ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 7 Δεκεμβρίου 2012 (10.12) (OR. en) 17468/12 SOC 992 SAN 322 ΣΗΜΕΙΩΜΑ του : Συμβουλίου «Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές» προς : τις αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 16592/12 SOC 948 SAN 289 Θέμα: Διακήρυξη του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών (2012): Η μελλοντική πορεία Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες η δήλωση του Συμβουλίου που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο (EPSCO) στις 6 Δεκεμβρίου 2012. Στο παράρτημα περιλαμβάνονται οι κατευθυντήριες αρχές για την ενεργό γήρανση και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, οι οποίες εγκρίθηκαν από κοινού από τις Επιτροπές Κοινωνικής Προστασίας και Απασχόλησης. 17468/12 ΔΑ/μκρ 1
Διακήρυξη του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Έτος Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών (2012): Η μελλοντική πορεία Υπενθυμίζοντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι θεμελιωμένη στις οικουμενικές αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης, και ότι η Συνθήκη της Λισαβόνας του 2009 επιβεβαίωσε πως μεταξύ άλλων η Ένωση καταπολεμά τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις και προωθεί την κοινωνική δικαιοσύνη και προστασία, την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών 1 Σημειώνοντας ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» ζητά ανάπτυξη δίχως αποκλεισμούς και αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας καθώς και μείωση των ποσοστών φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, - το Συμβούλιο - εκφράζει τη σταθερή του δέσμευση για προώθηση της ενεργού γήρανσης και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, και καλεί όλους τους αρμόδιους φορείς να λάβουν πλήρως υπ όψη την προσέγγιση αυτή κατά την υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και - εκφράζει ικανοποίηση, στη συνάρτηση αυτή, για τις «Κατευθυντήριες αρχές για την ενεργό γήρανση και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών» που συνέταξαν οι Επιτροπές Κοινωνικής Προστασίας και Απασχόλησης (τις συνημμένες στην παρούσα διακήρυξη). 1. Ενθάρρυνση από τα διαρκή επιτεύγματα του Ευρωπαϊκού Έτους 2012 Η ανύψωση και προβολή των χρήσιμων συνεισφορών των ηλικιωμένων στην κοινωνία και την οικονομία, η βελτίωση της αυτονομίας τους καθώς και η ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών είναι οι στόχοι του Ευρωπαϊκού Έτους 2012. 1 Άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση 17468/12 ΔΑ/μκρ 2
Το Ευρωπαϊκό Έτος 2012 συνέβαλε στη δημιουργία πολιτικής δυναμικής. Έδειξε ότι οι σχεδιαστές πολιτικών σε όλα τα επίπεδα, από την ΕΕ μέχρι τις τοπικές διοικήσεις, και ένα ευρύ φάσμα φορέων στους οποίους συγκαταλέγονται οι κοινωνικοί εταίροι και πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπούν όλες τις γενεές, είναι έτοιμοι να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να προχωρήσουν σε αντιμετώπιση των προκλήσεων, εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες του γηράσκοντος πληθυσμού. Η πολιτική δυναμική που προέκυψε για την προώθηση της ενεργού γήρανσης και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών δεν αρκείται σε μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού και σε αλλαγή συμπεριφοράς απέναντι στη γήρανση. Είναι και ένα κάλεσμα να οικοδομήσουμε επάνω σε αυτά τα επιτεύγματα και να τα μετατρέψουμε σε ισχυρή πολιτική παρακαταθήκη που γεννά συγκεκριμένα αποτελέσματα, εξασφαλίζοντας την κοινωνική συνοχή και την ευημερία και συμβάλλοντας στην ευζωία όλων των γενεών. 