Αθήνα, 08 Σεπτεμβρίου 2010 Προς 1) Τον Ιατρικό Σύλλογο Λάρισας, νομίμως εκπροσωπούμενο 2) Την Συντονιστική Επιτροπή των Ενώσεων των Νοσοκομειακών Ιατρών Θεσσαλίας Οδός 28 ης Οκτωβρίου, αριθ.43 Λάρισα ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ Δυνάμει της με Α.Π.: 1935/02-09-2010 επιστολής, μου ζητήθηκε να γνωμοδοτήσω, σχετικά με τη δυνατότητα της Διοίκησης της 5 ης Υγειονομικής Περιφέρειας Θεσσαλίας και των Διοικήσεων των Νοσοκομείων που εποπτεύει, για τα παρακάτω: Α. Υπάρχει δυνατότητα μετατροπής των εφημεριών που προβλέπει ο Νόμος 3868/2010 από επτά (1 Σάββατο, 1 Κυριακή, 2 καθημερινές και 3 ετοιμότητας καθημερινές για τους Διευθυντές, 1 Σάββατο, 1 Κυριακή, 3 καθημερινές και 2 ετοιμότητας καθημερινές για τους Επιμελητές), σε εφημερίες άλλου τύπου και αντίστοιχης αξίας αποζημίωσης, όπως για παράδειγμα σε μικτές εφημερίες που επιχειρούν οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων και της 5 ης Υ.ΠΕ.; 1
Β. Υπάρχει η δυνατότητα από τις Διοικήσεις των Νοσοκομείων περικοπής των προβλεπόμενων από τον Νόμο 3868/2010 εφημεριών, χωρίς να υπάρχει ως αιτία απουσία ή άρνηση ή κώλυμα του Ιατρού; ΑΠΑΝΤΗΣΗ Α. Επί του πρώτου ερωτήματος 1. Σύμφωνα με τη νέα παράγραφο 11, που προστίθεται στο άρθρο 45 του Ν.3205/2003 "Μισθολογικές ρυθμίσεις λειτουργών και υπαλλήλων του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α., μονίμων στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και αντιστοίχων της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού και Λιμενικού Σώματος και άλλες συναφείς διατάξεις" (ΦΕΚ Α 297) δυνάμει της παρ.1 του άρθρου 4 του Ν.3868/2010 "Αναβάθμιση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης " (ΦΕΚ Α 129) και συγκεκριμένα της περ.α.iii, «Στη Β ζώνη [στην οποία υπάγονται τα Νοσοκομεία της Θεσσαλίας] οι ειδικευμένοι ιατροί λαμβάνουν μηνιαίως αποζημίωση που αντιστοιχεί σε 7 εφημερίες, από τις οποίες οι Συντονιστές Διευθυντές και Διευθυντές λαμβάνουν 4 ενεργείς (2 Καθημερινές, 1 Σάββατο, 1 Κυριακή- Εξαιρέσιμη ημέρα) και 3 ετοιμότητας καθημερινές και οι υπόλοιποι ειδικευμένοι 7 εφημερίες, εκ των οποίων 5 ενεργείς (3 Καθημερινές, 1 Σάββατο, 1 Κυριακή-Εξαιρέσιμη ημέρα) και 2 ετοιμότητας καθημερινές». 2
Οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων της Θεσσαλίας εγκρίνουν προγράμματα εφημέρευσης, στα οποία έχει μετατραπεί ο τύπος των προβλεπόμενων εφημεριών. Συγκεκριμένα, μετατρέπουν τις 4 ή 5 ως άνω ενεργείς εφημερίες και τις 2 ή 3 ωσαύτως ως άνω εφημερίες ετοιμότητας σε εφημερίες άλλου τύπου (κυρίως μικτές), μετατρέποντας, έτσι, στη πράξη, την υπερωριακή απασχόληση σε ελαστικό (προς τα κάτω) επίδομα. Ως πρώτη παρατήρηση, επισημαίνω, ότι ο Ν.3205/2003, ενώ στο άρθρο 45 παρ.5, 6 και 7 προβλέπει τρεις τύπους εφημεριών (ενεργείς, μικτές, ετοιμότητας), ο Ν.3868/2010, "λησμονεί" την οποιαδήποτε αναφορά στις μικτές εφημερίες, δημιουργώντας την αίσθηση της σιωπηρής κατάργησής τους. Θεωρώ, ότι η μη αναφορά των μικτών εφημεριών στο κείμενο του Ν.3868/2010 δεν είναι τυχαία, αλλά αποτελεί, κατά την άποψή μου, έμμεση προτροπή σε διενέργεια απογευματινών ιατρείων. Ο Ν.3754/2009 "Ρύθμιση όρων απασχόλησης των νοσοκομειακών ιατρών του Ε.