش همكاران و Vdal همچنين شود. داده تخصيص يكديگر به برای بايد 6 8 مياني اعداد رسیدند نتیجه این به ]8[ شوند. استفاده مقايسه اصالح همانند AHP در عناصر زوجي مقايسههای جدول نشانگر Pc(a,a j ( جدول اين در ميشود. تکميل جدول همانطور.]9[ است a j معيار بر a معيار ارجحيت ميزان با برابر يكسان معيار دو ميان ارجحيت است واضح كه گزارش ]7[ همكارن و Bogdanovc همچنين است. يك دارد وجود بودن دوطرفه ويژگي جدول اين در کردهاند گزينهها و معیارها مقايسه براي جدول اين از a j =/a j يعني ميشود. استفاده نیز آوردن بهدست براي پژوهشگر این مطالعه اساس بر ميشود. عمل زير بهنحو وزنها ميگيرد: انجام نرمالسازي )( معادله بهکمک ابتدا )( همه جمع حاصل بر عنصر هر بايد نرمالسازي منظور به تقسيم زوجي مقايسههای ماتريس از ستون همان عناصر ميشوند: محاسبه زير معادله راه از وزنها سپس شود. [9]. زوجي های مقايسه جدول - C a a a n a a j Pc(a,a j ) a n * n j j = j a = a / a j, j =,,...,n n * = j w = a / n, =,,..., n )( بايد معیارها ميان گرفته انجام مقايسههای اعتبار بررسي براي شود: محاسبه )( معادله بهوسیله ماتريس يکنواختي ضريب ( λmax n) CI = () (n ) []. سازگاري تصادفي هاي شاخص - جدول 0/00 0/00 0/8 0/90 / 6 / 7 / 8 / 9 / 0 /9 / /8 /6 /7 /9 n RI 8
مقاالت... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه /k k ' aj = a jl = ;l =,,..., k, j =,,..., n; j () هاي DM نظر است. گيرندگان تصميم تعداد l آن در كه که شود گروهي محاسبات وارد زماني است بهتر مختلف باشد. 0/ از کمتر DM هر نظرات سازگاري نرخ تاپسيس ]0[. شد ارائه Hwang توسط بار اولين براي تاپسيس اوزان اهميت تاپسيس روش نياز مورد ذهني داده تنها براي روش اين جذابيت موجب امر اين که معیارهاست بيان تاپسيس مفهوم ][. است شده تصميمگيرندگان گزينهاي تنها گزينه ايدهآلترين که است مطلب اين کننده دارد مثبت ايدهآل راهحل از را فاصله کوتاهترين که نيست داراست نيز منفي ايدهآل راهحل از را فاصله بيشترين بلکه.][ ايدهآل نقطه يک تعيين نيازمند تاپسيس مفهوم بنابراين مسائل حل براي اول گام معموال ايدهآل نقطه تعيين است. )global crteron method( جهاني معيار روش است. MCDM فازي برنامهريزي )goal programmng( آرماني برنامهريزي به همگي تعاملي رويکردهاي و )fuzzy programmng( ايدهآل نقاط به بهينه نسبتا حلي راه به دستیابی منظور مسائل ميتوان ايدهآل نقطه يک وجود با نيازمندند. اوليه كرد حل تصميمات يا گزينهها جايابي راه رااز MCDM است. نزديکتر ايدهآل نقطه به يک کدام اينکه بر مبني نقطه از فاصله اين چگونه که است اين مسئله حال اقليدسي روش از تاپسيس ميشود. سنجيده ايدهآل بهره منفي و مثبت ايدهآل نقاط از فواصل محاسبه براي ][. ميگيرد است: زير شرح به تاپسيس روش مزاياي جامع و عقالئي مفهوم - آسان محاسبات - عملکرد بهترين پيگيري کشيدن تصوير به در توانمندی - شکل يک در ارزيابي معيار هر براي شرکت يک عمليات و رياضي ساده به توجه با مقايسهاي فرايندي در هدف اوزان گنجاندن - ][. آن مفهوم ميدارد بيان تاپسيس حل روش گامهاي تشريح در Tavana و گزينه n براي تصميمگيري ماتريس يك اول قدم در كه را گزينه هر مقدار ماتريس