2. Προώθηση των αξιών της ΕΕ και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών Η αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών σε μια γηράσκουσα κοινωνία απαιτεί προ πάντων να δημιουργηθούν οι συνθήκες οι οποίες θα επιτρέπουν στους ηλικιωμένους να επιτυγχάνουν μεγαλύτερη αυτονομία που θα τους επιτρέπει να διευθύνουν καλύτερα τη ζωή τους και να προσφέρουν στην κοινωνία, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ζήσουν με αξιοπρέπεια ως ενεργά μέλη της κοινωνίας. Αυτό απαιτεί ισορροπημένη κατανομή πόρων και ευκαιριών μεταξύ γενεών. Το δικαίωμα των ηλικιωμένων να διαβιούν με αξιοπρέπεια και αυτονομία και να συμμετέχουν στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή, καθώς και στα κοινά, είναι εμπεδωμένο στη δέσμευση της ΕΕ υπέρ του θεματολογίου της ενεργού γήρανσης και της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών, όπως άλλωστε και η ανάγκη μιας κοινωνίας για όλες τις ηλικίες. 3. Αντιμετώπιση των αλλαγών και αξιοποίηση των ευκαιριών Η δημογραφική αλλαγή μπορεί μεταξύ άλλων να αντιμετωπιστεί με επιτυχία μέσω θετική προσέγγισης για όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής που δίνει έμφαση στο δυναμικό όλων των γενεών και ειδικότερα των ομάδων μεγαλύτερης ηλικίας. Χρειάζεται δράση που θα δίνει σε γυναίκες και άντρες τη δυνατότητα να παραμείνουν ενεργοί ως εργαζόμενοι, καταναλωτές, πάροχοι φροντίδων, εθελοντές και πολίτες και θα διαφυλάσσει την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών. Η ενεργός γήρανση και η αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών απαιτούν: 17468/12 ΔΑ/μκρ 3
- ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, της ένταξη και της συμμετοχής καθ όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου με εξασφάλιση ευκαιριών και πρόσβαση σε υπηρεσίες και σε πολιτικές, κοινωνικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες εθελοντισμό, ο οποίος βοηθά στην διατήρηση των κοινωνικών δικτύων και στον περιορισμό της απομόνωσης απόκτηση νέων ικανοτήτων που συμβάλλουν στην προσωπική ολοκλήρωση και ευζωία - προώθηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας, μέσω δράσεων για την ένταξη νεώτερων και μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων σε δραστηριότητες δια βίου μάθησης, οι οποίες διευκολύνουν τη μετάδοση γνώσεων από τη μια γενιά στην άλλη, και δράσεις για τη συμφιλίωση επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής - αναγνώριση των αξιών όλων των ηλικιακών ομάδων και της συνεισφοράς τους στην κοινωνία, ούτως ώστε να προαχθούν θετικές αντιλήψεις και συμπεριφορές απέναντι σε όλες τις ηλικιακές ομάδες ένταξή τους σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων (σχεδιασμό και υλοποίηση πολιτικών), αφιερώνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις απόψεις και τα μελήματά τους, και παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να ακουστούν στα πλαίσια ερευνητικών διαδικασιών που ενδέχεται να τους επηρεάζουν - προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας για τη βελτίωση της ζωής των ηλικιωμένων, καθώς και για περιβαλλοντικούς χώρους στους οποίους να έχουν πρόσβαση όλοι, προώθηση της συμμετοχής στην κοινωνία για μακρότερη και πιο αυτόνομη ζωή, συν τοις άλλοις με προώθηση της ηλεκτρονικής