Έρευνα διάρθρωσης γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων ΕΙΔΟΣ Δειγματοληπτική έρευνα / Απογραφική έρευνα Ερευνώμενος Πληθυσμός και Δειγματοληπτικό Πλαίσιο Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε όλους τους Νομούς της Ελλάδος και ο ερευνώμενος πληθυσμός είναι όλες οι γεωργικές, οι κτηνοτροφικές και οι μικτές εκμεταλλεύσεις, οι κάτοχοι των οποίων διαθέτουν: α τουλάχιστον ένα (1 στρέμμα (0.1 εκτάριο χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης ή τουλάχιστον μισό στρέμμα (0.05 εκτάριο θερμοκήπια, ανεξάρτητα από το είδος παραγωγής, την ιδιοκτησία της γης ή την τοποθεσία, ή β Ο κάτοχος της εκμετάλλευσης εκτρέφει ζώα και συγκεκριμένα: μία (1 ή περισσότερες αγελάδες ή δύο (2 ή περισσότερα «μεγάλα ζώα» οποιουδήποτε είδους και ηλικίας (βοοειδή, ίπποι, όνοι, ημιόνοι, ή πέντε (5 ή περισσότερα «μικρά ζώα» (προβατοειδή, αίγες, χοίροι, ή πενήντα (50 ή περισσότερα πουλερικά, ή είκοσι (20 ή περισσότερες «εγχώριες» ή «ευρωπαϊκές» κυψέλες μελισσών ή πέντε (5 ή περισσότεροι στρουθοκάμηλοι. Το δειγματοληπτικό πλαίσιο για το σχεδιασμό της έρευνας βασίστηκε σε στοιχεία προερχόμενα από το ενημερωμένο Μητρώο Γεωργικών και Κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, όπως αυτό διαμορφώθηκε από την Απογραφή Γεωργίας - Κτηνοτροφίας του έτους 1999/2000. Εφαρμόσθηκε η μονοσταδιακή στρωματοποιημένη δειγματοληψία, με δειγματοληπτική μονάδα τη γεωργική, την κτηνοτροφική ή τη μικτή εκμετάλλευση. Το μέγεθος του δείγματος ανήλθε σε 91.333 εκμεταλλεύσεις (ποσοστό απόκρισης = 96,9% και αποτελεί περισσότερο από το 10% του συνολικού αριθμού των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων όλης της χώρας. Τα στρώματα καθορίστηκαν με βάση το είδος της καλλιέργειας (τεχνικοοικονομικός προσανατολισμός και το οικονομικό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων σε επίπεδο UTS III. Σχεδιασμός της έρευνας Το δειγματοληπτικό πλαίσιο βασίστηκε σε στοιχεία προερχόμενα από το ενημερωμένο Μητρώο Γεωργικών και Κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, όπως αυτό διαμορφώθηκε από την Απογραφή Γεωργίας - Κτηνοτροφίας του έτους 1999/2000. Το Μητρώο αυτό ενημερώνεται με δεδομένα που προέρχονται από άλλες έρευνες που πραγματοποιεί η ΓΓ ΕΣΥΕ, όπως οι διαρθρωτικές γεωργικές έρευνες (διεξάγονται κάθε δύο χρόνια, οι ειδικές ετήσιες γεωργικές έρευνες (έρευνα οπωροφόρων, έρευνα αμπέλων, έρευνα παραγωγής σιτηρών, έρευνα παραγωγής δημητριακών εκτός των σιτηρών, έρευνα χοίρων, έρευνα βοοειδών, έρευνα προβατοειδών, έρευνα αιγών. Για την ενημέρωση του Μητρώου χρησιμοποιούνται επιπλέον και διοικητικές πηγές (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σύμφωνα με το Μητρώο Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων της ΓΓ ΕΣΥΕ, ο συνολικός αριθμός Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων της Ελλάδος είναι 817.862 μονάδες. Το μέγεθος του δείγματος είναι 94.242 εκμεταλλεύσεις. Ο καθορισμός του μεγέθους του δείγματος βασίστηκε στην ακρίβεια των αποτελεσμάτων της έρευνας, ως εξής: α. Σε σύνολο Χώρας, το σχετικό τυπικό σφάλμα του μεγέθους της καλλιεργήσιμης έκτασης για συγκεκριμένο χαρακτηριστικό θα πρέπει να είναι μικρότερο του 5%, όταν το μέγεθος της έκτασης του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού είναι μεγαλύτερο του 1% της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης (σύνολο Χώρας. β. Σε σύνολο Χώρας, το σχετικό τυπικό σφάλμα του αριθμού των βοοειδών, των χοίρων, των αιγών και των πουλερικών θα πρέπει να είναι μικρότερο του 3,5%. γ. Σε επίπεδο μεγάλης γεωγραφικής περιοχής (UTS I 4 μεγάλες γεωγραφικές περιφέρειες: Βόρεια Ελλάδα, Κεντρική Ελλάδα, Αττική, Νησιά Αιγαίου και Κρήτη, το σχετικό τυπικό σφάλμα του μεγέθους της καλλιεργήσιμης έκτασης συγκεκριμένου χαρακτηριστικού παραγωγής θα πρέπει να είναι μικρότερο του 5%, όταν το μέγεθος της έκτασης του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού είναι μεγαλύτερη του 5% των χρησιμοποιούμενων γεωργικών περιοχών, υπό την προϋπόθεση ότι η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση της μεγάλης γεωγραφικής περιοχής (UTS I υπερβαίνει το 5% της συνολικά χρησιμοποιούμενης γεωργικής γης (σύνολο Χώρας. δ. Σε επίπεδο μεγάλης γεωγραφικής περιοχής (UTS I, το σχετικό τυπικό σφάλμα των μονάδων ζωικού κεφαλαίου συγκεκριμένου είδους μεγάλων ζώων θα πρέπει να είναι μικρότερο του 8%, όταν οι μονάδες ζωικού κεφαλαίου του συγκεκριμένου είδους ζώων ξεπερνούν το 10% των συνολικών μονάδων ζωικού κεφαλαίου της περιοχής, υπό την προϋπόθεση ότι οι μονάδες ζωικού κεφαλαίου της περιοχής ξεπερνούν το 5% των συνολικών μονάδων ζωικού κεφαλαίου σε σύνολο Χώρας. Από το συνολικό δείγμα εκμεταλλεύσεων, ένα δείγμα 93.084 εκμεταλλεύσεων επιλέχθηκε από το Μητρώο Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων της ΕΣΥΕ, ενώ λήφθηκε πρόσθετο δείγμα 1.158 εκμεταλλεύσεων που προήλθαν από διοικητικές πηγές (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και που
ακολουθούν μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας (οι πρόσθετες αυτές εκμεταλλεύσεις δεν περιλαμβάνονται στο Μητρώο Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων της ΕΣΥΕ. Η δειγματοληπτική μέθοδος που ακολουθήθηκε από την ΕΣΥΕ για την έρευνα είναι η μονοσταδιακή στρωματοποιημένη δειγματοληψία με μονάδα έρευνας τη γεωργική και κτηνοτροφική εκμετάλλευση που ανήκει στον ερευνώμενο πληθυσμό. Σύμφωνα με το δειγματοληπτικό σχεδιασμό και για τις εκμεταλλεύσεις που περιλαμβάνονται στο μητρώο