ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΜΕΣΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ «ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΝΩΣΟ» Στο σηµείο αυτό και αφού αναλύσαµε το θεωρητικό υπόβαθρο της διδακτικής µας παρέµβασης, τα εργαλεία τα οποία χρησιµοποιήσαµε για την υλοποίησή της και τους κανόνες οπτικής επικοινωνίας, τους οποίους λάβαµε υπόψη για τη σχεδίαση της επιφάνειας διεπαφής, θα παρουσιάσουµε την ίδια την εφαρµογή «Ένα ονειρικό ταξίδι στην Κνωσό». Η ανάλυση του λογισµικού περιλαµβάνει τη γενική περιγραφή του, την παρουσίαση του παραµυθιού - αφόρµησης, των βασικών ενοτήτων και του συµπληρωµατικού υλικού, των δραστηριοτήτων καθώς και την περιγραφή των αισθητικών στοιχείων. Παράλληλα µε το κείµενο παρατίθενται και φωτογραφίες από τις σελίδες (οθόνες) της εφαρµογής προκειµένου να γίνει περισσότερο σαφής η ανάλυση. Περισσότερες ανάλογες φωτογραφίες παρατίθενται στο παράρτηµα της εργασίας. 8.1 Εισαγωγή Η πρώτη εικόνα, η οποία µας εισάγει στην εφαρµογή είναι µια αναπαράσταση της πρόσοψης του ανακτόρου της Κνωσού, από το βιβλίο της Ιστορίας Γ Δηµοτικού. Επιλέχθηκε η συγκεκριµένη, γνωστή στα παιδιά, εικόνα για να αισθανθούν οικεία µε την έναρξη ενός άγνωστου σε αυτά λογισµικού και για να επιτύχουµε τη σύνδεση µε το σχολικό τους εγχειρίδιο. 181
Η εφαρµογή ξεκινάει µε την παρουσίαση της ταυτότητάς της, δηλαδή του θέµατος, το οποίο πραγµατεύεται και τους δηµιουργούς και υπεύθυνους υλοποίησής της, υπό τον ήχο του ορχηστρικού τραγουδιού «Κοίτα τα βουνά» του Ψαραντώνη, το οποίο συνοδεύει, αν επιθυµεί ο χρήστης, ως µουσικό χαλί τις σελίδες του λογισµικού. Ως προς την επιλογή της µουσικής πρέπει να επισηµανθεί ότι θεωρήθηκε καταλληλότερο ένα κοµµάτι ορχηστρικό χωρίς στίχους, µε όργανα παραδοσιακά, όπως η λύρα, προκειµένου να συνοδεύει το κείµενο χωρίς να αποσπά την προσοχή του χρήστη και να σχετίζεται άµεσα µε το θέµα µας, το οποίο είναι η Κνωσός. Στη συνέχεια, µε φόντο την πρώτη εικόνα προβάλλεται ένα απόσπασµα από το µυθιστόρηµα του Νίκου Καζαντζάκη Στα παλάτια της Κνωσού: «Καρδιά του καλοκαιριού, µεσηµέρι. Ο ήλιος πέφτει κατακόρυφα απάνω από το κοσµοξακουσµένο Παλάτι της Κνωσού και τα προύντζινα διπλά πελέκια, οι πολύχρωµες στέγες, οι φαρδιές αυλές λάµπουν. Ο ποταµός κυλάει ήσυχα µέσα σε ανθισµένες ροδοδάφνες. Ελιές, κυπαρίσσια, συκιές, δεξιά κι αριστερά στις όχθες. Άνθρωποι κάθουνται κάτω από τον ίσκιο και τρώνε. Οι δούλοι µέσα στο Παλάτι πηγαινόρχουνται, ξεπροβαίνουν από τα υπόγεια, περνούν γρήγορα γρήγορα τους στενόµακρους διαδρόµους, ανεβαίνουν τις µαρµαρένιες σκάλες, κουβαλούν φαγιά στους αρχόντους. Βουή µεγάλη ακούγεται, σαν να 'ναι το Παλάτι απέραντη κυψέλη γεµάτη εργατικά µελίσσια που δουλεύουν. Ο κάµπος πέρα αχνίζει µέσα στον ήλιο. Έχουν πια θερίσει, στα αλώνια είναι στοιβαγµένα τ' αστάχυα. Λιχνίζουν. Το σιτάρι, ο ιερός καρπός που θρέφει τους ανθρώπους, υψώνεται πια µέσα στ' αλώνια σε µεγάλους, κατάξανθους σωρούς...». 182
Το λογοτεχνικό αυτό απόσπασµα κρίθηκε κατάλληλο ως εισαγωγή στην εφαρµογή για την Κνωσό, διότι απελευθερώνει τη φαντασία και µε την περιγραφή του συγγραφέα πλάθονται στο νου έντονες, όµορφες εικόνες. Ο αναγνώστης αισθάνεται ότι µεταφέρεται στον τόπο αυτό και βλέπει µπροστά του να εκτυλίσσονται τα δρώµενα. 8.2 Αφόρµηση Το σενάριο της εφαρµογής ξεκινά ουσιαστικά µε την παρουσίαση µιας ιστορίας, την οποία εµπνευστήκαµε προκειµένου να λειτουργήσει ως αφόρµηση και µε βάση την οποία δοµείται τελικά ολόκληρη η εφαρµογή. Πρωταγωνιστής είναι ένα µικρό παιδί, ο Τόλης Ονειροπόλης, µαθητής της Γ τάξης Δηµοτικού, στην ίδια ηλικία µε τους µαθητές στους οποίους απευθύνεται το λογισµικό. Το όνοµα το µικρού ήρωα «Ονειροπόλης» είναι χαρακτηριστικό της εξέλιξης του της ιστορίας, η οποία έχει ως εξής: Λίγο µετά το τέλος του σχολικού έτους, το καλοκαίρι, ο Τόλης συναντά στο πάρκο το φίλο του Πέτρο. Τα δυο παιδιά χαρούµενα που τελείωσε το σχολείο συζητούν για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Ο Τόλης ανακοινώνει στον Πέτρο ότι θα πάει στο χωριό του θείου του, το οποίο βρίσκεται κοντά στην Κνωσό. Ωστόσο, όταν ο φίλος του τον ρωτάει αν θα επισκεφθεί τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, για να δει από κοντά αυτά που έµαθαν στην Ιστορία, ο Τόλης δυσανασχετεί. Η µητέρα του, όπως δηλώνει ο µικρός µαθητής, επιµένει, αλλά εκείνος σκεπτόµενος το παιχνίδι και τις διακοπές του δεν έχει διάθεση για περιήγηση στην Κνωσό. 183
Στη συνέχεια, στην ιστορία εµπλέκεται και η µητέρα του Τόλη, η οποία λίγο πριν ξεκινήσουν για το ταξίδι τους στην Κρήτη, µε τη βοήθεια του χάρτη δείχνει στον Τόλη ποιος είναι ο προορισµός τους και µε αυτή την αφορµή δίνει τις πρώτες βασικές πληροφορίες για το µινωικό πολιτισµό. Έτοιµοι πλέον ξεκινούν για το νησί. Η επόµενη φάση της ιστορίας εκτυλίσσεται στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού. Ο Τόλης κουρασµένος από τη διαδροµή και τη ζέστη προσπαθεί να αποφύγει την περιήγηση. Η µητέρα του του προτείνει να ξεκουραστεί για λίγο στη σκιά ενός δέντρου που βρίσκεται δίπλα, µέχρι εκείνη να αγοράσει τα εισιτήρια για την είσοδο τους στον αρχαιολογικό χώρο. Ο µικρός πρωταγωνιστής απολαµβάνοντας τη δροσιά αποκοιµιέται και από το σηµείο αυτό αρχίζει το ονειρικό ταξίδι στην Κνωσό. 184
