308 ΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΕΡΕΥΝΑ ΓΝΩΜΗΣ: EΡΓΑΣΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ 308 ΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Equal Society 1

ΕΡΕΥΝΑ ΓΝΩΜΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ: 308 ΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Η παρούσα έρευνα αποτελεί ερμηνευτική προσέγγιση των απαντήσεων που έδωσαν τριακόσιοι οκτώ (308) επισκέπτες στο πλαίσιο της 15 ης Διεθνούς Έκθεσης Εκπαίδευσης και Εργασίας πάνω σε σχετικό ερωτηματολόγιο που συνέταξε ο Μη Κυβερνητικός Οργανισμός Equal Society - Κοινωνία Ίσων Ευκαιριών. Επιπροσθέτως και έχοντας ως βάση τις συνθήκες της εποχής με την παρούσα επιχειρείται να διερευνηθούν σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα με την επαγωγική διαδικασία της ερευνητικής ανάλυσης. H ιδέα και η πρόοδος της έρευνας βασίστηκε πάνω σε ερωτηματολόγιο, οι θεματικές του οποίου αφορούσαν ζητήματα εργασιακά, εκπαιδευτικά, οικονομικά, πολιτικά και επικαιρότητας. Η συγκέντρωση των δειγμάτων διεξήχθη στον χώρο του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας από τις 8 έως τις 10 Μαρτίου και κατά τη διάρκεια του τριημέρου συμπληρώθηκαν συνολικά 308 ερωτηματολόγια. Βασικό μέλημα της έρευνας υπήρξε η αξιόπιστη συμπερίληψη όλων των απαντήσεων, όποιες και όσες και αν ήταν αυτές. Γι αυτό και στην έρευνα (που είχε ανώνυμο χαρακτήρα) λήφθηκαν υπόψη οι απαντήσεις του συνόλου των ερωτηματολογίων όπως π.χ. και οι απαντήσεις τριών ερωτηματολογίων που αφέθηκαν από τους συντάκτες τους έχοντας μεταξύ άλλων αναπάντητων ερωτήσεων και αναπάντητα όλα τα πεδία που αφορούσαν στοιχεία ταυτότητας (φύλο, ηλικία, σπουδές, οικογενειακή κατάσταση, κατάσταση απασχόλησης, τυχόν διάρκεια ανεργίας). Ένα ακόμη άτομο άφησε ειδικά αναπάντητο το πεδίο του φύλου και επομένως, με αυτά τα δεδομένα, τα 304 από τα 308 ερωτηματολόγια συμπλήρωσαν 191 γυναίκες και 113 άνδρες. Διάγραμμα 1 250 200 191 150 113 100 50 0 Άνδρες Γυναίκες 2

Όσον αφορά στην ηλικία, τα 215 από τα 308 άτομα που συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια είναι μεταξύ 16-34 ετών, ηλικιακό κοινό που αποτελεί και την πλειοψηφία των ατόμων που επισκέφτηκαν τον εκθεσιακό χώρο. Διάγραμμα 2. Ηλικία των ερωτώμενων 4% 1% 16-24 13% 11% 38% 25-34 35-44 33% 45-54 55-65 66+ Πίνακας 1. Ηλικία των ερωτώμενων Ηλικία Άτομα 16-24 ετών 115 25-34 ετών 100 35-44 ετών 40 45-54 ετών 34 55-65 ετών 12 66+ ετών 2 Δεν απάντησαν 5 Ας δούμε όμως ορισμένα περαιτέρω στοιχεία για τους ερωτώμενους. Σύμφωνα με τα όσα οι ίδιοι δήλωσαν, οι 20 από τους 308 είναι μαθητές (επιπέδου Λυκείου) και οι 26 φοιτητές σπουδαστές. Οι άνεργοι είναι 118, οι εργαζόμενοι του Ιδιωτικού τομέα είναι 84 ενώ οι εργαζόμενοι του Δημόσιου τομέα, είναι 37, όσο ακριβώς είναι και οι αυτοαπασχολούμενοι. Μια πιο ακριβή ματιά, μας δίνει ο παρακάτω πίνακας και το διάγραμμα που αφορούν την κατάσταση απασχόλησης. 3

Πίνακας 2. Κατάσταση απασχόλησης των ερωτώμενων Άτομα Εργαζόμενος Ιδιωτικού τομέα 84 Εργαζόμενος Δημοσίου τομέα 37 Αυτοαπασχολούμενος 37 Πρακτική Άσκηση 16 Εθελοντική εργασία 19 Συνταξιούχος 10 Άλλο 82 Διάγραμμα 3. Κατάσταση απασχόλησης των ερωτώμενων 3% 29% 7% 6% 13% 29% 13% Ιδιωτικό τομέα Δημόσιο τομέα Αυτοαπασχολούμενος Πρακτική άσκηση Εθελοντική εργασία Συνταξιούχος Άλλο Στην επιλογή Άλλο συμπεριλαμβάνονται κυρίως άνεργοι, αλλά και μαθητές, καθώς και φοιτητές σπουδαστές. 4

Συγκεντρωτικός είναι και ο επόμενος πίνακας που αυτή τη φορά αφορά τους άνεργους και τη διάρκεια ανεργίας τους: Πίνακας 3. Διάρκεια ανεργίας και συνολικός αριθμός άνεργων Διάρκεια ανεργίας Άτομα Πάνω από 2 χρόνια 32 1-2 χρόνια 26 6-12 μήνες 24 Έως 6 μήνες 36 Συνολικός αριθμός άνεργων 118 Οι παρατηρητικοί αναγνώστες θα πρόσεξαν ότι μερικές φορές το σύνολο των απαντήσεων που απεικονίζονται στους πίνακες και στα διαγράμματα, υπερβαίνουν τον αριθμό των 308 ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν. Αυτό συμβαίνει επειδή σε κάποιες περιπτώσεις οι ερωτώμενοι σημείωναν τον εαυτό τους ταυτόχρονα π.χ. ως άνεργο και φοιτητή (ενώ σε άλλες περιπτώσεις τον σημείωναν μόνο ως άνεργο ή μόνο ως φοιτητή). Τέτοιου τύπου συμπληρώσεις παρά τη διαφαινόμενη δυσκολία και το ασαφές νεφελώδες που προκαλούν σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, δίνουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία στην έρευνα να σχολιάσει βασικές πλευρές της σημερινής κοινωνικής συνθήκης. Πιο συγκεκριμένα τα παραπάνω αποτυπώνουν το νεφελώδες τοπίο των εργασιακών συνθηκών και εν γένει των συνθηκών διαβίωσης, την ίδια ώρα που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί απλά να αποτυπώνουν κάποιο σφάλμα στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Για παράδειγμα, το ότι κάποιοι δηλωμένοι ως αυτοαπασχολούμενοι ή ως εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα δήλωναν ταυτόχρονα και διάρκεια ανεργίας, σε κάποιες τουλάχιστον περιπτώσεις είναι πιθανό να σημαίνει ότι η δουλειά τους δεν φαίνεται γιατί δεν ασφαλίζεται, ή γιατί βρίσκονται σε εκ περιτροπής εργασία κτλ. (υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι ίδιοι οι ερωτώμενοι σχολίασαν τέτοιες καταστάσεις). Από την άλλη υπάρχει και η περίπτωση ορισμένων μαθητών Λυκείου που δεν απάντησαν το ερώτημα: Αν αυτόν τον καιρό είσαστε άνεργος, ποια θεωρείτε ως βασικότερη αιτία; αλλά δήλωσαν διάρκεια ανεργίας μάλλον όχι γιατί ψάχνουν δουλειά χωρίς να βρίσκουν, αλλά μάλλον γιατί δεν έχουν απασχοληθεί μέχρι σήμερα σε μισθωτή εργασία και ίσως γι αυτό δήλωσαν πάνω από 2 χρόνια άνεργοι. 5

Διάγραμμα 4. Κατάσταση απασχόλησης σε συνδυασμό με τη διάρκεια ανεργίας Ιδιωτικό τομέα 12% 5% 6% 3% 11% Δημόσιο τομέα Αυτοαπασχολούμενος 12% Άνεργος 36% 7% 9% Πρακτική άσκηση Εθελοντική εργασία Συνταξιούχος 10% Άνεργος εώς 6 μήνες 26% Άνεργος 6-12 μήνες Άνεργος 1-2 χρόνια Άνεργος πάνω από 2 χρόνια *Σε αυτό το διάγραμμα δεν συμπεριλαμβάνεται η επιλογή Άλλο, Τι που αφορά την ερώτηση για την κατάσταση απασχόλησης (βλέπε διάγραμμα 3, πίνακας 2). Στο σημείο αυτό κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε τα ερωτήματα και τα στοιχεία που χρησιμοποιήσαμε από το ερωτηματολόγιο στη μορφή που είχαν όταν προχωρήσαμε στη διανομή του τελευταίου: 1. Αν εργάζεστε, πόσο ικανοποιημένος είστε από την εργασία που κάνετε σήμερα; 1. Πολύ 2. Αρκετά 3. Λίγο 4. Καθόλου 5. Άλλο, Τι; 2. Αντιμετωπίζετε προβλήματα στον χώρο της εργασίας σας; Αν ναι, ποια είναι τα σημαντικότερα (ή το σημαντικότερο) που σας απασχολεί προσωπικά; 3. Με βάση τα σημερινά δεδομένα σε ποιους (ή ποιο) συγκεκριμένο τομέα ειδίκευσης θα θέλατε να καταρτιστείτε; 4. Έχετε εργαστεί σε συνθήκες ανασφάλιστης μαύρης εργασίας; 1. Ναι (εξαιτίας του εργοδότη) 2. Ναι (από δική μου πρωτοβουλία για λόγους εισοδήματος) 3. Όχι 4. Άλλο, Τι; 6