ένταξης και της ηλεκτρονικής υγείας, καθώς και άλλων καινοτομιών στον τομέα της τεχνολογίας και των ΤΠΕ, ώστε να δίνεται έτσι ώθηση στην «οικονομία των πρεσβυτέρων». - προαγωγή της υγείας, πρόληψη των ασθενειών και έγκαιρη διάγνωση καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής, καθώς και αποκατάσταση, πράγμα που θα οδηγήσει σε ενεργό και υγιή γήρανση και σε αυτόνομη ζωή, με παράλληλη συνεκτίμηση των διαφορετικών αναγκών γυναικών και ανδρών όσον αφορά τις αντίστοιχες υπηρεσίες και τη μελλοντική έρευνα - προσαρμογή των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης κατά τρόπον ώστε να μπορούν να παρέχουν βιώσιμες και επαρκείς συντάξεις που θα συμβάλλουν στην ελάττωση του αριθμού των ηλικιωμένων - και ιδίως των γυναικών- που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και που θα επιτρέπουν στους ηλικιωμένους αξιοπρεπή διαβίωση. 17468/12 ΔΑ/μκρ 4
4. Σύμπραξη για το μέλλον Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, καθώς και οι κοινωνικοί εταίροι, η κοινωνία των πολιτών, ο ιδιωτικός τομέας και όλοι οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να συνεργάζονται σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο σε μια προσπάθεια να παρέχονται καλύτερες ευκαιρίες στους ηλικιωμένους ώστε να παραμένουν ενεργοί και να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή μαζί με τις νεότερες γενιές. Κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Έτους 2012 υλοποιήθηκαν αρκετές πρωτοβουλίες που απέδειξαν ότι οι συμπράξεις αυτές δημιουργούν μια θετική βάση για τα χρόνια που έρχονται. Θα πρέπει να διαφυλαχθεί η παρακαταθήκη του Ευρωπαϊκού Έτους 2012 και να αναπτυχθεί περισσότερο σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, σε ευθυγράμμιση με τις κατευθυντήριες αρχές για την ενεργό γήρανση και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών που επισυνάπτονται στην παρούσα διακήρυξη. 5. Συμφωνία ως προς τα βασικά πολιτικά μηνύματα - Η ενεργός γήρανση και η αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών είναι καίριας σημασίας για τη δημιουργία μιας Ευρώπης όλων των ηλικιών - μιας ανταγωνιστικής, ευημερούσας και συνεργατικής Ευρώπης της καινοτομίας, της δημιουργικότητας, της κοινωνικής ένταξης και συνοχής. - Η ενεργός γήρανση εμπεριέχει τη συμμετοχή των ηλικιωμένων στις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές υποθέσεις καθώς και στα κοινά, όπως επίσης και στο εργατικό δυναμικό. - Η δυνατότητα εργασίας των ηλικιωμένων θα πρέπει να αξιοποιείται στο ακέραιο μέσω συστημάτων δια βίου μάθησης, πολιτικών ενεργού γήρανσης που θα δίνουν σε γυναίκες και άντρες τη δυνατότητα να παραμείνουν στην επαγγελματική ζωή για μεγαλύτερο χρόνο, πολιτικών υγείας και ασφάλειας στην εργασία και μέσω προώθησης της υγιούς γήρανσης ως συνεχούς διαδικασίας καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής. - Η μεταβίβαση γνώσεων και δεξιοτήτων των ηλικιωμένων στις νεώτερες γενιές και αντιστρόφως θα πρέπει να ενθαρρύνεται, οι δε δεξιότητές τους θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιούνται μετά τη συνταξιοδότηση, επί παραδείγματι στην κοινωνική οικονομία και μέσω της εθελοντικής εργασίας. 17468/12 ΔΑ/μκρ 5