اين ][. ميشود بنا معيار m ميدهد: نشان x j صورت به معيار هر اساس بر )6( DM توسط معيار هر براي اهميت اوزان بعدي گام در كه: طوري به ميشوند مشخص )7( زا تصميمگيري ماتريس بيمقياسسازي برای سپس مجذور بر x( j ( تصميمگيري ماتريس عنصر هر تقسيم ميشود: استفاده ستون هر در مقادير مربعات مجموع )8( مقدار r j و j شاخص اساس بر گزينه مقدار اندازه x j ماتريس است. تصميمگيري ماتريس در آن شده بيمقياس است: مسئله شده بيمقياس ماتريس زير )9( هر براي DM بهوسیله شده معین اوزان بعدي گام در ماتريس و شده بيمقياس ماتريس در ضرب راه از معيار وزين مقدار v j بنابراین ميشود. حاصل وزين بيمقياس است: j معيار براي گزينه شده بيمقياس X m j = r j R n m w =, j =,,...,m j X X m = Xn X nm X j = = n m n x n n n j r r m = rn r nm V V m V = W n n.r n m= ; Vn V nm W = {w, w,..., w } )0( 9
مقاالت 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد ايدهآل گزينه و مثبت ايدهآل گزينه محاسبه به نوبت اينک يک مقدار بيشترين مثبت ايدهآل گزينه ميرسد. منفي يا سود( جنس از )معیارهای مثبت معیارهای در گزينه از )معیارهایي منفي معیارهای در گزينه آن مقدار کمترين بود: خواهد وزين بيمقياس ماتريس در هزينه( جنس )( در گزينه يک مقدار کمترين نيز منفي ايدهآل گزينه معیارهای در ه گزين آن دار مق ترين بيش ا ي ت مثب معیارهای است: وزين بيمقياس ماتريس در منفي () )مانند مثبت معنايي بار با معیارها مجموعه از عبارت B )مانند منفي معنايي بار با معیارها مجموعه C و سود( است. هزينه( گزينه با ام گزينه فاصله محاسبه برای بعدی گام در روش از S( - ( منفي ايدهآل گزينه و S( + ( مثبت ايدهآل ميشود: استفاده اقليدسي )( () تقسيم از ايدهآل راهحل با ام گزينه نسبي نزديکي پايان در آن فواصل مجموع بر منفي ايدهآل گزينه از گزينه آن فاصله حاصل مثبت ايدهآل گزينه و منفي ايدهآل گزينه از گزينه است: مطلب اين بيانگر زير معادله ميشود. میشود. انجام گزينهها رتبهبندي شاخص اين اساس بر رو تاپسيس در گروهي قضاوت از کردند گزارش خود مطالعه در ][ همكاران و Shh بهطور سازمانها تصميمگيريهاي از بسیاری که آنجا يک بهسوي را تاپسيس بايد پس ميشود انجام مشاركتي واقعي دنياي با تا داد توسعه گروهي تصميمگيري محيط باشد. داشته بيشتري تناسب کار تاپسيس از استفاده فرايند تشريح به خود مطالعه در آنها نظر به توجه با فرايند اين اساس بر پرداختهاند. گروهي )k=,,...,k( تصميمگيرندگان گروه از تصميمگيرنده هر روش راه از و شده تشكيل گيري تصميم ماتريس يك k+ و )S ( مثبت ايدهآل گزينه از گزينه هر فواصل تاپسيس k- ماتريسهاي از يك هر ازاي به S( ( منفي ايدهآل گزينه محاسبه تصميمگيرندگان نظر از ناشي تصميمگيري مقدار كننده معین فواصل اين هندسي ميانگين میشود. براي منفي و مثبت ايدهآل گزينههاي از فواصل نهايي هندسي ميانگين بيانگر زير معادلههاي است. گزينه هر است: منفي و مثبت ايدهآل گزينههاي از فواصل /k k + k+ S = S ; =,,...,n k= /k k k S = S ; =,,...,n k= )6( (7) هر براي نسبي نزديكي شاخص محاسبه با نيز نهايت در گزينهها رتبهبندي امكان زير معادله اساس بر گزينه محقق نسبي نزديكي شاخص مقدار بيشترين اساس بر