Σ.Υ., σύμφωνα με το π.δ.76/2005 και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α 43), ο οποίος ενσωμάτωσε την από 01-12-2008 Κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας των Ιατρών του Ε.Σ.Υ., που υπέγραψε ο Υπουργός Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με την Ομοσπονδία Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδος (Ο.Ε.Ν.Γ.Ε.) (Κεφάλαιο Α, άρθρα 1-9), προβλέπει στο άρθρο 5, ότι «Απαγορεύεται η μετατροπή των ενεργών εφημεριών σε εφημερίες ετοιμότητας». 3
Παρέπεται, συνεπώς, ότι οι χορηγούμενες εφημερίες ετοιμότητας στο πλαίσιο του άρθρου 4 του Ν.3868/2010, εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη ρύθμιση, δεν επιτρέπεται ("απαγορεύεται") να αποτελούν μετατροπή υφιστάμενων ενεργών εφημεριών. Επίσης και για τις μικτές εφημερίες, οι οποίες αποτελούνται από ενεργό εφημερία και από εφημερία ετοιμότητας, για τη ταυτότητα του νομικού λόγου, ισχύει η αυτή απαγόρευση, ήτοι η απαγόρευση της μετατροπής ενεργών εφημεριών σε μικτές εφημερίες. Επισημαίνω, επίσης, ότι ο Ιατρός θα πρέπει να πραγματοποιεί εφημερία ετοιμότητας μόνο σε περίπτωση που άλλος Ιατρός της ίδιας (ή συναφούς) ειδικότητας πραγματοποιεί ενεργό εφημερία, προκειμένου να αξιολογήσει το περιστατικό και να τον καλέσει. 2. Η νέα ρύθμιση της παρ.1 του άρθρου 4 του Ν.3868/2010 αποτελεί επί της ουσίας "επιδοματοποίηση" των εφημεριών, επιχειρείται δηλαδή η δημιουργία ενός πλαισίου κανόνων, που αντιβαίνουν τόσο στη Κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και το Ν.3754/2009 όσο και σε όλους τους από συστάσεως του Εθνικού Συστήματος Υγείας Νόμους, θέτοντας σε προφανή διακινδύνευση την αξιούμενη ομαλή και εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών υγείας των Δημόσιων Νοσοκομείων. Επίσης, απαξιώνει προκλητικά την επείγουσα υποστήριξη που παρέχουν τα Νοσοκομεία, όταν κινδυνεύει η ζωή και η υγεία των πολιτών. Πρέπει να καταστεί σαφές, ότι η αμοιβή των εφημεριών αποτελεί αμοιβή υπερωριακής εργασίας, λόγω δε της τακτικότητάς της, 4
αποτελεί μισθό (βλ.ολαπ39/2002) και θα πρέπει να ενσωματώνεται στις βασικές αποδοχές των Ιατρών (ειδικευμένων και ειδικευόμενων). Αυτό δε, διότι οι εφημερίες είναι τακτικώς παρεχόμενη εργασία, αφού οι Ιατροί κλάδου Ε.Σ.