ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΡΡΟΗΣ (Δραστηριότητα 1)

ΕΡΓΟΔΟΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΕΡΓΟ ΜΕΛΕΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΖΩΝΩΝ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΛΑΡΝΑΚΑΣ ΚΑΙ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΚΑΛΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΤΙΤΛΟΣ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΡΡΟΗΣ (Δραστηριότητα 1) ΑΡ. ΕΓΓΡΑΦΟΥ 925-Activity-1 ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ T O U M A Z I S Διον. Τουμαζής & Συνεργάτες Ρωμανού 4, 1070 Λευκωσία Τηλ. 22374027, Φαξ. 22374933 e-mail: mail@diontoumazis.com www.diontoumazis.com Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Α.Ε. Αλεξανδρουπόλεως 23 και Καισαρείας, 115 27 Αθήνα, Ελλάδα Τηλ: +30 210 7756130 Fax: +30 210 7786214 e-mail: karavokyris @gk-consultants.gr

Μελέτη Έλεγχος Δρ Αντώνης Τουμαζής, Δρ Γιάννης Καραβοκύρης Δήμητρα Τουμαζή Χατζηλοϊζή, Νίκος Μαλατέστας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.1. Γενικός Στόχος Μελέτης... 3 1.2. Ειδικοί Στόχοι Μελέτης... 3 1.3. Περιεχόμενο παρούσας έκθεσης... 4 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ... 5 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΟΜΒΡΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ... 8 3.1. Υπο-λεκάνες απορροής... 8 3.2. Αλυκές Λάρνακας... 9 3.2.1. Περιβαλλοντική Σημασία Αλυκών Λάρνακας... 9 3.2.2. Κύκλος άλατος στην Αλυκή Λάρνακας... 10 3.2.3. Στάθμη Νερού στις Αλυκές... 11 3.2.4. Υδατικό ισοζύγιο Αλυκής... 11 3.3. Υδατορέματα παροχετευτική ικανότητα καναλιών, οχετών, γεφυρών... 14 3.3.1. Ακραία Συμβάντα Όμβριες Καμπύλες... 14 3.3.2. Συντελεστής Απορροής... 16 3.3.3. Παροχετευτική ικανότητα υφιστάμενου δικτύου... 19 3.3.4. Οχετοί σε δρόμους... 24 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Συντελεστές Απορροής... 25 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Τιμές Manning... 26 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 29 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Γενικός Στόχος Μελέτης Η παρούσα μελέτη έχει ως κύριο/ γενικό στόχο τον σχεδιασμό των απαραίτητων αντιπλημμυρικών έργων για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων πλημμύρας στις οικιστικές ζώνες των Δήμων Λάρνακας και Αραδίππου που προέρχονται από τις πλημμυρικές ροές των υδατορεμάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού του Καλού Χωριού και πλήγηκαν από τα πλημμυρικά γεγονότα της 13ης Δεκεμβρίου 2014. 1.2. Ειδικοί Στόχοι Μελέτης Οι ειδικοί στόχοι της μελέτης, όπως καταγράφονται στη σύμβαση, είναι οι ακόλουθοι: 1. Η πλήρης καταγραφή και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του υφιστάμενου συστήματος απορροής των υδατορεμάτων και κύριου δικτύου όμβριων υδάτων που υπάρχει αυτή τη στιγμή στην περιοχή. 2. Η κατανόηση των μηχανισμών και των αιτιών των πλημμυρών της 13 ης Δεκεμβρίου 2014 στη περιοχή. 3. Η υδρολογική ανάλυση για τον προσδιορισμό των υδρογραφημάτων, αιχμών και όγκων των πλημμυρικών ροών σχεδιασμού των προτεινόμενων έργων. 4. Ο υδραυλικός υπολογισμός και σχεδιασμός όλων των αναγκαίων αντιπλημμυρικών έργων συμπεριλαμβανομένων έργων για την αναβάθμιση της παροχετευτικότητας του συστήματος απορροής των υδατορεμάτων και κεντρικών οχετών όμβριων υδάτων της περιοχής ή/και έργων ανάσχεσης στα ανάντη της περιοχής για τη μείωση των αιχμών των πλημμυρικών ροών που φτάνουν στην περιοχή ενδιαφέροντος με στόχο την ασφαλή παροχέτευση των πλημμυρικών ροών σχεδιασμού. 5. Η εξέταση και πρόταση μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της απόφραξης του συστήματος αποστράγγισης από φερτά υλικά (καλάμια σκουπίδια κλπ). 6. H αξιολόγηση της παροχετευτικής ικανότητας και πρόταση διορθωτικών μέτρων για το κατάντη τμήμα του Ποταμού/ Καναλιού από τις Καμάρες μέχρι τη θάλασσα. 3