της ΕΣΥΕ, τα στρώματα διαμορφώθηκαν από το συνδυασμό των ακόλουθων κριτηρίων στρωματοποίησης: 1. UTS III (54 Νομοί της Ελλάδας - 50 Νομοί και περιφέρεια Αττικής η οποία χωρίζεται σε 4 περιοχές 2. Μέγεθος των εκμεταλλεύσεων βάσει του οικονομικού τους μεγέθους. Το Οικονομικό Μέγεθος ορίστηκε από το Στάνταρ Ακαθάριστο Όριο (SGM υπολογιζόμενο σε ESU (1 ESU=1.200 Ευρώ Πίνακας 1: Τάξεις Οικονομικού Μεγέθους Τάξεις I II III IV V VI Όρια σε ESU Λιγότερο από 2 ESU Από 2 μέχρι λιγότερο από 6 ESU Από 6 μέχρι λιγότερο από 12 ESU Από 12 μέχρι λιγότερο από 24 ESU Από 24 μέχρι λιγότερο από 38 ESU Ίσο ή μεγαλύτερο από 38 ESU 3. Ακολουθεί η κατηγοριοποίηση του γενικού τύπου παραγωγής. Πίνακας 2: Γενικός Τύπος Καλλιέργειας Σειριακός αριθμός Κωδικός τύπου Τύπος καλλιέργειας I T90 BIO 1 II T10 T1 III T21 T201 IV T22 T202+T203 V T30 T3 VI T40 T4 VII T50 T5 VIII T60 T6+T7+T8+T0 Οι παραπάνω κωδικοί αντιπροσωπεύουν τους ακόλουθους γενικούς τύπους καλλιέργειας: Ειδικευμένες σε καλλιέργειες ανοιχτού αγρού (T10 Ειδικευμένες σε εμπορεία κηπευτικών (T21 Ειδικευμένες σε άνθη και διακοσμητικά φυτά (T22 1 BIO: Εκμεταλλεύσεις που ακολουθούν μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας
Ειδικευμένες σε μόνιμες καλλιέργειες (T30 (Ειδικευμένες σε αμπελώνες, ειδικευμένες σε φρούτα και εσπεριδοειδή, ειδικευμένες σε ελιές. Ειδικευμένες σε βοσκότοπους ζώων (T40 Ειδικευμένες σε σπορόφυτα (T50 Μικτές καλλιέργειες (T60 (Μικτές καλλιέργειες ζωικές μονάδες Ειδικευμένες σε οργανικές καλλιέργειες (T90 Οι εκμεταλλεύσεις που ακολουθούν μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας και περιλαμβάνονται στις διοικητικές πηγές του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (3.919 εκμεταλλεύσεις στρωματοποιήθηκαν όπως παρουσιάζεται παρακάτω: Κατά νομό (UTS III Κατά τάξη μεγέθους των εκμεταλλεύσεων: Σε κάθε περιοχή, οι εκμεταλλεύσεις στρωματοποιήθηκαν σε 6 τάξεις μεγέθους, σύμφωνα με το μέγεθος τους, που προσδιορίζεται από την παραγωγική τους περιοχή, ως ακολούθως: Τάξεις I II III IV V VI Παραγωγική περιοχή σε εκτάρια Λιγότερο από 5 εκτάρια Από 5 μέχρι λιγότερο από 10 εκτάρια Από 10 μέχρι λιγότερο από 20 εκτάρια Από 20 μέχρι λιγότερο από 40 εκτάρια Από 40 μέχρι λιγότερο από 70 εκτάρια Ίσο ή μεγαλύτερο από 70 εκτάρια Οι ακόλουθες κατηγορίες εκμεταλλεύσεων ερευνήθηκαν απογραφικά: Εκμεταλλεύσεις με οικονομικό μέγεθος μεγαλύτερο από 38 ESU (6.702 εκμεταλλεύσεις Εκμεταλλεύσεις που περιλαμβάνονται στο Μητρώο Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων της ΕΣΥΕ (3.542 εκμεταλλεύσεις και οι τάξεις οικονομικού μεγέθους και το είδος καλλιέργειας τους δεν ήταν προσδιορισμένο, διότι οι πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των εκμεταλλεύσεων δεν ήταν