Υ. παγίως συμμετέχουν στα προγράμματα εφημεριών. Γι αυτό και η αμοιβή τους θα πρέπει να εντάσσεται στις βασικές αποδοχές, χωρίς, όμως, να αναιρείται η αυτοτέλεια των εφημεριών ούτε να εμποδίζεται η εφαρμογή ειδικών κανόνων προσδιορισμού της αμοιβής τους. Οι υπηρεσίες εφημεριών είναι υπηρεσίες υπερωριών και παρά το γεγονός ότι η αμοιβή τους είναι, ουσιαστικά, στοιχείο των βασικών αποδοχών, ο προσδιορισμός της αμοιβής τους θα πρέπει να ακολουθεί τους κανόνες υπολογισμού της αμοιβής της υπερωριακής εργασίας και όχι τους κανόνες υπολογισμού που ακολουθούνται μέχρι σήμερα. Η επιχειρούμενη "επιδοματοποίηση" των εφημεριών και με δεδομένο ότι οι εφημερίες συνιστούσαν, μέχρι την ημερομηνία έναρξης ισχύος του Ν.3868/2010, το 50% περίπου του συνόλου των μηνιαίων αποδοχών των Ιατρών, θα επιφέρει έτι περαιτέρω μείωση του συνόλου των μηνιαίων αποδοχών τους, εφόσον με το νέο Νόμο, θεσπίζεται μηνιαία αποζημίωση για κάθε Ιατρό, για ένα σταθερά προβλεπόμενο αριθμό υποχρεωτικών εφημεριών ανά μήνα, ανάλογα με τη βαθμίδα και τη Ζώνη που υπάγεται το Νοσοκομείο. Η μείωση, όμως, αυτή θα επιταθεί έτι περαιτέρω, λόγω της επιχειρούμενης από τις Διοικήσεις των Νοσοκομείων αυθαίρετης και παράνομης μετατροπής των ενεργών εφημεριών σε άλλου τύπου, απαξιώνοντας έτι περαιτέρω την υπερωριακή απασχόληση των Ιατρών και υποκλέπτοντας προκλητικά τη προσφερόμενη εργασία, με την 5
αντίστοιχη μείωση της αποζημίωσής της, λόγω του εκ μετατροπής πραγματοποιούμενου άλλου τύπου εφημερίας. Ως γενική αρχή, είναι αδύνατον η αποζημίωση για τις εφημερίες να χαρακτηρισθεί επίδομα, καθόσον η εφημερία είναι υπερωριακή απασχόληση, διαφοροποιούμενη ως προς το τύπο, τον αριθμό, τη χρονική διάρκεια (εργάσιμη, αργία, εξαιρέσιμη), το ύψος της αποζημίωσης (ανά τύπο εφημερίας), τη συχνότητα πραγματοποίησης και αυτό σε συνδυασμό με τις επιτακτικές ανάγκες εύρυθμης και ασφαλούς λειτουργίας των Νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας. Εξάλλου, η εφημερία, ως χρόνος υπερωριακής απασχόλησης, αποτελεί μέρος του μισθού, δηλαδή στοιχείο των βασικών αποδοχών του Ιατρού, ως τακτικώς παρεχόμενη εργασία, συνδυαζόμενη δε με το σύνολο των ως άνω παρατιθέμενων διαφοροποιήσεων (ποιοτικών και ποσοτικών), σαφώς αντιδιαστέλλεται εννοιολογικά από το επίδομα, ήτοι τη πάγια μηνιαία παροχή. Περαιτέρω, η επιχειρούμενη ταυτόχρονη μετατροπή των εφημεριών του άρθρου 4 παρ.1 σε άλλου τύπου και σε αποζημίωση επιδοματικής μορφής, παραβιάζει όχι μόνο το θεσμικό χαρακτήρα τους, ως απαραίτητης υπερωριακής απασχόλησης, αλλά παραβιάζει επί της ουσίας και αυτό το επίδομα, στο οποίο επιδιώκει να μετατρέψει την αποζημίωση των εφημεριών ο ως άνω Νόμος, εφόσον με την επιχειρούμενη μετατροπή των ενεργών εφημεριών σε άλλου τύπου, ο πραγματοποιών (εκ μετατροπής) εφημερία ετοιμότητας Ιατρός, καλούμενος στο Νοσοκομείο, θα πραγματοποιεί επί της ουσίας μεν ενεργό εφημερία, θα αποζημιώνεται δε με το 40% της αντίστοιχης 6