Στον ύπνο του εµφανίζεται η Αριάδνη, η κόρη του βασιλιά Μίνωα. 185
Στην πρώτη συνάντησή τους ξαφνιάζονται και οι δύο, καθώς η ενδυµασία του καθένα φαίνεται παράξενη στον άλλο. Περισσότερο ξαφνιασµένος είναι ο µικρός Τόλης, αφού, καθώς κοιτάζει γύρω του, βλέπει έναν κόσµο άγνωστο σε αυτόν και εντελώς διαφορετικό από αυτόν στον οποίο ζει. Η Αριάδνη, λοιπόν, του προτείνει να την ακολουθήσει στο ανάκτορο και να δει κι εκείνος από κοντά πώς είναι η ζωή στην Κνωσό. Η παρουσίαση της παραπάνω Ιστορίας αφόρµησης πραγµατοποιείται µε τη χρήση κειµένου παράλληλα όµως µε αφήγηση, ώστε να γίνει πιο παραστατική, κατανοητή και ελκυστικότερη για τους µαθητές. Επιπλέον, η υλοποίησή της στο προγραµµατιστικό περιβάλλον του Macromedia Flash MX 2004 πραγµατοποιήθηκε µε στόχο οι χαρακτήρες, αλλά και οι διάφορες εικόνες από απλά γραφικά να αποκτήσουν κίνηση και η Ιστορία να φαίνεται ακόµη πιο ζωντανή και ενδιαφέρουσα. 8.3 Κεντρική σελίδα 8.3.1 Ενότητες Αφού ολοκληρωθεί το πρώτο µέρος του παραµυθιού, το οποίο µόλις παρουσιάσαµε, εµφανίζεται πλέον η κεντρική σελίδα της εφαρµογής. Στο κέντρο της σελίδας εµφανίζονται διαδοχικά εικόνες του ανακτόρου της Κνωσού, ιερών µινωικών 186
συµβόλων, καλλιτεχνικών δηµιουργιών και γενικότερα χαρακτηριστικών δειγµάτων και µνηµείων του µινωικού πολιτισµού. Το οπτικό αυτό υλικό εντάχθηκε στην κεντρική σελίδα για να έχουν οι µαθητές µια πρώτη άποψη των βασικών σηµείων στα οποία θα σταθούµε στην εφαρµογή και για να κατανοήσουν πιο εύκολα το περιεχόµενο των ενοτήτων της, που φαίνονται στα δύο άκρα της οθόνης. Στη σελίδα αυτή φαίνονται όλες οι ενότητες τις οποίες περιλαµβάνει το συγκεκριµένο λογισµικό και µέσω των οποίων προσπαθήσαµε να παρουσιάσουµε τον µινωικό πολιτισµό ως µια ολότητα. Σύµφωνα µε τους στόχους, τους οποίους θέσαµε σε θεωρητικό επίπεδο κατά το σχεδιασµό της εφαρµογής αυτής, επιδιώξαµε µέσω της εναλλακτικής αυτής διδακτικής πρότασης τα παιδιά να αποκτήσουν µια ολοκληρωµένη εµπειρία για τις ποικίλες πτυχές του µινωικού πολιτισµού και όχι αποσπασµατικές γνώσεις, που αφορούν µόνο στην αρχιτεκτονική του παλατιού ή στην τέχνη κ.λ.π. Για το λόγο αυτό προσπαθήσαµε να εντάξουµε στο υλικό µας πληροφορίες και δραστηριότητες που αφορούν σε κάθε βασικό και χαρακτηριστικό τοµέα κάθε πολιτισµού. Επιπλέον σκοπός µας ήταν να µην περιοριστούµε σε πληροφορίες 187
επιφανειακές και αποσπασµατικές, αλλά να προβάλλουµε όσο το δυνατόν εις βάθος χαρακτηριστικά του πολιτισµού της Κνωσού, όσο το επέτρεπε βέβαια η ηλικία των µαθητών της Γ και Δ Δηµοτικού, η φύση της κάθε ενότητας, αλλά και τα δείγµατα που µας άφησε ο πολιτισµός αυτός σε κάθε τοµέα. Για να διευκολυνθεί τόσο η κατανόηση του ποικίλου και µεγάλου σε έκταση υλικού από µέρους των παιδιών, όσο και η πλοήγηση, κατά το σχεδιασµό της δοµής και την επιλογή του περιεχοµένου χωρίσαµε το υλικό σε διακριτές ενότητες βασικούς τοµείς κάθε πολιτισµού. Οι ενότητες αυτές, στις οποίες θα αναφερθούµε διεξοδικότερα σε άλλο σηµείο του παρόντος κεφαλαίου είναι οι εξής: Παλάτι Οικονοµική ζωή Θρησκεία και Γιορτές Αθλήµατα Τέχνη Ενδυµασία Γραφή Εκτός όµως από αυτές τις κύριες ενότητες, στην εφαρµογή έχει ενταχθεί και συµπληρωµατικό υλικό, το οποίο οργανώνεται στις ακόλουθες ενότητες: Μυθολογία Ανασκαφές Το τέλος του Μινωικού Πολιτισµού Λογοτεχνία Δραστηριότητες Το υλικό αυτό εµπλουτίζει το περιεχόµενο της εφαρµογής και παρέχει πληροφορίες για το πώς καταστράφηκε τελικά ο αξιοθαύµαστος πολιτισµός που αναπτύχθηκε στην Κνωσό, πληροφορίες για τις ανασκαφές που έφεραν στο φως τον άγνωστο µέχρι τότε µινωικό πολιτισµό καθώς και εικόνες από τα ερείπια του ανακτόρου, όπως σώζονται σήµερα. Επίσης στα πλαίσια της διαθεµατικότητας εντάξαµε την ενότητα της µυθολογίας µε γνωστούς µύθους σχετικούς µε την Κνωσό και το Μινωικό πολιτισµό και την ενότητα της λογοτεχνίας, µε λογοτεχνικά αποσπάσµατα σχετικού περιεχοµένου. Περιλαµβάνεται, επιπλέον, ένα video από τον 188
αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού καθώς και εικόνες και ήχοι σχετικοί µε το θέµα µας και µε την Κρήτη αντίστοιχα. Το υλικό και το σενάριό µας ολοκληρώνεται µε τις δραστηριότητες, οι οποίες αποτελούν µια ξεχωριστή ενότητα στην κεντρική σελίδα. Πρέπει σε αυτό το σηµείο να επισηµανθεί ότι οι δραστηριότητες συµπληρώνουν την κάθε βασική ενότητα του λογισµικού. Γι αυτό το λόγο σε κάθε ενότητα υπάρχουν και οι σχετικές δραστηριότητες. Ωστόσο, επειδή υπάρχει πιθανότητα κάποιος µαθητής να έχει δει ολόκληρη την εφαρµογή και να θέλει κάποια άλλη στιγµή να ασχοληθεί ξανά µόνο µε τις δραστηριότητες, έχουµε συγκεντρώσει όλες τις δραστηριότητες µαζί και πατώντας το κουµπί αυτό στην κεντρική σελίδα ο µαθητής έχει πρόσβαση µόνο σε αυτές. 8.3.2 Κουµπιά Πλοήγηση Με αφορµή την παρουσίαση της κεντρικής σελίδας θα αναφερθούµε στο σηµείο αυτό στον τρόπο µε τον οποίο πραγµατοποιείται η πλοήγηση στην εφαρµογή, αλλά και στο τι δηλώνουν και που παραπέµπουν τα εικονίδια που βρίσκονται στο κάτω µέρος της σελίδας. Οφείλουµε να επισηµάνουµε ότι εκτός των κουµπιών που παραπέµπουν στις διάφορες ενότητες της εφαρµογής και βρίσκονται µόνο στην κεντρική σελίδα, τα εικονίδια στο κάτω µέρος της οθόνης συµπληρώνουν κάθε σελίδα του λογισµικού. Θα αναφερθούµε σε αυτά παρακάτω και αφορούν σε ολόκληρη την εφαρµογή. Η πλοήγηση, λοιπόν, µέσα στο λογισµικό µπορεί να γίνει µε δύο τρόπους: Σειριακά µε κλικ στα βελάκια, τα οποία βρίσκονται στο δεξί κάτω µέρος κάθε σελίδας της εφαρµογής. Για να µεταφερθεί στην επόµενη σελίδα πατάει το δεξί βελάκι και αντίστοιχα για να µεταφερθεί στην προηγούµενη κάνει κλικ επάνω στο αριστερό βελάκι. Με την επιλογή της κάθε ενότητας από την κεντρική σελίδα και εντός της ενότητας σειριακά. Κατά το σχεδιασµό και την υλοποίηση της εφαρµογής κρίθηκε καταλληλότερη µια συγκεκριµένη ακολουθία των ενοτήτων της εφαρµογής από τους δηµιουργούς. Αυτή η πορεία ακολουθείται µέσω της σειριακής πλοήγησης. Ωστόσο, 189