5. Αν αυτόν τον καιρό είσαστε άνεργος, ποια θεωρείτε ως βασικότερη αιτία; 1. Ψάχνω εργασία για πρώτη φορά 2. Έχω απολυθεί λόγω κλεισίματος ή συρρίκνωσης της επιχείρησης που εργαζόμουν 3. Έχω απολυθεί λόγω σύγκρουσης στο εργασιακό περιβάλλον 4. Έχω παραιτηθεί (ή ψάχνω) για να βρω εργασία με «μεγαλύτερο κύρος» 5. Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες συνθήκες εργασίας 6. Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσης-ενδιαφέροντός μου 7. Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας με τις οικονομικές απολαβές που αναζητώ 8. Άλλο, Τι; 6. Θεωρείτε ότι η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί μονόδρομο για τη μείωση των δαπανών; 1. Πολύ 2. Αρκετά 3. Λίγο 4. Καθόλου 5. Άλλο, Τι; 7. Προς ποιες πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; 1. Ιδιωτικοποιήσεις 2. Κρατικοποιήσεις 3. Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας 4. Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων 5. Άλλο, Τι; 8. Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να παρέχεται η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη / κάλυψη και η συνταξιοδότηση; 1. Αποκλειστικά από το κράτος προς όλους τους πολίτες 2. Μόνο από ιδιωτική ασφάλιση μέσω επενδυτικών προγραμμάτων 3. Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων 4. Άλλο, Τι; 9. Συμφωνείτε με την συγχώνευση / κατάργηση τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ (όπως εκφράζεται μέχρι τώρα στο «Σχέδιο Αθηνά»); 1. Ναι, για λόγους εξορθολογισμού των δαπανών 2. Όχι, για λόγους οικονομικής επιβάρυνσης (νοικοκυριών, τοπικής οικονομίας κτλ.) 3. Ναι, για λόγους ενδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων 4. Όχι, για λόγους αποδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων 5. Άλλο, Τι; 10. Για ποιούς λόγους παρευρίσκεστε στην έκθεση «Εκπαίδευση και Εργασία»; 1. Για πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση 2. Για βοήθεια ως προς την εύρεση εργασίας ή και για την επαγγελματική κατάρτιση 3. Για πληροφορίες σχετικά με την μετανάστευση στο εξωτερικό για σπουδές ή εργασία 4. Για να κρατώ επαφή με τις εξελίξεις παρόλο που δεν πιστεύω ότι θα ωφεληθώ 5. Άλλο, Τι; 11. Ποιο γεγονός επηρέασε θετικά την διάθεσή σας το τελευταίο τρίμηνο; 12. Ποιο γεγονός επηρέασε αρνητικά την διάθεσή σας το τελευταίο τρίμηνο; 7

Παρακαλούμε επιλέξτε ή συμπληρώστε όσα από τα παρακάτω σας αφορούν: Φύλο: 1. Άνδρας 2. Γυναίκα Ποια η ηλικία σας; 1. 16-24 ετών 2. 25-34 ετών 3. 35-44 ετών 4. 45-54 ετών 5. 55-65 ετών 6. 66 και άνω Σπουδές: 1. Δημοτικό 2. Γυμνάσιο 3. Λύκειο 4. ΤΕΙ 5. ΑΕΙ 6. Άλλο, Τι; Κατάσταση απασχόλησης: 1. Εργαζόμενος Ιδιωτικού τομέα 2. Εργαζόμενος Δημόσιου τομέα 3. Αυτοαπασχολούμενος 4. Πρακτική Άσκηση 5. Εθελοντική εργασία 6. Συνταξιούχος 7. Άλλο, Τι; Σε περίπτωση που είσαστε άνεργος/η ποια είναι η διάρκεια ανεργίας σας; 1. Εως 6 μήνες 2. 6-12 μήνες 3. 1-2 χρόνια 4. Πάνω από 2 χρόνια Στους ερωτώμενους εξηγήθηκε η σημασία του να εκφραστούν ελεύθερα και με εγκυρότητα ενώ ενημερώθηκαν για τη δυνατότητα διατύπωσης γραπτών σχολιασμών πάνω στα θέματα των ερωτήσεων. Οι πολύ ενδιαφέροντες σχολιασμοί παρατίθενται σε πίνακες από κοινού με τα σχόλια που διατυπώνονταν στην επιλογή Άλλο και αξίζουν πράγματι να διαβαστούν. Τα όσα προαναφέραμε μέχρι τώρα, δείχνουν ότι οι κατηγορίες ταξινόμησης (όπως άνεργος κτλ.), μεμονομένες, δεν μπορούν παρά να υπενθυμίζουν ενίοτε πως διακατέχονται από ανεπάρκεια μπροστά στην πολυπλοκότητα της κοινωνικής συνθήκης. Έτσι και ένας εργαζόμενος σε part time συνθήκες σχολίαζε το ότι η επαγγελματική του κατάσταση δεν μπορεί να ενταχθεί σε μια συμβατική κατηγοριοποίηση (όπως π.χ. Εργαζόμενος Ιδιωτικού τομέα ). Μια άλλου τύπου μαγική εικόνα που χρήζει ερμηνευτικής προσέγγισης είναι τα αποτελέσματα που εξήχθησαν ως προς το ζήτημα του βαθμού ικανοποίησης ή μη, από την εργασία που κάνουν οι εργαζόμενοι της έρευνάς μας. Σχετικό διάγραμμα και πίνακας ακολουθούν: Πίνακας 4. Αν εργάζεστε, πόσο ικανοποιημένος είστε από την εργασία που κάνετε σήμερα Άτομα Πολύ 30 Αρκετά 83 Λίγο 59 Καθόλου 16 Άλλο 46 Δεν απάντησαν 74 8

Διάγραμμα 5. Αν εργάζεστε, πόσο ικανοποιημένος είστε από την εργασία που κάνετε σήμερα; 7% 25% 20% 13% 35% Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Άλλο Εκατόν δεκατρία (113) άτομα δήλωσαν πολύ / αρκετά ικανοποιημένοι από την εργασία τους έναντι 79 ατόμων που δήλωσαν λίγο / καθόλου ικανοποιημένοι. Τα 46 άτομα δε, που συμπεριλήφθηκαν στην επιλογή Άλλο αφορούσαν είτε τη διατύπωση ορισμένων σχολίων από μερίδα των ερωτώμενων, είτε κυρίως συμπληρώσεις του τύπου: δεν εργάζομαι, είμαι άνεργος κτλ. Το ενδιαφέρον είναι πως τα στοιχεία που παίρνουμε από τη διατύπωση σχολιασμών που κάνουν οι πολύ και αρκετά ικανοποιημένοι από την εργασία τους, δείχνουν ότι σε ένα πραγματικά σημαντικό βαθμό αυτοχαρακτηρίζονται έτσι μάλλον περισσότερο επειδή έχουν δουλειά και λιγότερο επειδή η ικανοποίηση είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό που εκφράζει τη σκέψη τους για την εργασία τους. Κατά βάση, αυτό προκύπτει από την ανασφάλεια που βιώνουν ή για τις πολλές ώρες εργασίας. Ενδεικτικά, όπως αναφέρουν για τις συνθήκες εργασίας τους τρία από τα πιο δηκτικά σχόλια (που όμως δεν είναι τα μόνα) αρκετά ικανοποιημένων (με την εργασία τους) ερωτώμενων τα προβλήματα αφορούν Χαμηλό ημερομίσθιο, ανασφάλεια, γαλούχηση ιδεών συμφέρουσες στην επιχείρηση ανεξάρτητα με τα δικά μου πιστεύω, Συμπεριφορά εργοδότη-κατάχρηση ημερομισθίων, Η (μη) αναγνώριση της ποιότητας της δουλειάς μου. Τα παραπάνω προκύπτουν κυρίως από τα πολλά σχόλια που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της ανοιχτής ερώτησης που αφορούσε τα προβλήματα που τυχόν υπάρχουν στο χώρο της εργασίας. Στον επόμενο πίνακα βλέπουμε αναλυτικά τα στοιχεία από τα οποία αντλούμε τα πιο πάνω συμπεράσματα: 9

ΠΙΝΑΚΑΣ. Αντιμετωπίζετε προβλήματα στον χώρο της εργασίας σας; Αν ναι, ποια είναι τα σημαντικότερα (ή το σημαντικότερο) που σας απασχολεί προσωπικά; (Αν εργάζεστε, πόσο ικανοποιημένος είστε από την εργασία που κάνετε σήμερα;) Παρακάτω αποτυπώνονται οι απαντήσεις που δόθηκαν στην πρώτη ερώτηση, ενώ σε παρένθεση και με μαύρο χρώμα γράφονται οι απαντήσεις που έδωσαν οι ίδιοι ερωτώμενοι στο δεύτερο ερώτημα. 1)Κάποιοι συνάδελφοι δεν έχουν την πρέπουσα συμπεριφορά (αρκετά) 2)Όχι (πολύ) 3)Οικονομικά, κοινωνική αποδοχή (αρκετά) 4)Οικονομικά (αρκετά) 5)-(πολύ) 6)Όχι κανένα (πολύ) 7)Όχι ιδιαίτερα εκτός από τις πολλές ώρες εργασίας (αρκετά) 8)Δεν αντιμετωπίζω (πολύ) 9)Όχι (δεν εργάζομαι) 10)Επικοινωνία (πολύ) 11)Μείωση και καθυστέρηση μισθού (λίγο) 12)-(αρκετά) 13)Εργασιακές σχέσεις (αρκετά) 14)Δεν αντιμετωπίζω (αρκετά) 15)-(αρκετά) 16)Άνιση κατανομή εργασίας και η μη κατάρτιση σύμφωνα με τις εξελίξεις (δεν μπορεί να εκφραστεί με μία λέξη) 17)Έλλειψη επιπλέον υπαλλήλων (αρκετά) 18)Αβέβαιο κλίμα στην αγορά (έχω δική μου επιχείρηση) (πολύ) 19)Όχι (πολύ) 20)Οικονομικά, εργασιακή ανασφάλεια, πιεστικές συνθήκες εργασίας (καθόλου) 21)Όχι δεν αντιμετωπίζω κάποιο πρόβλημα (λίγο) 22)Ναι, υπερβολές στη συμπεριφορά των ανωτέρων και εκμετάλλευση της εξουσίας τους (έχω εργαστεί και υπήρξε εκμετάλλευση χωρίς ανταπόδοση [ικανοποιητική] στο μισθό, δεν εργάζομαι τώρα) 23)Η αναγνώριση της ποιότητας της δουλειάς μου (αρκετά) 24)Εκμετάλλευση (λίγο) 25)Η παύση ανέγερσης κατοικιών (αρκετά) 26)Ελλειπή χρηματοδότηση σε υλικό-υποδομή, ελλειπές προσωπικό (αρκετά) 27)Δεν έχω (καθόλου) 28)Συμπεριφορά εργοδότη-κατάχρηση ημερομισθίων (αρκετά) 29)Έλλειψη υποδομών-αναλώσιμων υλικών-βιβλίων-εργαστηρίων (πολύ) 30)Το μέλλον (πολύ) 10