διαθέσιμες (τόσο το είδος καλλιέργειας, όσο και το μέγεθος της εκμετάλλευσης έχουν τη σήμανση 00 Εκμεταλλεύσεις που ακολουθούν μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας για την παραγωγή τους και οι οποίες περιλαμβάνονται στο μητρώο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και η τάξη μεγέθους τους είναι ίση ή μεγαλύτερη από 70 εκτάρια (278 εκμεταλλεύσεις. Κτηνοτροφικές και μικτές εκμεταλλεύσεις που ακολουθούν μεθόδους βιολογικής παραγωγής και περιλαμβάνονται στο μητρώο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (436 εκμεταλλεύσεις. Πίνακας 3: Κατανομή των εκμεταλλεύσεων της Ελλάδας Τάξεις Οικονομικού Μεγέθους των Εκμεταλλεύσεων Είδος παραγωγής I II III IV V VI Σύνολο BIO 968 1908 1410 1104 404 206 6000 T1 50448 59334 42174 26340 7501 2523 188320 T201 1727 2687 3527 3178 925 478 12522 T202+t203 6 59 105 136 78 175 559 T3 185083 147190 65557 25730 3819 525 427904 T4 9941 13206 12971 9727 2593 1074 49512
T5 199 158 223 340 186 497 1603 T6+T7+T8+T0 42956 37710 25190 16864 4046 1134 127900 Σύνολο 291328 262252 151157 83419 19552 6612 814320 Πίνακας 4: Κατανομή του δείγματος Τάξεις Οικονομικού Μεγέθους των Εκμεταλλεύσεων Είδος παραγωγής I II III IV V VI Σύνολο BIO 201 261 269 334 178 206 1449 T1 2121 5215 5529 6454 2314 2523 24156 T201 192 289 502 819 320 478 2600 T202+t203 6 45 59 80 48 175 413 T3 7235 12725 8406 6045 1164 525 36100 T4 454 1183 1703 2404 802 1074 7620 T5 128 119 106 157 94 497 1101 T6+T7+T8+T0 1792 3304 3313 4188 1227 1134 14958 Σύνολο 12129 23141 19887 20481 6147 6612 88397 Ο ακόλουθος πίνακας 5 παρουσιάζει τον πληθυσμό και την κατανομή του μέγεθος του δείγματος των εκμεταλλεύσεων της Ελλάδας που ακολουθούν μεθόδους βιολογικής παραγωγής και περιλαμβάνονται στο μητρώο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Πίνακας 5. Πληθυσμός και κατανομή μεγέθους δείγματος Τάξεις I II III IV V VI Πληθυσμός ( Μέγεθος δείγματος (n 2246 137 742 98 353 80 176 74 124 55 278 278 Επεξεργασία των δεδομένων, εκτίμηση και ανάλυση Εκτίμηση και δειγματοληπτικά σφάλματα Η τεχνική δειγματοληψίας που εφαρμόσθηκε στην έρευνα είναι η Μονοσταδιακή Στρωματοποιημένη Δειγματοληψία. Αναφορικά με τον αναγωγικό συντελεστή, η διαδικασία που ακολουθήθηκε περιγράφεται παρακάτω: Στη φάση σχεδιασμού της έρευνας, σε κάθε δειγματοληπτική μονάδα (εκμετάλλευση δόθηκε ένας αρχικός αναγωγικός συντελεστής (σχεδιασμού. Ο αρχικός αυτός συντελεστής εκτιμήθηκε ως το