ο κάθε µαθητής έχει τη δυνατότητα από την κεντρική σελίδα να µεταφέρεται σε όποιο τµήµα του υλικού εκείνος επιθυµεί µε τη σειρά που ο ίδιος επιλέγει. Αν βρίσκεται σε οποιαδήποτε άλλη σελίδα εκτός της κεντρικής µε το αυτό το κουµπί µεταφέρεται εύκολα και άµεσα στην κεντρική και µπορεί να επιλέξει την πορεία της πλοήγησής του. Ας περιγράψουµε στο σηµείο αυτό τα κουµπιά µέσω των οποίων ο χρήστης µετακινείται εντός των ενοτήτων και εκείνων µέσω των οποίων οδηγείται στις «βοηθητικές» ενότητες, όπου έχει πρόσβαση από κάθε σελίδα. Το δεξί βέλος παραπέµπει στην επόµενη σελίδα. Το αριστερό βέλος µας µεταφέρει στην προηγούµενη σελίδα. Το εικονίδιο του βιβλίου σηµατοδοτεί το γλωσσάριο, ένα από τα «βοηθήµατα» που προσφέρεται στο χρήστη και στο οποίο έχει πρόσβαση µέσω του κουµπιού αυτού από κάθε σελίδα της εφαρµογής. Το γλωσσάριο λειτουργεί ως λεξικό µε ερµηνεία κάποιων λέξεων που πιθανόν είναι άγνωστες στους µαθητές. Το εικονίδιο της κλεψύδρας παραπέµπει στο χρονολόγιο. Είναι η δεύτερη «βοηθητική» ενότητα που προσφέρεται σε όλο το λογισµικό προκειµένου οι µαθητές να ανατρέχουν σε αυτό όταν έχουν κάποια απορία για τη χρονολογική σειρά εµφάνισης κάποιων φαινοµένων κ.λ.π. Το συγκεκριµένο εικονίδιο µε τη γυναικεία µορφή, χαρακτηριστική του µινωικού πολιτισµού, όπως φαίνεται από την κόµµωσή της, λειτουργεί ως σύµβολο για την τρίτη «βοηθητική» ενότητα, «τις σηµαντικές µορφές στην Κνωσό». Η ενότητα αυτή περιλαµβάνει πληροφορίες για τα πιο γνωστά πρόσωπα που είτε εµφανίζονται στην εφαρµογή αυτή, είτε έχουν άµεσα συνδεθεί µε το µινωικό πολιτισµό και τους σχετικούς µύθους. Το εικονίδιο αυτό του σπιτιού, το οποίο αναπαριστά µια µινωική κατοικία, µεταφέρει το χρήστη στην κεντρική σελίδα. Το κουµπί αυτό υπάρχει σε κάθε σελίδα της εφαρµογής εκτός της κεντρικής. 190
Το εικονίδιο της νότας παραπέµπει στην έναρξη µουσικής και συγκεκριµένα της σύνθεσης «Κοίτα τα βουνά» του Ψαραντώνη. Βρίσκεται σε κάθε σελίδα του λογισµικού και µέσω αυτού ο χρήστης µαθητής επιλέγει αν επιθυµεί κατά την πλοήγησή του να ακούει µουσική. Το εικονίδιο αυτό δηλώνει τη δυνατότητα παύσης της µουσικής και βρίσκεται και αυτό σε κάθε σελίδα, για εξυπηρέτηση του χρήστη. Το εικονίδιο του σηµειωµατάριου βρίσκεται στις σελίδες των δραστηριοτήτων παραγωγής λόγου και µε την επιλογή του ανοίγει το notepad, όπου τα παιδιά µπορούν να καταγράψουν την άποψή τους. Το εικονίδιο αυτό ενός φύλλου παλέτας µεταφέρει το χρήστη στο πρόγραµµα της ζωγραφικής (paint) και βρίσκεται στις σελίδες των δραστηριοτήτων της ζωγραφικής. Το εικονίδιο του παζλ βρίσκεται στη σελίδα της συγκεκριµένης δραστηριότητας και µε κλικ επάνω του ανοίγει το πρόγραµµα, στο οποίο ο µαθητής µπορεί να συναρµολογήσει την εικόνα. Το εικονίδιο αυτό σηµαίνει επιστροφή στη σελίδα που βρισκόταν ο χρήστης αµέσως προηγουµένως. Τα συγκεκριµένα εικονίδια επιλέχθηκαν ως σύµβολα των αντίστοιχων πλήκτρων µε στόχο να είναι αντιπροσωπευτικά της ενέργειας την οποία εκτελεί το κάθε πλήκτρο και της ενότητας στην οποία µεταφέρει. Για µεγαλύτερη διευκόλυνση του χρήστη, όταν το ποντίκι περνάει πάνω από κάθε εικονίδιο κουµπί εµφανίζεται ένα tool tip, το οποίο µας πληροφορεί για την λειτουργία κάθε πλήκτρου. 191
8.4 Βασικές ενότητες 8.4.1 Παλάτι Μετά την προβολή της κεντρικής σελίδας σειρά έχουν οι ενότητες, οι οποίες απαρτίζουν την εφαρµογή. Στην παρουσίαση των ενοτήτων ακολουθούµε µια ενδεικτική προτεινόµενη πορεία, η οποία βέβαια, όπως προαναφέραµε, µπορεί κατ επιλογή να διαφοροποιηθεί. Πρώτη, λοιπόν, ενότητα είναι το παλάτι. Στο συγκεκριµένο τµήµα του λογισµικού περιλαµβάνονται πληροφορίες για τη θέση του ανακτόρου, για τους χώρους που το απαρτίζουν, για τον πληθυσµό που κατοικεί εντός, στοιχεία της αρχιτεκτονικής του παλατιού, εικόνες αναπαραστάσεις των πιο εντυπωσιακών αιθουσών και πληροφορίες γενικότερες για την αισθητική των Μινωιτών και τα σύµβολά τους, όπως προβάλλονται µέσω των κτισµάτων τους και γενικότερα. Η ενότητα αυτή, όπως και όλες οι βασικές ενότητες του λογισµικού δοµείται και εξελίσσεται µε άξονα το παραµύθι που αναλύσαµε διεξοδικά παραπάνω και µε πρωταγωνιστές τον Τόλη και την Αριάδνη. Η περιήγηση στο παλάτι, αλλά και όλο το ταξίδι των µαθητών στο Μινωικό πολιτισµό πραγµατοποιείται µε ξεναγό την κόρη του βασιλιά Μίνωα και ενδιαφερόµενο επισκέπτη το µικρό µαθητή, κεντρικό µας ήρωα, ο οποίος αντιπροσωπεύει κάθε µαθητή, παιδί της σύγχρονης εποχής. Με αφορµή, λοιπόν, την παρότρυνση της Αριάδνης να γνωρίσει ο Τόλης από κοντά πώς ήταν η ζωή στην Κνωσό ξεκινάει η επίσκεψη στο παλάτι. Στην πρώτη σελίδα ο Τόλης βλέπει από µακριά το ανάκτορο και εντυπωσιάζεται από την έκταση την οποία καταλαµβάνει, αλλά και τη µεγαλοπρέπεια του. Στο σηµείο αυτό, αναφέρονται τα τοπογραφικά δεδοµένα. Στη δεύτερη σελίδα δίνονται οι πρώτες πληροφορίες για το τι υπάρχει εντός του παλατιού, αλλά και για τους ανθρώπους που κατοικούν στην Κνωσό και είναι οι φορείς αυτού του σπουδαίου πολιτισµού. Αφού, πραγµατοποιείται η σύντοµη παράθεση των γενικών και βασικών στοιχείων, οι δύο ήρωες εισέρχονται στο ανάκτορο. 192