7. Ο σχεδιασμός των κατάλληλων έργων για την υπερχείλιση/διαμοιρασμό των ροών που καταλήγουν στις Αλυκές ή στο κανάλι που εκβάλλει στη θάλασσα ώστε να διασφαλιστεί η προστασία του οικοσυστήματος των Αλυκών, σε συνδυασμό με την μέγιστη αντιπλημμυρική προστασία. Θα πρέπει να μελετηθεί το υδατικό ισοζύγιο του οικοσυστήματος των Αλυκών για το ευνοϊκό καθεστώς διατήρησης των δομών και λειτουργιών του, έτσι ώστε να υπάρχει ισορροπία των αναγκών του βιότοπου σε νερό τόσο για την αλοφυτική βλάστηση όσο και για τις ανάγκες εκκόλαψης της γαρίδας που είναι η κύρια τροφή για τα φλαμίνγκο. 8. Η διασφάλιση της προστασίας του αρχαιολογικού μνημείου των Καμάρων από τα πλημμυρικά φαινόμενα και φαινόμενα διάβρωσης του εδάφους και η ελαχιστοποίηση της επίδρασης σε αυτό των προτεινόμενων αντιπλημμυρικών έργων, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Τμήματος Αρχαιοτήτων. 1.3. Περιεχόμενο παρούσας έκθεσης Η παρούσα έκθεση αποτελεί απόσπασμα από προηγούμενες υποβληθείσες εκθέσεις και παρουσιάζει ξεχωριστά την καταγραφή υφιστάμενου συστήματος απορροής των υδατορεμάτων και ομβρίων υδάτων στην περιοχή και περιγραφή του τρόπου λειτουργίας του. (Δραστηριότητα 1). 4

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Από τη βιβλιογραφία προκύπτει ότι πριν 5 χιλιετίες περίπου η σημερινή μεγάλη αλυκή ήταν κόλπος με απευθείας επικοινωνία με τη θάλασσα (σχήμα 2-1). Η θεωρία της επικοινωνίας Αλυκής θάλασσας ενισχύεται από το γεγονός ότι βρέθηκαν πέτρινες άγκυρες πλοίων μέσα στην κεντρική Αλυκή (Astrom, 1989). Ο οικισμός του Χαλά Σουλτάν Τεκκέ εγκαταλείφτηκε γύρω στον 10 ο αιώνα π.χ (Φλουρέντζος, 1995). Πιθανή αιτία είναι η καταστροφή του φυσικού λιμανιού από θαλάσσιες αποθέσεις (Μιχαηλίδης και Χριστοδουλίδης, 2005, σελ.20). Η ανύψωση της τεκτονικής πλάκας απομόνωσε εντελώς την κοιλότητα δημιουργώντας την Αλυκή της Λάρνακας. (Κυπρής, 1976, σελ. 7). Επί Ενετοκρατίας, πριν 4 περίπου αιώνες, διανοίχθηκε κανάλι εκτροπής του ποταμού Καλού Χωριού/ Καμάρων (τότε ονομαζότανε χείμαρρος του Κωλόπαννου). Σχήμα 2-1 Σκίτσο Διαχρονικής Εξέλιξης Ποταμού και Αλυκής (Εκτίμηση Συμβούλου) 5

Σχήμα 2-2 Χάρτης 1900. Τα Ενετικά Κανάλια της Αλυκής. https://larnacainhistory.wordpress.com/2011/09/16 Στο χάρτη 1900 (σχήμα 2-2) είναι προφανές ότι ο ποταμός απορρέει απευθείας στην Αλυκή και η εκτροπή (αποκαλείται intercepting channel) είναι τεχνητό έργο για ελεγχόμενη ροή. Για κάποιο λόγο, η κύρια όδευση του ποταμού διαγράφηκε από τους χάρτες και στους επίσημους χάρτες (σχήμα 2-3) παρουσιάζεται (λανθασμένα) ότι ο ποταμός απορρέει στην θάλασσα, χωρίς να υπάρχει απορροή στην Αλυκή (όπως είναι η πραγματικότητα). 6

Σχήμα 2-3 Χάρτης Λάρνακας (ΚΟΤ, Ιστοσελίδα Τμήματος Κτηματολογίου κ.α.) Σήμερα η όδευση του ποταμού είναι προβληματική αφού τα νερά ρέουν σε ορθογωνικό κανάλι με δύο απότομες αλλαγές κατεύθυνσης 90 μοιρών έκαστη, διέρχονται κάτω από δύο δρόμους μέσω ορθογωνικών οχετών (ανορθόδοξων διατάξεων), διέρχονται κάτω από τις Καμάρες ανατολικά του Ενετικού αναχώματος και εισέρχονται στην Αλυκή μέσω ανοίγματος του αναχώματος. Η φυσική όδευση του ποταμού είναι η όσο το δυνατόν πιο σύντομη ροή μέσα στην Αλυκή. Στο σχήμα 2-1 (αύριο) υποδεικνύεται παραστατικά η προτεινόμενη όδευση του ποταμού. 7