συνολικής αμοιβής της ενεργού εφημερίας (άρθρο 45 παρ.5 του Ν.3205/2003)(!!!) Το αυτό θα ισχύσει για τη μετατροπή ενεργού εφημερίας σε μικτή, όπου ο Ιατρός θα αποζημιώνεται με το 70% της αντίστοιχης συνολικής αμοιβής της 16ωρης ενεργού εφημερίας (άρθρο 45 παρ.7, εδ.β του Ν.3205/ 2003)(!!!) Η κατάργηση των ενεργών εφημεριών των ειδικευμένων Ιατρών και η μετατροπή τους σε άλλου τύπου, όχι μόνο θα επιδεινώσει έτι περαιτέρω τη τραγική εισοδηματική τους κατάσταση, αλλά θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα για πιθανές βλάβες της υγείας επειγόντων περιστατικών και νοσηλευομένων, διότι, εκτός πολλών άλλων, τα επείγοντα περιστατικά θα τα υποδέχονται και θα τα αξιολογούν αγροτικοί ή/και ειδικευόμενοι Ιατροί, ενώ με Παθολόγους, Χειρουργούς κλπ. σε εφημερία ετοιμότητας δεν είναι δυνατόν να νοσηλεύονται ασθενείς. Επισημαίνω, επίσης, ότι είναι απαράδεκτο επιστημονικά, ιατρικά και κυρίως νομικά να καλύπονται εφημερίες ειδικοτήτων από άλλες ειδικότητες (πχ. Χειρουργός από Ορθοπεδικό, Ορθοπεδικός από Γυναικολόγο, Νεφρολόγος από Ιατρό Γενικής Ιατρικής κλπ.). Το σχετικό Ενημερωτικό Σημείωμα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης επί του Σχεδίου Νόμου, που έγινε ο Ν.3868/2010, βεβαιώνει επί λέξει τα εξής χαρακτηριστικά: «Με στόχο ένα ασφαλές και σταθερό σύστημα εφημεριών, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των Νοσοκομείων, θεσπίζεται μηνιαία αποζημίωση για πραγματοποιηθείσες εφημερίες για κάθε Ιατρό, για 7
ένα σταθερά προβλεπόμενο αριθμό υποχρεωτικών εφημεριών ανά μήνα». Και μόνη η γραμματική ερμηνεία του κειμένου αυτού υποδηλώνει με το πλέον σαφή τρόπο, ότι η θεσπιζόμενη μηνιαία αποζημίωση για κάθε Ιατρό, για ένα σταθερά προβλεπόμενο αριθμό υποχρεωτικών εφημεριών ανά μήνα, απαγορεύει τόσο τη μετατροπή τους σε άλλου τύπου, πέραν των όσων διαλαμβάνονται στο άρθρο 4 παρ.1 του Ν.3868/2010 όσο και τη περικοπή (μείωση) του προβλεπόμενου αριθμού τους στο ως άνω άρθρο, ως υποχρεωτικών εφημεριών ανά μήνα. 3. Η αδυναμία μετατροπής των εφημεριών, προκύπτει επίσης τόσο από τη γραμματική ερμηνεία του εδαφίου β της περ.β της νέας παραγράφου 11, που προστέθηκε στο άρθρο 45 του Ν.3205/2003 δυνάμει της παρ.1 του άρθρου 4 του Ν.3868/2010, όσο και από τη πραγματική βούληση του νομοθέτη. Συγκεκριμένα, η διάταξη αυτή ορίζει, ότι «Αν δεν πραγματοποιηθεί το σύνολο των παραπάνω εφημεριών [εν προκειμένω των προβλεπόμενων 4+3 ή 5+2 εφημεριών] λόγω αδείας, απουσίας ή άλλου λόγου του ιατρού το ποσό μειώνεται αναλόγως». Από τη γραμματική ερμηνεία της διάταξης αυτής σαφώς προκύπτει, ότι ο Νόμος δεν αναφέρεται σε εφημερίες κόστους, το οποίο να αντιστοιχεί στις "παραπάνω" εφημερίες. Από δε το πνεύμα της εν λόγω διάταξης, άρα και από τη πραγματική βούληση του νομοθέτη συνάγεται ευθεία απαγόρευση προς τις Διοικήσεις των Νοσοκομείων 8