ميشود: S C = ;0 C ; =,,...,n * * + ( S + S ) )8( مشخص C * نسبي نزديكي شاخص بيشترين بنابراين است. گزينه بهترين كننده maxν mn j νj {( ) ( ) } + A = j B, j C =,,...,n + + + + {,,..., j,..., n} = ν ν ν ν mn max {( ) ( ) } νj νj A = j B, j C =,,..., n {,,..., j,..., n} = ν ν ν ν n + + S = ( νj ν j ) ; =,,...,n j = n S = ( νj ν j ) ; =,,...,n j = )( این از باشد. بيشتر آن C * شاخص که است آن گزينه بهترين گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد استفاده گسترده طور به AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد مناسب ساختاردهي کمک به AHP رويکرد ]6[ است شده S C = ;0 T ; =,,..., n (S S ) * + + 0
مقاالت مقايسه. مورد معیارهای - جدول واحد معيار نام نقطه كيفيت $ هزينه g محصولدهي كمينه پخت زمان حداکثر حداقل- بيشينه كمينه بيشينه كمينه توضيحات و پروپيلن توزيع يکنواختي از نمادي بهعنوان پليمر کيفيت شده معین متخصصان توسط که شده گرفته نظر در اتيلن است. پليمر وزن ازای به شده انجام هزينههاي کل از تخميني است. شده برآورد آزمايشگاهي مقياس در توليدي است. پلیمرشدن مرحله از حاصل پليمر وزن از معياري است. پخت فرايند در الستيک عملکرد ميزان از معياري مصرف فرايندهاي براي اقتصادي لحاظ از کم پخت زمان دارد. ارجحيت الستيک کننده... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد با همچنين و سادهتر قسمتهاي به آن تجزيه و مسئله کند کمک تاپسيس روش به ميتواند معیارها وزندهي از نميکند. ارائه معیارها وزندهي برای خاصي فن که بشر محدود ظرفيت خاطر به AHP كارگيري به طرفي و است محدود توجهي قابل طور به اطالعات پردازش در شده گرفته نظر در 7± زوجي های مقایسه سقف آن براي ]9[ است به توجه و مزايا از استفاده با فعلی کار در بنابراين AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد از روش هر كاستيهاي ][. است شده استفاده رتبهبندي و وزندهي برای آورده كلي بهطور تحقيق انجام مراحل زير قسمت در است: شده مقایسههای ماتريس تكميل و مناسب معیارهای تعيين - تصميمگيرندگان توسط آنها بين زوجي گزينههاي و معیارها سلسلهمراتبي ساختار ترسيم - مختلف به توجه با پليمرها كمي و كيفي دادههاي گردآوري - شده مشخص معیارهای و AHP روش با وزنمعیارها آوردن دست به - روش بهكمك مناسب پليمر انتخاب و رتبهبندي - 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه.TOPSIS دادهها گردآوري کاتالیزور با شده سنتز EPDM پليمرهاي مقاله اين در فرايندي مختلف شرايط در که Bs(Ind) ZrCl متالوسن به پروپيلن نسبت خوراک ديان مقدار فشار دما نظير کاتالیزور به کاتالیزور کمک نسبت و کاتالیزور مقدار اتيلن است. گرفته قرار تحليل و ارزيابي مورد شدهاند تهيه کيفي و کمي تحليل و مناسب محصول به دستيابي برای براي فرايندي شرايط بهترين تعيين منظور به نمونهها کيفيت پليمر وزن پارامتر چهار EPDM الستيک توليد و آزمايشگاهي مقياس در پليمر شده تمام هزينه پليمر اثرگذار و کليدي معیارهای عنوان به پليمر پخت زمان شدهاند. معین تصميمگيرنده توسط نهايي محصول بر مونومر سه وجود و EPDM پليمر پيچيدگي به توجه با انتخاب و تصميمگيري اصلي زنجير ساختار در متفاوت است. شده انجام نظر دقت با معیارها اساس بر است آمده جدول در که همانطور عملکرد از معياري بهعنوان پليمر وزن اولويتها از معياري بهعنوان پليمر کيفيت و کاتالیزور محصولدهی نقطهاي. ليكرت طيف - جدول كم خيلي كم متوسط زياد زياد بسيار