Πρώτος σταθµός είναι η κεντρική αυλή. Το πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο της αρχιτεκτονικής, όπως γνωρίζουµε από τα αρχαιολογικά ευρήµατα και το οποίο εντυπωσιάζει τον θεατή αλλά και τα παιδιά είναι τα χρώµατα και η κατασκευή των κιόνων χαρακτηριστικά στοιχεία του µινωικού πολιτισµού. Πράγµατι, τα χρώµατα των κιόνων προσελκύουν την προσοχή του Τόλη και η Αριάδνη τον πληροφορεί για το υλικό τους, την κατασκευή τους και τον τρόπο βαφής και ολοκλήρωσης της επεξεργασίας τους. Η επίσκεψη στην κεντρική αυλή έχει υλοποιηθεί σχεδιαστικά στο περιβάλλον του Macromedia Flash MX 2004 και στη συνέχεια εντάχθηκε στο Multimedia Builder. Με βάση τις δυνατότητες του προγράµµατος, οι ήρωες αποκτούν κίνηση και φωνή, οι εικόνες µε χρήση οπτικών εφέ έρχονται πιο κοντά στο οπτικό µας πεδίο για την καλύτερη προβολή λεπτοµερειών. Με τον τρόπο αυτό στοχεύουµε η παρουσίαση να 193
γίνει πιο ενδιαφέρουσα για τους µαθητές. Επιδιώκουµε τα παιδιά να αισθανθούν ότι παρακολουθούν µια µικρή ταινία, να ξεφύγουν από το ηλεκτρονικό βιβλίο, τη στασιµότητα των εικόνων και η διαδικασία να γίνει για αυτά ένα πιο ευχάριστο παιχνίδι. Με αφορµή την κατασκευή των κιόνων η Αριάδνη πληροφορεί τον Τόλη για τα υλικά που χρησιµοποιούσαν οι Μινωίτες στην κατασκευή των κτισµάτων τους και αυτά ήταν κυρίως η πέτρα και το ξύλο. Στο σηµείο αυτό µέσω του µικρού Τόλη επισηµαίνεται µια ακόµη διαφορά του µινωικού από το σύγχρονο δικό µας πολιτισµό, στον οποίο τα περισσότερα κτίρια είναι από τσιµέντο. Επιδιώκεται µε αυτόν τον τρόπο, παράλληλα µε την παρουσίαση των χαρακτηριστικών της µινωικής εποχής να συνδεθεί το παρελθόν µε το παρόν, ώστε οι νέες πληροφορίες που θα δεχθούν τα παιδιά να συσχετισθούν µε τις εµπειρίες τους και να γίνουν πιο εύκολα γνώση τους. Δεύτερος βασικός σταθµός είναι τα διαµερίσµατα της βασίλισσας και έχει σχεδιαστεί στο Macromedia Flash MX 2004. Οι δύο ήρωες µας µέσω του µεγάλου κλιµακοστάσιου ανέβηκαν στον πρώτο όροφο του παλατιού και φθάνουν στα πολυτελή δωµάτια της βασίλισσας. Στον χώρο αυτό χαρακτηριστική είναι η τοιχογραφία µε τα δελφίνια, όπως και οι τοίχοι και το ταβάνι που είναι στολισµένο µε γυψόπλακες. Με αυτή την αφορµή ο Τόλης και η Αριάδνη κάνουν σχόλια για την αισθητική των Μινωιτών, την οµορφιά και την κοµψότητα που είναι βασικά στοιχεία του πολιτισµού τους. 194
Τρίτος σταθµός είναι η αίθουσα του θρόνου. Ο Τόλης παρατηρεί το µεγαλοπρεπή θρόνο και η Αριάδνη τον πληροφορεί για το υλικό και τις λεπτοµέρειες της κατασκευής του, αλλά και για το κυµατοειδές περίγραµµά του που σχεδιάστηκε µε στόχο να προσδίδει κύρος ανάλογο της µεγαλειότητας του βασιλιά. Ουσιαστικό όµως ρόλο στο χώρο αυτό κατέχει και η τοιχογραφία των γρυπών, αφού δεν κοσµεί τυχαία την αίθουσα. Η κόρη του Μίνωα εξηγεί στον Τόλη τι είδους ζώα είναι αυτά, καθώς ο µικρός δεν τα γνωρίζει. Οι γρύπες, λοιπόν, ζώα µε σώµα λιονταριού και κεφάλι αετού ζωγραφίστηκαν χωρίς φτερά για να δηλώσουν τη µόνιµη παρουσία τους στο χώρο αυτό και για να αναδείξουν τη δύναµη και το µεγαλείο του βασιλιά. Η παρουσία τους, εποµένως, δεν είναι απλώς διακοσµητική, αλλά συµβολική και το γεγονός αυτό καθιστά ακόµη πιο ενδιαφέρουσα την τοιχογραφία αυτή για το θεατή. Τέλος, η Αριάδνη απαντώντας στην ερώτηση του µικρού πρωταγωνιστή εξηγεί το ρόλο της δεξαµενής των καθαρµών εµπρός από το θρόνο, λέγοντας του ότι µέσα σε αυτήν γίνονταν λατρευτικές πράξεις προς τιµήν των θεοτήτων, τις οποίες παρακολουθούσε και ο Μίνωας. 195
Άλλη µια από τις σηµαντικότερες αίθουσες του ανακτόρου, την οποία επισκεπτόµαστε κατά την περιήγησή µας είναι η αίθουσα των διπλών πελέκεων, ο χώρος από τον οποίο ο Μίνωας ασκούσε την εξουσία. Η αίθουσα πήρε το όνοµά της από το εργαλείο του διπλού πέλεκυ, το οποίο αποτελούσε αντικείµενο λατρείας στη µινωική κοινωνία. Στο σηµείο αυτό έχουµε την πρώτη αναφορά σε θρησκευτικό σύµβολο των Μινωιτών και µε αφορµή αυτό το γεγονός οι δύο ήρωες συζητούν για τη διαφορά των δύο κοινωνιών της µινωικής και τη δική µας ως προς τη λατρεία αντικειµένων. Στη συνέχεια, η ξενάγηση συνεχίζεται στους δευτερεύοντες αλλά σηµαντικούς χώρους του παλατιού. Οι µαθητές πληροφορούνται για τα εργαστήρια, όπου οι τεχνίτες σχεδιάζουν και κατασκευάζουν ποικίλα έργα τέχνης και για τους αποθηκευτικούς χώρους του ανακτόρου, στους οποίους φυλάσσεται ο παραγωγικός πλούτος της Κνωσού. Τα προϊόντα που αποθηκεύονταν στο ξεχωριστό αυτό τµήµα του παλατιού προορίζονταν είτε για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της Κνωσού, είτε για εξαγωγή. Όλα αυτά τα προϊόντα καταγράφονταν στα αρχεία του παλατιού, όπως και οι µισθοί των διαφόρων εργατών, οι θυσίες στους θεούς και ο αριθµός των σκλάβων. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει την οργάνωση της µινωικής κοινωνίας. Ο µικρός Τόλης µαθαίνοντας για την ύπαρξη δούλων στο ανάκτορο 196
