ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΔ ΔΞΔΛΙΞΔΙ ΣΗΝ ΑΡΜΔΝΙΑ 2011

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΔ ΔΞΔΛΙΞΔΙ ΣΗΝ ΑΡΜΔΝΙΑ 2011 Α. I. Οηθνλνκηθέο εμειίμεηο (Γεληθά) ζει.2 II. Σξέρνπζα νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ Αξκελία. ζει. 3 III. Δκπφξην.ζει. 7 IV. Αγξνηηθφο ηνκέαο. ζει. 9 V. Οξγάλσζε Αγνξάο / πλζήθεο Αληαγσληζκνχ...ζει.11 VI. Ξέλεο Δπελδχζεηο. ζει. 12 VII. α. Γεκνζηνλνκηθέο Πξννπηηθέο.. ζει. 15 β. πλαιιαγκαηηθή Ηζνηηκία. ζει. 15 VIII. Σξαπεδηθφο-Υξεκαηνπηζησηηθφο Σνκέαο.. ζει. 16 IX. Σειεπηθνηλσλίεο ζει. 18 X. Δλέξγεηα. ζει. 18 XI. Μεηαθνξέο. ζει. 21 XII. Οηθνλνκία ηεο Αξκελίαο ζην πιαίζην ηεο Παγθφζκηαο Οηθνλνκηθήο Κξίζεο ζει. 22 Β. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο Διιάδαο - Αξκελίαο I. Γεληθά Υαξαθηεξηζηηθά. ζει. 24 II. Θεζκηθφ Οηθνλνκηθφ Πιαίζην.. ζει. 25 III. Γηκεξέο Δκπφξην.. ζει. 25 Γ. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο I. Αξκελία Ηξάλ ζει. 26 II. Αξκελία Ρσζία...ζει.28 III. Αξκελία ΔΔ..ζει. 29 IV. Αξκελία Σνπξθία ζει. 31 V. Αξκελία Γεσξγία... ζει. 32 VI. Αξκελία Γαιιία... ζει.33 Γ. Αλαπηπμηαθή Βνήζεηα.. ζει. 35 1

I. Οηθνλνκηθέο εμειίμεηο (Γεληθά) Καηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ε Αξκελία γλψξηζε ζεκαληηθή αλάπηπμε θαη επέθηαζε ησλ επελδχζεσλ, ησλ εμαγσγψλ θαη ησλ πξαγκαηηθψλ εηζνδεκάησλ. Απηφ ήηαλ απνηέιεζκα ηεο πνξείαο ζηαζεξνπνίεζεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ θαη λνκηζκαηηθψλ αληζνξξνπηψλ ζηε κεηα-ζνβηεηηθή επνρή θαη ηεο πηνζέηεζεο πνιηηηθψλ αιιεπάιιεισλ νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, θαζψο θαη ηεο νπζηαζηηθήο ππνζηήξημεο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζεκαληηθήο ξνήο εκβαζκάησλ απφ Αξκέληνπο ηεο Γηαζπνξάο, θπξίσο απφ ηηο ΖΠΑ θαη απφ ηνπο αξκελίνπο κεηαλάζηεο ζηε Ρσζία, αιιά θαη αιινχ. Οη πςειέο επίζεκεο ηηκέο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηελ πεξίνδν 2002-2007 δελ ζπλνδεχηεθαλ απφ αλάινγε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ή κείσζεο ηεο θηψρεηαο, πνπ απνηειεί καδί κε ηελ αλεξγία ηα κείδνλα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα ηεο Αξκελίαο. χκθσλα κε ην ΓΝΣ ην 54% ηνπ πιεζπζκνχ δνχζε θάησ απφ ην επίζεκν φξην ηεο θηψρεηαο ην 2004. Σν 2008 ην πνζνζηφ απηφ θαηήιζε ζην 27.6%, ελψ ην 2011 ζεκείσζε λέα αλνδηθή πνξεία ζην 35.8%. Σν επίπεδν θηψρεηαο ζηελ Αξκελία νξίδεηαη ζχκθσλα κε ην αηνκηθφ κεληαίν εηζφδεκα θαη εηδηθφηεξα φηαλ απηφ είλαη θάησ ησλ 90 δνι. (33.500 AMD). Ο αξηζκφο ησλ θαηνίθσλ πνπ εληάρζεθε ζχκθσλα κε ηα νηθνλνκηθά θξηηήξηα εηζνδήκαηνο ζην επίπεδν ηεο θηψρεηαο εληφο ηνπ 2011 απμήζεθε θαηά 270.000, έλεθα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Ζ εμέιημε απηή ζέηεη ζε ακθηβνιία ηελ επίηεπμε ηνπ θπβεξλεηηθνχ ζηφρνπ γηα κείσζή ηεο ζην 19.7% κέρξη ην 2015. Λφγσ κάιηζηα απηήο ηεο εμέιημεο ε αηδέληα ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ αθνξνχζε ηελ 5εηία 2005-2010 παξακέλεη εκηηειήο θαη πξνεθηάζεθε γηα πινπνίεζε ζηελ επφκελε 5εηία. εκεηψλεηαη φηη ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ εληάζζεηαη ζηα επίπεδα θηψρεηαο αθνξά θαηά 86% ηηο εκηαζηηθέο θαη αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη θαηά 14% ηηο αζηηθέο. ηελ πξσηεχνπζα Δξεβάλ θαηαγξάθεθε πνζνζηφ 2.8% ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη ζε θαζεζηψο πελίαο. Ζ πξνζρψξεζε ηεο Αξκελίαο ζηνλ ΠΟΔ ην 2003 θαη ε πξφνδνο ησλ ηδησηηθνπνηήζεσλ ζπλέβαιιε ζηε βειηίσζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο. Ωζηφζν, πνιιέο κεηαξξπζκίζεηο παξακέλνπλ αηειείο θαη ε θπβέξλεζε πξνζπαζεί λα δείμεη ηζρπξή πνιηηηθή βνχιεζε γηα λα θάλεη ηηο απαξαίηεηεο αιιαγέο, εηδηθά ζηνλ ηνκέα ησλ θνξνινγηθψλ θαη ηεισλεηαθψλ ππεξεζηψλ. Ζ δηαθζνξά, ν λεπνηηζκφο θαη ε παξεκβαηηθφηεηα a la carte ησλ 2

θξαηηθψλ αξρψλ, επηθπιάζζεη δπζάξεζηεο εθπιήμεηο γηα ηνπο επηρεηξεκαηηθψο δξψληεο θαζψο ην 65% ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο αθνξά κηα ζπγθεθξηκέλε νκάδα επηρεηξεκαηηψλ πνπ ζπληζηά ηελ νιηγαξρία ηεο Αξκελίαο. Παξάιιεια κε έλαλ ηξαπεδηθφ ηνκέα πνπ πξνζπαζεί λα αλαπηπρζεί θαη λα δψζεη πλνή ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, καθξηά απφ ηηο θξαηηθέο παξεκβάζεηο, ηα εκπφδηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο ππνρσξνχλ, αιιά κε βξαδχ ξπζκφ. Λφγσ ησλ θιεηζηψλ ζπλφξσλ ηεο Αξκελίαο κε ηελ γεηηνληθή Σνπξθία θαη ην Αδεξκπατηδάλ, ζρεδφλ φια ηα αγαζά πνπ δηαθηλνχληαη γηα εκπνξηθνχο ιφγνπο πξέπεη λα πεξάζνπλ απφ ηε Γεσξγία, φπνπ επηβάιινληαη πςειέο ηηκέο κεηαθνξάο, κε απνηέιεζκα λα δπζρεξαίλεηαη ε αχμεζε ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ηεο Αξκελίαο. II. Σξέρνπζα νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ Αξκελία Μεηά απφ ζηαζεξή εηήζηα αχμεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ απφ ην 2002-2008, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο εηήζηαο δηςήθηαο αλάπηπμεο ηελ πεξίνδν 2002-2007, ην ΑΔΠ ηεο Αξκελίαο κεηψζεθε θαηά 14,4% ην 2009, σο απνηέιεζκα ηεο παγθφζκηαο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο. Ζ πξαγκαηηθή κείσζε ππεξέβε ηνπο ζρεδηαζκνχο ηεο θπβέξλεζεο ηεο Αξκελίαο θαη ηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΓΝΣ θαηά ζρεδφλ 5%, γεγνλφο ελδεηθηηθφ ηεο απξνζδηνξηζηίαο ζεκαληηθψλ καθξννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ζηελ παξνχζα θάζε αλάπηπμεο. Σν 2010 ε αλάπηπμε θπκάλζεθε ζην 2.1%, αλαθάκπηνληαο πεξηζζφηεξν εληφο ηνπ 2011 απφ ηελ θξίζε ηνπ 2008, θαηαγξάθνληαο αχμεζε 4.3%. Οη πξννπηηθέο γηα ην 2012 είλαη επίζεο ζεηηθέο θαη θπκαίλνληαη ζην 4.1%. εκεηψλεηαη φηη ην ζπλνιηθφ ΑΔΠ ησλ ρσξψλ ΚΑΚ απμήζεθε θαηά 4.3% ην 2011, ζε ζχγθξηζε κε 4.5% ην 2010, κε ηε Ρσζηθή Οκνζπνλδία λα παξακέλεη ε ηζρπξφηεξε νηθνλνκία θαη ην εκπξνζζνβαξέο ηκήκα ηεο νηθνλνκηθήο δψλεο απηήο ηεο πεξηνρήο. Ζ βηνκεραλία θαη νη θαηαζθεπέο, νη βαζηθέο θηλεηήξηεο δπλάκεηο ηεο αχμεζεο ηνπ ΑΔΠ ηα ηειεπηαία ρξφληα, είραλ δηαθνξεηηθφ πξφζεκν αλάπηπμεο. Έηζη ε βηνκεραλία ζεκείσζε αχμεζε 14.1% (992 δηο. AMD), αιιά ν θαηαζθεπαζηηθφο θιάδνο ζπλέρηζε ηελ πησηηθή πνξεία ηνπ 12.1% (480,1 δηο. AMD) κείσζε ζε ζρέζε κε ην 2010 πνπ είρε ζεκεησζεί 4.3% πηψζε. εκεηψλεηαη φηη ην 2009 είρε θαηαξξεχζεη ν ζπγθεθξηκέλνο θιάδνο 3

θαηά 44.3% έλεθα ηεο χθεζεο θαη απφ ην 2008 πνπ είρε αχμεζε 3.1%, εμαθνινπζεί αλ κελ έρεη επαλέιζεη ζε πξν-πθεζηαθά επίπεδα. Ο θιάδνο ησλ ππεξεζηψλ απμήζεθε θαηά 6.1% (872.4 δηο AMD). Σν ζπλνιηθφ χςνο ηνπ εκπνξίνπ απμήζεθε 3.5% ην 2011, κεησκέλνο ξπζκφο ζε ζρέζε κε ην 4.2% ηνπ 2010, αιιά ζαθψο κε αλαπηπμηαθή ξνπή κεηά ηελ κείσζε 5.1% ηνπ 2009. Ο Μέζνο νλνκαζηηθφο κεληαίνο κηζζφο ζηελ Αξκελία έθηαζε ηα 120.836 Armenian Dram-AMD ($ 329, 231 ή 8938 ξσζηθά ξνχβιηα) ηνλ Ηνχιην 2011, ζεκεηψλνληαο αχμεζε 4,1% ζε ζχγθξηζε κε ηνλ Ηνχλην 2011 θαη 6,7% ζε εηήζηα βάζε, ζχκθσλα κε δεκνζηεπζέληα ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Αξκελίαο. Ωζηφζν ν ηηκάξηζκνο πνπ ην 2010 θηλήζεθε ζην 8.2% μεπέξαζε ηελ αχμεζε ησλ κηζζψλ πνπ ήηαλ θαηά κέζν φξν 6.7%. Απηή ε ηάζε θπξηάξρεζε θαη ην 2011, θαζψο απμήζεθε ν ηηκάξηζκνο θαηά 6.5%, ελψ ην επίπεδν ησλ κηζζψλ απμήζεθε 5.2%, παξαζχξνληαο ζε θαζαξή κείσζε ησλ κηζζψλ 1.7%. Σειηθψο εθηηκάηαη φηη ε πξαγκαηηθή αγνξαζηηθή δχλακε ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, παξά ηηο κεηψζεηο ζην επίπεδν ηνπ πξαγκαηηθνχ κηζζνχ, έρεη θαηαγξάςεη άλνδν θαηά 7.3%, κε δηθαηνινγεηηθή βάζε απηήο ηεο παξαδνμφηεηαο ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ ιηαληθήο θαηά 10.1% ην 2010 θαη 12.8% ην 2011 θαη ηα εκβάζκαηα εμσηεξηθνχ. Βεβαίσο ε δηακφξθσζε πςειψλ επηπέδσλ παξανηθνλνκίαο είλαη ν παξάγνληαο πνπ ζηξεβιψλεη ηελ αθξηβή θαηαγξαθή ησλ κεγεζψλ εμέιημεο ηεο πξαγκαηηθήο νηθνλνκίαο, θαζψο θαη γηα ην 2011 νη αλεμάξηεηνη νξγαληζκνί ηελ αλεβάδνπλ ζην επίπεδν ηνπ 35%-43%. Ζ αλεξγία ην 2011 ήηαλ 6.2%, κεησκέλε ζε ζρέζε κε ην 7% ηνπ 2010 θαη ζαθψο ζε ρακειφηεξα επίπεδα απφ ην 10.3% ηνπ 2003. Δληφο ηνπ 2011 ν δηεζλήο νίθνο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αμηνινγήζεσλ Moody s αλαθνίλσζε ηελ ππνβάζκηζε ηεο Αξκελίαο θαηά έλα επίπεδν, αλαθνξηθά κε ηελ πηζηνιεπηηθή ηεο ηθαλφηεηα ζε Ba2 θαη εθηηκά ζπλνιηθά ηελ πξννπηηθή ηεο πνξείαο ηνπ λφκηζκαηνο (Armenian Drum) απφ ζηαζεξή ζε αξλεηηθή. Ζ ππνβάζκηζε αληαλαθιά ηνπο θηλδχλνπο γηα ηελ πξννπηηθή αλάπηπμεο ηεο Αξκελίαο γηα ηα επφκελα ρξφληα ιφγσ ηεο αλακελφκελεο νηθνλνκηθήο επηβξάδπλζεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Ρσζία, ηνπο θχξηνπο εκπνξηθνχο εηαίξνπο ηεο, θαζψο θαη ηελ επίδξαζε ησλ πξννπηηθά αζζελέζηεξσλ ηηκψλ ησλ βαζηθψλ πξντφλησλ εμφξπμεο ησλ νξπρείσλ ηεο ρψξαο θαη ησλ βηνκεραληψλ κεηάιισλ, αλαθέξεη ην δειηίν ηχπνπ πνπ εθδίδεηαη απφ ηνλ νίθν Moody s. Ζ αξλεηηθή εμέιημε εμαξηάηαη επίζεο απφ ηηο αλεζπρίεο γηα ηελ επηδείλσζε ηνπ δεκνζίνπ 4