3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΟΜΒΡΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ 3.1. Υπο-λεκάνες απορροής Το υφιστάμενο σύστημα αποτελείται από 4 υπολεκάνες απορροής (σχήμα 3-1), ήτοι: Α Καλού Χωριού Β Πελέτικο Γ Βιομηχανική Περιοχή Αραδίππου (Αγίου Μηνά) Δ Ανατολική Περιοχή (Πενταδακτύλου) Σχήμα 3-1 Λεκάνες Απορροής που σχετίζονται με το Μνημείο των Καμάρων Στις υπολεκάνες Α και Β η ροή είναι κυρίως σε φυσικό ποταμό ενώ στις Γ και Δ η ροή είναι κυρίως σε οχετούς αστικού τύπου (σωληνωτούς ή ορθογωνικούς). Σημειώνεται ότι στον κλάδο Γ υπάρχουν τμήματα όπου η ροή είναι σε φυσική ανοικτή κοίτη ρυακιού. Η ροή του κλάδου Γ καταλήγει στον κλάδο Β. Κατάντη της συμβολής αυτής καταλήγει ο κλάδος Δ. Σημειώνεται ότι στον κλάδο Δ υπάρχει εκτροπή της όδευσης στην περιοχή του λυκείου της Βεργίνας, με τη ροή να οδηγείται δυτικά μέσω καναλιού και να καταλήγει στον κλάδο Β, ενώ η φυσική του ροή φαίνεται να ήταν στον κλάδο Α. Ο κλάδος Β (με τις ροές 8

των Γ και Δ) καταλήγει στο υδατόρεμα του κλάδου Α. Το κατάντη μέρος του υδατορέματος Α είναι ανοικτό ορθογωνικό κανάλι που φθάνει μέχρι σχεδόν το μνημείο των Καμάρων. Ο ποταμός διασχίζει το μνημείο των Καμάρων ως ανοικτό χωμάτινο κανάλι. Από το μνημείο των Καμάρων υπάρχει τεχνητό κανάλι (αρδευτικό κανάλι) που καταλήγει στη θάλασσα (πλησίον του αλιευτικού καταφυγίου). Το κανάλι αυτό συνδέεται επίσης με την Αλυκή σε απόσταση 180m περίπου από το μνημείο μέσω ενός ξυλογέφυρου. Στην υφιστάμενη του κατάσταση όλες οι απορροές του ποταμού Καλού Χωριού καταλήγουν στην Αλυκή (δεν υπάρχει απορροή στη θάλασσα). 3.2. Αλυκές Λάρνακας 3.2.1. Περιβαλλοντική Σημασία Αλυκών Λάρνακας Οι αλυκές Λάρνακας αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους υγροτόπους της Κύπρου. Το οικοσύστημα ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 και προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή οδηγία για τους οικοτόπους (92/43/EEC) και το Νόμο περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής (153(Ι)/2003). Επίσης, η μεγαλύτερη από τις λίμνες συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο Ramsar ως υγρότοπος διεθνούς σημασίας. Σχήμα 3-4 Σταθμοί δειγματοληψίας παραμέτρων νερού στο σύμπλεγμα Αλυκών Λάρνακας (ΤΑΘΕ) 9

Το σύστημα των Αλυκών περιλαμβάνει πέντε λίμνες. Περιλαμβάνει τη Μεγάλη Λίμνη (Αλυκή), τις λίμνες Ορφανή, Σορός, Σπύρος και Αεροδρομίου (Σχήμα 3-4). Όλες οι λίμνες βρίσκονται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, με την μεγαλύτερη να βρίσκεται στο πιο χαμηλό σημείο (Κυπρής, 1976, σελ.3). Πολλά είδη άγριων πτηνών χρησιμοποιούν τις λίμνες είτε ως σταθμό κατά τη μεταναστευτική περίοδο είτε για να ξεχειμωνιάσουν. Ιδιαίτερα η κύρια λίμνη, Αλυκή Λάρνακας, αποτελεί καταφύγιο για χιλιάδες φλαμίνγκο κατά τη χειμερινή περίοδο τα οποία τρέφονται με γαρίδες που ζουν στην λεκάνη της λίμνης. Η αναπαραγωγή κάποιων ειδών γαρίδας απαιτεί συγκεκριμένες συνθήκες όπως η αύξηση της αλμυρότητας και η μείωση της στάθμης του νερού ώστε να γεννήσουν γονιμοποιημένες κύστες. Η εκκόλαψη των κυστών συμβαίνει μόνο όταν τα επίπεδα νερού ανέβουν ξανά και επέλθει σημαντική μείωση στη συγκέντρωση άλατος (Ατλαντίς, 2007, σελ.29). Επιπλέον, η διατήρηση του οικοσυστήματος προϋποθέτει ότι το μέγιστο βάθος νερού δεν ξεπερνά το ένα μέτρο (Ατλαντίς, 2007, σελ.32). 3.2.2. Κύκλος άλατος στην Αλυκή Λάρνακας Κάτω από την επιφάνεια της Αλυκής, υπάρχει ένα στρώμα λάσπης διαπερατό από το νερό που οδηγεί στο υπόστρωμα της αργίλου που συγκρατεί τα αποθέματα άλατος. Την περίοδο των βροχοπτώσεων, το φρέσκο νερό μειώνει την αλατότητα της λίμνης, προκαλώντας τη διάχυση του άλατος από το λασπώδες υπόστρωμα στην επιφάνεια. Η μείωση της συγκέντρωσης άλατος στο υπόστρωμα οδηγεί στην ανοδική πορεία ποσοτήτων άλατος από το απόθεμα προς την λάσπη. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι το νερό στην επιφάνεια της λίμνης να φτάσει ένα όριο στη συγκέντρωση άλατος όπου ο μηχανισμός αντιστρέφεται, οδηγώντας το άλας πίσω στο απόθεμα. Κατά την καλοκαιρινή περίοδο, όπου η λίμνη είναι ξηρή, τα άλατα κινούνται ξανά προς τα πάνω στρώματα λόγω τριχοειδών δυνάμεων, φτάνοντας στην επιφάνεια, όπου το νερό εξατμίζεται αφήνοντας τις συγκεντρώσεις άλατος. (Κυπρής, 1976, σελ.21). 10