- Θα πρέπει να προωθηθούν τα μέτρα που ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ γενεών, οι δε αρνητικές αντιλήψεις και στερεότυπα, μεταξύ των οποίων τα στερεότυπα του φύλου, θα πρέπει να εξαλειφθούν σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. - Η προοπτική της ενεργού γήρανσης θα πρέπει να ενσωματωθεί σε όλους τους συναφείς τομείς πολιτικών. - Η συμφιλίωση επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, για γυναίκες και άντρες, θα μπορούσε να βελτιωθεί μέσω πολιτικών για την ισότητα των φύλων, μέτρων και πρακτικών υπέρ της οικογένειας στον τόπο εργασίας, ρυθμίσεων αδειών για γυναίκες και άντρες και μέτρων για τη φροντίδα των μελών της οικογενείας που είναι παιδιά και ηλικιωμένοι ή άλλα εξαρτώμενα άτομα με αναπηρίες. 17468/12 ΔΑ/μκρ 6
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Επιτροπή Απασχόλησης Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας Κατευθυντήριες αρχές για την ενεργό γήρανση και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών Πρόλογος Λόγω της ανόδου του προσδόκιμου ζωής και της πτώσης των ποσοστών γονιμότητας, η αναλογία ηλικιωμένων στην Ευρώπη αυξάνεται αλματωδώς. Προβλέπεται ότι μέχρι το 2050 η αναλογία ατόμων άνω των 65 ετών σε σχέση με τον πληθυσμό σε ηλικία απασχόλησης (15-64 ετών) θα φθάσει το 50% - στο διπλάσιο των σημερινών επιπέδων. Οι δημογραφικές αυτές εξελίξεις συνεπιφέρουν κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις μείζονος σημασίας. Παρότι δεν θα πρέπει να λησμονούνται οι θετικές πτυχές της μεγαλύτερης μακροζωίας, η κρατούσα κατάσταση αποτελεί επίσης πρόκληση για την προσφορά εργατικού δυναμικού και για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας. Επειδή τα εν λόγω συστήματα βασίζονται στην αρχή της αλληλεγγύης εντός αλλά και μεταξύ των γενεών, είναι ανάγκη να διατηρηθεί ισορροπημένη κατανομή πόρων μεταξύ ηλικιακών ομάδων. Οι ηλικιωμένοι συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία και την κοινωνία, καθώς όμως το επίπεδο υγείας και μόρφωσής τους ανέρχεται συν τω χρόνω, οι συνεισφορές τους μπορούν να βελτιωθούν έτι περαιτέρω. Αυτό μπορεί να γίνει με την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους, μέσω βελτιστοποίησης των ευκαιριών για σωματική, κοινωνική και πνευματική ευζωία καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής. Αυτός είναι ο σκοπός της «ενεργού γήρανσης» ως προσέγγισης πολιτικής. Είναι το κλειδί για υψηλή ποιότητα ζωής των ανθρώπων κάθε ηλικίας, για μεγαλύτερη παραγωγικότητα, και βήμα προς επίτευξη άρρηκτης αλληλεγγύης μεταξύ γενεών στις γηράσκουσες κοινωνίες μας. Η προσέγγιση της ενεργού γήρανσης που προωθείται στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Έτους Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών συμβάλλει και αυτή στην αύξηση της απασχόλησης και στον περιορισμό της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, βοηθώντας έτσι στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». 17468/12 ΔΑ/μκρ 7 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Θα πρέπει να προωθηθεί η ενεργός γήρανση στους τομείς της απασχόλησης, της συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι και της διαβίωσης με αυτονομία, επί τη βάσει των κατευθυντηρίων αρχών που εκτίθενται κατωτέρω. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να εφαρμοστούν με συνεκτίμηση των διαφορών των κρατών μελών εξ επόψεως οργάνωσης και πόρων και των συγκεκριμένων συνθηκών και προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Η ενεργός γήρανση απαιτεί να ληφθούν μέτρα από πολλούς φορείς σε ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής. Στους φορείς αυτούς συγκαταλέγονται οι δημόσιες αρχές διαφόρων βαθμίδων, οι επιχειρήσεις και οι κοινωνικοί εταίροι, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι πάροχοι υπηρεσιών και τα μέσα ενημέρωσης. Η καινοτομία στον κοινωνικό τομέα και η αποτελεσματικότερη χρήση των νέων τεχνολογιών μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ενεργού γήρανσης. Θα πρέπει να δημιουργηθούν ευκαιρίες ενεργού γήρανσης για όλες τις ομάδες ηλικιωμένων, ασχέτως φύλου, εθνότητας, πολιτισμικού υποβάθρου και τυχόν αναπηρίας. Η ενεργός γήρανση επιτρέπει επίσης μεγαλύτερη αλληλεγγύη μεταξύ των ιδίων των ηλικιωμένων. Καθώς όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι φροντίζουν τις προσωπικές τους ανάγκες μέσω της ενεργού γήρανσης, η κοινωνία μπορεί να διοχετεύει μεγαλύτερη βοήθεια προς εκείνους τους ηλικιωμένους που βρίσκονται στη μεγαλύτερη ανάγκη. Κατευθυντήριες αρχές για την ενεργό γήρανση και την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών (1) Απασχόληση Συνεχής επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση: Να παρέχεται προς γυναίκες και άντρες κάθε ηλικίας η πρόσβαση και η συμμετοχή σε εκπαίδευση, κατάρτιση και ανάπτυξη δεξιοτήτων, πράγμα που θα τους επιτρέπει την (επαν-)είσοδο και την πλήρη συμμετοχή στην αγορά εργασίας ποιοτικής απασχόλησης. Υγιείς εργασιακές συνθήκες: Να προωθηθούν οι εργασιακές συνθήκες και το εργασιακό περιβάλλον που διατηρούν την υγεία και ευζωία του εργαζομένου, εξασφαλίζοντας έτσι ισόβια απασχολησιμότητα των εργαζομένων. Στρατηγικές διαχείρισης της ηλικίας: Να προσαρμοστούν οι σταδιοδρομίες και συνθήκες εργασίας στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των εργαζομένων καθώς προχωρούν σε ηλικία, ούτως ώστε να αποφεύγεται η πρόωρη συνταξιοδότηση. 17468/12 ΔΑ/μκρ 8 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Υπηρεσίες απασχόλησης για εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας: Παροχή συμβουλών, υπηρεσιών ευρέσεως εργασίας, βοήθειας για επανένταξη προς τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας που επιθυμούν να παραμείνουν στην αγορά εργασίας. Πρόληψη των δυσμενών διακρίσεων λόγω ηλικίας: Να εξασφαλιστούν ίσα δικαιώματα για τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας στην αγορά εργασίας και να αποτραπεί η χρησιμοποίηση της ηλικίας ως καθοριστικού κριτηρίου για να εκτιμηθεί αν ένας εργαζόμενος είναι κατάλληλος για μια συγκεκριμένη εργασία ή όχι να αποτραπούν τα αρνητικά στερεότυπα της ηλικίας και η αρνητική αντιμετώπιση των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας στον τόπο εργασίας να προβληθεί η συνεισφορά των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Συστήματα φορολογίας/παροχών υπέρ της απασχόλησης: Να αναθεωρηθούν τα συστήματα φορολογίας και παροχών για να εξασφαλιστούν τα οφέλη της εργασίας για τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας, με ταυτόχρονη εξασφάλιση ικανοποιητικού επιπέδου παροχών. Μετάδοση πείρας: Κεφαλαιοποίηση γνώσεων και δεξιοτήτων των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας μέσω της καθοδήγησης και ηλικιακής διαφοροποίησης εντός των ομάδων. Συμφιλίωση εργασίας και παροχής φροντίδων: Να προσαρμοστούν οι εργασιακές συνθήκες και να παρασχεθούν αδειοδοτικές ρυθμίσεις κατάλληλες για γυναίκες και άντρες που θα τους επιτρέπουν να παραμένουν απασχολούμενοι ως άτυποι πάροχοι φροντίδων ή να επανακάμπτουν στην αγορά εργασίας. (2) Συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι Εισοδηματική ασφάλεια: Να καθιερωθούν συστήματα που να παρέχουν επαρκή εισοδήματα κατά το γήρας διαφυλάσσοντας την οικονομική αυτοτέλεια των ηλικιωμένων και επιτρέποντάς τους να ζουν αξιοπρεπώς. Κοινωνική ένταξη: Να καταπολεμηθούν ο αποκλεισμός και η απομόνωση των ηλικιωμένων με το να τους προσφέρονται ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι μέσω πολιτιστικών, πολιτικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. 