ρξένπο ηεο Αξκελίαο θαη ηελ εμσηεξηθή ζέζε ηεο ρψξαο κεηά ηελ χθεζε ηνπ 2009 θαη ηηο επηπηψζεηο πνπ πξνθάιεζε ζην ξπζκφ αλάπηπμεο. Παξά ηελ πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο λέσλ πιαηζίσλ νηθνλνκηθήο δξάζεο θαη λννηξνπίαο, ζηα πιαίζηα εκπέδσζεο θαζεζηψηνο πιήξνπο αληαγσληζκνχ, ε δέζκεπζε ηεο θπβέξλεζεο γηα δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηα κέηξα πνπ πεξηέρνληαη ζην ζρέδην λφκνπ γηα ηνλ πξνυπνινγηζκφ 2012 πνπ απνζθνπνχλ ζηε κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο ζην 3,1% ηνπ ΑΔΠ ην επφκελν έηνο, θαίλνληαη ηζρλψλ πνιηηηθψλ πξνζέζεσλ, θαζψο ην 2012 ζα δηεμαρζνχλ εζληθέο εθινγέο. Σν 2010 ην έιιεηκκα πεξηνξίζηεθε ζην 5%, ζπξξηθλσκέλν, ζε ζρέζε κε ην 2009 θαηά 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο, ελψ ην 2011 απηή ε ζεηηθή εμέιημε εμαιείθζεθε, θαζφζνλ θαηαγξάθεθε εθ λένπ αχμεζε 2% ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Σν ζπλνιηθφ δεκφζην ρξένο χςνπο 12% ρξεκαηνδνηήζεθε απφ εμσηεξηθφ δαλεηζκφ θαη απφ άκεζεο μέλεο επελδχζεηο (6% ηνπ ΑΔΠ). Καηά ζπλέπεηα ππνινγίδεηαη φηη ν ξπζκφο απνπιεξσκήο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ζα απμεζεί ην ρξνληθφ δηάζηεκα 2012-2013, αιιά ζα ππνιείπεηαη ηεο εθηηκψκελεο πξαγκαηηθήο αχμεζεο 4%-5% ηνπ ΑΔΠ πνπ εθηηκάηαη φηη ζα ππάξμεη ηελ ίδηα πεξίνδν. ε παξφκνην θιίκα θηλήζεθαλ θαη νη εθηηκήζεηο ηνπ νίθνπ Fitch, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ε πξννπηηθή γηα ρξενθνπία δελ έρεη κεηαβιεζεί αξλεηηθά, αληηζέησο θξίλεηαη σο ζηαζεξή θαη παξακέλεη ζηε βαζκίδα BB-. Αλαιπηέο ηεο Fitch εθηηκνχλ φηη ε αλάπηπμε ζε απηφ ην επίπεδν είλαη επαξθήο γηα λα ζηαζεξνπνηήζεη ην ρξένο ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο θαηά πεξίπνπ 40% ηνπ ΑΔΠ, εάλ δελ ππάξμνπλ αλαπάληερε αιιαγή ησλ επξχηεξσλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ. Ωζηφζν θαζψο ην 90% ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο είλαη ζε μέλν λφκηζκα, ν ζπληειεζηήο θεξεγγπφηεηαο είλαη αζπλήζηζηα επαίζζεηνο ζε δηαθπκάλζεηο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. Ζ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα απμήζεθε θαηά κέζν φξν 5.6% ην 2011, κε θαιχηεξν κήλα ην Γεθέκβξην, νπφηε θαηαγξάθεθε αχμεζε 8.9% ζε εηήζηα βάζε ε νπνία θαζνδεγείηαη απφ ηε βηνκεραλία, ηε γεσξγία θαη ηηο ππεξεζίεο, θαζψο θαη ηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ πξντφλησλ θαη ησλ εηζξνψλ κεηαλαζηεπηηθψλ εκβαζκάησλ. Αλαιπηέο ηεο Fitch παξάιιεια ζε εθηηκήζεηο ηνπ ην 2011 ππνγξάκκηζαλ φηη ε αλάπηπμε ζε απηφ ην επίπεδν είλαη επαξθήο γηα λα ζηαζεξνπνηήζεη ην ρξένο ηεο γεληθήο θπβέξλεζεο θαηά πεξίπνπ 40% ηνπ ΑΔΠ, εάλ δελ ππάξμεη αλαπάληερε αιιαγή ησλ 5

επξχηεξσλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ. Ωζηφζν θαζψο ην 90% ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο είλαη ζε μέλν λφκηζκα, ν ζπληειεζηήο θεξεγγπφηεηαο είλαη αζπλήζηζηα επαίζζεηνο ζε δηαθπκάλζεηο ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ. Ζ ζπλερήο κείσζε ηεο δνιαξηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο παξάιιεια κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δίδπκσλ ειιεηκκάησλ (δεκνζίνπ θαη εμσηεξηθνχ ρξένπο) είλαη εθηθηφ λα ζπλερηζηεί αλ ε νξζνινγηθνπνίεζε ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο θαη νη ζρεηηθέο κεηαξξπζκίζεηο πξνρσξήζνπλ ην ζπληνκφηεξν δπλαηφ. Ζ ηθαλφηεηα ηεο Αξκελίαο λα απνξξνθήζεη πεξαηηέξσ εμσηεξηθνχο θινληζκνχο έρεη ήδε απνδπλακσζεί απφ ηελ παξειζνχζα χθεζε, ε νπνία ψζεζε ην δεκφζην ρξένο ζην 40% ηνπ ΑΔΠ (εμ νπ θαη ε βαζκνιφγεζε BB σο αλαινγνχζα ζηε κέζε επηβάξπλζε εθ ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο). Οη δηεζλείο νξγαληζκνί αμηνιφγεζεο ζεσξνχλ φηη νη εμσηεξηθέο θαη πνιηηηθέο εληάζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ εθείλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζέκα ηνπ Ναγθφξλν- Καξακπάρ, κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ επίζεο ζε αξλεηηθή βαζκνινγία, θαζψο απνηεινχλ δηαξθείο παξάγνληεο απνζηαζεξνπνίεζεο ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο θαηάζηαζεο. εκεηψλεηαη φηη ην πεξηνδηθνχ Forbes ηνλ Ηνχλην 2011 θαηαρψξεζε ηελ Αξκελία σο ηε ρεηξφηεξε ρψξα παγθνζκίσο, γηα ηελ αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο πξσηνβνπιίαο, κεηά ηε Μαδαγαζθάξε, γεγνλφο πνπ ζνξχβεζε θαη θηλεηνπνίεζε φια ηα θιηκάθηα εμνπζίαο ζην Δξεβάλ. Ζ Κπβέξλεζε ηεο Αξκελίαο, ελέθξηλε ζηηο 13 Οθησβξίνπ 2011 ηξεηο λφκνπο ζρεηηθά κε ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ζα δηέπεη ηηο ειεχζεξεο νηθνλνκηθέο δψλεο ηεο Αξκελίαο. Έηζη ζχκθσλα κε απηνχο ξπζκίδνληαη θαηαξρήλ νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ επηηξέπνληαη ζηηο ειεχζεξεο δψλεο εκπνξίνπ, ν νξηζκφο ησλ θξηηεξίσλ ηνπ δηεπζχλνληνο ηελ δψλε ειεπζέξσλ ζπλαιιαγψλ θαη ν νπνίνο έρεη απνθαζηζηηθφ δηθαίσκα ζηελ έγθξηζε εηζφδνπ κηαο επηρείξεζεο ζηελ ειεχζεξε νηθνλνκηθή δψλε, ζηε ιήμε ησλ επηρεηξεζηαθψλ δηθαησκάησλ πνπ πξνζθηψληαη έλεθα παξαβίαζεο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, θαζψο θαη ηηο ηερληθέο απαηηήζεηο ηεο παξαγσγηθήο βάζεο πνπ ζα ηδξχζνπλ. εκεηψλεηαη φηη φινη νη λφκνη θαη νη ζρεηηθνί θαλνληζκνί αλαπηχρζεθαλ απφ θνηλνχ κε ηελ θπβέξλεζε ηεο Αξκελίαο θαη ζπδεηήζεθαλ κε ηνπο πηζαλνχο επελδπηέο θαη εηαηξείεο πνπ είραλ εθθξάζεη εμ αξρήο ελδηαθέξνλ γηα εξγαζία ζε ειεχζεξε νηθνλνκηθή δψλε, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ εηαηξεηψλ "Syntronix», αλαδφρνπ ηνπ «Zvartnots» ην αεξνδξφκην θαη άιισλ επηρεηξεκαηηψλ. 6