3.2.3. Στάθμη Νερού στις Αλυκές Το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών (ΤΑΘΕ) εφαρμόζει πρόγραμμα παρακολούθησης της ποσότητας και ποιότητας νερού στο σύμπλεγμα Αλυκών. Οι σταθμοί δειγματοληψίας παρουσιάζονται στο Σχήμα 3-4. Καταγραφές που αφορούν τα επίπεδα νερού στην Αλυκή Λάρνακας από το 1990 μέχρι σήμερα, δείχνουν ότι ανεξάρτητα με την ποσότητα εισροής στη λεκάνη το νερό εξατμίζεται πλήρως κάθε χρόνο κατά τους καλοκαιρινού μήνες (Σχήμα 3-5). Σχήμα 3-5 Διακύμανση βάθους νερού όπως μετρήθηκαν στον σταθμό SL-L-St.3 (Station 3), εντός της Αλυκής Λάρνακας. (ΤΑΘΕ) Όπως προκύπτει από τις μετρήσεις της στάθμης νερού, δεν υπήρχε νερό στις Αλυκές τους μήνες Σεπτέμβριο, Οκτώβριο και Νοέμβριο 2015. 3.2.4. Υδατικό ισοζύγιο Αλυκής Η κύρια ροή νερού στην λεκάνη της Αλυκής είναι απευθείας από βροχόπτωση (Κυπρής 1976, σελ. 7). Επίσης η Αλυκή δέχεται όγκους νερού από τις επιφανειακές ροές της λεκάνης απορροής όπως επίσης και από υπόγεια ροή υδάτων τόσο από την πλευρά της ξηράς όσο και από την πλευρά της θάλασσας. 11

Ο πυθμένας της Αλυκής βρίσκεται πάνω από 2μ κάτω από τη μέση στάθμη της θάλασσας. Το υπόστρωμα της Αλυκής περιέχει ζώνες από διαπερατούς σχηματισμούς. Η ροή θαλασσινού νερού εκτιμάται ότι είναι της τάξης των 100 χιλιάδων m 3 το χρόνο. (Κυπρής, 1976, σελ.12). Δεδομένα ετήσιων βροχοπτώσεων και απορροών για τον ποταμό Τρέμιθο στη Λάρνακα έδειξαν χαμηλούς συντελεστές απορροής (Σχήμα 3-6), με την μέση τιμή να μην ξεπερνά το 5%. Σχήμα 3-6 Συντελεστές απορροής για τον ποταμό Τρέμιθο, Λάρνακα (1965-1998). Δεδομένα ετήσιων υδρολογικών στοιχείων από (Κυπρής, ΤΑΥ) Το υδατικό ισοζύγιο της Αλυκής Λάρνακας υπολογίστηκε με βάση: Δεδομένα μέσης μηνιαίας βροχόπτωσης για την περιοχή Λάρνακας Δεδομένα εξατμισοδιαπνοής για την περιοχή Λάρνακας (σχήμα 3-7) Τη μέση τιμή συντελεστή απορροής για τον ποταμό Τρέμιθο (Λάρνακα) Μια ενιαία λεκάνη απορροής με την παραδοχή ότι όλες οι απορροές καταλήγουν στην Αλυκή. 12

Σχήμα 3-7 Μέση βροχόπτωση και μέση εξάτμιση στο Αεροδρόμιο Λάρνακας (Μετεωρολογική Υπηρεσία) Σχήμα 3-8 Ετήσιο Υδατικό Ισοζύγιο Αλυκής Λάρνακας. Συντελεστής απορροής c = 0.05. 13