να προβαίνουν σε υπηρεσιακές περικοπές, εφόσον μόνο εξαιτίας λόγου που αφορά τον Ιατρό είναι δυνατό να μη πραγματοποιηθεί το πρόγραμμα εφημέ-ρευσης. Οι προβλεπόμενες στο Ν.3868/2010 υποχρεωτικές εφημερίες (εν προκειμένω 4+3 ή 5+2) παράγουν αξία αποζημίωσης ίση με την αξία της υπερωριακής απασχόλησης, όπως μέχρι τώρα αυτές εκοστολογούντο (άρθρο 45 Ν.3205/2003). Θα πρέπει, συνεπώς, να γίνει σαφές, ότι η τιμολόγηση της αξίας αυτής, τυπικά πλέον, θα μετατρέψει την υπερωριακή αποζημίωση σε επίδομα εφημέρευσης, καταλυομένης, έτσι, κάθε έννοιας εργασιακού δικαιώματος, δεδομένου ότι το επίδομα αυτό εφημέρευσης, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί από τις Διοικήσεις με ελαστικό τρόπο, έτσι, ώστε, Ιατροί μικρών Κλινικών της επαρχίας να καλύπτουν τις εφημεριακές ανάγκες του οικείου Νοσοκομείου, ακόμη και ολόκληρο το μήνα, ενώ άλλοι Συνάδελφοί τους σε μεγάλες Κλινικές του κέντρου, να εμπλέκονται στις εφημερίες πολύ λιγότερο χρόνο από την αξία του επιδόματος εφημέρευσης ή και καθόλου. Έτι περαιτέρω, οι επιχειρούμενες μετατροπές θα δημιουργήσουν δύο σοβαρά (σωρευτικά ή διαζευκτικά) προβλήματα: α) Να μην αναγνωρισθούν ή να μην αποπληρωθούν μετατραπέντα προγράμματα εφημέρευσης (λ.χ. Πάρεδρος Ελεγκτικού Συνεδρίου, καταβολή εφημεριών μέσω του Ηλεκτρονικού Συστήματος ΔΙΑΣ). β) Δεν υπάρχει δυνατότητα ή μέθοδος ακριβούς αντιστοίχησης του κόστους των προβλεπόμενων εφημεριών (εν προκειμένω 4+3 ή 5+2) με εφημερίες άλλου τύπου, καθόσον οι Ιατροί ή θα εκτελούν 9
πρόγραμμα μικρότερης αξίας, με αποτέλεσμα να έχουν απώλεια χρημάτων ή πρόγραμμα μεγαλύτερης αξίας, με αποτέλεσμα να μην αποζημιώνονται για τις υπηρεσίες τους. Β. Επί του δευτέρου ερωτήματος 1. Σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ.4 του Ν.3204/2003 "Τροποποίηση και συμπλήρωση της νομοθεσίας για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και ρυθμίσεις άλλων θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας" (ΦΕΚ Α 296), όπως αυτό τροποποίησε τη παράγραφο 1 του άρθρου 88 του Ν.2071/1992 "Εκσυγχρονισμός και Οργάνωση Συστήματος Υγείας" (ΦΕΚ Α 123), «Οι ιατροί του Ε.Σ.Υ. όλων των βαθμών... που υπηρετούν στα νοσοκομεία και στα κέντρα υγείας, υποχρεούνται σε εφημερία στο νοσοκομείο ή στο κέντρο υγείας, σύμφωνα με τις ανάγκες των τμημάτων, εργαστηρίων και ειδικών μονάδων και εν γένει σύμφωνα με τις ανάγκες για την απρόσκοπτη λειτουργία του νοσοκομείου ή του κέντρου υγείας». Περαιτέρω, ο Ν.3205/2003, ο οποίος άρχισε να ισχύει την 01-01-2004, στη παρ.1 του άρθρου 45 αυτού όρισε, ότι «Η συμμετοχή των ιατρών του Ε.Σ.Υ., των μελών Δ.Ε.Π. τμημάτων ιατρικής και όλων των ιατρών που με οποιαδήποτε σχέση προσφέρουν υπηρεσία στα νοσοκομεία στο πρόγραμμα εφημεριών, είναι υποχρεωτική για όλους τους βαθμούς και βαθμίδες, σύμφωνα με τις εκάστοτε υπηρεσιακές ανάγκες». 10
Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 1 εδ.α, β και γ του Ν.3754/2009 "Ρύθμιση όρων απασχόλησης των νοσοκομειακών ιατρών του Ε.Σ.Υ., σύμφωνα με το π.δ.76/2005 και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α 43), «Οι νοσοκομειακοί ιατροί του Ε.Σ.Υ., οι πανεπιστημιακοί ιατροί και οι ειδικευόμενοι πραγματοποιούν τις απαραίτητες εφημερίες για την ασφαλή λειτουργία των Νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας. Το πρόγραμμα των εφημεριών αυτών καταρτίζεται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και το πρώτο άρθρο της κλαδικής σύμβασης που υπεγράφη μεταξύ της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδος και του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης την 1 η Δεκεμβρίου 2008. Για τις ανάγκες κατάρτισης του προγράμματος εφημεριών και ομαλής λειτουργίας των νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας δεν εφαρμόζονται ελαστικά ωράρια και ελαστικές σχέσεις εργασίας». Επίσης, σε εφαρμογή της εξουσιοδοτικής διάταξης της παρ.8 του άρθρου 45 Ν.3205/2003, η οποία αντικαταστάθηκε από τη παρ.2 του άρθρου 4 Ν.3868/2010, με έναρξη ισχύος του άρθρου αυτού από την 01-09-2010, σύμφωνα με τη παρ.3 αυτού, εκδίδονταν κατ έτος κοινές Υπουργικές Αποφάσεις, οι οποίες εφαρμόζονταν από τα Νοσοκομεία κατά τη κατάρτιση και έγκριση των μηνιαίων προγραμμάτων εφημεριών (ενεργών, μικτών και ετοιμότητας). Οι Υπουργικές αυτές Αποφάσεις, παγίως αναφέρονταν στα "υπόψη" αυτών «στην επιτακτική ανάγκη εύρυθμης λειτουργίας σε 24ωρη βάση των Νοσηλευτικών ιδρυμάτων», ενώ σε άλλο σημείο του κειμένου τους ανέφεραν χαρακτηριστικά, ότι 11
«Αποκλειστικός παράγοντας του πλαισίου μέσα στο οποίο κινούνται οι Διοικήσεις των Ιδρυμάτων, που έχουν την αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα της έγκρισης, αφού λάβουν υπόψη τους τις εισηγήσεις των Διευθυντών, της Επιστημονικής Επιτροπής και ιδιαίτερα του Διευθυντή της Ιατρικής Υπηρεσίας, είναι οι ανάγκες του Νοσοκομείου και οι εγκεκριμένες πιστώσεις του προϋπολογισμού τους». Επίσης, όριζαν, ότι «Ο μηνιαίος προγραμματισμός των εφημεριών, ενεργών, μικτών και ετοιμότητας, εγκρίνεται από τη Διοίκηση του Ιδρύματος και κοινοποιείται στους ενδιαφερόμενους». Περαιτέρω, με το Ν.3329/2005 "Εθνικό Σύστημα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και λοιπές διατάξεις" (ΦΕΚ Α 81) και συγκεκριμένα το άρθρο 7 παρ.9, περ.6, ορίζεται, ότι «Ο Αναπληρωτής Διοικητής του Νοσοκομείου [και όπου αυτός δεν υπάρχει, ο Διοικητής] έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:... 6. Εγκρίνει και τροποποιεί τα μηνιαία προγράμματα εφημεριών του ιατρικού προσωπικού και υπερωριών, νυκτερινών και εξαιρέσιμων του λοιπού προσωπικού, μετά από εισήγηση των Διευθυντών των αντίστοιχων Υπηρεσιών». Περαιτέρω, ο Ν.3868/2010 στο άρθρο 4 παρ.1 (νέα παράγραφος 11 στο άρθρο 45 του Ν.3205/2003), ενώ κάνει λόγο μόνο για αποζημίωση εφημεριών, στη πραγματικότητα επιβάλλει υποχρεωτικό αριθμό εφημεριών ανά βαθμίδα και ζώνη, που, σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός αυτός ουδόλως διασφαλίζει την αξιούμενη ασφαλή εφημέρευση, με 12