Ζ πξνζπάζεηα πάηαμεο ηεο παξανηθνλνκίαο θαη δηεχξπλζεο ηεο θνξνινγηθήο βάζεο έρεη βξεζεί ζην επίθεληξν φισλ ησλ πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο θαη ζηαζεξνπνίεζεο πνπ ε Παγθφζκηα Σξάπεδα θαη νη ινηπνί Γηεζλείο Οξγαληζκνί έρνπλ, απφ θνηλνχ κε ηελ Κπβέξλεζε ηεο Αξκελίαο, πηνζεηήζεη σο θεληξηθνχο ζηφρνπο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ ηεο ρψξαο. πγθεθξηκέλα κέρξη θαη ην Οθηψβξην 2011 ηα θνξνινγηθά έζνδα έθηαζαλ ην 2.3 δηο δνι. επηηπγράλνληαο θαηά 96.3% ηνλ πξνζδηνξηζζέληα ζηφρν ηνπ αλαζεσξεκέλνπ πξνγξάκκαηνο αλάπηπμεο θαη ζηαζεξφηεηαο πνπ πηνζεηήζεθε ηνλ Ηνχλην 2010, έρνληαο ιάβεη ππφςε ηηο επηπηψζεηο ηεο χθεζεο. III. Δκπόξην Ζ πνξεία ηνπ εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ ηεο Αξκελίαο δελ ήηαλ κέρξη ζήκεξα νπδέπνηε ζεηηθή απφ ηελ ίδξπζή ηεο σο αλεμάξηεηνπ θξάηνπο ην 1992. Δηδηθφηεξα ν ζπλνιηθφο φγθνο εκπνξίνπ ην 2010 έθηαζε 4.7 δηο δνι. αλαθάκπηνληαο κεηά ηελ πηψζε 26.5% ην 2009 έλεθα ηεο χθεζεο αιιά απέρνληαο απφ ην ηζηνξηθά πςειφ ηνπ 2008 πνπ ήηαλ 5.48 δηο δνι. Ζ δηεχξπλζε βέβαηα ηνπ φγθνπ εκπνξίνπ απφ ην 2005 θαη θαηφπηλ νθείιεηαη ζηε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ ε νπνία ην 2007 έθηαζε θαη ην 47% γηα λα γλσξίζεη ζεκαληηθή πηψζε ην 2009 πνπ θπκάλζεθε ζην 25%. Ζ επαλάθακςε ηνπ ξπζκνχ εηζαγσγψλ ην 2010 θαηά 46%, νθείιεηαη ζαθψο ζηε βειηηζηνπνίεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ Αξκελία θαη ζηελ πξνζπάζεηα ηεο θπβέξλεζεο λα ηνλψζεη ηελ εζσηεξηθή δήηεζε κέζσ θπξίσο δεκνζίσλ δαπαλψλ θαη επελδχζεσλ. Σν 2011 ν ζπλνιηθφο φγθνο εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ απμήζεθε θαηά 3.5% (2.042 ηξηο AMD). Σν εμσηεξηθφ εκπφξην πνπ ην 2009 είρε κεησζεί θαηά 27%, κε ηηο εηζαγσγέο λα θαηαγξάθνπλ θάκςε 25% θαη ηηο εμαγσγέο 34%, ην 2011 απμήζεθε 14.4%. Οη εμαγσγέο ζεκείσζαλ αχμεζε 27.7% (1.3 δηο δνι) θαη νη εηζαγσγέο 10.7% (4.1 δηο δνι.). Ζ δπλακηθή πνπ θαηαγξάθνπλ νη δείθηεο ηνπ ζπλνιηθνχ εκπνξίνπ είλαη κηθξήο κφριεπζεο γηα ηελ εγρψξηα νηθνλνκία, θαζψο ηα κεγέζε είλαη εμαηξεηηθά ρακειά παξφηη ε νηθνλνκία ηεο Αξκελίαο ζπγθαηαιέγεηαη ζηηο ρψξεο ηεο Κνηλνπνιηηείαο Αλεμαξηήησλ Κξαηψλ (ΚΑΚ) νη νπνίεο ζπλνιηθά ήδε θαηέρνπλ ην 6% ηνπ παγθνζκίνπ ΑΔΠ, κεγαιχηεξν 7

θαη απφ εθείλν ησλ αλαδπνκέλσλ ρσξψλ ηεο Κεληξναλαηνιηθήο Δπξψπεο (Πνισλία, Οπγγαξία, Σζερία, Ρνπκαλία, Βνπιγαξία) νη νπνίεο ζπλνιηθά δελ θαηέρνπλ παξαπάλσ ηνπ 3.5%, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Όζνλ αθνξά ην εμαγσγηθφ εκπφξην ηεο Αξκελίαο, ην 64% ησλ πξντφλησλ πνπ εμάγνληαη πξννξίδνληαη γηα ηηο ρψξεο ηεο Κνηλνπνιηηείαο Αλεμαξηήησλ Κξαηψλ (ΚΑΚ), ην 28% γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ.) θαη ηα ππφινηπα πνζνζηά κεξίδνληαη ζε ινηπέο ρψξεο κε ζεκαληηθφηεξν εθείλν ησλ ΖΠΑ πνπ έθηαζε ην 4% ηελ πεξαζκέλε ρξνληά. Ζ εηθφλα πνπ εκθαλίδεηαη ζηηο εμαγσγέο ηεο Αξκελίαο είλαη εμαηξεηηθά δηαθνξνπνηεκέλε ζε ζρέζε κε ηηο εηζαγσγέο ηεο. Δηδηθφηεξα νη ρψξεο ΚΑΚ έρνπλ κεησκέλεο εμαγσγέο, ελψ νη ρψξεο ηεο ΔΔ εκθαλίδνπλ θαηά έλα κηθξφ πνζνζηφ κεγαιχηεξεο εμαγσγέο απφ φηη εηζαγσγέο απφ ηελ Αξκελία. Αληηζηνίρσο θαηαγξάθνληαη ρψξεο κε ζεκαληηθά επηκέξνπο πνζνζηά εμαγσγήο ζηελ Αξκελία. εκεηψλεηαη φηη ε Σνπξθία παξφηη δηαηεξεί ηα ζχλνξά ηεο κε ηελ Αξκελία θιεηζηά, φπσο θαη ην Αδεξκπατηδάλ, έλεθα ηεο δηακάρεο ζην Ναγθφξλν-Καξακπάρ, απνζπά πνζνζηφ 5% ηνπ εμαγσγηθνχ εκπνξίνπ πξνο ηελ Αξκελία. Δηδηθφηεξα ην 2011 ε Ρσζία θαηείρε ην 26,8% ηνπ ζπλνιηθνχ εκπνξίνπ (αχμεζε 2.5%) ζε ζρέζε κε ην 2010, ε Οπθξαλία (21%), ε Κίλα 11,6% (αχμεζε 3.6%), ε Γεξκαλία (8,8%), ην Ηξάλ (5,9%) θαη νη ΖΠΑ (7,1%). Οη εμαγσγέο ηεο Αξκελίαο παξφηη κηθξέο θαη ζε πξντφληα πνπ δελ έρνπλ επξχ αληαγσληζκφ, δηακάληηα θαη πνιχηηκνη ιίζνη, ππέζηεζαλ ζεκαληηθή κείσζε ην 2009, ελ κέζσ ηεο παγθφζκηαο χθεζεο, θαζψο κεηψζεθε ε δήηεζή ηνπο. Σν 2011 φζνλ αθνξά ηα δηακάληηα θαη ηνπο πνιπηίκνπο ιίζνπο ζεκεηψζεθε αχμεζε 1.1%, ελψ δεδνκέλνπ φηη ηα ππφινηπα εμαγσγηθά πξντφληα αθνξνχλ ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ε επίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο δελ ηα επεξξέαζε ζεκαληηθά θαη ην 2011 ζεκεηψζεθε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ (θπξίσο πξνο ηελ Ρσζία) ζπλνιηθά θαηά 0.8%. Ζ Γεξκαλία εκθαλίδεηαη λα είλαη ν βαζηθφο εμαγσγηθφο πξννξηζκφο κε 16% θαη αθνινπζεί ε Ρσζία κε 13%, ε Οιιαλδία κε 14%, ην Βέιγην κε 12%, ελψ θαη νη ΖΠΑ θαηαγξάθνπλ κεξίδην 7% ζηηο εμαγσγέο ηεο Αξκελίαο. Σα πξντφληα πνπ εμάγεη ζε απηέο ηηο ρψξεο ε Αξκελία είλαη ζεκαληηθά δηαθνξνπνηεκέλα, θαζψο ζε Βέιγην θαη Οιιαλδία 8

εμάγνληαη θπξίσο πνιχηηκνη ιίζνη (δηακάληηα θ.α.), ελψ ζε Ρσζία θαη Γεξκαλία εμάγνληαη θπξίσο αγξνηηθά πξντφληα θαη βηνκεραληθά πξντφληα (θχιια αινπκηλίνπ). Αλαθνξηθά κε ηηο εηζαγσγέο ζηελ Αξκελία, ην κεγαιχηεξν κεξίδην θαηέρεη ε Ρσζία κε 29% θαη αθνινπζνχλ ε Κίλα κε 10%, Οπθξαλία 7%, ε Γεξκαλία 6%, Ηξάλ 6%, Σνπξθία 6% (κε ππαξθηφ ην πξναλαθεξζέλ ζέκα ησλ θιεηζηψλ ζπλφξσλ), ΖΠΑ 4%, Ηηαιία 4%, Βνπιγαξία 3%, Γαιιία 3%, Ρνπκαλία 3%, Βέιγην 2% θαη αξθεηέο ρψξεο κε κεξίδην 1% αλάκεζά ηνπο θαη ε Διιάδα. IV. Αγξνηηθόο ηνκέαο Ζ Αξκελία δηαζέηεη κνλάρα ην 18% ηεο ζπλνιηθήο εθηάζεψο ηεο γηα θαιιηέξγεηα αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Σνχην ζπκβαίλεη θαζψο ε ρψξα έρεη δηάζπαξηνπο ζεκαληηθνχο νξεηλνχο φγθνπο, ελψ ε χπαξμε νξνπεδίσλ θαη νη δπζκελείο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο δελ επλννχλ ηελ αλάπηπμε ζεκαληηθψλ θαιιηεξγεηψλ. Ζ απαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία αλέξρεηαη πεξίπνπ ζην 18% ηνπ ελεξγνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνζνζηφ πνπ βαίλεη δηαξθψο κεηνχκελν ιφγσ ηεο ζηαδηαθήο κεηεμέιημεο ηεο νηθνλνκίαο. Σν 2011 θαηαγξάθεθε αχμεζε 14.1%, αλαθάκπηνληαο απφ ηνλ αξλεηηθφ ξπζκφ ηνπ 2010 (-14.5%). Ωζηφζν ζε έλα αγξνηηθφ πξντφλ πνπ επελδχεη ζηαζεξά ε αγξνηηθή νηθνλνκία ηεο Αξκελίαο είλαη ηα βεξίθνθα. Σν 2011 απνδείρηεθε ε ρεηξφηεξε γηα ηελ παξαγσγή ηνπ θξνχηνπ απηνχ ηα ηειεπηαία 20 έηε, θαζψο, ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπ. Γεσξγίαο πνπ αλαθνηλψζεθαλ, ε θεηηλή ζνδεηά αλήιζε ζπλνιηθά ζε 19.600 ηφλνπο, πνζφηεηα πνπ αληηζηνηρεί ζην 30% κηαο θαιήο ζνδεηάο ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα πνπ ηζρχνπλ γηα ηελ εηήζηα παξαγσγή ηνπ βεξίθνθνπ ζηελ Αξκελία. Οη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο επξχηεξα ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή έλεθα ηεο ραιαδφπησζεο θαη ινηπψλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ, έρνπλ ήδε νδεγήζεη ζε εηζεγήζεηο γηα εθζπγρξνληζκφ ησλ κέζσλ αληηκεηψπηζεο έθηαθησλ θαηαζηξνθψλ θαη ηελ αλάπηπμε πξνγξάκκαηνο επελδχζεσλ ζε ηνκείο πξφιεςεο ζηελ αγξνηηθή νηθνλνκία, δηάζηαζε 9

πνπ έρνπλ ζέζεη ήδε ζε πξνθαηαξθηηθέο ζπδεηήζεηο κε ην Τπ. Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο ηερλνθξάηεο ηεο Δ.Δ. θαη ηνπ FAO (Food & Agricultural Organization). Σα δεηήκαηα ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα παξακέλνπλ ζην θέληξν ηεο πξνζνρήο ηεο θπβέξλεζεο, ιακβάλνληαο ππφςε ηνλ πξσηαξρηθφ ξφιν ηεο γεσξγίαο ζηε δνκή ηεο νηθνλνκίαο, πνπ παξφηη σο πνζνζηφ βαίλεη ζπξξηθλψκελνο (απφ 45% ην 1998 ζε 21% ην 2010) έλεθα ηεο δηφγθσζεο ηνπ θιάδνπ ησλ ππεξεζηψλ, ηα εηζνδήκαηα πνπ δεκηνπξγεί γηα ηνπο απαζρνινχκελνπο απμήζεθαλ ηελ πεξίνδν 2000-2010 θαηά 75%, γεγνλφο πνπ ππνγξακκίδεη ηηο άκεζεο ππεξαμίεο γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο έλεθα ηεο αχμεζεο ηεο νξγαλσκέλεο παξνρήο ππεξεζηψλ θαη ηεο πξνψζεζεο ζπζηεκάησλ παξαγσγήο θαη ηππνπνίεζεο ζηνλ θιάδν ηεο γεσξγίαο. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2011 ην αθαζάξηζην γεσξγηθφ πξντφλ ηεο Αξκελίαο αλήξρεην ζε 131,5 δηο DRAM (383 εθ. δνι.). Ζ αχμεζε δε ησλ πνηθηιηψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ ήηαλ 62% έλεθα ηεο αλαδηάξζξσζεο θαη ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο. Ζ Αξκελία δηαθέξεη απφ άιιεο ρψξεο απφ ην γεγνλφο φηη έρεη 340.000 γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο θαη κφλν 430.000 εθηάξηα γεο. Η αγξνηηθή παξαγσγή, ζε εηήζηα βάζε, θαηέγξαςε αχμεζε 132.4%. Ζ εμέιημε απηή νθείιεηαη ζηε ζεκαληηθή θαη νξγαλσκέλε αλαδηάξζξσζε φισλ ησλ θιάδσλ ηεο γεσξγίαο, σζηφζν ε ζπκβνιή ηεο θηελνηξνθίαο αλαδεηθλχεηαη σο ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο ζε απηή ηελ εμέιημε, θαζψο ζε εηήζηα βάζε θαηέγξαςε αχμεζε 63%, πνζνζηφ 12% αλψηεξν απφ ηηο αξρηθέο εθηηκήζεηο. Ο αξηζκφο ησλ αγειάδσλ κνλάρα απμήζεθε θαηά 1.500 κέρξη ηελ 1 ε Απγνχζηνπ, ελψ ν αξηζκφο ησλ αηγνπξνβάησλ επίζεο απμήζεθε θαηά 23.000 θαη ησλ ρνίξσλ θαηά 3.500. Ζ παξαγσγή γάιαθηνο απμήζεθε θαηά 3000 ηφλνπο ηνπο πξψηνπο επηά κήλεο ηνπ 2011, σζψληαο ηε ζπλνιηθή παξαγσγή ζην ζχλνιν ησλ 400.000 ηφλσλ. Παξάιιεια ε ζπλνιηθή παξαγσγή θξέαηνο, θαηά ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα, αλήιζε ζηνπο 3000 ηφλνπο, θαζψο ζεκείσζε αχμεζε 1500 ηφλσλ. Σν 2011 ε παξαγσγή γάιαθηνο εθηηκάηαη φηη έθηαζε ηνπο 580.000 ηφλνπο, θαηαγξάθνληαο αχμεζε 8100 ηφλνπο ζε ζρέζε κε ην 2010. Αληηζέησο ε πηελνηξνθία ζεκείσζε ππνρψξεζε θαη κάιηζηα ε παξαγσγή απγψλ κεηψζεθε θαηά 20% ηνπο πξψηνπο 7 κήλεο ηνπ 2011 (380 εθ. απγά). Ζ εμέιημε νθείιεηαη ζηελ ππνρξεσηηθή ζθαγή 150.000 νξλίζσλ, ιφγσ πξνζβνιήο απφ αζζέλεηεο. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ 10

Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο, ην 2012 ζα ππάξμεη αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αγειάδσλ θαηά 2.500, θηάλνληαο ζπλνιηθά ηηο 535.000. Οη ρνίξνη εθηηκάηαη φηη ζα απμεζνχλ θαηά 2.500, αγγίδνληαο ζπλνιηθά ηηο 120.000, ελψ ηα αηγνπξφβαηα ζα θηάζνπλ ηηο 600.000 θαζψο εληφο ηνπ 2012 ζα απμεζνχλ θαηά 29.000. Οη αληίζηνηρεο εθηηκήζεηο γηα ηελ εμέιημε ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο θξέαηνο εληφο ηνπ 2011, είλαη φηη ε ζα θηάζεη ηνπο 127.000 ηφλνπο, απμεκέλε θαηά 3.500 ηφλνπο ζε ζρέζε κε ην 2010. Ζ παξαγσγή γάιαθηνο ζηελ Αξκελία ζχκθσλα κε φιεο ηηο εθηηκήζεηο ζα ππεξβεί κέρξη ην 2020 ηνπο 1.000.000 ηφλνπο. Ζ Γαιιία θαη ε Ηηαιία έρνπλ ήδε εθθξάζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα εγθαηάζηαζε εηαηξεηψλ ηνπο ζηελ Αξκελία ψζηε λα πξνσζήζνπλ ηε βηνκεραλνπνηεκέλε παξαγσγή γάιαθηνο. V. Οξγάλωζε Αγνξάο / πλζήθεο Αληαγωληζκνύ Ζ Αξκελία έρεη βειηηψζεη ηε ζέζε ηεο ζηελ παγθφζκηα θαηάηαμε αληαγσληζηηθφηεηαο θαηά έμη κνλάδεο ην 2011, θαηαιακβάλνληαο ηελ 92ε ζέζε αλάκεζα ζε 142 ρψξεο, ζχκθσλα κε ηελ εηήζηα έθζεζε γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ World Economic Forum. εκεηψλεηαη φηη ην 2010 ε Αξκελία ήηαλ 98ε κεηαμχ 139 ρσξψλ. Με φια ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ην 2011-2012 έγηλαλ ζεηηθά βήκαηα πνπ δηαπηζηψζεθαλ, εθηφο απφ νξηζκέλνπο δείθηεο, φπσο ε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα θαη ν δείθηεο εκπηζηνζχλεο ζηελ νηθνλνκία, φπνπ ε Αξκελία ππνβαζκίζηεθε θαηά 15 κνλάδεο θαη θαηέιαβε ηελ 114ε ζέζε. Ο δείθηεο ηνπ ηνκέα ηεο πγείαο θαη ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο βειηηψζεθαλ θαηά κία ζέζε. Όζνλ αθνξά ηηο ρψξεο ηεο ΚΑΚ, ε Αξκελία αθνινπζεί ην Αδεξκπατηδάλ (55ε ζέζε), ηε Ρσζία (66ε ζέζε), ην Καδαθζηάλ (71ε ζέζε), ηελ Οπθξαλία (82ε ζέζε), ηελ Γεσξγία (88ε ζέζε). Μεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο ΚΑΚ ε Αξκελία είλαη κπξνζηά απφ ηελ Μνιδαβία (93ε ζέζε), ην Σαηδηθηζηάλ (105ε ζέζε) θαη ηελ Κηξγηδία (126ε ζέζε). Γεδνκέλεο ηεο νιηγνπσιηαθήο δηάξζξσζεο ηεο αγνξάο θαηλφκελα απμήζεσλ ησλ ηηκψλ θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ, ζε νξηζκέλεο πεξηφδνπο (ζέξνο, πεξίνδν ενξηψλ 11

Υξηζηνπγέλλσλ θ.α.) εμαθνινπζνχλ λα θαηαδεηθλχνπλ ηε κεηαβαηηθή θάζε πνπ κεηέξρεηαη ε νξγάλσζε ηεο αγνξάο. Ζ πνξεία ηνπ πιεζσξηζκνχ απφ ην 1999 θαη έπεηηα δελ ήηαλ βέβαηα νκαιή θαη ζπζρεηίδνληαλ άκεζα απφ ηηο δηεζλείο ζπγθπξίεο. Ωζηφζν νη πςειέο εηζαγσγέο πνπ πξαγκαηνπνηεί ε Αξκελία, δελ επεξέαζαλ ηε δηακφξθσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ, θαζψο ν εηζαγφκελνο πιεζσξηζκφο έλεθα θαη ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ηεο Κεληξηθήο Σξαπέδεο δηαηεξείηαη ζε ρακειά επίπεδα. πλεπψο ε δηάξζξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο είλαη ζηνλ κεγαιχηεξν βαζκφ ππεχζπλε γηα ηε δηακφξθσζε ησλ ηηκψλ. Ο πιεζσξηζκφο ζηελ Αξκελία ην 2011 αλήιζε ζην 4.1%. Ζ επηηάρπλζε ησλ δηαδηθαζηψλ γηα έληαμε ηεο Αξκελίαο ζε ηξία έηε ζηελ ηεισλεηαθή έλσζε κε ηελ ΔΔ, έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ επηβνιή πιένλ ηειψλ θαη δαζκψλ κε αληηθεηκεληθφ ζχζηεκα, γεγνλφο πνπ επηβάξπλε ηηο ηηκέο βαζηθψλ πξντφλησλ. Καη ην 2011 εμαθνινχζεζε λα πθίζηαηαη ην βαζηθφ πξφβιεκα ζπγθέληξσζεο πινχηνπ θαη πνιηηηθήο εμνπζίαο ζε έλαλ κηθξφ αξηζκφ αηφκσλ ζηελ ρψξα, γεγνλφο πνπ ζπληζηά ζηε δηακφξθσζε πξαγκαηηθήο νιηγαξρίαο, πνπ παξεκβαίλεη αλαζηαιηηθά ζε θάζε ζεκαληηθή πξνζπάζεηα εθζπγρξνληζκνχ ηεο θπβέξλεζεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαθπιάμεη ηελ θπξίαξρε ζέζε ησλ επηρεηξήζεψλ ηεο. εκεηψλεηαη φηη θαη ην πεξηνδηθφ Forbes είρε θάλεη αλαθνξά γηα ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα πνπ θαηαδπλαζηεχεη ηελ νξγάλσζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηελ Αξκελία θαη ηε ζπγθέληξσζε ζε νθηψ επηρεηξεκαηίεο πιένλ ηνπ 40% ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο. ε αιιεπάιιειεο εθζέζεηο ηεο θαη ε Δπηηξνπή ηεο ΔΔ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ Αξκελία έρεη αλαδείμεη ην δήηεκα ζε θξίζηκν παξάγνληα ηεο κεηάβαζεο ζε άιιν ζηάδην αλάπηπμεο ηεο ρψξαο. VI. Ξέλεο Δπελδύζεηο χκθσλα κε ζηνηρεία πνπ δεκνζίεπζε ε ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Αξκελίαο, ην 2011 ε πνξεία ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ (ΑΞΔ) ήηαλ απμεηηθή θαη κάιηζηα ζε πνζνζηφ 28.8%, ζε ζρέζε κε ην 2010. πλνιηθά νη ΑΞΔ αλήιζαλ ζε 838.9 εθ. δνι. απμεκέλεο θαηά 58.6% ζε ζρέζε κε ην 2010, σζηφζν εθείλεο πνπ θαηεπζχλζεθαλ ζηελ 12

πξαγκαηηθή νηθνλνκία (εμαηξνπκέλσλ δειαδή ησλ επελδχζεσλ ζε δεκφζηεο επηρεηξήζεηο θαη ζηηο ηξάπεδεο), ήηαλ 349.5 εθ. δνι. Ο θιάδνο πνπ απνξξφθεζε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ΑΞΔ, πεξίπνπ 34.5%, αθνξνχζε ηελ εμφξπμε θαη επεμεξγαζία κεηάιισλ, θηάλνληαο ηα 180 εθ. δνι. (θπξίσο γεξκαληθέο θαη ξσζηθέο εηαηξείεο). ηνλ θιάδν ηειεπηθνηλσληψλ θαηεπζχλζεθε ην 20.25%, ελψ 9.88% αθνξνχζε άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ζηνπο θιάδνπο νξγάλσζεο παξνρήο ελέξγεηαο (ειεθηξηθφ, θπζηθφ αέξην, αηκφ). Σν πξψην εμάκελν ηνπ 2011 ε Ρσζία πξνρψξεζε ζε ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζηελ νηθνλνκία ηεο Αξκελίαο, χςνπο 206,6 εθ. δνι. απμάλνληαο θαηά 76.8% ζε ζρέζε κε ην 2010 ηε ζπκκεηνρή ηεο ζηελ αλαπηπμηαθή πνξεία ηεο ρψξαο. Αληηζηνίρσο νη ΑΞΔ γαιιηθψλ επηρεηξήζεσλ έθηαζαλ ηα 68.1 εθ. δνι., ησλ ΖΠΑ 19.5 εθ. δνι. (αχμεζε 5.1% ζε εηήζηα βάζε), ελψ ζεκεηψλεηαη φηη νη ΖΠΑ επέλδπζαλ ζπλνιηθά 35.2 εθ. δνι. αχμεζε 2.3%. Οη Βξεηαληθέο επελδχζεηο ήηαλ 22.6 εθ. δνι. απμεκέλεο θαηά 8.5%, ελψ νη ΑΞΔ ήηαλ 3.9 εθ. δνι. θαηαγξάθνληαο ζεκαληηθφηαηε αχμεζε 51.8%. Οη θαλαδηθέο επελδχζεηο επίζεο απμήζεθαλ θαηά 117.7% θηάλνληαο ηα 14.3 εθ. δνι. εθ ησλ νπνίσλ 8.3 εθ. δνι. ήηαλ ΑΞΔ, θαηαγξάθνληαο ζηελ επηκέξνπο απηή θαηεγνξία αχμεζε 84.5%. ην δηάζηεκα Ηνπλίνπ 1998 - Ηνπλίνπ 2011 έρνπλ επελδπζεί ζπλνιηθά 6.8 δηο δνι. ζηελ Αξκελία. Απφ απηφ ην πνζφ 5.045 δηο δνι. αθνξνχλ ΑΞΔ, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη ην νπζηαζηηθφ ελδηαθέξνλ ησλ ρσξψλ πνπ έρνπλ εληάμεη ηελ Αξκελία ζηηο ρψξεο ζηξαηεγηθνχ ελδηαθέξνληφο ηνπο, επηδηψθνληαο ηελ άκεζε νηθνλνκηθή δηείζδπζε ζηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία ηεο Αξκελίαο. Οη ρψξεο απηέο δηαηεξνχλ ηδηαίηεξεο δηπισκαηηθέο ζρέζεηο κε ηελ Αξκελία θαη ζπκβάινπλ κέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζε δηεζλείο νξγαληζκνχο θαη ζηε δηαδηθαζία αξσγήο ζην κεηά-ζνβηεηηθφ ζηάδην κνξθνπνίεζεο ησλ ζεζκψλ θαη ηεο αγνξάο. Σνλ Ηνχλην 2011 ην Τπνπξγείν Δλέξγεηαο θαη Φπζηθψλ Πφξσλ ηεο Αξκελίαο, αλαθνίλσζε ηελ κεηαβίβαζε ηνπ ππνινίπνπ 10% ηεο ρεκηθήο βηνκεραλίαο Nairi πνπ εμαθνινπζεί λα θαηέρεη ην θξάηνο. Ο θιάδνο ησλ ρεκηθψλ βηνκεραληψλ ηεο Αξκελίαο έρεη ζπγθεληξψζεη ην ελδηαθέξνλ ζεκαληηθψλ επελδπηψλ θαη έρεη πξνζειθχζεη ην 25% 13