مقاالت علمی رويكرد تركيبي AHP-TOPSIS گروهي براي رتبهبندي مناسب... فصلنامه علمي-ترويجي سال دوم شماره پاييز 9 کيفيت االستومري پليمر و توزيع مناسب پروپيلن و اتيلن در آن مورد توجه قرار گرفته است. هزينه تمام شده محصول به عنوان معيار اقتصادي و زمان پخت نمادي از وجود ديان در زنجير پليمر در نظر گرفته شده است. در اين ميان سه پارامتر وزن هزينه و زمان پخت مقادير کمي و قابل تجزيه و تحليلاند. کيفيت پليمر به عنوان معياري کيفي توسط تصميمگيرندگان که در اين تحقيق نفر از متخصصان بودهاند ارزيابي شده است. معيار کيفي با استفاده از طيف ليكرت نقطهاي )جدول ( و پرسش در باره کيفيت پليمر از متخصصان مطابق جدول معین شده است. تعداد پليمرهاي ارزيابي شده 6 نمونه است که در جدول 6 شرايط فرايندي آنها بهطور کامل آورده شده است. مقادير اتيلن پروپيلن و مونومر ديان با استفاده از فن NMR و زمان پخت با دستگاه رئومتر مدل رئوتک مشخص شده است. همچنين نظرات متخصصان جدول 6- دادههاي پليمرهاي مورد ارزيابي. دما فشار محصول دهي پليمر (g) (bar) ( C) پلیمر در باره کيفيت هرکدام از پليمرها در جدول 7 آورده شده است. براي درك بهتر مسئله ساختار سلسلهمراتبي معیارها و گزينهها نيز در شكل آورده شده است. پس از تعيين معیارها و جمعآوري دادههاي مربوط به گزينههاي مختلف از متخصصان خواسته شد كه ماتريسهاي مقایسه های زوجي را برای تعيين وزن معیارها تكميل كنند. سپس به کمک نرمافزار Expert Choce محاسبات مربوط به نرمالسازي و ضريب ناسازگاري هر يک از ماتريسها انجام شد که مقدار آنها از 0/ کمتر بود. بنابراين ميانگين هندسي هر يک از عناصر محاسبه شد و ماتريس نهايي متخصصان بهشکل جدول 8 به دست آمد. پس از نرمالسازي )معادله )(( وزنهاي مربوط به هر معيار به دست آمد )معادله )(( كه به ترتيب براي هزينه كيفيت محصول دهی و زمان پخت عبارتند از: 0/ E/P MAO (mmol) زمان پخت )mn( هزينه ($) / / 9/ 7/ / / / / 7/ 7/ 7/ 7/ 7/ 7/ 7/ 7/ /8 0 8/9 / 8 / 8 80/0 80/0 80/0 80/0 80/0 80/0 80/0 80/0 67/ 67/ 0/0 /67 /67 /67 0/0 /67 / 0 / 60 A 60 A / 60 A 6/ 60 A / 60 A 70 A6 / 0 A7 / 0 A8 /7 60 A9 60 A0 6 60 A 0 60 A A 6/ 60 A / 60 A / 60 A6 شرايط پلیمرشدن: ENB = 0/ mol Cat = 0 - mol
مقاالت علمی رويكرد تركيبي AHP-TOPSIS گروهي براي رتبهبندي مناسب... DM DM جدول 7- داده هاي مربوط به کيفيت پليمرها از نظر متخصصان. DM DM DM نام پليمر A A A A A A6 A7 A8 A9 A0 A A A A A فصلنامه علمي-ترويجي سال دوم شماره پاييز 9 A6 0/99. 0/ 0/78 به عبارتي كيفيت محصولدهی زمان پخت و هزينه با توجه به نظرات گروه تصميم به ترتيب داراي بیشترین اهميت هستند. پس از بهدست آوردن ضريب ناسازگاري )معادلههاي )( و )(( با توجه به اينكه ضريب مزبور 0/0 و كمتر از 0/ است ميتوان نتيجه گيري كرد كه متخصصان بهطور منطقي مقایسههای بين شكل - ساختار سلسلهمراتبي مسئله.