ξαφνιάζεται καθώς στη δική του κοινωνία η δουλεία απαγορεύεται. Το ζήτηµα της ελευθερίας είναι πολύ σηµαντικό και κρίθηκε απαραίτητο µέσω του λογισµικού να δοθεί αφορµή για προβληµατισµό των µαθητών πάνω στο συγκεκριµένο ζήτηµα και για το λόγο αυτό έχει ενταχθεί και σχετική δραστηριότητα. Λίγο πριν το τέλος της περιήγησης ο Τόλης µαθαίνει για τις κρύπτες του ανακτόρου και για τους πίθους, τα ογκώδη αγγεία που λειτουργούσαν ως αποθηκευτικά σκεύη και πολλοί από αυτούς ήταν διακοσµηµένοι µε περίτεχνα σχέδια. Η ξενάγηση ολοκληρώνεται µε την επίσκεψη στην νότια είσοδο του ανακτόρου, όπου δέσποζε το γλυπτό των διπλών κεράτων. Ο ταύρος ήταν σύµβολο γονιµότητας και δύναµης. Το γλυπτό, λοιπόν, αυτό τοποθετηµένο σε ένα κεντρικό σηµείο λειτουργούσε ως ένα ακόµη ιερό σύµβολο που τόνιζε τη δύναµη του βασιλιά και τη µεγαλοπρέπεια του ανακτόρου. 8.4.2 Οικονοµική ζωή Η δεύτερη ενότητα της εφαρµογής αναφέρεται στην οικονοµική και αγροτική ζωή που αναπτύχθηκε στην Κνωσό. Οι οικονοµικές δραστηριότητες είναι βασικό χαρακτηριστικό ενός πολιτισµού και δε θα ήταν δυνατό µελετώντας το µινωικό πολιτισµό να µη σταθούµε στον τοµέα αυτό. Άλλωστε, η Κνωσός είχε αναπτύξει σπουδαία οικονοµική δραστηριότητα και είναι γνωστή στην Ιστορία ως θαλασσοκράτειρα. 197
Στην αρχή της ενότητας η Αριάδνη πληροφορεί τον Τόλη για τα βασικά στοιχεία της οικονοµικής ζωής, όπως αυτή διαµορφώθηκε στη µινωική Κρήτη. Ο τοµέας στον οποίο υπερίσχυαν οι Μινωίτες ήταν αυτός του ναυτικού και του θαλάσσιου εµπορίου. Υπήρχαν πολλά λιµάνια σε όλο το νησί, ωστόσο το διοικητικό κέντρο και πυρήνας της µινωικής οικονοµίας ήταν η Κνωσός. Επιπλέον, ο µικρός επισκέπτης µαθαίνει για το εµπόριο της Κνωσού µε ξένες χώρες, τα προϊόντα που συνήθως εξήγαγαν, τον τρόπο πληρωµής µε ράβδους, αντί για χρήµατα και για τα ιδεογράµµατα πάνω σε πήλινες πλάκες που αναπαριστούσαν το είδος των εµπορευµάτων και την αξία τους. Στη συνέχεια, περιγράφονται αναλυτικά οι αγροτικές ασχολίες τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών της µινωικής Κρήτης. Οι αγροτικές εργασίες εξαρτιόταν από τον καιρό και από τις τρεις περιόδους που όριζε το κλίµα του νησιού. Ο Τόλης ρωτά την Αριάδνη για τα εργαλεία που χρησιµοποιούσαν οι αγρότες τότε και διαπιστώνει ότι πολλά µοιάζουν µε αυτά της δικής µας εποχής. Τέλος, σηµαντικό στοιχείο ενός πολιτισµού είναι ο τρόπος διατροφής και για το λόγο αυτό παρέχονται επιγραµµατικά πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της Κνωσού. 8.4.3 Θρησκεία Γιορτές Η επόµενη ενότητα αφορά στη θρησκεία των Μινωιτών και στις γιορτές τους που συνδέονταν µε τη λατρεία των θεών. Αναφέρονται στοιχεία για τις θεότητες του µινωικού πολιτισµού, στους ναούς τους, στη διαδικασία που ακολουθούνταν στις τελετές και στα θρησκευτικά τους σύµβολα. 198
Ο Τόλης περιηγούµενος στην Κνωσό διαπίστωσε ότι δε συνάντησαν πουθενά κάποιο ναό, τουλάχιστον µε τη µορφή των ναών που γνωρίζει εκείνος, αν και µέσα στο ανάκτορο υπήρχαν τα πάντα. Άλλωστε, αυτή είναι ακόµη µια διαφορά της µινωικής κοινωνίας µε τη δική µας, την οποία εκφράζει ο Τόλης ως παιδί της σύγχρονης εποχής. Η Αριάδνη λύνει την απορία του απαντώντας πως τα ιερά τους είναι µικρά και λιτά και βρίσκονται στην ύπαιθρο, σε σπήλαια, αλλά ακόµα και στις οικίες, οι οποίες είχαν η κάθε µια το δικό της ιερό. Στη συνέχεια τον πληροφορεί για τις τελετές τους και τις θυσίες προς τους θεούς. Μιλώντας για τις θεότητες τονίζει την πίστη των Μινωιτών στη «Μεγάλη Μητέρα» ή «Μητέρα Φύση». Η πίστη τους σε αυτήν και οι γιορτές προς τιµήν της συνδέονταν µε την αγάπη προς τη φύση και τη συνειδητοποίηση ότι από εκείνη τους προσφέρει ζωή µε την τροφή που τους παρέχει. Μάλιστα, µε τις θυσίες τους είχαν ως σκοπό να ευχαριστήσουν τη «Μητέρα Φύση», ώστε εκείνη να συνεχίσει να τους δίνει καρπούς. Στην περιέργεια του Τόλη για το τι συµβαίνει στις γιορτές τους, η Αριάδνη απαντά δίνοντας του λεπτοµέρειες για το τελετουργικό. Τέλος, απαριθµεί τα πιο σηµαντικά ιερά σύµβολα των Μινωιτών, τον διπλό πέλεκυ, τα διπλά κέρατα, τον ταύρο και το φίδι και αναφέρεται στα Ταυροκαθάψια, µια πολύ σηµαντική θρησκευτική εορτή για τους κατοίκους της Κνωσού 8.4.4 Αθλήµατα Με αφορµή τη συζήτηση για τα Ταυροκαθάψια γίνεται η εισαγωγή της ενότητας που αφορά στα αθλήµατα. Τα Ταυροκαθάψια είχαν εντυπωσιάσει τον Τόλη, όταν διδάχθηκε γι αυτά στο σχολείο και παρακάλεσε την Αριάδνη να 199