31)Ο εργοδότης (λίγο) 32)Ναι, κυρίως η υποδομή (έλλειψη) (αρκετά) 33)Όχι (αρκετά) 34)Όχι (αρκετά) 35)Όχι δεν αντιμετωπίζω κάποιο πρόβλημα (πολύ) 36)Χαμηλό ημερομίσθιο, ανασφάλεια σταθερότητας, (κάτι περισσότερο μόνιμο), γαλούχηση ιδεών συμφέρουσες στην επιχείρηση ανεξάρτητα με τα δικά μου πιστεύω (αρκετά) 37)-(λίγο) 38)Όχι, κανένα (αρκετά) 39)Όχι (αρκετά) 40)Τα σημαντικότερα προβλήματα είναι οι μόνιμοι που μιλάνε άσχημα (λίγο) (είναι εργαζόμενος με ολιγόμηνη σύμβαση σε δημόσια επιχείρηση) 41)-(αρκετά) 42)-αρκετά (κάνει πρακτική άσκηση) 43)Δεν εργάζομαι (δεν αντιμετωπίζω) 44)Δεν αντιμετωπίζω (καθόλου) 45)Όχι (αρκετά) 46)Έλλειψη κατάρτισης και εξειδικευμένου προσωπικού (λίγο) 47)Ηλικιακός ρατσισμός (οι παλαιότεροι συνάδελφοι με υψηλότερες μισθοδοσίες [στην] κλίμακα αντιμετωπίζονται ως βάρος) (λίγο) 48)Ανασφάλεια, Έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής (λίγο) 49)-(Πολύ) 50)Αδιαφορία των πάντων (λίγο) 51)-(καθόλου) 52)Δεν είναι αυτό που θα ήθελα να βρίσκομαι και να εργάζομαι (λίγο) 53)Χαμηλή αμοιβή (αρκετά από το αντικείμενο εργασίας. Καθόλου από τον οικονομικό παράγοντα) 54)Το ότι δεν αμείβομαι όσο εργάζομαι (λίγο) 55)Όχι δεν αντιμετωπίζω (λίγο) 56)Έλλειψη οργάνωσης (λίγο) 57)Δεν υπάρχει επαγγελματισμός (αρκετά) 58)Περισσότερο με απασχολεί που ακόμα υπονομεύουν τις γυναίκες (-) 59)Όχι κανένα πρόβλημα (αρκετά) 60)Ανασφάλεια (αρκετά) 61)- (λίγο) 62)Ορισμένες φορές μπορεί το πλήρωμα του σκάφους να έχει προβλήματα συμπεριφοράς (-) 63)Πολύ λίγα λεφτά και όχι ένσημα (λίγο) 64)Εθελοντική εργασία (ωράριο) 65)Χαμηλός επαγγελματισμός των συναδέλφων (αρκετά) 66)Οικονομικά (καθόλου) 67)Πολύ σοβαρά προβλήματα. Εδώ και 11 μήνες είμαστε σε εκ περιτροπής εργασία (1 ημέρα την εβδομάδα). (αρκετά ικανοποιημένος από την εργασία αλλά όχι από την κατάσταση της εταιρείας) 68)Η ένταση που δημιουργείται μεταξύ των συναδέλφων (λίγο) 69)-(αρκετά) 11

70)- (πολύ) 71)-(αρκετά) 72)Οι εισφορές ασφάλισης [είναι αυτοαπασχολούμενος] (αρκετά) 73)Εύρεση εργασίας και περισσότερο στον τομέα σπουδών μου (-) 74)Μειωμένη απασχόληση, μειωμένος μισθός περισσότερες εργοδοτικές απαιτήσεις, εξαντλητικά ωράρια εργασίας (είμαι άνεργος) 75)Όχι (λίγο) 76)Όχι (πολύ) 77)Το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα (Γυμνάσιο-Λύκειο) (αρκετά) 78)Δεν αντιμετωπίζω (αρκετά) 79)Το είδος της απασχόλησης (αντικείμενο) (αρκετά) 80)Αδυναμία εύρεσης εργασίας (-) 81)Όχι (αρκετά) 82)Όχι ιδιαίτερα (πολύ) 83)Όταν δούλευα, ένα πρόβλημα ήταν η άνιση μεταχείριση υφιστάμενων από προϊστάμενους (δεν εργάζομαι) 84)Περιθώρια ανέλιξης, εναλλαγή / ευελιξία επαγγελματικών προοπτικών (λίγο) 85)Οι ασταθείς συνθήκες εργασίας και οι λίγες ώρες απασχόλησης. Απασχόληση κατώτερη των εκπαιδευτικών προσόντων (λίγο) 86)Το αντικείμενο και τα εργασιακά δικαιώματα (δεν εργάζομαι αυτή τη στιγμή) 87)Όχι (λίγο) 88)Ανάπτυξη των γνώσεών μου και μεγαλύτερη επικοινωνία πάνω στο αντικείμενο (αρκετά) 89)Επικοινωνία με συνεργάτες (λίγο) 90)Υποβιβασμοί της προσωπικότητας και των γνώσεών μου (αρκετά) 91)Θέματα μισθοδοσίας οργάνωσης επιχείρησης (λίγο) 92)-(λίγο) 93)-(καθόλου) 94)Όχι (αρκετά) 95)Πολύπλοκες διαδικασίες (πολύ) 96)Όχι (αρκετά) 97)Όχι ιδιαίτερα, δεν έχει σχέση η ενασχόληση με τις σπουδές μου (λίγο) 98)-(αρκετά) 99)Ευκαιρίες εξέλιξης (αρκετά) 100)Συμπεριφορά εργοδότη (πολύ) 101)Όχι (πολύ) 102)Ανασφάλεια (αρκετά) 103)Όχι (καθόλου) 104)Δεν με πληρώνουν (αρκετά) 105)Όχι (αρκετά) 106)Υπερβολικός φόρτος εργασίας λόγω μείωσης του προσωπικού (των εργαζόμενων) (αρκετά) 107)Όχι (αρκετά) 108)-(αρκετά) 109)Κουτσομπολεύουν οι γυναίκες και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ (αρκετά) 110)Μείωση μισθών (αρκετά) 111)Οικονομικά προβλήματα (πολύ εργασία (πολλές ώρες), λίγα χρήματα) 12

112)Όταν δούλευα η αδικία-αχαριστία (δεν εργάζομαι) 113)Ναι, οικονομικές απολαβές κυρίως (πολύ) 114)-(λίγο) 115)Δεν υπάρχει ενδιαφέρον πολύ (λίγο) 116)-(αρκετά) 117)Αναντιστοιχία απόδοσης και αμοιβής (αρκετά) [είναι αυτοαπασχολούμενος] 118)Όχι (αρκετά) 119)Δεν αντιμετωπίζω προβλήματα (πολύ) 120)Μη έγκαιρη καταβολή της μισθοδοσίας, προβλήματα management της εταιρίας (λίγο) 121)Έλλειψη οργάνωσης (λίγο) [είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια] 122)Η ασφάλεια, ο χρόνος εργασίας (αρκετά) [είναι αυτοαπασχολούμενος] 123)-(λίγο) 124)Είμαι ωρομίσθιος εκπαιδευτικός και είναι αβέβαιη η πρόσληψη (λίγο) 125)Όχι (αρκετά) 126)Οικονομικό (λίγο) 127)Ανυπαρξία υποδομών, καλών συνθηκών, αξιοκρατίας (λίγο) 128)Χαμηλές απολαβές αναλογικά με τις ώρες εργασίας (λίγο) 129)Η συνεχής επιδείνωση των συνθηκών στα δημόσια σχολεία και της θέσης των εκπαιδευτικών (είμαι εκπαιδευτικός) (αρκετά) 130)Η αμοιβή (χαμηλή) και οι συνθήκες εργασίας (λίγο) [είναι και μαθήτρια Λυκείου και εργαζόμενη) 131)Οι ώρες εργασίας και οι επιδοτήσεις (λίγο) 132)Μείωση πελατών λόγω συρρίκνωσης εισοδημάτων (αρκετά) 133)Όταν εργαζόμουν είχα πρόβλημα με την επικοινωνία με τους συναδέλφους λόγω άρνησής τους στην ομαδική εργασία (δεν εργάζομαι) 134)Σχέσεις με συναδέλφους (λίγο) 135)Αθέμιτος ανταγωνισμός, πίεση λόγω χαμηλού μισθού (αρκετά) 136)Μια αναβλητικότητα που υπάρχει από τα πιο υψηλά πρόσωπα. Θα το κάνουμε αυτό αλλά...σήμερα;, αύριο;, και συνεχίζεται αυτό (αρκετά) [εργάζεται ως εθελόντρια] 137)Υπερβολικά καταπιεστικό και ψυχοφθόρο περιβάλλον (καθόλου) 138)-(καθόλου) 139)Το σχολείο (η εκπαίδευση γενικότερα) προβάλλει τον ανταγωνισμό, τη βαθμοθηρία και τη στείρα γνώση, αντί της συλλογικότητας και της συνεργασίας (-) [είναι μαθητής] 140)Μείωση της επαγγελματικής δραστηριότητας [είναι ελεύθερος επαγγελματίας] (αρκετά) 141)Όχι (αρκετά) 142)Χαμηλός μισθός (αρκετά) 143)Εξέλιξη, μισθολόγιο (αρκετά) 144)-(αρκετά) 145)Μείωση μισθού (λίγο) 146)Ωράριο-μισθός (αρκετά) 147)Έλλειψη υποδομών και χρηματοδότηση (αρκετά) 148)Μειωμένες αποδοχές σε σχέση με την εργασία και τις αρμοδιότητές μου (αρκετά) 149)Όχι (αρκετά) 150)Άγχος, υπερβολικός ανταγωνισμός, εξοντωτικό ωράριο, με απασχολούν όλα (λίγο) 151)Όχι (καθόλου) 13