Σχήμα 3-9 Ετήσια απορροή υδάτων στην Αλυκή Λάρνακας. Συντελεστής απορροής c = 0.05. Όπως προκύπτει από τα πιο πάνω, η κύρια πηγή νερού στην Αλυκή είναι από τις βροχοπτώσεις πάνω στον καθρέφτη της λίμνης. Οι επιφανειακές απορροές κυμαίνονται και αρκετές χρονιές δεν υπάρχει καθόλου εισροή νερού στην Αλυκή από τις επιφανειακές απορροές. 3.3. Υδατορέματα παροχετευτική ικανότητα καναλιών, οχετών, γεφυρών 3.3.1. Ακραία Συμβάντα Όμβριες Καμπύλες Η ένταση βροχόπτωσης λαμβάνεται από τα στοιχεία για τις εντάσεις βροχόπτωσης όπως προκύπτουν από τη σειρά μετεωρολογικών σημειωμάτων αρ. 15 «Κατάρτιση Ομβρίων Καμπύλων στην Κύπρο», Στ. Πασιαρδής, 2009, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών πόρων και Περιβάλλοντος, Μετεωρολογική Υπηρεσία. Στην έκδοση αυτή δίδονται όμβριες καμπύλες για διάφορους σταθμούς με βροχογράφους. Ο πλησιέστερος σταθμός είναι ο σταθμός αρ. 731, Λάρνακα. Σύμφωνα με τα σημειώματα αυτά προτείνεται η χρήση της εξίσωσης: i ( d, T ) λ 1 λψ + ln 1 k T = 14 d + θ ( ) η k 1

(3.1) Όπου: i : η ένταση βροχόπτωσης (mm/ hour) T : η περίοδος επαναφοράς (σε χρόνια) d : η διάρκεια βροχόπτωσης (hour) κ=0.07 λ =6.09 ψ =3.20 η= 0.800 θ=0.161 Από την πιο πάνω σχέση προκύπτουν οι πιο κάτω εντάσεις βροχόπτωσης (πίνακας 3-1) για διάφορες διάρκειες και περιόδους επαναφοράς. 15

Πίνακας 3-1. Εντάσεις βροχόπτωσης στη Λάρνακα RAINFALL INTENSITY (mm/hr) Duration d (min) Τ (years) 10 15 30 60 90 120 180 240 2 53.1 44.3 30.3 19.3 14.5 11.7 8.7 7.0 5 71.1 59.3 40.6 25.8 19.4 15.7 11.6 9.3 20 96.7 80.6 55.1 35.1 26.4 21.4 15.8 12.7 50 114.3 95.3 65.2 41.5 31.2 25.3 18.6 15.0 200 142.9 119.2 81.5 51.9 39.0 31.6 23.3 18.7 3.3.2. Συντελεστής Απορροής Ο συντελεστής απορροής, C, (το ποσοστό των ομβρίων που δεν απορροφώνται από την επιφάνεια του εδάφους και απορρέουν επιφανειακά) εξαρτάται από τη φύση του εδάφους (άσφαλτος, καλλιεργημένο έδαφος, δάσος), την κλίση του εδάφους και την περίοδο επαναφοράς της βροχόπτωσης. Η τιμή του συντελεστή εκτιμάται από εμπειρικές μεθόδους. Ενδεικτικές τιμές με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία παρουσιάζονται στο παράρτημα Α. Για αστικές/ βιομηχανικές περιοχές ο συντελεστής απορροής είναι 0.6 και για αγροτικές 0.44 (πίνακας 3-2). Πίνακας 3-2 Τιμές συντελεστή απορροής Type of Urban/ Rural surface Industrial C 0.6 0.44 Στο σχήμα 3-10 υποδεικνύονται οι αστικές/ βιομηχανικές περιοχές και οι αγροτικές περιοχές που αφορούν τη λεκάνη απορροής του ποταμού Καλού Χωριού. 16

Σχήμα 3-10. Οι υπο-λεκάνες απορροής. Πράσινο: Γεωργικές/Δασικές περιοχές. Κόκκινο:Αστικές/Βιομηχανικές περιοχές Το σχήμα 3-11 παρουσιάζει σημεία κατά μήκος των 4 κλάδων (Α, Β, Γ και Δ) όπου υπάρχει αλλαγή στα χαρακτηριστικά του υδατορέματος. 17

Σχήμα 3-11 Ποταμός Καλού Χωριού. Υπολεκάνες απορροής Α, Β, Γ και Δ και σημεία ενδιαφέροντος. Ο συντελεστής απορροής για κάθε υπο-λεκάνη του σχήματος 3-11 παρουσιάζεται στον πίνακα 3-3. 18