προφανή το κίνδυνο εφημεριακής κατάρρευσης, όταν είναι γνωστό, ότι στη πλειονότητα (αν όχι σε όλα) των Νοσοκομείων της περιφέρειας (Β και Γ Ζώνη), οι χορηγούμενες εφημερίες αρκούν μόλις και μετά βίας να καλύψουν είκοσι (20) ημέρες, αφήνοντας ακάλυπτες τις υπόλοιπες ημέρες του μήνα, αυτό δε λόγω της σημαντικής έλλειψης ιατρικού προσωπικού. Εξάλλου, το ως άνω Ενημερωτικό Σημείωμα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης επί του Σχεδίου Νόμου, που έγινε ο Ν.3868/2010, αναφέρεται στο στόχο ενός ασφαλούς και σταθερού συστήματος εφημεριών, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του Νοσοκομείου. 2. Ουδεμία δυνατότητα υφίσταται από τις Διοικήσεις των Νοσοκομείων περικοπής των προβλεπόμενων από το Ν.3868/2010 εφημεριών. Οι παρά ταύτα επιχειρούμενες από Διοικήσεις Νοσοκομείων περικοπές ως προς την ασφαλή σύνθεση των προγραμμάτων εφημεριών των Κλινικών και Τμημάτων των Νοσοκομείων, λόγω μη επαρκών εγκεκριμένων κονδυλίων εφημεριών, ουδεμία νομιμοποιητική βάση έχουν. Οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων, οι οποίες έχουν τη κύρια και αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα της έγκρισης των μηνιαίων προγραμμάτων εφημεριών (ενεργών, μικτών και ετοιμότητας), οφείλουν να λαμβάνουν απαρεγκλίτως υπόψη τους και να τηρούν την ασφαλή σύνθεση των προγραμμάτων εφημεριών, με αποκλειστικό 13
γνώμονα και κριτήριο τις πραγματικές ανάγκες περίθαλψης των πολιτών και όχι με λογιστικά κριτήρια, στο πλαίσιο της εκάστοτε οικονομικής πολιτικής. Το λογιστικό κριτήριο δεν είναι δυνατόν να αναδεικνύεται σε αποφασιστικό παράγοντα του πλαισίου μέσα στο οποίο θα κινούνται οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων, ώστε οι περικοπές στα προγράμματα εφημεριών να εναρμονίζονται με τη μείωση των συναφών κονδυλίων. Τούτο δε, καθόσον η ζωή των ασθενών αποτελεί προστατευόμενο έννομο αγαθό και η προστασία της χωρεί απόλυτα και άνευ όρων. Συνεπώς, η οποιαδήποτε περικοπή του προτεινόμενου από τους Διευθυντές των Κλινικών και των Τμημάτων των Νοσοκομείων ασφαλούς αριθμού των εφημερευόντων Ιατρών, θα πρέπει να προκύπτει και να αποδεικνύεται μόνο από αντίστοιχη μείωση των αναγκών, που τουλάχιστον στη παρούσα οικονομική συγκυρία δεν συμβαίνει, διότι όπως ομολογείται από την ίδια τη Πολιτική Ηγεσία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, υπάρχει αύξηση κατά τουλάχιστον 30% των ατόμων που δέχονται τα Νοσοκομεία. Επειδή οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων αδυνατούν να στοιχειοθετήσουν μείωση των αναγκών, αντίστοιχη με την επιχειρούμενη από αυτές περικοπή του προτεινόμενου ασφαλούς αριθμού των εφημερευόντων Ιατρών, είτε αυτογνωμόνως επιχειρούν τις σχετικές περικοπές, σχεδόν πάντοτε, είτε, ενίοτε, στη προσπάθειά τους να νομιμοποιήσουν τις περικοπές στα προγράμματα εφημεριών, αποπειρώνται ή επιχειρούν τη μετακύλιση της ευθύνης σε Διευθυντές Κλινικών και 14