152)Έλλειψη ασφάλισης (λίγο) 153)Η δυσκολία στην καταξίωση, στην αναγνώριση των ικανοτήτων μου και η απαξίωση του πτυχίου μου (λίγο) 154)Καθυστερήσεις πληρωμών χαμηλές αποδοχές (πολύ) 155)Όχι (λίγο) 156)- (ανασφάλεια-καθεστώς συμβολαίων) 157)Ωράριο εργασίας (αρκετά) 158)Απλήρωτες υπερωρίες σε καθημερινή βάση σε συνδυασμό με χαμηλό μισθό (καθόλου) 159)Τα χρήματα είναι λίγα και οι ώρες πολλές(-) 160)Όχι (αρκετά) 161)Η έλλειψη μονιμότητας (αρκετά) 162)Η κακή λειτουργία του δημοσίου φορέα και η απαράδεκτη νοοτροπία των δημοσίων υπαλλήλων (λίγο) (ο ίδιος είναι δημόσιος υπάλληλος). 163)Ωράριο (αρκετά) 164)Οικονομικό, ώρες εργασίας, πίεση (λίγο) 165)Αβεβαιότητα για το αν θα συνεχίσω να έχω δουλειά (αρκετά) 166)Είμαι ανασφάλιστη και όλα είναι εντελώς προσωρινά (λίγο) 167)Έλλειψη δημιουργικού περιεχομένου (λίγο) 168)Χρηματοδότηση (αρκετά) [είναι αυτοαπασχολούμενος] 169)Η δυσκολία προσδιορισμού των αναγκών και των προδιαγραφών για τα τελικά παραδοτέα (αρκετά) 170)Ανταγωνισμός, διπροσωπία, κακές συναδερφικές σχέσεις, επαγγελματική άνοδος και ευημερία μέσω του μέσου (καθόλου) 171)Όχι (αρκετά) 172)Ο/η εργοδότης/τρια και ο μισθός (-) 173)-(πολύ) 174)-(πολύ) 175)Όχι (λίγο) 176)Η ανασφάλεια για το αν θα ανανεωθεί η σύμβαση (αρκετά) 177)Ότι δεν ξέρω αν αύριο θα έχω δουλειά (αρκετά) 178)Λίγα χρήματα, μηδενικές προοπτικές εξέλιξης (αρκετά) 179)Όχι (αρκετά) 180)Όχι (πολύ) 181)Η πίεση γενικά που δέχομαι στην δουλειά μου (λίγο) 182)Μειώσεις μισθών-εργαζομένων (αρκετά) 183)Το αφεντικό (καθόλου) 184)-(αρκετά) 185)Επικοινωνία κατανόηση (πολύ) 186)Έλλειψη εργασίας (δεν υπάρχει ζήτηση, συνεπώς καταναλωτικό κοινό) (πολύ) [είναι πωλήτρια] 187)-(λίγο) 188)Κατά βάση η ηλικία (είμαι πάνω από 40 έτη) (-) 189)Ανασφάλεια εργασιακή (λίγο) 190)- (άλλο) 191)Οι χαμηλοί μισθοί και οι μεγάλες απαιτήσεις των εργοδοτών σε σχέση με τις αποδοχές (λίγο) 192)Γραφειοκρατία, ημιμάθεια συνεργατών-συνεργείων, έλλειψη παιδείας-αισθητικής καλλιέργειας. 14

Όμως μου αρέσει η δουλειά μου όσο μου επιτρέπεται από τις συνθήκες να την κάνω... (πολύ) [είναι αυτοαπασχολούμενη] 193)Όχι ιδιαίτερα (πολύ) 194)-(καθόλου) 195)Έλλειψη αξιοκρατίας-χαμηλές αμοιβές (αρκετά) 196)Η παρακμή (πολύ) 197)-(λίγο) 198)-(λίγο) 199)Μελλοντική ανεργία (αρκετά) 200)Από την οικονομική κρίση (λίγο) 201)Πίεση (αρκετά) 202)Η πίεση χρόνου-απόδοσης (λίγο) 203)-(καθόλου) 204)-(λίγο) 205)Πρόβλημα επικοινωνίας (λίγο) 206)Προβλήματα επικοινωνίας (λίγο) Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι εργασιακά προβλήματα σχετικά με την αβεβαιότητα, το άγχος, τα οικονομικά και το ωράριο, δίνουν και παίρνουν, χωρίς ωστόσο να λείπουν και τα προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ συναδέλφων. Συμπληρωματικές πληροφορίες για το πώς οι ερωτώμενοι αντιλαμβάνονται την ατμόσφαιρα της εποχής ως προς τα εργασιακά ζητήματα, παίρνουμε και από την ερώτηση αναφορικά με τον τομέα ειδίκευσης που θα επιθυμούσαν να καταρτιστούν. Από τις απαντήσεις γίνεται φανερό ότι το μεγαλύτερο μέρος των ερωτώμενων προσανατολίζεται σε επαγγέλματα που αφορούν τις νέες τεχνολογίες και την πληροφορική, τον τουρισμό, τη γνώση οικονομικών δεδομένων αλλά και ξένων γλωσσών, καθώς και το marketing. Αυτά συνδυαστικά με το ενδιαφέρον για την ενέργεια και τον τομέα της ναυτιλίας, δείχνει πως ένα μέρος της κοινωνίας προσπαθεί να ανταποκριθεί στη δυσκολία εύρεσης εργασίας, ρίχνοντας το βλέμμα του προς τομείς που προωθούνται περισσότερο από άλλους ως ευρισκόμενοι στο πνεύμα της εποχής. Ένα σημαντικό μέρος κοιτάζει προς επαγγέλματα που αφορούν την εκπαίδευση, όμως και εκεί ένα σχετικά συχνό ενδιαφέρον για την Ειδική Αγωγή εκτός των άλλων μαρτυρά ίσως κάτι αντίστοιχο με τα προαναφερθέντα. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για την επιλογή της Φυσικοθεραπείας (καθώς όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει ένας ερωτώμενος, πιστεύει ότι είναι επάγγελμα καλό ) αλλά και της Αισθητικής και της Κομμωτικής (δηλαδή επαγγέλματα που παρά τις δυσκολίες που αφήνει πάνω τους η κρίση, εξακολουθούν να έχουν κάποια ζήτηση για προσφορά υπηρεσιών). Τέλος, κάποιοι φαίνεται πως θέλουν να καταρτιστούν περαιτέρω πάνω στον τομέα τους, ενώ με βάση τα παραπάνω εντύπωση ίσως προκαλεί η έλλειψη ενδιαφέροντος για τον πρωτογενή τομέα. 15

Πίνακας Με βάση τα σημερινά εργασιακά δεδομένα σε ποιο συγκεκριμένο τομέα ειδίκευσης θα θέλατε να καταρτιστείτε; 1)Στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 2)Οικονομία 3)Διοίκηση 4)Διαχείριση σχολικών προβλημάτων 5)Marketing-Επικοινωνία 6)Επαγγελματικός Προσανατολισμός 7)Παντού 8)Στον τομέα οχημάτων 9)Μηχανικός 10)Οικονομολόγος 11)Εκπαίδευση 12)Διοίκηση σχολικών μονάδων 13)Επαγγελματικός Προσανατολισμός 14)Οικονομικά και Πληροφορική και δίκτυα 15)Εκπαίδευση 16)Επιπλέον επιμόρφωση για επιχειρηματικότητα και καλλιτεχνικά (εικαστικά) 17) Τουρισμός 18)Χορό, Νομική 19)Τεχνικό 20)Διοίκηση Επιχειρήσεων, Τουριστικά 21)Marketing και βασικά ένα επάγγελμα που είναι πιθανό να έχει καλύτερο εισόδημα 22)Τουριστικά επαγγέλματα 23)Υδραυλικές εργασίες 24)Νέες Τεχνολογιες 25)Τεχνικό 26)Master στην Εκπαίδευση Ενηλίκων 27)Είμαι βοηθός φαρμακοποιού επί πτυχίω 28)Πληροφορική 29)Χρήση Η/Υ, Αγγλικά 30)Κομμωτική 31)Λογιστική 32)Αθλητικό ρεπορταζ 33)Σχέδιο, Η/Υ 34)Ξένες γλώσσες 35)Φυσικοθεραπεία πιστεύω ότι ειναι επάγγελμα καλό 36)Στον τομέα της υγείας 37)Φυσικοθεραπεία 38)Στον τομέα της αισθητικής 39)Στον τομέα της αισθητικής 16

40)Στο επάγγελμά μου 41)Στην αισθητική 42)Παραϊατρικά επαγγέλματα (συγκεκριμένα Φυσικοθεραπεία) 43)Η/Υ 44)Στον τομέα της υγείας 45)Statistics analysis software systems 46)Δημόσιες Σχέσεις 47)Οικοδομικό 48)Νέες Τεχνολογίες 49)Τομέας Εκπαίδευσης 50)Οικονομικό στέλεχος χρηματιστηριακής εταιρίας 51)Μηχανολογίας 52)Μακρο-οικονομία 53)Εργασιακή Ψυχολογία 54)ΜΜΕ 55)Εκπαιδευτική Ψυχολογία 56)Μαγειρικό 57)Μαγειρική ή Ψυχολογία 58)Μάγειρας 59Ενεργειακό 60)Ναυτιλιακά 61)Στον τομέα εργασίας μου (πληροφορική) 62)Οικονομικό τομέα, λογιστική, marketing 63)SEO (search engineer optimization for marketing reasons) 64)Πληροφορική soft skills 65)Τεχνικός Ναυτιλία 66)Στις Νέες Τεχνολογίες 67)Εκπαίδευση 68)Ηλεκτρολόγος Μηχανικός 69)Ενέργεια 70)Τεχνικό τομέα 71)Ένδυσης Κλωστοϋφαντουργία 72)Παιδαγωγικά Διδακτική μαθήματος 73)Περιβαλλοντικό 74)Υπουργείο Πολιτισμού 75)Τουριστικές Επιχειρήσεις 76)Εκπαίδευση 77)Είναι δύσκολη η επιλογή με βάση τα εργασιακά δεδομένα, θα επέλεγα με βάση το ενδιαφέρον 78)Πωλήσεις Marketing 79)Τεχνολογία Πληροφοριών 80)Τομέας Δημοσίων Σχέσεων 81)Εκπαίδευση Ενηλίκων 82)Πολιτική Ανάλυση 83)Στις τεχνολογίες και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά και στις κοινωνικοοικονομικές επιστήμες 17