Subcatchment Catchment at downstream end Πίνακας 3-3. Τιμές συντελεστή απορροής κάθε υπο-λεκάνης A1 A2 Curban A1 Crural A2 Σ CA Σ Α C m² m² m² m² m² m² m² ΚΛΑΔΟΣ Α Α3 16,300,000 1,926,800 14,373,200 1,156,080 6,324,208 7,480,288 16,300,000 0.46 A2 527,000 527,000 0 316,200 0 316,200 527,000 0.60 A1 865,000 865,000 0 519,000 0 519,000 865,000 0.60 ΚΛΑΔΟΣ B B4 4,695,510 292,761 4,402,749 175,657 1,937,210 2,112,866 4,695,510 0.45 B3 218,980 0 218,980 0 96,351 96,351 218,980 0.44 B2 80,500 0 80,500 0 35,420 35,420 80,500 0.44 B1 13,172 0 13,172 0 5,796 5,796 13,172 0.44 ΚΛΑΔΟΣ Γ Γ7 2,392,340 1,180,679 1,211,661 708,407 533,131 1,241,538 2,392,340 0.52 Γ6 320,310 320,310 0 192,186 0 192,186 320,310 0.60 Γ5 175,500 175,500 0 105,300 0 105,300 175,500 0.60 Γ4 147,900 147,900 0 88,740 0 88,740 147,900 0.60 Γ3 84,400 84,400 0 50,640 0 50,640 84,400 0.60 Γ2 166,000 166,000 0 99,600 0 99,600 166,000 0.60 Γ1 257,800 257,800 0 154,680 0 154,680 257,800 0.60 ΚΛΑΔΟΣ Δ Δ13 760,000 760,000 0 456,000 0 456,000 760,000 0.60 Δ12 - - - - - - - 0.60 Δ11 101,250 101,250 0 60,750 0 60,750 101,250 0.60 Δ10 150,600 150,600 0 90,360 0 90,360 150,600 0.60 Δ9 - - - - - - - 0.60 Δ8 264,000 264,000 0 158,400 0 158,400 264,000 0.60 Δ7 - - - - - - - 0.60 Δ6 136,500 136,500 0 81,900 0 81,900 136,500 0.60 Δ5 - - - - - - - 0.60 Δ4 145,000 145,000 0 87,000 0 87,000 145,000 0.60 Δ3 131,000 131,000 0 78,600 0 78,600 131,000 0.60 Δ2 - - - - - - - 0.60 Δ1 - - - - - - - 0.60 3.3.3. Παροχετευτική ικανότητα υφιστάμενου δικτύου Έχουν γίνει υπολογισμοί για τη ροή στους τέσσερις κλάδους για βροχοπτώσεις με περίοδο επαναφοράς 5, 20, 50, 200 χρόνια εφαρμόζοντας την ορθολογική μέθοδο (Rational Method). Q=C I A όπου Q= ροή σε συγκεκριμένο σημείο (σημείο ενδιαφέροντος) 19

C= ο συντελεστής απορροής της λεκάνης απορροής κατάντη του σημείου ενδιαφέροντος I= η ένταση βροχόπτωσης που αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη περίοδο επαναφοράς και έχει διάρκεια ίση με το χρόνο συρροής από το πιο απομακρυσμένο σημείο της λεκάνης απορροής στο σημείο ενδιαφέροντος A= το εμβαδόν της λεκάνης απορροής για το σημείο ενδιαφέροντος Οι δύο πρώτοι κλάδοι, Α & Β, είναι ανοικτά κανάλια/ ποταμοί (open channels) ενώ οι άλλοι δύο κλάδοι, Γ & Δ, είναι κλειστοί οχετοί/ αστικού τύπου. Σχήμα 3-12 Ποταμός Καλού Χωριού. Υπολεκάνες απορροής. Στο σχήμα 3-13 και 3-14 παρουσιάζονται 5 κύριες γέφυρες που διασχίζουν τον ποταμό. 20

Σχήμα 3-13 Τομές γεφυρών Κλάδου Α Σχήμα 3-14 Τομή γέφυρας σχολείου Βεργίνας, Κλάδος Β Τα σχήματα 3-15 μέχρι 3-18 παρουσιάζουν την εκτίμηση της ροής με βάση την μέθοδο Rational κατά μήκος των κλάδων Α, Β, Γ και Δ αντίστοιχα καθώς και την παροχετευτική ικανότητα (section capacity) όπως υπολογίζεται με βάση την εξίσωση Manning. Ο πίνακας 3-4 παρουσιάζει συνοπτικά την παροχετευτική ικανότητα και την επάρκεια κάθε τμήματος των 21

τεσσάρων κλάδων σε σχέση με την περίοδο επαναφοράς του συμβάντος που μπορεί να εξυπηρετήσει. Πίνακας 3-4 Παροχετευτική ικανότητα σημείων ενδιαφέροντος Οχετός Θέση Περιγραφή Διαστάσεις Παροχετευτική Ικανότητα Επάρκεια για συμβάντα με Περίοδο Επαναφοράς, Τ= m (m 3 /s) (χρόνια) Α1 Ελλησπόντου κανάλι 15 x 1.55 93.4 20-50 BR7 Ηλ. Βενέζη Culvert 6@ 2.50x1.90 64.2 50-200 BR6 Δρυάδων Culvert 4@ 3.30x1.20 31.3 <5 ΒR5 Λεμεσού Culvert 2@ 5.30x1.55 39.7 <5 BR4 Λαρίσσης Culvert 3@ 4.56x2.00 73.0 5-20 CU5 Μυρμηδόνων Culvert 1Φ70 0.4 <5 Br verginas Σχολείο Βεργίνας Culvert 4@ 3.10x1.20 45.0 5-20 Γ2,Γ4 Αγ. Μηνά 2Φ100 4.2 <5 Γ3 1Φ150 6.1 <5 Δ7 Πενταδακτύλου 2Φ120 + 1Φ80 8.7 5-20 Δ8 Πενταδακτύλου 1Φ120 + 2Φ80 4.6 <5 Σχήμα 3-15 Παροχετευτική ικανότητα και ροές αιχμής κλάδου Α, για περίοδο επαναφοράς 5, 20, 50 και 200 χρόνια. 22