ησλ μέλσλ επελδπκέλσλ θεθαιαίσλ. Βξεηαληθέο θαη γεξκαληθέο εηαηξείεο έρνπλ εηζέιζεη κε κηθξά πνζνζηά αξρηθά ζε αξθεηέο κεγάιεο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη πξνζβιέπνπλ ζηαδηαθά ζηελ αχμεζε ησλ κεξηδίσλ ηνπο, θαζψο ην πξφγξακκα ηδησηηθνπνίεζεο ηεο Αξκεληθήο θπβεξλήζεσο γηα ηελ επνκέλε δεθαεηία, ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο αλακέλεηαη λα επηηαρπλζεί. Μηα δπηηθή offshore εηαηξεία δεζκεχηεθε επίζεο ζηηο 3 Απγνχζηνπ 2011 λα εμεξεπλήζεη ηα αλεθκεηάιιεπηα απνζέκαηα ηεο Αξκελίαο ζε αέξην απφ ζρηζηφιηζν, κηα λέα θαη νινέλα ζεκαληηθή πεγή ελέξγεηαο, πνπ ελδερνκέλσο, λα πξνζέιθπζε μέλνπο επελδχηεο γηα ηελ εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε ηνπο. Ζ εηαηξεία International Minerals and Mines (IMM), ππφγξαςε ζην Δξεβάλ ζρεηηθφ κλεκφλην ζπλεξγαζίαο κε ηνλ ππνπξγφ Δλέξγεηαο ηεο Αξκελίαο θ. Armen Movsisian. Ζ εμέιημε απηή ήξζε δχν κήλεο κεηά κηα παξφκνηα ζπκθσλία πνπ ππεγξάθε κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ Αξκελίαο θαη ΖΠΑ, ε νπνία απεπζχλεη έθθιεζε γηα "ζπλεξγαζία ζηελ αμηνιφγεζε θαη ηερληθέο κειέηεο" γηα ηνπο πφξνπο ζρηζηνιηζηθνχ αεξίνπ ηεο Αξκελίαο θαη ζπλνκνινγήζεθε απφ ην Τπνπξγείν Δλέξγεηαο θαη ηνλ θπβεξλεηηθφ νξγαληζκφ US Geological Survey. H εηαηξεία "Interclean" ζρεδηάδεη επίζεο λα επελδχζεη πεξίπνπ 10 εθαη. επξψ ζηελ Αξκελία, φπσο αλαθνίλσζε ν Γεληθφο Γηεπζπληήο ηεο εηαηξείαο Manush Melkumyan. Πξφθεηηαη γηα εηαηξεία ζηελ νπνία ζπκκεηέρεη θαηά 80% ε Λεηνληθή Cleanhouse θαη ηδηψηεο αξκέληνη επελδπηέο θαηά 20%. Οη επελδχζεηο ηεο εηαηξείαο κέρξη ζήκεξα δελ μεπεξλνχζαλ ηεο 50 ρηι. επξψ εηεζίσο αιιά ζχκθσλα κε ην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην ηα επφκελα δπν έηε ε επέλδπζε ζα αγγίμεη ζπλνιηθά ηα 13 εθ. δνι. κε πξννπηηθή αχμεζήο ηνπο αλαιφγσο ηεο δηακφξθσζεο ησλ ζπλζεθψλ ηεο αγνξάο. Ζ Διιάδα απφ ην 1998 κέρξη ην 2004 επξίζθεην ζηηο ηξείο πξψηεο ζέζεηο ησλ αιινδαπψλ επελδπηψλ, θηάλνληαο κνλάρα εθείλε ηε ρξνληά ην πνζφ ησλ 75 εθ. δνι. Βέβαηα ε πςειή απηή δηείζδπζε νθείιεην ζηηο επελδχζεηο ηνπ ΟΣΔ θαη ηεο Δκπνξηθήο Σξαπέδεο. Ωζηφζν είλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζήκεξα νη επηρεηξήζεηο παξνρήο ππεξεζηψλ πνπ κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ππεξαμία ζην βξαρππξφζεζκν δηάζηεκα αλαδεηθλχνπλ επθαηξίεο γηα εηαηξείεο κε κηθξή θεθαιαηνπνίεζε, θαζψο κάιηζηα 14

πξνζθέξνπλ ηε δπλαηφηεηα πξνζέιθπζεο θαη εγρψξησλ επελδπηψλ ηεο Αξκελίαο, πξννπηηθή πνπ ζαθψο δηαζθαιίδεη ηελ ζηαζεξφηεηα ηεο επελδπηηθήο πξνζπάζεηαο. VII. α. Γεκνζηνλνκηθέο Πξννπηηθέο Ζ Κεληξηθή Σξάπεδα ηεο Αξκελίαο αθνινπζεί ζηαζεξά πεξηνξηζηηθή πνιηηηθή (βαζηθφ επηηφθην δηαζθάιηζεο θαη αλαθνξάο 12%), ψζηε αθελφο λα ζπγθξαηεζνχλ νη πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο, αθεηέξνπ δε λα ππάξμεη ζπληεηαγκέλε πνξεία αλάπηπμεο. Ζ θαηάζηαζε ζηα πξνβιήκαηα δεκνζηνλνκηθήο επηβάξπλζεο πνπ πξνέθπςε απφ ην 2006, πξηλ ηελ χθεζε, έρεη αλαζηξαθεί ζεκαληηθά ζήκεξα, αιιά ε εκπεηξία ηεο δηεηίαο 2008-2009 έρεη νδεγήζεη ζε ηζρπξή πίεζε αλεμάξηεησλ ηλζηηηνχησλ, δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ινηπψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ αλνηθνδφκεζε ηεο Αξκελίαο κεηά ην 1993, ζηελ απαίηεζε γηα ζπλνιηθή πηνζέηεζε επξέσο θαλφλσλ ειεχζεξεο νηθνλνκίαο σο αληίδνην ζηηο θαρεμίεο ηνπ παξειζφληνο, πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάζρεζε ησλ ξπζκψλ πξνφδνπ θαη ζηελ απζηεξνπνίεζε ηνπ θνξνινγηθνχ κεραληζκνχ, πνπ επλνεί ηελ παξανηθνλνκία. Σν 2011 ε ζπιινγή θφξσλ ππήξμε σζηφζν εμαηξεηηθά επηηπρήο κε βάζε ηνπο αξρηθψο πξνζδηνξηζζέληεο ζηφρνπο (πνζνζηφ πινπνίεζεο 96%), ελψ νη δεκφζηεο δαπάλεο πζηέξεζαλ φζνλ αθνξά ην ξπζκφ πεξηνξηζκνχ ηνπο θαηά 86%. Ζ πξννπηηθή αλάθηεζεο ησλ ξπζκψλ αλάπηπμεο θαη ζπλεπψο ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ εθηηκάηαη φηη ζα ζπγθξαηήζεη ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα ζην 40%, παξφηη ην 2012 είλαη εθινγηθή ρξνληά (βι. αλσηέξσ ζεκείν νηθνλνκηθέο εμειίμεηο). β. πλαιιαγκαηηθή Ιζνηηκία Ζ αχμεζε ησλ επηηνθίσλ απφ ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα ηεο Αξκελίαο (CBA) ηνλ Μάην 2011 κείσζε ηελ πίεζε ζηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία θαη βνήζεζε λα κεησζεί ν πιεζσξηζκφο ηνλ Αχγνπζην ζε 4,8%, εληφο ηνπ εχξνπο ησλ ζηφρσλ πνπ έρεη ηεζεί απφ ην ΓΝΣ θαη Παγθφζκηα Σξάπεδα, ην αλψηαην φξην ησλ νπνίσλ είλαη 5,5%. Ζ CBA 15

ζηαζεξά πξνρσξά ζηε κείσζε ηεο απνθαινπκέλεο δνιαξηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπ DRAM (Armenian dram). Παξά ηαχηα ε δηνιίζζεζε ηεο αμίαο ηνπ DRAM παξφηη ζα βνεζνχζε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ εμηζνξξφπεζε ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, εμαθνινπζεί λα απνηειεί θίλδπλν γηα ην χςνο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο θαη ηνλ πιεζσξηζκφ. Ζ πίεζε ζηα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα ή ζην DRAM απεπζείαο κεηά απφ κηα παγθφζκηα επηβάξπλζε ή ηζρπξφ θινληζκφ κνλάρα ηεο ξσζηθήο νηθνλνκίαο, ζα απνδπλάκσλε ην ηζνδχγην εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ζα νδεγνχζε ζε αξλεηηθέο εθηηκήζεηο γηα ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ηεο ρψξαο. Ζ πηψζε θαη ε ζηαδηαθή ππνηίκεζε θαηά 18.7% ηνπ λνκίζκαηνο (Armenian Dram/AMD) ζε ζρέζε κε ην δνιάξην θαη θαηά 12.7% ζε ζρέζε κε ηα επξψ ην 2009, εμαθνινπζεί λα παξάγεη απνηειέζκαηα λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο. Ζ ππνηίκεζε ήηαλ ζπλεπαθφινπζν ηεο χθεζεο θαη έλα απφ ηα κέηξα πνπ πηνζέηεζε ε θπβέξλεζε, ελψ ε πηψζε ησλ δεκνζίσλ εζφδσλ ηελ αλάγθαζε λα πξνζθχγεη ζε δαλεηζκφ απφ ηε Ρσζία (500 εθ. δνι. γηα 13 έηε κε επηηφθην 3%), ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν (540 εθ. δνι. γηα 10 έηε κε επηηφθην 4%) θαη ηε Γηεζλή Σξάπεδα (60 εθ. δνι. γηα 15 έηε κε επηηφθην 3%). Σν 2011 ε ηζνηηκία ηνπ λνκίζκαηνο ζε ζρέζε κε ην δνιάξην θπκάλζεθε κεηαμχ 364.10 AMD (4 Απγνχζηνπ) θαη 385.8 AMD (31 Γεθεκβξίνπ). Αληηζηνίρσο ζε ζρέζε κε ην επξψ ε ηζνηηκία ζεκείσζε ην πςειφ ηεο ζηηο 9 Ηνπλίνπ (552.48 AMD) θαη ην ρακειφ ζηηο 4 Οθησβξίνπ (495.04 AMD). πλνιηθά ην 2011 ην αξκεληθφ λφκηζκα ππνηηκήζεθε θαηά 0.3% ζε ζρέζε κε ην δνιάξην θαη 4.6% αλαθνξηθά κε ην επξψ, γεγνλφο πνπ εμεγεί θαη ηελ ηδηαίηεξε ξνπή πξνο ηελ δνιαξηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο πνπ εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη ζηελ αγνξά. VIII. Σξαπεδηθόο-Χξεκαηνπηζηωηηθόο Σνκέαο Ζ ζπγθέληξσζε ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν εμαθνινπζεί λα είλαη ζρεηηθά πςειή ζηελ Αξκελία. Οη πέληε κεγαιχηεξεο ηξάπεδεο, ACBA Credit Agricole Bank, HSBC Bank Αξκελία, Ardshininvestbank, VTB Bank θαη ε Ameria, αληηπξνζσπεχνπλ πάλσ απφ ην 50% ηνπ ελεξγεηηθνχ ηνπ ζπλφινπ ησλ εκπνξηθψλ ηξαπεδψλ. Ζ HSBC Bank ζεκείσζε 16