84)Γεωργική Μηχανολογία 85)Στον τομέα του Πολιτισμού και των Τεχνών 86)Επικοινωνία 87)Μεταπτυχιακό στην Πληροφορική 88)Μεταπτυχιακό στη Νομική 89)Υπολογιστής 90)Ξένες Γλώσσες 91)Design 92)Κομμωτική 93)Video Game Industry 94)Logistics 95)Εκπαίδευση Χημεία 96)Χρηματοοικονομικά 97)Κοσμετολογία 98)Ενεργειακό 99)Στο computer 100)Πληροφορική / Προγραμματισμό 101)Στην υγεία 102)Σε κάποιον ο οποίος θα έχει προοπτική για το μέλλον (π.χ. αγροτικό) 103)Ιατρική 104)Marketing 105)Μάρκετινγκ 106)Ξενοδοχειακά Τουριστικά 107)Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας 108)Συμβουλευτική 109)Τηλεπικοινωνίες 110)Έρευνα 111)Ναυτιλία 112)Ναυτιλιακά (μεταπτυχιακό) 113)Εκπαίδευση Ενηλίκων (μεθοδολογία, τεχνικές κτλ.) 114)Εκπαίδευση 115)Κτηνιατρική 116)Αισθητική 117)Χρηματοοικονομικό 118)Μάρκετινγκ 119)Λογιστικό 120)Οικονομικά Ανάπτυξης Ανάπτυξη 121)Σε ξένες γλώσσες (εκτός των αγγλικών) 122)Στον Ιδιωτικό Τομέα 123)Στον τομέα της κρατικής ειδίκευσης 124)Ψυχολογία 125)Διοίκηση σε εκπαιδευτικούς χώρους 126)Διοίκηση και Οικονομικά 127)Τραπεζικό Διαχείριση προσωπικού 128)Εκπαίδευση 18

129)Εκπαίδευση 130)Χρηματοοικονομικά 131)Ψυχολογία 132)Ειδική Αγωγή 133)PC 134)Εκπαιδευτική Τεχνολογία 135)Στην Ψυχολογία και στη Διαχείριση Ανθρώπινων Σχέσεων 136)Ανάπτυξη Περιβάλλον 137)Διοίκηση της Εκπαίδευσης 138)Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές 139)Πληροφορική 140)Στον τομέα της Γραμματείας Διοίκησης και Τυφλό σύστημα σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές 141)Ελεγκτικής / Λογιστικής 142)Τουριστικό τομέα 143)Ηλεκτρολόγος 144)Ηλεκτρολόγος Μηχανικός 145)Μπάσκετ 146)Τεχνολογία Ρομποτική 147)Τομέα υγείας 148)Εγκληματολογικό ή Ψυχολογικό τομέα 149)Εφαρμοσμένη Πληροφορική 150)Επικοινωνία 151)Εκπαίδευση Ψυχολογία 152)Ειδική Αγωγή 153)Ειδική Αγωγή 154)Διοίκηση Επιχειρήσεων 155)Φυσικοθεραπεία 156)Υπολογιστές 157)Στον τομέα της Εκπαίδευσης 158)Εκπαίδευση 159)Στον τομέα της Ναυτιλίας 160)Στον τομέα της Φαρμακευτικής τον οποίο σπουδάζω 161)Εκπαίδευση Ενηλίκων 162)Mobile Development 163)Εικαστικά σε συνδυασμό με Παιδαγωγικά 164)Ψυχολογία 165)Εκπαίδευση 166)Στον τομέα των επενδύσεων 167)Υπηρεσίες Διαχείρισης Δεδομένων 168)Οικονομικές επιστήμες 169)Σκηνοθεσία Φιλμ / TV 170)Ναυτιλία 171)Στον Ιδιωτικό, σε ερευνητικό κέντρο 172)Ελεγκτική 173)Marketing 19

174)Στο Μάρκετινγκ 175)Υπολογιστές Λειτουργικά Συστήματα 176)Ψυχολογία 177)Λογιστικά 178)Ξένες Γλώσσες 179)Πληροφορική IT 180)Χημεία, εμπόριο, τέχνες 181)Μηχανικών, Αυτοματισμού, Πληροφορικής και έρευνας στους τομείς αυτούς 182)Πληροφορική 183)Management 184)Βιβλία και Μέσα Επικοινωνίας 185)Πωλήσεις 186)Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού 187)Διαρκής κατάρτιση και σε εκπαιδευτικό αλλά και σε διοικητικό επίπεδο 188)Υγεία 189)Στην διαφήμιση, marketing 190)MBA 191)Στη διοίκηση τουριστικών επιχειρήσεων 192)Διοίκηση Επιχειρήσεων 193)Στη Δημοσιογραφία 194)Ανθρώπινο Δυναμικό / Marketing 195)Βιολογία Εμβρυολογία 196)Στη Μουσική Εκπαίδευση 197)Στον τομέα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών 198)Πληροφορική 199)Ειδική Αγωγή Εκπαίδευση 200)Οπουδήποτε έχει καλό μισθό 201)Εκπαίδευση Ενηλίκων 202)Μεταπτυχιακά Ψυχολογίας 203)Ιατρική, Φαρμακευτική 20

Παράλληλα, το σκιώδες τοπίο στον τομέα της εργασίας φαίνεται και μέσα από την ερώτηση σχετικά με το κατά πόσο οι ερωτώμενοι έχουν εργαστεί σε συνθήκες ανασφάλιστης μαύρης εργασίας. Διάγραμμα και πίνακας ακολουθούν: Διάγραμμα 6. Έχετε εργαστεί σε συνθήκες ανασφάλιστης μαύρης εργασίας; 4% 31% Ναι, λόγω εργοδότη 45% Ναι, λόγω εισοδήματος 20% Όχι Άλλο Πίνακας 5. Έχετε εργαστεί σε συνθήκες ανασφάλιστης μαύρης εργασίας; Άτομα Ναι, εξαιτίας του εργοδότη 90 Ναι, από δική μου πρωτοβουλία για λόγους εισοδήματος 57 Όχι 130 Άλλο 12 Δεν απάντησαν 19 Είναι ενδεικτικό ότι οι περισσότεροι δηλώνουν πως εργάστηκαν υπό συνθήκες μαύρης και ανασφάλιστης εργασίας (147 έναντι 130 που δεν εργάστηκαν ανασφάλιστοι), την ώρα μάλιστα που η πραγματική διαφορά μεταξύ του όχι και του ναι είναι ακόμη μεγαλύτερη. Αυτό φαίνεται αν συνυπολογίσουμε τόσο τις απαντήσεις Άλλο και τα σχόλια, όσο και ότι π.χ. μεταξύ των ατόμων που απάντησαν όχι, συμπεριλαμβάνονται και άτομα που διευκρινίζουν σε άλλα σημεία των ερωτηματολογίων τους ότι δεν έχουν ξεκινήσει την αναζήτηση εργασίας λόγω σπουδών. 21

Ας δούμε τώρα τις απαντήσεις που δόθηκαν στην επιλογή Άλλο, μαζί και με τα όποια σχόλια. Πίνακας Οι 12 απαντήσεις Άλλο και τα 5 σχόλια στην ερώτηση: Έχετε εργαστεί σε συνθήκες ανασφάλιστης μαύρης εργασίας; 9 άτομα απάντησαν: Ναι εξαιτίας του εργοδότη αλλά και Ναι από δική μου πρωτοβουλία για λόγους εισοδήματος Ναι λόγω διευκόλυνσης φιλικού προσώπου Ναι για να το δοκιμάσω πριν διακόψω την κάρτα ανεργίας Ναι λόγω Πρακτικής σε άλλη εργασία Επιλογή: Ναι εξαιτίας του εργοδότη Σχόλιο: Και σε οικογενειακή επιχείρηση παλαιότερα Επιλογή: Ναι από δική μου πρωτοβουλία για λόγους εισοδήματος. Σχόλιο: Στην επιχείρηση του πατέρα μου Επιλογή: Ναι εξαιτίας του εργοδότη. Σχόλιο: Και σε δημόσια έργα έχω εργαστεί ανασφάλιστος Επιλογή: Ναι εξαιτίας του εργοδότη 2η επιλογή: Ναι από δική μου πρωτοβουλία για λόγους εισοδήματος Επιλογή: Όχι. Σχόλιο: Θα το έκανα σε ειδική περίπτωση. Δηλαδή να μη βρίσκω αλλού θέση εργασίας Και αν στην παραπάνω ερώτηση οι περισσότεροι από όσους έχουν εργαστεί ανασφάλιστοι χρεώνουν αυτή την ευθύνη στους εργοδότες, στην ερώτηση για τις αιτίες ανεργίας η συχνότερη αναφορά κάνει λόγο για ύπαρξη λίγων θέσεων εργασίας, ενώ και άλλες κριτικές τους που διατυπώθηκαν μέσα από τα πολλά σχόλιά τους, δείχνουν ως βασική υπαιτιότητα την οικονομική κρίση, και γενικά την κρίση στην αγορά εργασίας. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι παρά την ύπαρξη διαφορετικών απαντήσεων οι περισσότερες μάλλον δείχνουν συστημικού τύπου αιτίες ως υπεύθυνες για την ανεργία των ερωτώμενων. Ακολουθούν το ανάλογο διάγραμμα και ο πίνακας: Πίνακας 6. Αν αυτόν τον καιρό είσαστε άνεργος, ποια θεωρείτε ως βασικότερη αιτία; Αιτίες ανεργίας Άτομα Ψάχνω εργασία για πρώτη φορά 36 Έχω απολυθεί λόγω κλεισίματος ή συρρίκνωσης της επιχείρησης που 13 εργαζόμουν Έχω απολυθεί λόγω σύγκρουσης στο εργασιακό περιβάλλον 2 Έχω παραιτηθεί (ή ψάχνω) για να βρω εργασία με μεγαλύτερο κύρος 0 Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες συνθήκες εργασίας 13 Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 48 Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας με τις οικονομικές απολαβές που 9 αναζητώ Άλλο 53 Δεν απάντησαν 134 22