Σχήμα 3-16 Παροχετευτική ικανότητα και ροές αιχμής κλάδου Β, για περίοδο επαναφοράς 5, 20, 50 και 200 χρόνια. Σχήμα 3-17 Παροχετευτική ικανότητα και ροές αιχμής κλάδου Γ, για περίοδο επαναφοράς 5, 20, 50 και 200 χρόνια. 23

Σχήμα 3-18 Παροχετευτική ικανότητα και ροές αιχμής κλάδου Δ, για περίοδο επαναφοράς 5, 20, 50 και 200 χρόνια. Όπως προκύπτει από τα πιο πάνω σχήματα, υπάρχουν μεμονωμένα τμήματα με πολύ μικρή παροχετευτική ικανότητα, ενώ τα μεγαλύτερα μήκη των κλάδων έχουν μεγάλη παροχετευτικότητα. 3.3.4. Οχετοί σε δρόμους Όπως είναι γνωστό οι οχετοί ομβρίων υδάτων σχεδιάζονται για να υπερχειλίζουν για βροχοπτώσεις με περίοδο επαναφοράς 2-5 χρόνια (CYS: EN 752 Drain and Sewer systems outside buildings). Οι οχετοί μπορεί και υπερχειλίζουν όχι μόνο λόγω πιο ακραίων συμβάντων αλλά και λόγω φραξίματος, κακοτεχνίας, κλιματικών αλλαγών κλπ. Οι οχετοί είναι πρακτικά βέβαιο ότι υπερχειλίζουν και το ζητούμενο είναι οι επιπτώσεις να είναι αποδεκτές. 24

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Συντελεστές Απορροής Απόσπασμα από το Βιβλίο Applied Hydrology, Ven Te Chow et al, McGraw-Hill. 25

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Τιμές Manning Manning's n for Channels (Chow, 1959). Type of Channel and Description Minimum Normal Maximum Natural streams - minor streams (top width at floodstage < 100 ft) 1. Main Channels a. clean, straight, full stage, no rifts or deep pools 0.025 0.03 0.033 b. same as above, but more stones and weeds 0.03 0.035 0.04 c. clean, winding, some pools and shoals 0.033 0.04 0.045 d. same as above, but some weeds and stones 0.035 0.045 0.05 e. same as above, lower stages, more ineffective slopes and sections 0.04 0.048 0.055 f. same as "d" with more stones 0.045 0.05 0.06 g. sluggish reaches, weedy, deep pools 0.05 0.07 0.08 h. very weedy reaches, deep pools, or floodways with heavy stand of timber and underbrush 0.075 0.1 0.15 2. Mountain streams, no vegetation in channel, banks usually steep, trees and brush along banks submerged at high stages a. bottom: gravels, cobbles, and few boulders 0.03 0.04 0.05 b. bottom: cobbles with large boulders 0.04 0.05 0.07 3. Floodplains a. Pasture, no brush 1.short grass 0.025 0.03 0.035 2. high grass 0.03 0.035 0.05 b. Cultivated areas 1. no crop 0.02 0.03 0.04 2. mature row crops 0.025 0.035 0.045 3. mature field crops 0.03 0.04 0.05 c. Brush 1. scattered brush, heavy weeds 0.035 0.05 0.07 2. light brush and trees, in winter 0.035 0.05 0.06 3. light brush and trees, in summer 0.04 0.06 0.08 4. medium to dense brush, in winter 0.045 0.07 0.11 5. medium to dense brush, in summer 0.07 0.1 0.16 d. Trees 1. dense willows, summer, straight 0.11 0.15 0.2 2. cleared land with tree stumps, no sprouts 0.03 0.04 0.05 3. same as above, but with heavy growth of sprouts 0.05 0.06 0.08 4. heavy stand of timber, a few down trees, little undergrowth, flood stage below branches 0.08 0.1 0.12 26