ηελ κεγαιχηεξε αλάπηπμε θαηά ην 2011, ηφζν ζε επίπεδν ελεξγεηηθνχ (8,2%), φζν θαη ζε αχμεζε ηεο πειαηεηαθήο ηεο βάζεο (13%). Σα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ησλ ηξαπεδψλ ην 2008 απμήζεθαλ θαηά 33% ζε ζχγθξηζε κε 45,7% ην 2007 θαη ηα θεθάιαηα θαηά πεξίπνπ 40% ην 2008 έλαληη 34% ην 2007. Ο φγθνο ησλ ρνξεγήζεσλ απμήζεθε ην 2008 θαηά 51%. Ωζηφζν, ε αλάπηπμε επηβξαδχλζεθε δξακαηηθά θαηά ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2008, φηαλ ν φγθνο ηνπ ελεξγεηηθνχ απμήζεθε κφιηο θαηά 9,5% θαη ηα δάλεηα θαηά 3,4%. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξψηνπ ηξηκήλνπ ηνπ 2009, ε αχμεζε ησλ ελ ιφγσ δεηθηψλ ήηαλ 7,6% θαη 3,7% αληίζηνηρα. Σν 2009 ε πνξεία ησλ πξναλαθεξζέλησλ δεηθηψλ ήηαλ 7.6% θαη 3.4% αληηζηνίρσο. ήκεξα νη ξπζκνί δελ έρνπλ επαλέιζεη ζηα πςειά επίπεδα ηνπ 2008 θαη ε αγνξά κφιηο ην δεχηεξν εμάκελν ηνπ 2011 ζεκείσζε ξπζκνχο αλάπηπμεο 6.1% θαη 2.6% ζηα πξναλαθεξζέληα κεγέζε. Σν μέλν επελδεδπκέλν θεθάιαην ζπκκεηέρεη ζε 21 απφ ηηο 22 ηξάπεδεο ηεο Αξκελίαο. Ζ ζπκκεηνρή απηή ππεξβαίλεη ην 50% ζε 12 ηξάπεδεο θαη 95% ζε 10 ηξάπεδεο. Σν αξκεληθφ Υξεκαηηζηήξην, NASDAQ OMX Αξκελία, ιεηηνπξγεί απφ ην 2001 θαη εμππεξεηεί κηα κηθξή ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά ραξαθηεξίδεηαη απφ ειάρηζηε εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα. Σνλ Απξίιην ηνπ 2009, ππήξραλ 10 κεηνρέο ελλέα εθδνηψλ (ηξαπεδηθνί νξγαληζκνί) θαη 12 νκφινγα, δέθα εθδνηψλ πνπ πεξηιακβάλνληαλ ζην πεξηνξηζκέλν ηακπιφ δηαπξαγκάηεπζεο ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ. Ο ζπλνιηθφο φγθνο ζπλαιιαγψλ ζε κεηνρέο θαηά ην 2008 αλεξρφηαλ ζε ιηγφηεξν απφ 1 εθαη. δνιάξηα. Σν 2010 ν φγθνο ζπλαιιαγψλ απμήζεθε 30% θηάλνληαο ηα 2.4 δηο δνι. (870.4 δηο AMD), ελψ ην 2011 ε αχμεζε πεξηνξίζηεθε ζε 18% θαζψο ε ρξεκαηαγνξά ηήξεζε επηθπιαθηηθή ζηάζε ελ φςε ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ θαη ηεο θξίζεσο ρξένπο ζηελ Δπξσδψλε. Καηά ην 2011 ζεκαληηθή αχμεζε (26%) ζεκείσζε ε ρξήζε πηζησηηθψλ θαξηψλ, θαζψο ε θπβέξλεζε ζε ζπλεξγαζία κε ηηο ηξάπεδεο πηνζέηεζαλ πνιηηηθέο δηεχξπλζεο ηεο ρξήζεψο ηνπο, ζε κηα πξνζπάζεηα κείσζεο θαη ηεο παξανηθνλνκίαο. 17

IX. Σειεπηθνηλωλίεο Ζ χπαξμε ηξηψλ εηαηξεηψλ θηλεηήο ηειεθσλίαο (Viva-Cell, Orange, Armentel) δηαζθαιίδεη έλα εμαηξεηηθά αληαγσληζηηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο πνπ επλνεί ηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο, ε νπνία ην 2011 ζεκείσζε πςειφ κεγέζπλζεο 6.7%, θπξίσο έλεθα ηεο εηζδνρήο πξντφλησλ έθηεο γεληάο (smartphones). Σα έζνδα ησλ εηαηξεηψλ απμήζεθαλ θαηά 0.5% εληφο ηνπ 2011, παξφηη νη ζπλδέζεηο απμήζεθαλ θαηά 13%, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζηελ πνιηηηθή απνθιηκάθσζεο ησλ ηηκνινγίσλ. ηελ Αξκελία ησλ 3.5 εθ. θαηνίθσλ νη ρξήζηεο ηνπ internet ην 2000 ήηαλ 2% ηνπ πιεζπζκνχ, ην 2010 έθηαζαλ ην 9% θαη κέρξη ηνλ επηέκβξην 2011 είρε αλέιζεη ζην 10.4%. Ζ θάιπςε δε επεθηείλεηαη θαη κε ηε ζπκπεξίιεςε ησλ ρξεζηψλ ησλ λέαο γεληάο θηλεηψλ, θαζψο νη ηξείο εηαηξείεο θηλεηήο ηειεθσλίαο ζηελ Αξκελία, έρνπλ ήδε απφ ηηο αξρέο ηνπ 2010 δηακνξθψζεη πνιηηηθέο πξνψζεζεο ησλ πξντφλησλ απηψλ ζε ρακειέο ηηκέο. Ζ δε γαιιηθψλ ζπκθεξφλησλ εηαηξεία παξνρήο ππεξεζηψλ θηλεηήο ηειεθσλίαο θαη δηαδηθηχνπ Orange, παξέρεη δσξεάλ πξφζβαζε κέζσ Wi-Fi, ζηνπο ζηαζκνχο ιεσθνξείσλ ζην Δξεβάλ. Ζ πξφζβαζε ζε ππεξεζίεο δηαδηθηχνπ αλά 1000 άηνκα αγγίδεη ην 50% ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηνχην είλαη ην πςειφηεξν πνζνζηφ ζηηο ρψξεο ηεο ΚΑΚ. Γεδνκέλεο δε ηεο ζηαζεξήο ππνζηήξημεο ηεο θπβέξλεζεο κέζσ επελδχζεσλ θαη πξνγξακκάησλ επηκφξθσζεο, ζηηο λέεο ηερλνινγίεο ε πεξαηηέξσ επέθηαζε ηεο ρξήζεο είλαη δεδνκέλε. ηελ Αξκελία ην πνζνζηφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο λέεο κνξθέο επηθνηλσλίαο αγγίδεη ην 42%, ζέηνληαο ηε ρψξα αλάκεζα ζηηο θνξπθαίεο ζηελ πηνζέηεζε απηψλ ησλ κεζφδσλ πξνβνιήο. X. Δλέξγεηα Ζ Αξκελία απφ ην 1992 θαη κεηά αληηκεηψπηδε ζεκαληηθφ πξφβιεκα ειεθηξνδφηεζεο, πνπ επηηάζεθε κε ηελ ππνρξεσηηθή αλαζηνιή εξγαζηψλ ηνπ ππξεληθνχ εξγνζηαζίνπ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζην Μεληδακφξ. ηαδηαθά κε ηελ επαλαιεηηνπξγία ηνπ ππξεληθνχ εξγνζηαζίνπ θαη ηελ θαηαζθεπή πδξνειεθηξηθψλ 18

θξαγκάησλ ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απμήζεθε θαη θάιπςε νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηηο αλάγθεο ηεο εγρψξηαο δήηεζεο ε νπνία σζηφζν άξρηζε λα απμάλεηαη θαη απηή σο απνηέιεζκα ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Ζ Αξκελία ζηξάθεθε θαη ζην Ηξάλ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο, θαζψο κε ηε Ρσζία πνπ απνηειεί νπζηαζηηθά ηνλ κεγαιχηεξν εηαίξν ηεο ζηελ δηαρείξηζε φισλ ησλ ελεξγεηαθψλ πεγψλ ηεο δελ δηαηεξεί θνηλά ζχλνξα θαη νη ζρέζεηο κε ηελ Γεσξγία δελ πξννηψληδαλ επδνθίκεζε ηπρφλ πξνζπαζεηψλ γηα εγθαηάζηαζε γξακκήο δηακεηαθφκηζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ Αξκελία ην 2011 θαηέγξαςε αχμεζε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο 16.1% θηάλνληαο ηηο 7193 δηο Kwh. Μνλάρα ηα ζεξκνειεθηξηθά εξγνζηάζηα (ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχλ ιηγλίηε θαη θάξβνπλν) ζρεδφλ ηξηπιαζίαζαλ ηελ παξαγσγή ηνπο ζην δηάζηεκα απηφ, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ έληαμε ζηελ παξαγσγή ηεο λέαο κεγάιεο κνλάδαο ζην Δξεβάλ, πνπ απνηειεί θνηλή επέλδπζε αξκεληθψλ θαη ξσζηθψλ θεθαιαίσλ, ελψ επίθεηηαη θαη ε έλαξμε ιεηηνπξγίαο 5 εο κνλάδαο ζην ζεξκνειεθηξηθφ εξγνζηάζην ηεο πφιεο Hrazdan. Ζ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ην 2011 απμήζεθε θαηά 5% ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηεο εζληθήο ζηαηηζηηθήο ππεξεζίαο ηεο Αξκελίαο, πνζνζηφ πνπ δελ πξνβιεκάηηζε ηελ ζπλνιηθή παξνρή θαζψο ππεξθαιχθζεθε απφ ηελ αχμεζε ζηελ παξαγσγή. Ζ Ρσζία παίδεη πξσηεχνληα ξφιν ζηνλ θιάδν παξνρήο θαη ηηκνιφγεζεο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Αξκελία. Σν 2011 ε παξνρή ξσζηθνχ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Αξκελία απμήζεθε 12.6%, σζηφζν ε θαηαλάισζε ήηαλ 0.3% ρακειφηεξε ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν πεξπζηλφ δηάζηεκα. Οη πξννπηηθέο εκβάζπλζεο θαη πεξαηηέξσ αλάπηπμεο ηεο ζπλεξγαζίαο κε ην Ηξάλ θαη ζηνλ ηνκέα ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ εμεηάζηεθαλ ζε δηαβνπιεχζεηο κεηαμχ ησλ δπν ρσξψλ. ήκεξα ιεηηνπξγνχλ δχν γξακκέο δηακεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κεηαμχ ησλ Αξκελίαο-Ηξάλ. Ο Ηξαλφο Τπνπξγφο Δμσηεξηθψλ ζε επίζθεςή ηνπ αλέθεξε φηη ήδε ε ηξαληθή πιεπξά έρεη πξνρσξήζεη ζε φιεο ηηο ελέξγεηεο θαη έρεη εγθξίλεη ηελ θαηαζθεπή θαη ηξίηεο γξακκήο, φπσο είρε απνθαζηζηεί εδψ θαη έλα έηνο απφ ηηο δπν πιεπξέο, σζηφζν ηφληζε φηη ε έλαξμε ησλ εξγαζηψλ έρεη θαζπζηεξήζεη θαζψο ε αξκεληθή πιεπξά δελ έρεη δηαζθαιίζεη ηηο ζρεηηθέο πηζηψζεηο. Ο Αξκέληνο Τπνπξγφο Δλέξγεηαο ηφληζε φηη ππάξρεη πξφζεζε έληαμεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο θαηαζθεπήο ηεο ηξίηεο γξακκήο δηακεηαθνξάο, ζηα αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα γηα ηελ Αξκελία πνπ δαλεηνδνηνχληαη 19