Διάγραμμα 7.Αν αυτόν τον καιρό είσαστε άνεργος, ποια θεωρείτε ως βασικότερη αιτία; Ψάχνω για πρώτη φορά 30% 5% 28% 21% 8% 1% 7% Κλείσιμο-συρρίκνωση επιχείρησης Σύγκρουση στο εργασιακό περιβάλλον Παραίτηση εξαιτίας συνθηκών εργασίας Λίγες θέσεις εργασίας στην ειδικότητά μου Λίγες θέσεις εργασίας με ικανοποιητικές απολαβές Άλλο Οι απαντήσεις στην επιλογή Άλλο φωτίζουν επίσης από την πλευρά τους, το θέμα μας: Πίνακας Οι 53 απαντήσεις Άλλο σχετικά με τη βασικότερη αιτία ανεργίας 1) Υπάρχει μεγάλη προσφορά εργασίας (πολλοί άνεργοι) σε όλες τις ειδικότητες (όπως και στη δική μου, τα οικονομικά) και Έχω απολυθεί λόγω κλεισίματος ή συρρίκνωσης της επιχείρησης που εργαζόμουν απολαβές που αναζητώ 2) Έχω παραιτηθεί (ή ψάχνω) για να βρω εργασία με 'μεγαλύτερο κύρος' και Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες συνθήκες εργασίας και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 3) Έχω απολυθεί λόγω κλεισίματος ή συρρίκνωσης της επιχείρησης που εργαζόμουν και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 4) Γενικά δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας και Έχω απολυθεί λόγω σύγκρουσης στο εργασιακό περιβάλλον και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας με τις οικονομικές απολαβές που αναζητώ 28) Έχω παραιτηθεί (ή ψάχνω) για να βρω εργασία με 'μεγαλύτερο κύρος' και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας με τις οικονομικές 29) Δεν δίνονται ευκαιρίες λόγω αμφισβήτησης εξαιτίας του φύλου μου (γυναίκα) και του νεαρού της ηλικίας μου (16-24 ετών) και Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες συνθήκες εργασίας 30) Ψάχνω εργασία για πρώτη φορά και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας με τις οικονομικές απολαβές που αναζητώ 31) Έχω παραιτηθεί (ή ψάχνω) για να βρω εργασία με 'μεγαλύτερο κύρος' και Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες συνθήκες εργασίας 23

5) Βασική αιτία της αυξημένης σε ποσοστό ανεργίας είναι η πολιτική κατάσταση της χώρας μας αλλά και αυτοί που αποτελούν την υποτιθέμενη κυβέρνηση. 6) Έχω απολυθεί λόγω σύγκρουσης στο εργασιακό περιβάλλον και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 7) Στο μαγαζί έγινε 'οικογενειακό περιβάλλον' και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 8) Προσωπική ευθύνη αναζήτησης και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου. 9) Δεν ψάχνω δουλειά λόγω της οικονομικής κατάστασης. Προσπαθώ να τελειώσω τη σχολή μου και ίσως να φύγω στο εξωτερικό 10) Έχω παραιτηθεί και απολυθεί συγχρόνως λόγω του ότι ο εργοδότης αναζήτησε πιο οικονομικό εργαλείο 32) Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας με τις οικονομικές απολαβές που αναζητώ 33) Έχω απολυθεί λόγω κλεισίματος ή συρρίκνωσης της επιχείρησης που εργαζόμουν και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 34) Επειδή ήταν οικογενειακή επιχείρηση και προτίμησαν άτομα του συγγενικού περιβάλλοντος, όπως π.χ. κόρες εργοδότριας 35) Οικονομικές συνθήκες και Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες συνθήκες εργασίας 36) Επειδή ακόμη δεν έχω δίπλωμα (πτυχίο) δεν υπάρχει αγορά εργασίας στον κλάδο μου για εκπαιδευόμενους 37) Part time και Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις εργασίας πάνω στον τομέα ειδίκευσής μου 11) Δεν με ενδιαφέρει πολύ. Βρίσκω μικρές αλλά ωραίες δουλειές 38) Δεν υπάρχουν εργασίες με σταθερό μισθό παρά μόνο με bonus! 12) Παραιτήθηκα για να εκπληρώσω τις στρατιωτικές υποχρεώσεις μου 39) Ο εργασιακός χώρος και οι επαγγελματικές ευκαιρίες είναι περιορισμένες, 13) Απολύθηκα λόγω εργατικού 40) Έχω παραιτηθεί για να βρω καλύτερες ατυχήματος συνθήκες εργασίας 14) Η κρίση και Ψάχνω εργασία για πρώτη φορά 41) Πολύ διάβασμα!!! (είναι μαθήτρια Λυκείου, η οποία μάλιστα έχει εργαστεί) 15) Οι περισσότερες θέσεις εργασίας στον τομέα μου αναζητούν εμπειρία 42) Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις στον τομέα ειδίκευσής μου 16) Χρειάζεται πολύ προϋπηρεσία που δεν 43) Είμαι συμβασιούχος και σε 2 μήνες άνεργος διαθέτω 17) Στον τομέα των μηχανικών έχει 44) Δεν πληρώ τις προϋποθέσεις εργασιακής συρρικνωθεί η εργασία δραματικά εμπειρίας 18) Χρειάζεται πολύ προϋπηρεσία που δεν 45) Δεν έχω αναζητήσει μέχρι στιγμής εργασία διαθέτω 19) Υπάρχουν ψεύτικες θέσεις εργασίας 46) Δεν υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας 20) Μηδαμινές θέσεις εργασίας 47) Παραιτήθηκα για να σπουδάσω 21) Λήξη σύμβασης μετά από 8 χρόνια 48) Το σύστημα έτσι όπως λειτουργεί 22) Κρίση του συστήματος 49) Ψάχνω και απλά δεν υπάρχουν δουλειές 23) Δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας 50) Ψάχνω εργασία για πρώτη φορά 24) Δεν είμαι άνεργος 51) Δεν είμαι άνεργος (είναι μαθητής), 25) Είμαι αυτοαπασχολούμενη 52) Επειδή είμαι μαθητής 26) Μεταναστευτικό 53) Δεν ψάχνω για εργασία, σπουδάζω 27) Άλλο 24

Ένα από τα καίρια θέματα που προέκυψαν την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, είναι και το ζήτημα γύρω από την απομάκρυνση ή όχι μέρους των δημόσιων υπαλλήλων. Παρά το ότι μόνο 37 από τους ερωτώμενους της έρευνάς μας είναι δημόσιοι υπάλληλοι, η πλειοψηφική απάντηση που δίνουν οι ερωτώμενοι είναι όχι, τουλάχιστον ως προς το ότι αν μη τι άλλο δεν είναι απαραίτητη η μείωση των υπαλλήλων για τη μείωση των δαπανών του κράτους. Διάγραμμα και πίνακες (τόσο με την αριθμητική κατανομή των ερωτώμενων ανά απάντηση, όσο και με το περιεχόμενο των απαντήσεων στην επιλογή Άλλο και τα διάφορα σχόλια) ακολουθούν: Διάγραμμα 8. Θεωρείτε ότι η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί μονόδρομο για τη μείωση των δαπανών; 28% 6% 27% 13% 26% Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Άλλο Πίνακας 7. Θεωρείτε ότι η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί μονόδρομο για τη μείωση των δαπανών; Άτομα Πολύ 38 Αρκετά 80 Λίγο 81 Καθόλου 86 Άλλο 18 Δεν απάντησαν 5 25

Πίνακας Οι 18 απαντήσεις Άλλο και τα 6 σχόλια στην ερώτηση: Θεωρείτε ότι η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων αποτελεί μονόδρομο για τη μείωση των δαπανών; 1) Δε γνωρίζω 13) Μείωση φοροδιαφυγής είναι αναγκαία 2) Δε γίνεται να αντιμετωπιστεί μια τέτοια κατάσταση κατ αυτόν τον τρόπο και να απαντηθεί μια τέτοια ερώτηση γιατί υπάρχουν περισσότεροι του ενός παράγοντα που επηρεάζουν 14) Δεν είναι αυτό το κυρίως πρόβλημα της κρίσης αλλά οπωσδήποτε πρέπει να φύγουν όσοι έχουν μπει από το παράθυρο, όσοι έχουν εκκρεμή πειθαρχικά αδικήματα και όσοι είναι επίορκοι 3) Δε γνωρίζω 15) Θέλει πολύπλευρη αντιμετώπιση 4) Μείωση των δαπανών γίνεται και χωρίς τη 16) Σημασία έχει η παραγωγικότητα των μείωση του αριθμού των δημοσίων Δημοσίων Υπαλλήλων υπαλλήλων 5) Καλή οργάνωση και μηχανογράφηση των πάντων υπηρεσιών 6) Να απολυθούν τα ανώτατα στελέχη που διορίστηκαν κομματικά σε υψηλόβαθμες θέσεις με υψηλότατους μισθούς 7) Αν οι υπάλληλοι σταματήσουν να κλέβουν από τα δημόσια ταμεία τότε θα γίνει μείωση των δαπανών 8) Όχι. Καλύτερος έλεγχος φοροδιαφυγής χρειάζεται 9) Εεε;; Ας κλέβανε λιγότερο από τα χρήματα που θα έπρεπε να πηγαίνουν σε όποιον κρατικό τομέα 10) Όχι γιατί με αυτήν τη μείωση δεν υπάρχει κάποιο ουσιαστικό κέρδος, ούτε έτσι θα σωθεί η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας 11) Η σωστή κατανομή των υπαλλήλων ανάλογα με την ειδικότητά τους και τις κενές θέσεις και η καλύτερη μηχανογράφηση θα επέφεραν τα επιθυμητά αποτελέσματα 12) Όσον αφορά θέσεις που δεν έχουν αντικείμενο, ενδείκνυται. Διαφορετικά καλό θα ήταν να απορροφηθούν σε τομείς με οργανικές ανάγκες κάλυψης 17) Κανείς εξ ημών δεν μπορεί να γνωρίζει τον απαιτούμενο αριθμό δημοσίων υπαλλήλων 18) Δεν είναι το μόνο μέτρο για μείωση δαπανών 19) Επιλογή: Αρκετά. Σχόλιο: Λόγω της ύπαρξης δημοσίων εταιρειών χωρίς λόγο 20) Επιλογή: Αρκετά. Σχόλιο: Δεν φτάνει όμως μόνο αυτό 21) Επιλογή: Αρκετά. Σχόλιο: Χωρίς να είναι το βασικό πρόβλημα 22) Επιλογή: Λίγο. Σχόλιο: Αν έχουμε λιγότερους πολιτικούς θα αποδόσει καλύτερα 23) Επιλογή: Αρκετά. Σχόλιο: Οι δαπάνες δεν μειώνονται μόνο με τη μείωση προσωπικού, χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια 24) Επιλογή: Λίγο. Σχόλιο: Απλά δεν χρειάζεται να γίνονται νέες προσλήψεις που δυστυχώς συνεχίζουν να γίνονται 26