παρακολουθήσει έναν αγώνα από κοντά. Παράλληλα, η κόρη του Μίνωα περιγράφει τις τρεις διαφορετικές τεχνικές άλµατος των αθλητών επάνω στον ταύρο. Εκτός όµως από τα Ταυροκαθάψια διαδεδοµένα αθλήµατα ήταν η πυγµαχία, η πυγµή και το παγκράτιο. Η Αριάδνη µας ενηµερώνει για το στόχο και τους κανόνες των αθληµάτων, την ενδυµασία των αθλητών κατά τον αγώνα και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν οι αγωνιζόµενοι. 8.4.5 Τέχνη Η πέµπτη ενότητα του λογισµικού αναφέρεται στην τέχνη των Μινωιτών. Η Κνωσός φηµίζεται για τα έργα τέχνης και την µοναδική τεχνοτροπία ιδιαίτερα στη δηµιουργία των τοιχογραφιών. Από τις τοιχογραφίες ξεκινά και η παρουσίαση των καλλιτεχνικών δηµιουργιών που χαρακτηρίζουν την Κνωσό. Ο Τόλης θαυµάζει τον «Πρίγκιπα µε τα κρίνα», την «Παριζιάνα», την τοιχογραφία από το διάδροµο της ποµπής και το «γαλάζιο πουλί», που κοσµούσε µια ιδιωτική κατοικία. Η Αριάδνη αποκαλύπτει το µυστικό των καλλιτεχνών, εξαιτίας του οποίου τα χρώµατα των τοιχογραφιών παραµένουν τόσο έντονα και ζωντανά τόσα χρόνια µετά. Εκτός όµως από τους ζωγράφους στο ανάκτορο υπήρχαν περίφηµοι αγγειοπλάστες. Ο Τόλης µαθαίνει για την κατασκευή των αγγείων, την ποικιλία των µεγεθών τους, τον τρόπο διακόσµησής τους και τη χρήση τους. Επιπλέον, η 200
χρυσοχοΐα και η µεταλλοτεχνία έχουν να επιδείξουν πλήθος µικρών έργων τέχνης. Η Αριάδνη δίνει στοιχεία για το υλικό των κοσµηµάτων και µας παρουσιάζει αντιπροσωπευτικά δείγµατα. Ικανοί καλλιτέχνες ήταν και οι χαλκουργοί στην Κνωσό, των οποίων τις τεχνικές στη διακόσµηση µεταλλικών σκευών και τη χάραξη του χαλκού περιγράφει η κόρη του Μίνωα. Τέλος, ο Τόλης θαυµάζει ένα ακόµα έργο τέχνης που ήταν και παιχνίδι της εποχής, το ζατρίκιο, φτιαγµένο από ελεφαντόδοντο, φαγεντιανή, καλυµµένο µε χρυσό και διακοσµηµένο µε πέτρες. 8.4.6 Ενδυµασία Στην ενότητα αυτή περιλαµβάνονται πληροφορίες για το ρουχισµό των ανθρώπων της µινωικής κοινωνίας, την υπόδηση, τις κοµµώσεις τους, τα κοσµήµατα και τα αρώµατά τους. Όλα αυτά τα στοιχεία φανερώνουν την αισθητική του κάθε πολιτισµού, τη νοοτροπία των ανθρώπων της εποχής και τα κοινωνικά δεδοµένα. Η Αριάδνη περιγράφει µε λεπτοµέρειες στον Τόλη την καθηµερινή, αλλά και την επίσηµη ενδυµασία τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, αλλά και τα παπούτσια που φορούσαν ανάλογα µε την περίσταση. 201
Εκτός όµως από τα ρούχα οι Μινωίτες έδιναν µεγάλη σηµασία στην περιποίηση του προσώπου τους, στο µακιγιάζ, το οποίο, όπως γνωρίζουµε και από τα µνηµεία που έχουν σωθεί, ήταν έντονο. Οι αλοιφοποιοί, ειδικοί τεχνίτες, παρασκεύαζαν τα καλλυντικά της εποχής από φυτά και ορυκτά. Επίσης, τα αρώµατα συµπλήρωναν τον καλλωπισµό των ανδρών, αλλά και των γυναικών. Παρασκευάζονταν από διάφορα άνθη και τα πιο ακριβά από κανέλα, σµύρνα, βάλσαµο από την Ανατολή. Στη συνέχεια η Αριάδνη αναφέρεται στην κόµµωση των Μινωιτών, την οποία επιµελούνταν ιδιαίτερα. Χαρακτηριστικό τους ήταν τα µαύρα µακριά µαλλιά µε κυµατιστές µπούκλες. Τα χτενίσµατά τους ποίκιλλαν και φρόντιζαν ιδιαίτερα για την περιποίηση και προστασία των µαλλιών τους µε αρωµατικά έλαια. Οι γυναίκες τα στόλιζαν µε κάθε λογής στολίδια και οι άνδρες τα προστάτευαν φορώντας κάποιες φορές καπέλο. Το συµπέρασµά που προκύπτει από όσα αναφέρθηκαν, αλλά και από τις εικόνες που έχουµε από τις τοιχογραφίες είναι ότι η αισθητική, η κοµψότητα και η οµορφιά έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη µινωική κοινωνία. Ακόµα και καθηµερινά οι Μινωίτες περιποιούνταν την εµφάνισή τους συνολικά, επιµένοντας σε λεπτοµέρειες. 8.4.7 Γραφή Η τελευταία βασική ενότητα της εφαρµογής αναφέρεται στη γραφή. Ο Τόλης βλέποντας τα σύµβολα επάνω σε µια µινωική πινακίδα αναρωτιέται τι ακριβώς παριστάνουν αυτές οι περίεργες ζωγραφιές. Η Αριάδνη του εξηγεί ότι πρόκειται για τα ιδεογράµµατα, ένας πρώιµος τρόπος γραφής των Μινωιτών. Αργότερα χρησιµοποίησαν τη Γραµµική Α και στη συνέχεια τη Γραµµική Β, την οποία πήραν από τους Μυκηναίους. Επιπλέον, η κόρη του Μίνωα περιγράφει την τεχνική των γραφέων, οι οποίοι ήταν και αυτοί που αποτύπωναν τα ιδεογράµµατα επάνω στον πηλό, καθώς και τον τρόπο µε τον οποίο µάθαιναν τα παιδιά στο σχολείο της εποχής να γράφουν. Στο σηµείο αυτό, αν και δεν αφορά άµεσα στην Κνωσό, κρίναµε ότι θα ήταν παράλειψη να µην υπενθυµίσουµε στους µαθητές τον περίφηµο δίσκο της Φαιστού. Έτσι, ο Τόλης ολοκληρώνοντας την ενότητα παρέχει σύντοµες πληροφορίες για τις ανασκαφές που έφεραν στο φως το σηµαντικό αυτό αρχαιολογικό µνηµείο του µινωικού πολιτισµού. 202
8.5 Το τέλος του παραµυθιού Με την ολοκλήρωση των βασικών ενοτήτων της εφαρµογής τελειώνει και η ιστορία µέσω της οποίας εξελίχθηκε η περιήγηση στην Κνωσό. Η µητέρα του Τόλη, λοιπόν, επιστρέφει για να πάρει τον Τόλη και να µπουν στον αρχαιολογικό χώρο και τον βλέπει να κοιµάται. 203
Όταν τον ξυπνά ο Τόλης, ξαφνιάζεται. Δεν είχε καταλάβει τι συνέβη, ότι δηλαδή είχε αποκοιµηθεί και τότε συνειδητοποιεί ότι όλα όσα έζησε ήταν ένα ονειρικό ταξίδι στην Κνωσό Τώρα πια µε διάθεση και όρεξη συνεχίζει µε τη µητέρα του την ξενάγηση στα ερείπια του ανακτόρου της Κνωσού, αλλά σε κάθε χώρο και δωµάτιο επαναφέρει στη µνήµη του όσα είχε δει µε την Αριάδνη, τότε που το παλάτι ήταν γεµάτο ζωή. 8.6 Επιµέρους ενότητες 8.6.1 Μυθολογία Όπως προαναφέραµε η εφαρµογή εκτός από τις βασικές ενότητες περιλαµβάνει συµπληρωµατικό υλικό. Μια από τις επιµέρους ενότητες που συµπληρώνουν το περιεχόµενο του λογισµικού είναι η «µυθολογία». Στο τµήµα αυτό παρουσιάζονται στους µαθητές οι πιο γνωστοί µύθοι που σχετίζονται µε την Κνωσό και ευρύτερα µε το µινωικό πολιτισµό. Αυτοί είναι οι εξής: «Μινώταυρος», ο µύθος για τη γέννηση του Μινώταυρου, «Τάλως», ο µύθος για τον Τάλω, τον µεταλλικό 204