απφ ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα. Ωζηφζν ν Ηξαλφο Τπνπξγφο αλαθνίλσζε φηη ήδε έρεη επέιζεη ζπκθσλία γηα κεηαθνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, πνπ παξάγεηαη απφ ην Ηξάλ, ζηελ Αξκελία κέζσ ηνπ Σνπξθκεληζηάλ (via transit). Οη ηξηκεξείο ζπλνκηιίεο γηα ηελ πινπνίεζε απηνχ ηνπ ζρεδίνπ έρνπλ θαηαιήμεη ζε ζπκθσλία θαη επίθεηηαη ε ππνγξαθή ηνπ ζρεηηθνχ ζπκθψλνπ. Ζ Κπβέξλεζε ηεο Αξκελίαο ην 2011 θηλεηνπνηήζεθε κεηά ηελ αλαθνίλσζε ησλ αξκνδίσλ Αξρψλ ηεο Γεσξγίαο φηη πξνηίζεληαη λα πσιήζνπλ πνζνζηφ ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ ηεο εηαηξείαο πνπ έρεη ηελ ηδηνθηεζία ηνπ αγσγνχ κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ απφ ηελ Ρσζία ζηελ Αξκελία. Ο ζπγθεθξηκέλνο αγσγφο, επνλνκαδφκελνο North-South Gas Pipeline ηδηνθηεζίαο ηεο εηαηξείαο Georgian Oil & Gas Corporation, εληάζζεηαη ζηνπο ζηξαηεγηθά ιεηηνπξγηθνχο, ζηελ επξχηεξε ραξηνγξάθεζε ησλ αγσγψλ πνπ δηαζρίδνπλ ηελ πεξηνρή, παξέρεη δε απνθιεηζηηθά θπζηθφ αέξην ηεο εηαηξείαο GazProm απφ ηε Ρσζία ζηελ Αξκελία, γεγνλφο πνπ πξνζδίδεη ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ηδηαίηεξε βαξχηεηα. Παξφηη γηα ηελ Ρσζηθή πιεπξά ε δηαζθάιηζε παξνρήο θπζηθνχ αεξίνπ ζηνπο θαηαλαισηέο ηεο Αξκελίαο, απνηειεί ζηξαηεγηθή επηινγή, ε ζπζζψξεπζε ησλ αξλεηηθψλ απνηειεζκάησλ πξνβιεκαηίδεη γηα ην κέιινλ ηεο επέλδπζεο. εκεηψλεηαη επηπξνζζέησο φηη πεξίπνπ 49.500 λνηθνθπξηά ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Αξκελίαο, επηδνηνχληαη κέζσ ηεο ArmRusGazArd, ψζηε λα κε ζηεξνχληαη παξνρήο θπζηθνχ αεξίνπ θαη λα εμαζθαιίδνπλ ζηνηρεηψδεο επίπεδν δηαβίσζεο. Ζ δηακφξθσζε ηεο λέαο θαηάζηαζεο κε ηελ επηθείκελε πψιεζε πνζνζηνχ 25% ηνπ αγσγνχ North-South, έρεη ζνξπβήζεη θαη ηε ξσζηθή πιεπξά, δηφηη αθελφο ππάξρνπλ δηαπηζησκέλεο πξνζέζεηο ηεο θξαηηθήο εηαηξείαο ηνπ Αδεξκπατηδάλ Socar λα αγνξάζεη ην δηαηηζέκελν ζηελ αγνξά κεξίδην ηδηνθηεζίαο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αγσγνχ, νπφηε ζα ηεζεί έλα αθφκα εκπφδην ζηελ πξνζθνξά πξνζηηψλ ηηκψλ ζηελ Αξκεληθή αγνξά, αθεηέξνπ εθηηκά φηη ηπρφλ ηέηνηα εμέιημε, ζα πεξηπιέμεη ηε δηαπξαγκάηεπζε γηα ηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ Ναγθφξλν Καξακπάρ, θαζψο είλαη ζαθέο φηη ε έκκεζε επέθηαζε ηνπ νηθνλνκηθνχ απνθιεηζκνχ ηεο Αξκελίαο, πνπ ζηελ παξνχζα θάζε ηζρχεη γηα ηα ηνπξθηθά θαη αδέξηθα ζχλνξα κε ηελ Αξκελία, ζα νμχλεη φιν ην δηαπξαγκαηεπηηθφ πιαίζην ζπλνκηιηψλ πνπ έρεη νξγαλσζεί πξνο ηελ νξηζηηθή επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ ηαιαλίδεη ακθφηεξεο ηηο πιεπξέο θαη ηελ επξχηεξε πεξηνρή. Πξνο ηνχην ήδε έρεη 20

δηακνξθσζεί, θπξίσο απφ πεγέο ηεο αξκεληθήο θπβεξλήζεσο, ην ελδερφκελν λα ελδηαθεξζνχλ ξσζηθέο εηαηξείεο (αθφκα θαη ε ίδηα ε GazProm) ζηελ ηδησηηθνπνίεζε πνπ πξνσζείηαη απφ ηελ πιεπξά ηεο Γεσξγίαο. Δθηηκάηαη φηη ε Αξκεληθή Κπβέξλεζε ζα ζπλερίζεη λα πηέδεη ηελ ξσζηθή πιεπξά γηα ζπληνληζκέλε αληηκεηψπηζε ηεο θαηάζηαζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε εμεχξεζεο επελδπηή θνηλά απνδεθηνχ. Ζ Ρσζία θαη ε Γαιιία ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ θαηαζθεπή ηνπ λένπ ππξεληθνχ εξγνζηαζίνπ πνπ ζα αληηθαηαζηάζεη ην πνιχπαζν θαη αθφκα ελ ελεξγεία κεηά ηνπο ζεηζκνχο ηνπ 1988, Metzamor θνληά ζηελ πφιε ηνπ Δξεβάλ. Ζ ζπλεξγαζία απηή πξνθάιεζε έθπιεμε θαζψο κφιηο πξηλ ηελ επίζθεςε ηνλ Οθηψβξην ηνπ Γάιινπ Πξνέδξνπ, κφιηο ηνλ πεξαζκέλν Ηνχιην, κεηά ηελ ηειεπηαία Αξκελν-Ρσζηθή δηαθπβεξλεηηθή ζπλάληεζε ζηε Μφζρα, απνθαζίζηεθε ε έλαξμε ησλ εξγαζηψλ θαηαζθεπήο ηνπ λένπ ππξεληθνχ εξγνζηαζίνπ εληφο ηνπ 2011 κε πξννπηηθή νινθιήξσζεο ηνπ έξγνπ ην 2017, κε ρξεκαηνδφηεζε απφ ηε Ρσζία θαη δαλεηνδφηεζε απφ ηελ Αζηαηηθή Σξάπεδα. Ο ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκφο ηνπ έξγνπ είλαη 8 δηο δνι. θαη ε παξαγσγή πιένλ ζα θηάζεη ηα 1,060 MW, δηπιάζηα ζε ζρέζε κε ην παιαηφ εξγνζηάζην. XI. Μεηαθνξέο Ο Πξφεδξνο ηεο Αξκελίαο εξδ αξγθζηάλ εγθαηλίαζε ηελ Παξαζθεπή 16 επηεκβξίνπ, ηνλ λέν ηεξκαηηθφ ζηαζκφ επηβαηψλ ηνπ δηεζλνχο αεξνιηκέλα Zvartnots ζην Δξεβάλ. Έλα ζχλνιν 160 εθαη. δνι. επελδχζεθε απφ ηνλ Αξγεληηλφ-Αξκέληνο επηρεηξεκαηίαο Eduardo Eurnekian, ν νπνίνο είλαη θαη ν ηδηνθηήηεο ηεο εηαηξείαο ζηελ νπνία αλήθεη ην δηεζλέο αεξνδξφκην Zvartnots ηνπ Δξεβάλ.γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ ε νπνία μεθίλεζε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2008. Σν 34.000 ηεηξαγσληθψλ κέηξσλ ζπγθξφηεκα πεξηιακβάλεη λέα αίζνπζα αθίμεσλ θαη αλαρσξήζεσλ, αίζνπζεο VIP, λέν ρψξν ζηάζκεπζεο 20.000 ηεηξαγσληθψλ κέηξσλ. Σψξα ν αεξνιηκέλαο Zvartnots κπνξεί λα δηαρεηξηζηεί κέρξη θαη 3 εθαηνκκχξηα επηβάηεο εηεζίσο, έλαληη 1.1 εθ. πξνεγνπκέλσο πξηλ ηελ αλαβάζκηζή ηνπ. Ο αξηζκφο ησλ ζεκείσλ γηα check-in ησλ επηβαηψλ απμήζεθε απφ 21 ζε 46 θαη κάιηζηα φια είλαη πιένλ εμνπιηζκέλα κε 21

ζχγρξνλε ηερλνινγία (CUTE). Πξφθεηηαη γηα ηελ κεγαιχηεξε νηθνδνκηθή θαηαζθεπή πνπ έγηλε ζηελ Αξκελία θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ 20 εηψλ. Ζ Αξκελία πξνζβιέπεη ζηελ αλάδεημή ηεο ζε δηακεηαθνκηζηηθφ θέληξν κεηαμχ Δπξψπεο θαη Αζίαο ψζηε ζηαδηαθά ην αεξνδξφκην λα πξνζθέξεη επίζεο ζεκαληηθέο ππεξεζίεο ππνζηήξημεο εκπνξηθψλ κεηαθνξψλ, θάηη πνπ δελ πεξηιακβαλφηαλ ζηελ αξρηθή θάζε θαηαζθεπήο ηνπ λένπ ηεξκαηηθνχ ζηαζκνχ επηβαηψλ. Σν 2011 αλαθνηλψζεθε επίζεο ε πξνθήξπμε αλνηρηνχ δηαγσληζκνχ γηα ηελ θαηαζθεπή απηνθηλεηφδξνκνπ ηαρείαο θπθινθνξίαο πνπ ζα μεθηλά απφ ηα Ηξαλναξκεληθά ζχλνξα θαη ζα θαηαιήγεη ζηα ζχλνξα ηεο Αξκελίαο κε ηελ Γεσξγία. Πξφθεηηαη γηα ζπλνιηθφ κήθνο 556 ρικ. ηελ θαηαζθεπή ηνπ νπνίνπ ζα ζπγρξεκαηνδνηήζεη κε δάλεην χςνπο 500 εθ. δνι. ε Αζηαηηθή Σξάπεδα Αλαπηπμηαθήο πλεξγαζίαο. Ζ ζεκαληηθή γεσπνιηηηθή δηάζηαζε ηνπ έξγνπ είλαη απηνλφεηε θαζψο κεηά ηελ νινθιήξσζή ηνπ ην 2017, φπσο εθηηκάηαη, ε ζχλδεζε κε ηελ Μαχξε Θάιαζζα ζα είλαη εθηθηή εληφο 4.5-5 σξψλ απφ ην Ηξάλ, γεγνλφο πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηελ αλάπηπμε ηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ ελ γέλεη. Ζ πξνθήξπμε ηνπ έξγνπ ζε απηή ηε θάζε πεξηιακβάλεη ηεο αξηεξίεο Yereban-Ashatarak (11.71 km), Yerevan-Ararat (38 km) θαη Yerevan-Talin (42 km). Σν 2011 ην ζχλνιν ησλ κεηαθνξψλ απμήζεθε θαηά 15.6%, ελψ ην 2010 ήηαλ 20.4% (θαηαγξαθή ζχκθσλα κε έζνδα ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπλέιεμε σο ζηνηρεία ε ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Αξκελίαο). Σν 2009 είρε θαηαγξαθεί κείσζε 14.8%. XII. Οηθνλνκία ηεο Αξκελίαο ζην πιαίζην ηεο Παγθόζκηαο Οηθνλνκηθήο Κξίζεο Ζ παγθφζκηα θξίζε ηεο ηειεπηαίαο δηεηίαο επέθεξε κείσζε ηνπ ΑΔΠ ζηελ Αξκελία 14.4% γηα ην 2009, ελψ ην 2010 ζεκεηψζεθε κηα ριηαξή επαλαθνξά ζε ζεηηθνχο ξπζκνχο 2.6%, ε νπνία απιά ζηνηρεηνζεηεί ηελ αλάζρεζε ηεο θαζνδηθήο πνξείαο ηεο ηειεπηαίαο δηεηίαο. ηελ ήδε θαηαγξαθείζα ζεηηθή πξννπηηθή ηνπ 2010 22