Κάποιες προτιμητέες απαντήσεις των ερωτώμενων σχετικά με πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις που χρειάζεται να ακολουθηθούν στη χώρα, θα λέγαμε ότι αναδεικνύουν τόσο την επιθυμία για άμβλυνση των συνεπειών της κρίσης και την θεωρητική απόρριψη ασκούμενων πολιτικών φτωχοποίησης, όσο και το γεγονός της εσωτερίκευσης από ορισμένους, μέρους των επιχειρημάτων ενός κυρίαρχου λόγου υπέρ της ανάπτυξης. Την ίδια στιγμή, οι ερωτώμενοι μοιάζει να αντανακλούν το ρευστό και αμφίβολο ζήτημα της κοινωνικής αποδοχής / απόρριψης αμφιλεγόμενων κυβερνητικών προθέσεων (βλέπε ιδιωτικοποιήσεις). Συγκεκριμένα, όπως βλέπουμε στο παρακάτω διάγραμμα / πίνακα, το μεγαλύτερο μέρος των ερωτώμενων δεν προκρίνει ως προτεραιότητα την κυβερνητική αναγκαιότητα για ιδιωτικοποιήσεις, ούτε όμως προτιμά ορισμένους αντιπολιτευτικούς λόγους υπέρ (των) κρατικοποιήσεων. Αντίθετα η επιλογή της (ενίσχυσης της) επιχειρηματικότητας είναι εκείνη που με καθαρότατη διαφορά υπερτερεί των υπολοίπων. Διάγραμμα 9. Προς ποιες πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Ιδιωτικοποιήσεις 6% 4% Κρατικοποιήσεις 27% 21% 42% Ενίσχυση επιχειρηματικότητας Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων Άλλο Πίνακας 8. Προς ποιες πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Άτομα Ιδιωτικοποιήσεις 18 Κρατικοποιήσεις 13 Ενίσχυση επιχειρηματικότητας 127 Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων 83 Άλλο 64 Δεν απάντησαν 3 27

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και οι απαντήσεις στην επιλογή Άλλο καθώς και τα διάφορα σχόλια: Πίνακας Οι 64 απαντήσεις Άλλο και τα 14 σχόλια στην ερώτηση: Προς ποιες πολιτικές και οικονομικές κατευθύνσεις πιστεύετε ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; 24 άτομα απάντησαν: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων 7 άτομα απάντησαν: Ιδιωτικοποιήσεις και Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων 4 άτομα απάντησαν: Ιδιωτικοποιήσεις και Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας 3 άτομα απάντησαν: Κρατικοποιήσεις και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων 3 άτομα απάντησαν: Κρατικοποιήσεις και Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Ιδιωτικοποιήσεις και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Κρατικοποιήσεις και Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας Συνδυασμός των παραπάνω υπό προϋποθέσεις Δεν γνωρίζω Αποκέντρωση Αλλαγή του συστήματος παραγωγής Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων και πολιτικές λογικές και λογικές αλληλεγγύης Ανάπτυξη Παραγωγή Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων και Δίκαιο φορολογικό σύστημα Ιδιωτικοποιήσεις και Κρατικοποιήσεις και Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων και αλλαγή πολιτικής γενικότερα. Φωτιά στο κράτος Αύξηση κατώτατου μισθού, συντάξεων. Μείωση φόρων, ΦΠΑ Διαφάνεια Κοινωνικές δομές Ενίσχυση αγροτικής παραγωγής και εξαγωγών Κρατικές επιχειρήσεις Στήριξη της ανάπτυξης και δημιουργία θέσεων εργασίας Επιλογή: Ιδιωτικοποιήσεις, Σχόλιο: Άνοιγμα κλειστών ιδιωτικών μονοπωλείων Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Προγράμματα για ανέργους με σοβαρή ανάπτυξη και στήριξη από τις επιχειρήσεις Επιλογή: Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Σχόλιο: Εκπαίδευση και κατάρτιση ανέργων και εργαζομένων Επιλογή: Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Σχόλιο: Αξιοποίηση περιβάλλοντος και φυσικών πόρων Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Μείωση δαπανών Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Ανάπτυξη Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Εξασφάλιση σταθερότητας Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Έμφαση στην παιδεία 28

Λιγότερα κονέ, περισσότερη βάση στην υγεία, παιδεία και οικονομική ανάπτυξη για να σταθεί η Ελλάδα στα πόδια της Αλλαγή μοντέλου οικονομίας. Επενδύσεις (όχι όμως από λαμόγια όπως γίνεται σήμερα). Θέσπιση κατώτατου μισθού γύρω στα 1300 ε (αξιοπρεπή διαβίωση). Κατάργηση όλων των αντιασφαλιστικών αντιεργατικών νόμων. Στήριξη εργασιακών δικαιωμάτων Χρειάζονται κρατικές επιχορηγήσεις για να διατηρηθούν οι επιχειρήσεις Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων και Αξιολόγηση Απονομή δικαιοσύνης, δήμευση περιουσιών των υπευθύνων και καταπολέμηση της ευνοιοκρατίας Διευκόλυνση έναρξης επιχείρησης, μείωση γραφειοκρατίας, μείωση αριθμού απαιτούμενων αδειών Επιλογή: Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Σχόλιο: Δημιουργία θέσεων εργασίας Επιλογή: Κρατικοποιήσεις, Σχόλιο: Περισσότερες δαπάνες για την εκπαίδευση των νέων αλλά και των εργαζομένων και στήριξη των ασθενέστερων Επιλογή: Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων Σχόλιο: Πάταξη φοροδιαφυγής Επιλογή: Στήριξη οικονομικά ασθενέστερων ομάδων, Σχόλιο: Μείωση των δαπανών του πολιτικού προσωπικού Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Οικονομική ανάπτυξη, κρατική αξιοποίηση φυσικών πόρων+κερδοφόρων επιχειρήσεων, μείωση ΦΠΑ, σταθερή φορολογία Επιλογή: Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, Σχόλιο: Αξιοκρατικά κριτήρια-επαγγελματισμόςευσυνειδησία και σοβαρότητα για τις επιλογές που θα γίνουν Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε στα παραπάνω τις απαντήσεις που δόθηκαν στο ερώτημα για τον προτιμητέο τρόπο παροχής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης/κάλυψης και συνταξιοδότησης γίνεται εμφανές ότι στηλιτεύεται η επίθεση που έχει δεχθεί το βιοτικό επίπεδο του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας. Παρά το τυχαίο, μικρό και μη γενικεύσιμο του δείγματος, δεν είναι λίγο πράγμα το να επιλέγεται περίπου από τους μισούς μεταξύ 300 ατόμων η αποκλειστική εμπλοκή του κράτους στους παραπάνω τομείς. Μια τέτοια απάντηση, αποτελεί και ένδειξη του ότι τουλάχιστον ένα μέρος της κοινωνίας θεωρεί υποχρέωση του κράτους τη διασφάλιση (προφανώς) αξιοπρεπούς συνταξιοδότησης και τη διασφάλιση (προφανώς) επαρκούς ιατροφαρμακευτικής κάλυψης για όλους τους πολίτες. Ευθύς αμέσως παρατίθενται τα συναφή στοιχεία (διάγραμμα και πίνακες). Πίνακας 9. Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να παρέχεται η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη / κάλυψη και η συνταξιοδότηση; Άτομα Αποκλειστικά από το κράτος 147 Μόνο από ιδιωτική ασφάλιση 5 Με συνδυασμό 143 Άλλο 9 Δεν απάντησαν 4 29

Διάγραμμα 10 Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να παρέχεται η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη / κάλυψη και η συνταξιοδότηση; 3% 47% 48% Αποκλειστικά από το κράτος Μόνο από ιδιωτική ασφάλιση Με συνδυασμό 2% Άλλο Πίνακας Οι 9 απαντήσεις Άλλο και τα 4 σχόλια στην ερώτηση: Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να παρέχεται η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη / κάλυψη και η συνταξιοδότηση; 1) Με ό,τι επιλέξει ο καθένας ανάλογα με το πώς θέλει να επενδύσει το ασφαλιστικό κομμάτι των αποδοχών του. Δηλαδή αν κάποιο διάστημα θέλω και δύναμαι, να πληρώνω ασφαλιστικές εισφορές σε ιδιωτική εταιρεία, αν κάποτε δεν μπορώ, να επιλέξω κρατικό φορέα. Και τη συνταξιοδότηση να την αναλάβει το κράτος στο μέρος των εισφορών που θα του αναλογεί 2) Οι ελάχιστες βασικές παροχές για όλους από κρατικό φορέα, η ιδιαίτερη εξυπηρέτηση από ιδιωτικό φορέα 3) Συνδυασμό κρατικών ιδιωτικών με βάρος στα ιδιωτικά λόγω αναποτελεσματικότητας κρατικών 4) Με επιθυμία του καθένα αν επιθυμεί δημόσια ή ιδιωτική ασφάλεια 8) Από το κράτος με ανταποδοτικό σύστημα το οποίο να προστίθεται σε ένα στάνταρ (κατώτατο) όριο. Ασφάλεια ιατροφαρμακευτική μέσω ενός ταμείου 9) Αποκλειστικά από το κράτος προς όλους τους πολίτες και Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων 10) Επιλογή: Αποκλειστικά από το κράτος προς όλους τους πολίτες, Σχόλιο: Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων (με ελεύθερη επιλογή) 11) Επιλογή: Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων, Σχόλιο: Με standard για όλους το public 30