5. same as 4. with flood stage reaching branches 0.1 0.12 0.16 4. Excavated or Dredged Channels a. Earth, straight, and uniform 1. clean, recently completed 0.016 0.018 0.02 2. clean, after weathering 0.018 0.022 0.025 3. gravel, uniform section, clean 0.022 0.025 0.03 4. with short grass, few weeds 0.022 0.027 0.033 b. Earth winding and sluggish 1. no vegetation 0.023 0.025 0.03 2. grass, some weeds 0.025 0.03 0.033 3. dense weeds or aquatic plants in deep channels 0.03 0.035 0.04 4. earth bottom and rubble sides 0.028 0.03 0.035 5. stony bottom and weedy banks 0.025 0.035 0.04 6. cobble bottom and clean sides 0.03 0.04 0.05 c. Dragline-excavated or dredged 1. no vegetation 0.025 0.028 0.033 2. light brush on banks 0.035 0.05 0.06 d. Rock cuts 1. smooth and uniform 0.025 0.035 0.04 2. jagged and irregular 0.035 0.04 0.05 e. Channels not maintained, weeds and brush uncut 1. dense weeds, high as flow depth 0.05 0.08 0.12 2. clean bottom, brush on sides 0.04 0.05 0.08 3. same as above, highest stage of flow 0.045 0.07 0.11 4. dense brush, high stage 0.08 0.1 0.14 5. Lined or Constructed Channels a. Cement 1. neat surface 0.01 0.011 0.013 2. mortar 0.011 0.013 0.015 b. Wood 1. planed, untreated 0.01 0.012 0.014 2. planed, creosoted 0.011 0.012 0.015 3. unplaned 0.011 0.013 0.015 4. plank with battens 0.012 0.015 0.018 5. lined with roofing paper 0.01 0.014 0.017 c. Concrete 1. trowel finish 0.011 0.013 0.015 2. float finish 0.013 0.015 0.016 3. finished, with gravel on bottom 0.015 0.017 0.02 4. unfinished 0.014 0.017 0.02 5. gunite, good section 0.016 0.019 0.023 6. gunite, wavy section 0.018 0.022 0.025 7. on good excavated rock 0.017 0.02 27

8. on irregular excavated rock 0.022 0.027 d. Concrete bottom float finish with sides of: 1. dressed stone in mortar 0.015 0.017 0.02 2. random stone in mortar 0.017 0.02 0.024 3. cement rubble masonry, plastered 0.016 0.02 0.024 4. cement rubble masonry 0.02 0.025 0.03 5. dry rubble or riprap 0.02 0.03 0.035 e. Gravel bottom with sides of: 1. formed concrete 0.017 0.02 0.025 2. random stone mortar 0.02 0.023 0.026 3. dry rubble or riprap 0.023 0.033 0.036 f. Brick 1. glazed 0.011 0.013 0.015 2. in cement mortar 0.012 0.015 0.018 g. Masonry 1. cemented rubble 0.017 0.025 0.03 2. dry rubble 0.023 0.032 0.035 h. Dressed ashlar/stone paving 0.013 0.015 0.017 i. Asphalt 1. smooth 0.013 0.013 2. rough 0.016 0.016 j. Vegetal lining 0.03 0.5 28

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΤΛΑΝΤΙΣ, (2007). Μελέτη Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Οικοσύστημα των Αλυκών Λάρνακας από την Εγκατάσταση του Συστήματος Απορροής Ομβρίων Υδάτων στην Περιοχή Καμάρων στην Λάρνακα. Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας, pp. 77,83,84. Κυπρής, Δ. (1994). Μηνιαίες Παροχές Ποταμών Της Κύπρου 1965-66 Εως 1992-93. Μηνιαίες Βροχοπτώσεις, Μέγιστα Στιγμιαίας Ροής. Λευκωσία: Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, p.100. Μιχαηλίδης, Α. και Χριστοδουλίδης, Σ. (2005). Υδατοπρομήθεια Λάρνακας 4000 Χρόνια Ιστορίας. Λάρνακα: Δήμος Λάρνακας, Συμβούλιο Υδατοπρομήθειας Λάρνακας, p.20. Παπασοζώμενος, Α. (2010). ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ: Αντιπλημμυρικό Κανάλι Καμαρών. Λάρνακα: Δήμος Λάρνακας. Φλουρέντζος, Π. (1995). Οδηγός Επαρχιακού Μουσείου Λάρνακας. Λευκωσία. Astrom, P. (1989). ''Hala Sultan Teke'', Studies in Mediterranean Archaeology. Gothenburg. Kypris, D. (1976). LARNACA SALT LAKE: INVESTIGATIONS IN CONNECTION WITH THE MODERNIZATION OF SALT PRODUCTION, Part 1. Nicosia: Water Development Department, pp.3,7,12,21. The Master Plan for the Larnaca Drainage System FINAL REPORT. (2004). Larnaca Sewerage and Drainage Board. The Water Resources Division, (2002). HYDROLOGICAL YEAR BOOK OF CYPRUS 1996/97-1997/98. Volume 1: Stream Flows & Spring Flows. Nicosia: Ministry of Agriculture, Natural Resources and Environment. Department of Water Development, p.82. The Water Resources Division, (2001). HYDROLOGICAL YEAR BOOK OF CYPRUS 1992/93-1995/96. Volume 1: Stream Flows & Spring Flows. Nicosia: Ministry of Agriculture, Natural Resources and Environment. Department of Water Development, p.84. 29