مقاالت علمی 0/076 0/99 0/0 0/07 0/9 0/9 0/000 0/009 0/8 0/69 0/86 0/9 0/9 0/7 0/97 0/0 رويكرد تركيبي AHP-TOPSIS گروهي براي رتبهبندي مناسب... فصلنامه علمي-ترويجي سال دوم شماره پاييز 9 جدول 8- ماتريس نهايي مقایسههای زوجي گروه تصميمگيري. معيار هزينه هزينه كيفيت محصول دهی زمان پخت DM /888 /786 /7 S + /0 0/0 0/ 0/0 0/9 0/ 0/06 0/980 0/68 0/ 0/ 0/86 0/87 0/06 0/076 0/0 0/90 0/8 0/07 0/6 0/00 0/0 0/8 0/980 0/6 0/9 0/86 0/6 0/88 0/07 0/888 0/08 DM /07 /7 /7 S + 0/ 0/068 0/9 0/0 0/0 0/9 0/0 0/0 0/ 0/98 0/09 0/6 0/ 0/6 0/ 0/ 0/0 0/8 0/808 0/67 0/9 0/7 0/8 0/77 0/97 0/ 0/9 0/70 0/86 0/07 0/870 0/ DM /869 /7 /786 S + 0/6 0/9 0/6 0/08 0/7 0/7 0/76 0/ 0/ 0/89 0/08 0/06 0/70 0/06 0/6 0/978 /869 /07 /888 كيفيت محصول دهی زمان پخت جدول 9- دادههاي شاخصهاي و مربوط به هر. DM 0/987 0/06 0/0986 0/0 0/ 0/8 0/ 0/8 0/9 0/6 0/009 0/6 0/ 0/09 0/ 0/0997 DM S + 0/ 0/6 0/0 0/7 0/ 0/70 0/ 0/8 0/66 0/0 0/09 0/69 0/6 0/9 0/67 0/096 S + 0/0 0/7 0/0 0/0 0/0 0/99 0/978 0/68 0/997 0/678 0/097 0/8 0/7 0/6 0/8 0/0 DM معیارها را انجام دادهاند. در ادامه باتوجه به وزنهاي بهدست آمده از قسمت قبلي و دادههاي مربوط به هر معيار رتبهبندي با روش تاپسيس گروهي انجام گرفت. با در نظر گرفتن به اينكه تنها معيار كيفي استفاده شده در اين تحقيق معيار كيفيت است و سایر معیارها كمي هستند بنابراين تنها معيار كيفيت از نظر هر خبره داراي مقدار متفاوتي است و براي دادههاي بقيه معیارها يكسان است. S - S و + با استفاده از معادلههاي )( و )( مقادير مربوط به هر DM به کمک نرمافزار Excel محاسبه 0/ 0/08 0/ 0/ 0/076 0/987 0/09 0/06 0/688 0/0 0/ 0/78 0/607 0/087 0/ 0/78 نام پليمر شد كه نتایج در جدول 9 آمده است. سپس با استفاده S معین شد )معادالت )6( و - S و + از ميانگين هندسي S محاسبه و * )7((. نهايتا با توجه به معادله )8( رتبهبندي پليمرها مشخص شد. رتبهبندي پليمرهاي مختلف همراه با شاخصهاي مربوط در جدول 0 نشان داده شده است. همانطور كه مشاهده ميشود پليمر A0 به عنوان مناسبترين پليمر انتخاب شده است. اين پليمر در نسبت خوراك 67/ تهيه و مقدارهاي مناسب از دو مونومر اتيلن و پروپيلن در اين شرايط با پلیمرشدن وارد زنجير پليمر شد. همچنين در اين حالت مقدار S + A A A A A A6 A7 A8 A9 A0 A A A A A A6
مقاالت رتبهبندي و S + شاخصهاي به مربوط دادههاي 0- جدول پليمرها. افزايش است پخت براي تاثيرگذاري عامل كه شده وارد ديان نسبتا شرايط اين در نيز محصولدهي مقدار طرفي از ميدهد. نشان سازد. مي مناسب را نمونه اين اقتصادي لحاظ از كه است زياد نتيجهگيري قيمت و كيفيت محصولدهي نظير موثري عوامل تعيين آنها رتبهبندي و پليمري محصول يك خواص به توجه با يك ارزيابي در مهم نتايج از MCDM روشهاي كمك به و ضعف نقاط به باتوجه پژوهش اين در است. محصول رويكرد از استفاده با AHP و TOPSIS روشهاي قوت و شود استفاده دو هر مزاياي از تا شد سعي تركيبي مطالعات اين آيد. بهدست