εληάζζνληαη θαη ηα ζηνηρεία γηα 2011 πνπ επηβεβαηψλνπλ ηε ζηαζεξή επαλαθνξά ζε πξν πθεζηαθνχο ξπζκνχο (καθξηά βέβαηα απφ ηα δηςήθηα πνζνζηά πνπ θαηαγξάθεθαλ κέρξη ην 2007). Ωζηφζν νη επηπηψζεηο ηεο παγθφζκηαο χθεζεο είραλ ζαλ απνηέιεζκα ηειηθψο ηελ απνθάιπςε ησλ πθεξπνπζψλ πξνβιεκάησλ ηεο αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο, θαζψο ε ξαγδαία αχμεζε ηνπ ΑΔΠ κεηαμχ ησλ εηψλ 2000-2007, δελ ήηαλ απνηέιεζκα δνκηθψλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ θαη ζπληεηαγκέλεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Δηδηθφηεξα ην πνιχπηπρν ησλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ πεξηειάκβαλαλ φια ηα πξνγξάκκαηα αλνηθνδφκεζεο ηεο νηθνλνκίαο ηεο Αξκελίαο κεηά ηελ αλεμαξηεηνπνίεζή ηεο αθνξνχζε ηνπο εμήο ππιψλεο : 1) πξνψζεζε ηδησηηθνπνηήζεσλ, 2) αλαβάζκηζε βηνκεραληθψλ ππνδνκψλ, 3) δεκηνπξγία ππνδνκψλ ζηνλ αζηηθφ θαη πεξηαζηηθφ ρψξν, 4) δεκηνπξγία έγθπξνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη αζθαιηζηηθήο αγνξάο, 5) δηακφξθσζε πνιηηηθψλ ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ, 6) απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο θαη θαηάξγεζε κνλνπσιίσλ θαη 7) απειεπζέξσζε ηεο δηακφξθσζεο ηηκψλ ζπλαιιάγκαηνο. Σν νηθνλνκηθφ πιέγκα πνπ δηακνξθψζεθε απφ ηελ άξζε απηψλ ησλ εκπνδίσλ πνπ νξηνζέηεζε θαη ηηο θπβεξλεηηθέο πξαθηηθέο, δελ ήηαλ μεθάζαξα πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ εθαξκνγή νξηδφληησλ πνιηηηθψλ, ιφγσ ησλ πξαθηηθψλ παξειζφληνο. Ζ παγθφζκηα χθεζε θαίλεηαη φηη επεξέαζε δξακαηηθά ηηο εμειίμεηο θαζψο έδσζε ηζρπξφ πιήγκα ζηηο ζεηηθέο εμειίμεηο πνπ κέρξη ην 2007 ήηαλ εκθαλείο ζηελ Αξκελία. Ζ θνηλσλία είρε αξρίζεη λα έρεη ζεηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ε ειεχζεξε νηθνλνκία επαλαπξνζδηφξηδε ξφινπο γηα αξθεηνχο ζπληειεζηέο ηεο παξαγσγήο, κε ηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ λα απνξξνθά νινέλα θαη πεξηζζφηεξνπο απαζρνινχκελνπο κε άλσ ηνπ κεζαίνπ επηπέδνπ πξνζφληα. Ζ παγθφζκηα χθεζε, πνπ είρε σο ζεκαληηθφ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο αθφκα θαη ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, έγηλε αηζζεηή ζηελ Αξκελία θπξίσο απφ ηελ επαλαθνξά ηεο αλεξγίαο σο θπξίαξρνπ πξνβιήκαηνο ηεο θνηλσλίαο, παξφηη ην πξφβιεκα ηνπ επηπέδνπ θηψρηαο εμαθνινπζεί θαη ζπγθεληξψλεη ηελ πξνζνρή φισλ ησλ αλαιπηψλ. Ζ πηψζε ηεο εηζξνήο αδήισλ πφξσλ θαη μέλσλ άκεζσλ επελδχζεσλ έθηαζε ην 38% ην 2008. Ζ εηζξνή ηνπ ιεγνκέλνπ κεηαλαζηεπηηθνχ ζπλαιιάγκαηνο γηα ηε δηακφξθσζε ηεο εζσηεξηθήο δήηεζεο ηεο αξκεληθήο νηθνλνκίαο είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο ζηελ παξνχζα νηθνλνκηθή ζπγθπξία πνπ δηέξρεηαη ε ρψξα απηή. Ζ Αξκελία 23

ζεκεηψλεηαη είλαη κηα ρψξα κε 3,5 εθ. θαηνίθνπο θαη 6,5 εθ. κεηαλάζηεο, πνπ απνηεινχλ ηελ απνθαινπκέλε αξκεληθή δηαζπνξά, ε νπνία ηε δηεηία ηεο χθεζεο 2008-2009 ζεκείσζε αχμεζε ζπλνιηθά 2.5%. Αληηζηνίρσο ηε ρξνληθή πεξίνδν 2000-2007, ζπλνιηθά ην πνζνζηφ αξκελίσλ πνπ εγθαηέιεηςαλ ηε ρψξα ηνπο γηα αλαδήηεζε κφληκεο ζηέγεο θαη εξγαζίαο ζε άιιε ρψξα (θπξίσο Ρσζία θαη ΖΠΑ) ήηαλ 4.1%. Σν 2011 ην πνζνζηφ απηφ θπκάλζεθε ζχκθσλα κε ηελ Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Αξκελίαο ζε 3.2%, ελψ ζχκθσλα κε αλεπίζεκνπο νξγαληζκνχο ζε 5.6%. Πάλησο ε παγθφζκηα χθεζε ησλ εηψλ 2008-2009 αλάγθαζε ηνπο κεηαλάζηεο ηεο Αξκελίαο λα κελ κπνξνχλ λα εμαθνινπζήζνπλ ηελ απνζηνιή εκβαζκάησλ ζηελ παηξίδα, θαζψο αληηκεηψπηζαλ ζηηο ρψξεο δηαβίσζήο ηνπο ζεκαληηθά νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ηεο Αξκελίαο ην 2011 ηα κεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα απμήζεθαλ θαηά 12%, ελψ ην 2010 είραλ απμεζεί θαηά 25%. Δπηπξνζζέησο νη μέλεο άκεζεο επελδχζεηο θαη νη εμαγσγέο ηεο ρψξαο ππέζηεζαλ ξαγδαία κείσζε, σο απνηέιεζκα εζσζηξέθεηαο ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο χθεζεο ελ γέλεη, θαζψο ζχκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Δκπνξηθνχ Δπηκειεηεξίνπ ηεο Αξκελίαο (Δξεβάλ), ηελ πεξίνδν επηεκβξίνπ 2008-Μαξηίνπ 2009 ε ζπλνιηθή πηψζε ησλ δπν απηψλ κεγεζψλ ήηαλ 47%. Παξάιιειεο απψιεηεο γηα ηελ νηθνλνκία ηεο αξκελίαο ήηαλ επίζεο ε πηψζε ησλ εμαγσγψλ πνιπηίκσλ ιίζσλ (δηακαληηψλ) θαη επεμεξγαζκέλνπ ρξπζνχ θαζψο ε δηεζλήο δήηεζε ππέζηε ζεκαληηθή πηψζε έλεθα ηεο χθεζεο. Β. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο Διιάδαο - Αξκελίαο IV. Γεληθά Χαξαθηεξηζηηθά Ζ Διιάδα έρνληαο ζπκβάιεη απφ ην 1992 ζηελ νξγάλσζε ηνπ λένπ θξάηνπο θαη ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ δσηηθψλ ηνπ αλαγθψλ κέζσ δξάζεσλ ηεο ΤΓΑ (Τπεξεζίαο Γηαρείξηζεο Αλαπηπμηαθήο πλεξγαζίαο ηνπ Τπ. Δμσηεξηθψλ), έρεη ζπλππνγξάςεη έλα πιήξεο ζεζκηθφ πιαίζην αλαθνξηθά κε ηελ νξγάλσζε ησλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεψλ ηεο κε ηελ Αξκελία. Ωζηφζν ην 2011 ε γεληθή 24

θαηάζηαζε ησλ εκπνξηθψλ ζρέζεσλ δελ βειηηψζεθε θαη εμαθνινχζεζε ε θαζνδηθή πνξεία πνπ έρεη εγθαζηδξπζεί κεηά ηελ χθεζε ηνπ 2009. V. Θεζκηθό Οηθνλνκηθό Πιαίζην πλνπηηθά αλαθέξνληαη : 1. πκθσλία Οηθνλνκηθήο & Σερλνινγηθήο πλεξγαζίαο, Ν.2125/93 (ΦΔΚ Α 45). 2. πκθσλία Πξνψζεζεο & Ακνηβαίαο Πξνζηαζίαο Δπελδχζεσλ, Ν. 2269/94 (ΦΔΚ Α 228). 3. πκθσλία Απνθπγήο Γηπιήο Φνξνινγίαο, Ν. 3014/02 (ΦΔΚ Α 103). 4. πκθσλία ακνηβαίαο ηεισλεηαθήο ζπλδξνκήο. 5. πκθσλία νδηθψλ κεηαθνξψλ. 6. πκθσλία ηνπξηζηηθήο ζπλεξγαζίαο. 7. πκθσλία γεσξγηθήο ζπλεξγαζίαο. 8. πκθσλία αεξνπνξηθήο ζπλεξγαζίαο (1998 θαη 2008). 9. πκθσλία δηθαζηηθήο αξσγήο (2002). 10. Πξσηφθνιιν Διιελν-Αξκεληθήο Δπηηξνπήο Δπηζηεκνληθήο πλεξγαζίαο (ΦΔΚ Α 40/2002) 11. Γεχηεξν Πξσηφθνιιν Διιελναξκεληθήο πλεξγαζίαο (ΦΔΚ Β 241/1999). 12. Πξσηφθνιια 4 Μεηθηψλ Γηππνπξγηθψλ Δπηηξνπψλ (Ννέκβξηνο 1997, Μάξηηνο 1999, Ννέκβξηνο 2002, Μάξηηνο 2006). VI. Γηκεξέο Δκπόξην Αλαθνξηθά κε ην δηκεξέο εκπφξην Διιάδνο-Αξκελίαο, ε πνξεία είλαη ζηαζεξά θαζνδηθή απφ ην 2007 θαη κεηά, φηαλ ζεκεηψζεθε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ φγθνπ εκπνξίνπ, ηφζν ζηηο εηζαγσγέο φζν θαη ζηηο εμαγσγέο. Οη εμαγσγέο απφ ηελ Αξκελία πξνο ηελ Διιάδα ην ρξνληθφ δηάζηεκα 2006-2010, θπξηαξρνχληαη απφ ην θνξπθαίν 25

επίπεδν ησλ 1,7 εθ. επξψ εμαγσγψλ ειεθηξνληθνχ πιηθνχ γηα ηειέθσλα θαη ςεθηαθά δίθηπα ην 2007, πνπ πξνέξρνληαλ θπξίσο απφ ηελ ειιεληθψλ ζπκθεξφλησλ Intracom. Καηά ηα ινηπά ην χςνο ησλ εμαγσγψλ πξνο ηελ Διιάδα θηλήζεθε ην 2011 ζε ηδηαηηέξσο ρακειά επίπεδα χςνπο 108.000 ρηι. δνι. θάησ θαη απφ ηα 340.000 ρηι. δνι. ηνπ 2010. ηελ πιεπξά ησλ εμαγσγψλ ηεο Διιάδνο κεηά ην 2007 επαθνινχζεζε ζηαδηαθή απψιεηα ηνπ κεξηδίνπ ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ ζηελ αξκεληθή αγνξά γηα λα θαηαιήμεη απφ 2.1% ην 2007 ζε 1% ην 2010. Οπζηαζηηθά απσιέζηεθε ην ήκηζπ ησλ εμαγσγψλ ηεο Διιάδνο πξνο ηελ Αξκελία έλεθα ηεο χθεζεο, αθνινπζψληαο ην πνζνζηφ κείσζεο ηνπ ζπλφινπ ησλ εηζαγσγψλ ηεο Αξκελίαο, σζηφζν εθηηκάηαη φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ απψιεζαλ ην 2007 ην πνζνζηφ εμαγσγψλ ηνπο, δελ κπφξεζαλ λα επαλέιζνπλ ην 2008, νπφηαλ νη εηζαγσγέο ζηελ Αξκελία απμήζεθαλ 25%. εκαληηθή δηαπίζησζε είλαη φηη ηα ηξφθηκα δελ θαηαγξάθνληαη ζρεδφλ παξά κε ειάρηζηα πξντφληα θαη ζε εμαγσγηθά επίπεδα πνπ δελ μεπεξλνχλ ηα 8000 επξψ εηεζίσο. Σν 2010 θαηαγξάθεθαλ εμαγσγέο πξνο ηελ Αξκελία 5,089 εθ. δνι. θαη ην 2011 ζεκεηψζεθε κηθξή αχμεζε ζηα 6,07 εθ. δνι. Ο φγθνο ησλ εμαγνκέλσλ εκπνξεπκάησλ σζηφζν εκθαλίδεηαη κεησκέλνο θαηά 2.4%, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη φηη ε αχμεζε ηεο αμίαο νθείιεηαη ζε δηαθνξνπνηήζεηο ηηκνινγηαθήο πνιηηηθήο. Οη εηζαγσγέο ηεο Διιάδνο απφ ηελ Αξκελία ήηαλ ην 2010 107 ρηι. δνι. θαη ην 2011 125 ρηι. δνι. ζε νξηαθά επίπεδα δηακφξθσζεο εκπνξίνπ. Γ. Γηκεξείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο VII. Αξκελία Ηξάλ χκθσλα κε ηελ Αξκεληθή Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία, νη εμαγσγέο ζην Ηξάλ αληηπξνζψπεπαλ ην 6,1% ηνπ ζπλνιηθνχ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ηεο Αξκελίαο θαηά ηνπο πξψηνπο ελληά κήλεο ηνπ 2011, ζε ζχγθξηζε κε 33,6% ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη 20% ηεο Ρσζίαο. Παξφια απηά, ν φγθνο ησλ εκπνξηθψλ ζπλαιιαγψλ ηεο κε ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ απμήζεθε θαηά 21% ζε 313 δνι. θαηά ηελ πεξίνδν απηή. Σν 2011 νη εμαγσγέο πξνο ην Ηξάλ ήηαλ 106 εθ. δνι θαη νη εηζαγσγέο 217 εθ. δνι. Σν 2010 νη εμαγσγέο ήηαλ 84 εθ. δνι. θαη νη εηζαγσγέο 199 εθ. δνι. Σν 85% ησλ 26