γίγαντα, προστάτη του νησιού από τους πειρατές, «Θησέας και Μινώταυρος», «Δαίδαλος», ο µύθος για το αίνιγµα του Μίνωα που κατάφερε να λύσει ο Δαίδαλος, «Δαίδαλος και Ίκαρος», «Δίας και Ευρώπη». 8.6.2 Το τέλος του πολιτισµού Δε θα ήταν δυνατό, αναφερόµενοι στη ζωή στην Κνωσό και γενικότερα στη µινωική κοινωνία να µη σταθούµε στις απόψεις που έχουν εκφρασθεί για το τέλος του µεγαλειώδους αυτού πολιτισµού. Η ενότητα αυτή δε θα µπορούσε να είναι στο βασικό τµήµα της εφαρµογής µε ξεναγό την Αριάδνη, αφού η κόρη του Μίνωα δε θα µπορούσε να το γνωρίζει και να µας πληροφορήσει για αυτό. Έτσι τέθηκε στο συµπληρωµατικό υλικό και περιλαµβάνει στοιχεία για την άποψη που κυριαρχεί σχετικά µε την εξαφάνιση του µινωικού πολιτισµού. 8.6.3 Ανασκαφές Η γνώση µας για τη ζωή στην Κνωσό, τα επιτεύγµατα των ανθρώπων της εποχής εκείνης, αλλά και τα κατάλοιπα της δράσης τους προέρχεται από τις ανασκαφές στο χώρο αυτό. Κρίθηκε, λοιπόν, αναγκαίο να παράσχουµε σύντοµες 205
πληροφορίες στους µαθητές για την περίοδο που έγιναν οι ανασκαφές, αλλά και για τα πρόσωπα που έφεραν στο φως τον άγνωστο µέχρι τότε µινωικό κόσµό. Παράλληλα, παρατίθεται και ένα λεύκωµα µε φωτογραφίες από τα ερείπια του ανακτόρου της Κνωσού, όπως αυτά σώζονται σήµερα. Έτσι, οι µαθητές µαθαίνουν για το παρελθόν και συνδέουν τη γνώση τους µε εικόνες από το παρόν. 8.6.4 Λογοτεχνία Ο µινωικός πολιτισµός έχει εµπνεύσει ποικίλους καλλιτέχνες και ανθρώπους των γραµµάτων. Κατά το σχεδιασµό της εφαρµογής θεωρήθηκε σκόπιµο στα πλαίσια της διαθεµατικότητας να ενταχθούν σε αυτήν κάποια δείγµατα συγγραφικών έργων, σχετικά δηλαδή λογοτεχνικά αποσπάσµατα, προκειµένου το λογισµικό να είναι άρτιο, µε περιεχόµενο χρήσιµο και ποικίλο. Ένα απόσπασµα προέρχεται από το µυθιστόρηµα του Νίκου Καζαντζάκη «Στα παλάτια της Κνωσού» και τα άλλα δύο, «Θησέας» και «Η Αριάδνη και ο Διόνυσος», από την «Ελληνική Μυθολογία» των εκδόσεων Στρατίκη. Σε αυτά µπορούν να φθάσουν οι µαθητές κάνοντας κλικ επάνω 206
στο αντίστοιχο βιβλίο από την εικόνα της βιβλιοθήκης που έχουµε εντάξει στην εφαρµογή. 8.6.5 Εικαστικά Στην ενότητα «εικαστικά» περιλαµβάνεται ένα video ενδεδυµένο µε µουσική που ζωντανεύει εικόνες από τον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού, σύµβολα της θρησκείας τους και ποικίλα αρχαιολογικά ευρήµατα που εκτίθενται στο αρχαιολογικό µουσείο Ηρακλείου. Επιπλέον, την ενότητα συµπληρώνει µια πινακοθήκη µε σχετικές µε το θέµα µας εικόνες, οι οποίες βρίσκονται στο µυθιστόρηµα του Νίκου Καζαντζάκη «Στα παλάτια της Κνωσού». Τέλος, οι µαθητές µπαίνοντας στο «µουσικό δωµάτιο» µπορούν να κάνουν ένα ταξίδι στην Κρήτη µέσω της µουσικής, µε τραγούδια και ήχους παραδοσιακούς. 207
8.7 Δραστηριότητες Οι δραστηριότητες αποτελούν ένα σηµαντικό κοµµάτι της εφαρµογής και ανάλογα µε το περιεχόµενό τους και το στόχο τους συµπληρώνουν και ολοκληρώνουν την κάθε σχετική ενότητα. Οι δραστηριότητες διακρίνονται σε ανοιχτού και κλειστού τύπου. Πιο συγκεκριµένα, στο λογισµικό έχουν ενταχθεί πέντε δραστηριότητες παραγωγής λόγου, δύο δραστηριότητες ζωγραφικής, µία γραµµατικής, µια µαθηµατικών, ένα σταυρόλεξο, ένα παζλ και τέλος µια δραστηριότητα κατά την οποία ο µαθητής καλείται να απαντάει σε γρίφους προκειµένου να βοηθήσει τον Τόλη να βρει τα κοµµάτια του µίτου της Αριάδνης. Σε προηγούµενο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας έχουµε αναφερθεί διεξοδικά στο περιεχόµενο, τους στόχους και γενικότερα στο θεωρητικό πλαίσιο µε βάση το οποίο σχεδιάστηκαν οι συγκεκριµένες δραστηριότητες. Για αυτό το λόγο στο, στο σηµείο αυτό θα περιοριστούµε σε σύντοµη παρουσίασή τους. Δραστηριότητες παραγωγής λόγου Οι ανοικτού τύπου δραστηριότητες του λογισµικού, στις οποίες το παιδί καλείται να προβληµατισθεί µε αφορµή την εφαρµογή και να καταγράψει την άποψη του είναι οι ακόλουθες και διατυπώνονται ως εξής: Α) Όπως παρατήρησες, οι Μινωίτες λάτρευαν τον ταύρο και τα κέρατά του αποτελούσαν σπουδαίο θρησκευτικό σύµβολο. Στη δική σου εποχή, γνωρίζεις άλλες παρόµοιες περιπτώσεις όπου η θέση των ζώων είναι τόσο σηµαντική; Γράψε την άποψη σου και µετά συζήτησε τη µε το δάσκαλο και τους συµµαθητές σου! Β) Ο Τόλης ετοιµάζεται να πει στην Αριάδνη τι του έκανε µεγαλύτερη εντύπωση από το ανάκτορο του Μίνωα. Χρειάζεται όµως µια µικρή βοήθεια...εσένα τι σου άρεσε περισσότερο από όσα είδαµε κατά τη σύντοµη περιήγησή µας στο παλάτι; Για να βοηθήσουµε το παιδί να απαντήσει στην ερώτηση αυτή, µέσω του Macromedia Flash MX 2004 κάνουµε µια αναδροµή µε προβολή χαρακτηριστικών εικόνων από το παλάτι της Κνωσού. Γ) Οι Μινωίτες λάτρευαν τη φύση σα θεά. Την ονόµαζαν «Μεγάλη Μητέρα» ή «Μητέρα Φύση». Στην εποχή µας πώς αντιµετωπίζουµε τη φύση, κατά τη γνώµη σου; Την τιµάµε και την σεβόµαστε, όπως στην Κνωσό; Ο µικρός Τόλης παρέχει στους 208