حاصل پليمر از دقيقي رتبهبندي خوراك نسبت در A0( )نمونه حاصل پليمر داد نشان پلیمر مناسبترين 60 C پلیمرشدن دماي و E:P= 67/ و پخت زمان االستومري كيفيت محصولدهي لحاظ از است. هزینه برای پلیمر متخصصان نظر از محصول کلی ارزیابی محصول هزينه همچنين بود. متوسط تقريبا محصول این بنابراين بود. یورو 7/ حدود نيز آمده بهدست را نخست رتبه پليمري ميشود مشاهده كه همانطور وضعيت معیارها و پارامترها اكثر در تقريبا كه آورد بهدست را رويكرد اين ميتوان آينده مطالعات در داشت. متوسطي همچون ديگري روشهاي از يا پليمر دیگر انواع براي انتخاب و رتبهبندي براي PROMETHEE ELECTRE رويكردهاي ميتوان همچنين گرفت. بهره مناسب گزينه به باتوجه را مناسب پليمر و بررسي باهم را مختلف کرد. مقايسه گوناگون روشهاي... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد S + 0/000 0/00060 0/0086 0/00097 0/000 0/00079 0/000 0/0009 0/000 0/0000 0/00006 0/0009 0/00089 0/000 0/0007 0/00 0/0000 0/0000 0/0000 0/0000 0/0000 0/00009 0/0009 0/0007 0/0009 0/008 0/00096 0/000 0/00009 0/0009 0/00009 0/0000 C * 0/7 0/6 0/0066 0/09 0/08 0/09 0/6 0/80 0/0 978 0/989 0/07 0/09 0/ 0/ 0/00 رتبه پليمر نام A A A A A A6 A7 A8 A9 A0 A A A A A A6 7 8 0 6 9 6 مراجع 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه. Heurtefeu B., Boulhac C., Cloutet E., Taton D., Deffeux A., and Cramal H., Polymer Support of Sngle-ste Catalysts for Heterogeneous Olefn Polymerzaton, Prog. Polym. Sc., 6, 89-6, 0.. Wannaborworn M., Praserthdam P., and Jongsomgt B., Observaton of Dfferent Catalytc Actvty of Varous -Olefns durng Ethylene/-Olefn Copolymerzaton wth Homogeneous Metallocene Catalyst, Macromolecules, 6, 7-8, 0.. Cardell F., Altomare A., and Mchelott M., Homogeneous to Supported Metallocene Catalysts, Catal. Today,, 9-7, 998.. Zohur G.H., Vakl M., Jamjah R., Ahmadjo S., and Nekomanesh M., Comparatve Polymerzaton Actvty of EPM and EPDM Usng VCl Homogenous Zegler-Natta Catalyst and Characterzaton of EPDM Obtaned, Rubber Chem. Technol., 78, 68-69, 00.. Cho Y. and Soares J.B.P., Supported Hybrd Early and Late Transton Metal Catalysts for the Synthess of Polyethylene wth Talored Molecular Weght and Chemcal Composton Dstrbutons, Polymer,, 7-7, 00. 6. Chachana E., Khaubunsongserm S., Praserthdam P., and
مقاالت Jongsomjt B., Effect of Ga Modfcaton on Dfferent Pore Sze Slcas n Synthess of LLDPE by Copolymerzaton of Ethylene and -Hexene wth [t-bunsme Flu]TMe /MMAO Catalyst, Polym. Bull., 66, 0-, 0. 7. Mortazav M.M., Arab H., Zohur G.H., Ahmadjo S., Nekoomanesha M., and Ahmad M., Copolymerzaton of Ethylene/α-olefns Usng Bs(-phenylndenyl)zrconum Dchlorde Metallocene Catalyst: Structural Study of Comonomer Dstrbuton, Polym. Int., 9, 8 6, 00. 