5) Αποκλειστικά από το κράτος προς όλους τους πολίτες και Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων 6) Αποκλειστικά από το κράτος προς όλους τους πολίτες και Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων 7) Επιλογή του ίδιου του εργαζόμενου 12) Επιλογή: Αποκλειστικά από το κράτος προς όλους τους πολίτες, Σχόλιο: Λόγω του ότι πληρώνουμε το κράτος 13) Επιλογή: Με συνδυασμό κρατικών παροχών και ιδιωτικών προγραμμάτων, Σχόλιο: Κατ επιλογήν Όπως διαπιστώνει κανείς και από την τρέχουσα ειδησεογραφία, μάλλον αρκετά είναι τα θέματα που διχάζουν τους πολίτες, ενώ όσον αφορά και το δικό μας ερωτηματολόγιο, φαίνεται πως δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα επιμέρους ζητήματα παίρνουν μια συγκρουσιακή τροπή. Ένα από αυτά είναι και το Σχέδιο Αθηνά για την εκπαίδευση, αναφορικά με το οποίο οι δικοί μας ερωτώμενοι απάντησαν ως εξής: Πίνακας 10. Συμφωνείτε με την συγχώνευση / κατάργηση τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ (όπως εκφράζεται μέχρι τώρα στο Σχέδιο Αθηνά ); Άτομα Ναι, για λόγους εξορθολογισμού των δαπανών 37 Όχι, για λόγους οικονομικής επιβάρυνσης (νοικοκυριών, τοπικής 62 οικονομίας) Ναι, για λόγους ενδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων 45 Όχι, για λόγους αποδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων 92 Άλλο 61 Δεν απάντησαν 11 Διάγραμμα 11. Συμφωνείτε με την συγχώνευση / κατάργηση τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ (όπως εκφράζεται μέχρι τώρα στο Σχέδιο Αθηνά ); Όχι, λόγω αποδυνάμωσης των πτυχίων 12% 21% 15% 21% 31% Όχι, λόγω επιβάρυνσης νοικοκυριών, τοπικής οικονομίας Ναί, λόγω ενδυνάμωσης των πτυχίων Ναι, για λόγους εξορθολογισμού των δαπανών Άλλο 31

Πίνακας_Οι 61 απαντήσεις Άλλο και τα 2 σχόλια στην ερώτηση: Συμφωνείτε με την συγχώνευση / κατάργηση τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ (όπως εκφράζεται μέχρι τώρα στο Σχέδιο Αθηνά ); 14 άτομα απάντησαν: Όχι για λόγους οικονομικής επιβάρυνσης (νοικοκυριών, τοπικής οικονομίας κτλ.) και Όχι για λόγους αποδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων 12 άτομα απάντησαν: Ναι για λόγους εξορθολογισμού των δαπανών και Ναι για λόγους ενδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων 10 άτομα απάντησαν: Δεν γνωρίζω, Δεν έχω άποψη Δεν το έχω παρακολουθήσει λεπτομερώς και άλλα παρόμοια Ναι για λόγους ενδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων και Όχι για λόγους αποδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων Ορθολογικά και όχι συμφεροντολογικά κριτήρια Όχι, γιατί απλά ψάχνουν τρόπους να μειώσουν τις δαπάνες χωρίς να μειώνουν το προσωπικό (νόμιμο ή μη) εισόδημά τους Ναι για λόγους εξορθολογισμού των δαπανών και Όχι για λόγους οικονομικής επιβάρυνσης (νοικοκυριών, τοπικής οικονομίας κτλ.) Δεν συμφωνώ στο σύνολο του σχεδίου, μόνο τμηματικά σε κάποιες περιπτώσεις σχολών Ανοργάνωτο Συμφωνώ εν μέρει και με την προϋπόθεση να γίνει ομαλά και όχι από τη μια μέρα στην άλλη, με σκοπό την ενδυνάμωση της αξίας του πτυχίου Δεν εξυπηρετεί τους σκοπούς του (άτολμοάστοχο) Όχι γιατί είναι χωρίς σχέδιο και απίστευτα πρόχειρη δουλειά. Εξυπηρετεί συμφέροντα Εν μέρει ναι για λόγους εξορθολογισμού των γνωστικών αντικειμένων και αντικρίσματος των πτυχίων Δεν το έχω κοιτάξει πολύ οπότε δεν μπορώ να εκφράσω άποψη Συμφωνώ εν μέρει γιατι κάποια τμήματα όντως δεν πρέπει να υπάρχουν ξεχωριστά από κάποια άλλα που σε μεγάλο βαθμό προσφέρουν τα ίδια μαθήματα αλλά διαφωνώ ως προς τον τρόπο και τον χρόνο που θα εφαρμοστεί αυτός ο νόμος. Θα πρέπει να γίνει Ναι αν και μόνο εάν κατοχυρωθούν τα επαγγελματικά δικαιώματα κάθε σχολής (απόφοιτων προηγούμενων χρόνων) Ο μόνος λόγος που στηρίζεται αυτό το άχρηστο σχέδιο είναι υπερ του κράτους και των ιδιωτικών επιχειρήσεων Όχι για πάρα πολλούς λόγους, οικονομικούς, κοινωνικούς, εκπαιδευτικούς, πολιτιστικούς κτλ. Δεν πιστεύω πως έχει γίνει επαρκής μελέτη και αξιολόγηση των προτεινόμενων αλλαγών Γίνεται χωρίς σχέδιο, μεθοδικότητα, πλάνο, στο πόδι Ναι στο να κλείσουν σχολές με βαθμούς εισαγωγής έως 9 Νομίζω ότι χρειαζόταν μεγαλύτερη μελέτη του πεδίου/χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης Κατηγορηματικά όχι. Άτομα που είναι στο πτυχίο γιατί να ταλαιπωρούνται; Ναι και με προσοχή Όχι με τον τρόπο που γίνεται: οικονομικά κριτήρια και όχι βελτιστοποίηση της εκπαίδευσης Όχι. Αφορά πελατειακές σχέσεις και μόνο Ναι με πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις, σίγουρα όχι όπως γίνεται τώρα Όταν κάτι γίνεται με προσανατολισμό το αποτέλεσμα μόνο και όχι την όλη διαδικασία, δεν μπορεί να επιτύχει Επιλογή: Ναι για λόγους εξορθολογισμού των δαπανών Σχόλιο: Χρειάζεται χρονικό περιθώριο προσαρμογής σε κάθε αλλαγή. Σύνδεση σπουδών με ανάγκες αγοράς. Δε συμφωνώ με τη συγκεκριμένη πρόταση. Νομίζω ότι εξυπηρετεί πελατειακά συμφέροντα. Επιλογή: Όχι, για λόγους αποδυνάμωσης της αξίας των πτυχίων. Σχόλιο: Η κατάργηση/συγχώνευση τμημάτων δεν θα βοηθήσει στην σωστή εκπαίδευση, γιατί ήδη σε πολλά τμήματα τα μαθήματα δεν γίνονται σωστά

ομαλά Το ρευστό κοινωνικο-οικονομικό κλίμα στη χώρα, αντανακλάται ακόμη και μέσα από τους λόγους για τους οποίους οι ερωτώμενοι βρέθηκαν στην έκθεση Εκπαίδευση και Εργασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι όχι λίγοι από τους ερωτώμενους σκέφτονται το ενδεχόμενο μετανάστευσης για λόγους σπουδών ή και εργασίας. Αναλυτικά: Πίνακας 11. Για ποιους λόγους παρευρίσκεστε στην έκθεση Εκπαίδευση και Εργασία ; Άτομα Για πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση 104 Για βοήθεια ως προς την εύρεση εργασίας ή και για την επαγγελματική 50 κατάρτιση Για πληροφορίες σχετικά με την μετανάστευση στο εξωτερικό για σπουδές ή 70 εργασία Για να κρατώ επαφή με τις εξελίξεις παρόλο που δεν πιστεύω ότι θα 26 ωφεληθώ Άλλο 55 Δεν απάντησαν 3 Διάγραμμα 12. Για ποιους λόγους παρευρίσκεστε στην έκθεση Εκπαίδευση και Εργασία ; Πληροφορίες για εκπαίδευση 9% 18% 34% Βοήθεια για εύρεση εργασίας και κατάρτιση Πληροφορίες για μετανάστευση Επαφή με εξελίξεις 23% 16% Άλλο Πίνακας Οι 55 απαντήσεις Άλλο στην ερώτηση: Για ποιους λόγους παρευρίσκεστε στην έκθεση Εκπαίδευση και Εργασία ; 12 άτομα απάντησαν: Είμαι εκθέτης ή Για πληροφορίες σχετικά με την μετανάστευση Συμμετέχω σε περίπτερο της έκθεσης ή στο εξωτερικό για σπουδές ή εργασία και Για να Είμαι βοηθός εκθέτη και άλλα παρόμοια. κρατώ επαφή με τις εξελίξεις παρόλο που δεν 12 άτομα απάντησαν: Για πληροφορίες σχετικά με την εκπαίδευση και Για πληροφορίες σχετικά με την μετανάστευση πιστεύω ότι θα ωφεληθώ Για να κρατώ επαφή με τις εξελίξεις και να μπορώ να βοηθώ άλλους