17468/12 ΔΑ/μκρ 9 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Εθελοντισμός τρίτης ηλικίας: Να διαμορφωθεί καλύτερο περιβάλλον για εθελοντικές δραστηριότητες ηλικιωμένων και να απαλειφθούν τα υπάρχοντα εμπόδια, έτσι ώστε οι ηλικιωμένοι να μπορούν να συμβάλλουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι με αξιοποίηση των ικανοτήτων, των δεξιοτήτων και της πείρας τους. Δια βίου μάθηση: Να παρέχονται στους ηλικιωμένους ευκαιρίες μάθησης, και μάλιστα σε τομείς όπως οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), η αυτοφροντίδα και τα προσωπικά οικονομικά, έτσι ώστε να αποκτούν τα προσόντα για ενεργό συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι και να διευθύνουν την ίδια τους τη ζωή. Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων: οι ηλικιωμένοι, γυναίκες και άντρες, να εξακολουθούν να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ιδίως σε τομείς που τους επηρεάζουν άμεσα. Στήριξη για άτυπες σταδιοδρομίες: Να καταστεί η επαγγελματική στήριξη και κατάρτιση διαθέσιμη σε άτυπους παρόχους φροντίδων να εξασφαλιστούν η προσωρινή φροντίδα και η κατάλληλη κοινωνική προστασία ώστε να προληφθεί ο κοινωνικός αποκλεισμός των παρόχων φροντίδων. (3) Διαβίωση με αυτονομία Προαγωγή της υγείας και πρόληψη των ασθενειών: Να ληφθούν μέτρα για όσο το δυνατόν περισσότερα χρόνια υγιούς διαβίωσης για γυναίκες και άντρες και για τον περιορισμό του κινδύνου της εξάρτησης, με υλοποίηση της προαγωγής της υγείας και της πρόληψης των ασθενειών. Να παρασχεθούν δυνατότητες σωματικής και πνευματικής δραστηριότητας προσαρμοσμένης στις ικανότητες των ηλικιωμένων. Καταλληλότητα στέγασης και υπηρεσιών: Να προσαρμόζεται αναλόγως η στέγαση και να παρέχονται υπηρεσίες που να επιτρέπουν σε ηλικιωμένους με προβλήματα υγείας να διαβιώνουν με τον υψηλότερο δυνατό βαθμό αυτονομίας. Ευπρόσιτες και οικονομικές μεταφορές: Να προσαρμοστούν τα συστήματα μεταφορών ούτως ώστε να καταστούν ευπρόσιτα, οικονομικά, ασφαλή και ακίνδυνα για τους ηλικιωμένους, επιτρέποντάς τους να παραμένουν αυτόνομοι και να συμμετέχουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι. 17468/12 ΔΑ/μκρ 10 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Περιβαλλοντικοί χώροι, αγαθά και υπηρεσίες φιλικά προς τους ηλικιωμένους: Να προσαρμοστούν οι τοπικοί περιβαλλοντικοί χώροι, όπως επίσης τα αγαθά και οι υπηρεσίες, έτσι ώστε να αρμόζουν σε άτομα κάθε ηλικίας (προσέγγιση «σχεδιασμού για όλους»), ιδίως με αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα της ηλεκτρονικής υγείας να προληφθούν οι δυσμενείς διακρίσεις κατά των ηλικιωμένων κατά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες. Μεγιστοποίηση της αυτονομίας στα πλαίσια της μακροχρόνιας φροντίδας: Για άτομα που χρήζουν βοήθειας/φροντίδας, να λαμβάνεται μέριμνα ώστε η αυτονομία και συμμετοχή τους να αυξάνονται, να διαφυλάσσονται ή να αποκαθίστανται στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, η δε συμπεριφορά απέναντί τους να είναι αξιοπρεπής και συμπονετική. 17468/12 ΔΑ/μκρ 11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