αντίστροφο της πιθανότητας επιλογής. Συγκεκριμένα, για την εκμετάλλευση i που ανήκει στο στρώμα ο αρχικός αναγωγικός συντελεστής είναι wi =1/Prob (επιλεγμένη μονάδα i στο στρώμα. Δεδομένου ότι σε κάθε στρώμα, οι δειγματοληπτικές μονάδες επιλέχθηκαν με ίσες πιθανότητες, οι αρχικοί αναγωγικοί συντελεστές για όλες τις δειγματοληπτικές μονάδες που ανήκουν στο στρώμα ισούνται με w n =. Για τις περιπτώσεις μη απόκρισης, οι αρχικοί αναγωγικοί συντελεστές διορθώθηκαν με ένα συντελεστή που λαμβάνει υπόψη τα ποσοστά απόκρισης σε κάθε στρώμα χωριστά. Η διόρθωση αυτή στόχο έχει την αύξηση των αρχικών αναγωγικών συντελεστών, έτσι ώστε να αντιπροσωπεύονται και οι μη αποκρινόμενοι. Συγκεκριμένα, ο αρχικός αναγωγικός συντελεστής σε κάθε στρώμα w πολλαπλασιάζεται με το αντίστροφο του ποσοστού απόκρισης r n = ( : ο αριθμός των αποκρινόμενων. Έτσι, ο τελικός αναγωγικός συντελεστής σε κάθε στρώμα είναι: w = w r n n 1 = =. Οι αναγωγικοί συντελεστές για ορισμένες ειδικές περιπτώσεις προσδιορίσθηκαν όπως παρακάτω: o Για την περίπτωση που μια εκμετάλλευση διασπάστηκε σε δύο ή περισσότερες εκμεταλλεύσεις, όλες οι νέες εκμεταλλεύσεις ερευνήθηκαν και ο αναγωγικός συντελεστής της αρχικής εκμετάλλευσης δόθηκε σε κάθε μία από τις νέες εκμεταλλεύσεις. o Για την περίπτωση που στο αποτέλεσμα της έρευνας παρουσιάσθηκε ότι μια εκμετάλλευση άλλαξε στρώμα, τότε για τις εκμεταλλεύσεις αυτές διατηρήθηκαν οι αρχικοί αναγωγικοί συντελεστές (οι συντελεστές που δόθηκαν στις εκμεταλλεύσεις αυτές με βάση το αντίστροφο της πιθανότητας επιλογής. Η εκτίμηση της διακύμανσης και ο υπολογισμός του συντελεστή μεταβλητότητας πραγματοποιήθηκε με τον ακόλουθο τρόπο: Συμβολισμοί: Σε κάθε στρώμα (έστω : y i : Η τιμή του χαρακτηριστικού y της εκμετάλλευσης i που ανήκει στο στρώμα : Ο συνολικός αριθμός εκμεταλλεύσεων που ανήκουν στο στρώμα : Ο αριθμός των αποκρινόμενων εκμεταλλεύσεων στο στρώμα : Το σύνολο της μεταβλητής y για όλες τις εκμεταλλεύσεις του στρώματος : Το σύνολο της μεταβλητής y για όλες τις εκμεταλλεύσεις σε όλα τα στρώματα, δηλαδή: = Εκτιμητική διαδικασία Η εκτίμηση του και του δίνεται από τους ακόλουθους τύπους: = i= 1 y i
= Η εκτίμηση της διακύμανσης του και του δίνεται από: ( 2 V ( = S, όπου 2 y i 2 1 2 i= 1 S = yi 1 i= 1 Ο συντελεστής μεταβλητότητας της συνολικής εκτίμησης δίνεται από: V ( ( CV =, V ( V ( = Στον ακόλουθο Πίνακα 6, παρουσιάζονται οι συντελεστές μεταβλητότητας (% για τα κύρια χαρακτηριστικά της έρευνας. Πίνακας 6: Δειγματοληπτικά σφάλματα με τη μορφή του συντελεστή μεταβλητότητας (% ανά μεταβλητή Μεταβλητή CV (% Χρησιμοποιούμενη γεωργική γη 0,7 Μαλακό σιτάρι 2,7 Σκληρό σιτάρι 1,3 Κριθάρι 2,5 Βρώμη 2,5 Αραβόσιτος 1,5 Ρύζι 4,2 Σύνολο δημητριακών 1,0 Όσπρια (Σύνολο 4,9 Γεώμηλα 3,1 Ζαχαρότευτλα 2,7 Βιομηχανικά φυτά 1,1 Βαμβάκι 1,2 Νωπά λαχανικά (Σύνολο 1,8 Κτηνοτροφικά φυτά (Σύνολο 1,5 Αγρανάπαυση 2,0 Ελαιώνες (Σύνολο 0,8 Αμπέλια (Σύνολο 1,4
Μόνιμες καλλιέργειες 0,7 Βοοειδή (Σύνολο 2,5 Χοίροι (Σύνολο 1,9 Πρόβατα (Σύνολο 1,3 Αίγες (Σύνολο 1,7 Πουλερικά 3,2