8. Mortazav M.M., Arab H., Zohur G.H., Ahmadjo S., and Nekoomanesh M., Comparatve Study of Copolymerzaton and Terpolymerzaton of Ethylene /Propylene/Dene Usng Metallocene Catalyst, J. Appl. Polym. Sc.,, 88 86, 0. 9. Ahmadjo S., Arab H., Nekoomanesh M., Zohur G.H., Mortazav M.M., and Nader G., Terpolymerzaton of Ethylene/ Propylene/Dene Monomers Usng (-PhInd) ZrCl, Macromol. React. Eng.,, 707 7, 00. تهران دانشگاه انتشارات چندمعیاری تصميمگيريهاي محمد 00 اصغرپور 90. تهران. Bagla V., Gupta A., and Sharma B., Leader Cullng Usng AHP PROMETHEE Methodology, Int. J. Comput. Appl.,, 7-, 0.. Oprcovc S. and Tzeng G.H., Decson Adng Compromse Soluton by MCDM Methods: A Comparatve Analyss of VIKOR and TOPSIS, Eur. J. Oper. Res., 6,, 00.. Halouan N., Chabchoub H., and Martel J.M., PROMETHEE- MD-T Method for Project Selecton, Eur. J. Oper. Res., 9, 8 89, 009.. Saaty T.L., The Analytc Herarchy Process, McGraw Hll, New York, 980.. Leung P., Muraoka J., Nakamoto S.T., and Pooley Z., Evaluatng Fsheres Management Optons n Hawa Usng Analytcherarchy Process (AHP), Fsheres Research, 6, 7-8, 998. 6. Dagdevren M., Yavuz S., and Kılınc N., Weapon Selecton Usng the AHP and TOPSIS Methods under Fuzzy Envronment, Exp. Syst. Appl., 6, 8 8, 009. 7. Bogdanovc D., Nkolc D., and Ilc I., Mnng Method Selecton by Integrated AHP and PROMETHEE Method, Anas Academ. Brasl. Cen., 8,, 9-, 0. 8. Vdal L.A., Sahn E., Martell N., Berhoune M., and Bonan B., Applyng AHP to Select Drugs to be Produced by Antcpaton n a Chemotherapy Compoundng Unt, Exp. Syst. Appl., 7, 8, 00. 9. Machars C., Sprngael J., Brucker K.D., and Verbeke A., PROMETHEE and AHP: The Desgn of Operatonal Synerges n Multcrtera Analyss, Strengthenng PROMETHEE wth Ideas of AHP, Eur. J. Oper. Res.,, 07 7, 00. 0. Hwang C.L. and Yoon K., Multple Attrbute Decson Makng: Methods and Applcatons, Sprnger-Verlag, New York, 98.. Olson D.L., Comparson of Weghts n TOPSIS Models, Math. Comput. Model., 0, 7-77, 00.. Deng H., Yeh C.H., and Wlls R.J., Inter-company Comparson Usng Modfed TOPSIS wth Objectve Weghts, Comput. Oper. Res., 7, 96-97, 000.. La Y.J., Lu T.Y., and Hwang C.L., TOPSIS for MODM, Eur. J. Oper. Res., 76, 86-00, 99.. Tavana M. and Marbn A.H., A Group AHP-TOPSIS Framework for Human Spaceflght Msson Plannng at NASA, Exp. Syst. Appl., 8, 88 60, 0.. Shh H.S., Shyurb H.J., and Lee E.S., An Extenson of TOP- SIS for Group Decson Makng, Math. Comput. Model.,, 80 8, 007. 9 پاييز شماره دوم سال علمي-ترويجي فصلنامه... مناسب رتبهبندي براي گروهي AHP-TOPSIS تركيبي رويكرد مديريت صفر چشمانداز عقيلي معصومه شكيب دانش 66. 88 09-9 6