µαθητές µια βοήθεια. Τους παροτρύνει να επισκεφθούν την ιστοσελίδα http://www.aegean.gr/gympeir/erg_mat.htm, όπου µπορούν να δουν εργασίες άλλων µαθητών για το φυσικό περιβάλλον. Δ) «Συνδέω το παρελθόν µε το παρόν». Η περιήγηση µας στην Κνωσό µέσα από τα µάτια του Τόλη και µε τη βοήθεια της Αριάδνης έφτασε στο τέλος της. Μέσα από αυτό το ταξίδι στο χρόνο θα παρατήρησες οµοιότητες, αλλά και διαφορές µε τη δική µας εποχή και το δικό µας τρόπο ζωής. Πατώντας στο σηµειωµατάριο γράψε τις σηµαντικότερες κατά τη γνώµη σου οµοιότητες και διαφορές. Ε) «Γίνοµαι µικρός αρχαιολόγος». Αφού παρατηρήσεις προσεκτικά τις τοιχογραφίες κάνε κλικ στο σηµειωµατάριο και γράψε τι συµπεράσµατα βγάζεις για τη ζωή των Μινωιτών. Δραστηριότητες ζωγραφικής Α) «Ήρθε η ώρα για ζωγραφική». Ο Τόλης ξέρει πως στην εποχή µας η ελευθερία είναι δικαίωµα του κάθε ανθρώπου. Στο σχολείο µάλιστα έχει φτιάξει ένα πολύ όµορφο σκίτσο για την ελευθερία. Εσύ πώς φαντάζεσαι την ελευθερία; Ζωγράφισε κάτι γι' αυτήν κάνοντας κλικ στην παλέτα. Β) «Ώρα για ζωγραφική». Αφού πατήσεις πάνω στη παλέτα, χρησιµοποίησε τη φαντασία σου και ζωγράφισε το µινωικό αγγείο που εµφανίζεται µπροστά στην οθόνη σου!!! Δραστηριότητα γραµµατικής Στη δραστηριότητα αυτή έχει δοθεί στα παιδιά ένα κείµενο από «Τα παλάτια της Κνωσού» του Ν. Καζαντζάκη. Με µπλε γράµµατα διαφορετικά από του υπόλοιπου κειµένου έχουν επισηµανθεί κάποια ουσιαστικά και κάποια ρήµατα. Επίσης στο πλάι υπάρχουν δύο πλαίσια, που ονοµάζονται «ουσιαστικά» και «ρήµατα». Ο µαθητής πρέπει να µετακινήσει τα ουσιαστικά και τα ρήµατα στο αντίστοιχο πλαίσιο µε τη µέθοδο drug and drop. 209
Δραστηριότητα αριθµητικής Στη συγκεκριµένη δραστηριότητα δίνονται στους µαθητές τέσσερις εξισώσεις. Στη θέση του αγνώστου έχει τεθεί ένα σύµβολο, κάποιο αντικείµενο του µινωικού πολιτισµού. Στις τρεις πρώτες τα παιδιά κάνουν τις µαθηµατικές πράξεις για να βρουν την τιµή του συµβόλου, που υπάρχει στην κάθε µια. Στην τελευταία εξίσωση, πρέπει να έχουν βρει τη σωστή τιµή των τριών προηγουµένων συµβόλων για να βρουν αυτή του νέου αγνώστου. Δραστηριότητα σταυρόλεξου Το σταυρόλεξο περιλαµβάνει λέξεις από έννοιες, πρόσωπα, αντικείµενα που έχουν συνδεθεί και χαρακτηρίζουν το µινωικό πολιτισµό και είναι σχετικές µε τις ενότητες που περιλαµβάνει η εφαρµογή. Δραστηριότητα παζλ Οι µαθητές καλούνται να συναρµολογήσουν µια εικόνα που αναπαριστά το Θησέα και το Μινώταυρο, την ώρα της µάχης τους. Δραστηριότητα «το κυνήγι του χαµένου µίτου» Η Αριάδνη κατά την περιήγηση στο παλάτι έχασε κάποια κοµµάτια από το µίτο της, καθώς κόπηκε η κλωστή. Ο Τόλης στη δραστηριότητα αυτή παροτρύνει τα παιδιά να τον βοηθήσουν να βρει τα κοµµάτια αυτά. Για να γίνει όµως αυτό πρέπει να απαντούν σε κάποιους γρίφους. Κάθε γρίφος τους οδηγεί σε µία από τις αίθουσες που λίγο πριν είχε επισκεφθεί ο Τόλης µε την Αριάδνη. Αν ο µαθητής καταφέρει να λύσει όλους τους γρίφους τότε συγκεντρώνει όλα τα κοµµάτια και ο Τόλης παραδίδει πλέον ολοκληρωµένο το µίτο στην Αριάδνη. 210
8.8 Αισθητικά στοιχεία Κατά τη σχεδίαση της επιφάνειας διεπαφής (user interface) στόχος µας ήταν να δηµιουργηθεί ένα περιβάλλον λειτουργικό, αισθητικά άρτιο, µε ισορροπία των ποικίλων στοιχείων (κειµένου, εικόνων, πλήκτρων κ.λ.π.), το οποίο θα αναδεικνύει το περιεχόµενο της εφαρµογής και θα είναι κατάλληλο, ξεκούραστο και ευχάριστο για τους µαθητές. Η γραµµατοσειρά των περισσότερων και βασικών κειµένων της εφαρµογής µας είναι η Comic Sans MS, το µέγεθός της 11 και χρησιµοποιήθηκε έντονη γραφή. Επιλέξαµε το συγκεκριµένο τύπο γραµµάτων, διότι είναι ευανάγνωστος και ευχάριστος για τα παιδιά. Επιπλέον, αναδεικνύει το περιεχόµενο της εφαρµογής, το οποίο δοµείται και εξελίσσεται µέσω ενός παραµυθιού και ταιριάζει στην ηλικία των µαθητών στην οποία απευθυνόµαστε. Το µέγεθος και η έντονη γραφή πληρούν τα κριτήρια της ευαναγνωσιµότητας. Στα λογοτεχνικά αποσπάσµατα χρησιµοποιήθηκαν διαφορετικές γραµµατοσειρές, τόσο για να διαφέρουν από τις βασικές ενότητες, όσο και για να τονίζεται ο λογοτεχνικός χαρακτήρας αυτών των κειµένων. Τα χρώµατα επιλέχθηκαν µε βάση τους κανόνες της οπτικής επικοινωνίας, προκειµένου να είναι ξεκούραστα για το χρήστη µαθητή, άρτια συνδυασµένα και συµβατά µε το θέµα µας, τον µινωικό πολιτισµό, στον οποίο οι συγκεκριµένες αποχρώσεις συναντώνται. Στις δραστηριότητες τόσο το χρώµα των σελίδων, όσο και των γραµµάτων διαφέρει, ώστε να αποφευχθεί η µονοτονία. Επιπλέον, πρέπει να σηµειωθεί ότι στα βασικά κείµενα, υπάρχουν κάποιες λέξεις, οι οποίες έχουν τονισθεί µε διαφορετική απόχρωση από τις υπόλοιπες και συγκεκριµένα µε πράσινο χρώµα. Όταν το ποντίκι περνάει πάνω από τις λέξεις αυτές το χρώµα, αλλά και ο κέρσορας πάλι αλλάζει, ώστε να φαίνεται ότι οι λέξεις αυτές είναι σύνδεσµοι. Με την επιλογή τους ο µαθητής µεταφέρεται στο γλωσσάριο, όπου υπάρχει η ερµηνεία τους σε περίπτωση που αποτελούν άγνωστες λέξεις. Οι υπογραµµισµένες λέξεις µε µπλε χρώµα παραπέµπουν σε ιστοσελίδες, όπου οι µαθητές µπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες για το θέµα. 211
Οι εικόνες που συνοδεύουν και συµπληρώνουν τις βασικές ενότητες της εφαρµογής είναι στην πλειοψηφία τους αναπαραστάσεις. Επιλεγµένες µε κριτήρια παιδαγωγικά ταιριάζουν περισσότερο µε την ονειρική µεταφορά του Τόλη στην Κνωσό εκείνης της εποχής.118 Ωστόσο, σε άλλες ενότητες υπάρχουν και φωτογραφίες σύγχρονες από τα ερείπια του ανακτόρου και από σχετικά αρχαιολογικά ευρήµατα, διότι έπρεπε να δοθούν στους µαθητές και εικόνες του παρόντος, ώστε η γνώση τους για το µινωικό πολιτισµό να είναι επαρκής και ολοκληρωµένη. 118 Βώρος, Φ., Η διδασκαλία της Ιστορίας µε αξιοποίηση της εικόνας, Παπαδήµα, Αθήνα 1993. 212