Τμημάτων των Νοσοκομείων, ζητώντας από αυτούς να προτείνουν τις περικοπές, ως δήθεν, εξορθολογισμό των προγραμμάτων εφημεριών. Παρέπεται, ότι η ελλιπής ή επικίνδυνη στελέχωση της εφημερίας, με επιχείρημα τη μη ύπαρξη επαρκών κονδυλίων, θα δημιουργήσει αρχικά σοβαρά προβλήματα ασφαλούς λειτουργίας της εφημερίας, στη συνέχεια συνθήκες έκτακτης ανάγκης και τελικά κίνδυνο ζωής για τους ασθενείς και αυτό ανεξάρτητα από τη πειθαρχική και ποινική ευθύνη για παράβαση καθήκοντος ή έκθεση ασθενών σε κίνδυνο ζωής κ.ο.κ. Εφόσον οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων είναι αυτές που τελικώς εγκρίνουν και τροποποιούν τα μηνιαία προγράμματα εφημεριών του ιατρικού προσωπικού, είναι και αυτές που φέρουν την αποκλειστική ευθύνη και οφείλουν να την αναλάβουν, με όλες τις συνέπειες ανάληψης της ευθύνης αυτής. Επισημαίνεται, ότι η παρεχόμενη εργασία στο πλαίσιο προγραμμάτων εφημεριών με ασφαλή σύνθεση, παρά την διενεργούμενη και στη συνέχεια εντελλόμενη από τις Διοικήσεις των Νοσοκομείων μείωση των προγραμμάτων εφημεριών, αποτελεί δεδουλευμένη εργασία και ως τέτοια πρέπει να αποζημιωθεί με σχετική έγερση Αγωγής και στη συνέχεια Αίτηση συντηρητικής κατάσχεσης κάθε κινητής και ακίνητης περιουσίας του οικείου Νοσοκομείου, μη νοούμενης δεδουλευμένης και απλήρωτης εργασίας, η οποία παρασχέθηκε για κάλυψη πραγματικών αναγκών, οι οποίες υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, ήτοι την υγεία και τη ζωή του Έλληνα Πολίτη. 15
3. Συνεπώς, όχι μόνο δεν υφίσταται δυνατότητα περικοπής των προβλεπόμενων από το Ν.3868/2010 εφημεριών, αλλ ούτε είναι δυνατόν να επιχειρηθεί μια τέτοια περικοπή, διότι οι μνημονευόμενοι αριθμοί εφημεριών (πλαφόν) στο άρθρο 4 παρ.1 ανά βαθμίδα και ζώνη του Ν.3868/2010, ιδιαίτερα δε για τις Ζώνες Β και Γ, δεν διασφαλίζουν καν, ελλείψει ιατρικού προσωπικού, την απαιτούμενη ασφαλή εφημέρευση, πολλώ δε μάλλον οι επιχειρούμενες περικοπές επί του ανώτατου ως άνω προβλεπόμενου αριθμού εφημεριών. Ενόψει των ανωτέρω παραδοχών παρέπεται, ότι η επιχειρούμενη αυθαίρετη και κατά το δοκούν περικοπή εφημεριών και κάτω μάλιστα από τα όρια που θέτει το άρθρο 4 παρ.1 του Ν.3868/2010, συνιστά τη νομοτυπική μορφή μιας σειράς ποινικών και πειθαρχικών αδικημάτων, που προβλέπονται ρητά και τιμωρούνται από τη κείμενη νομοθεσία, πέραν φυσικά της συντρέχουσας αστικής ευθύνης, δεδομένου ότι, αργά ή γρήγορα, τα άκρως επισφαλή προγράμματα εφημεριών που θα προκύψουν (ή προκύπτουν) από γενόμενες περικοπές, θα θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα ασθενών. Θα πρέπει να επισημάνω με απόλυτη σαφήνεια, ότι, εάν, σε επιχειρηθείσα παράνομη περικοπή εφημεριών, η οποία συνοδεύεται από γραπτό "εντέλλεσθαι" του Διοικητή του οικείου Νοσοκομείου προς τους αποδέκτες Ιατρούς, διαπραχθεί άδικη πράξη (λ.χ. θάνατος, βλάβη υγείας, επιδείνωση κατάστασης υγείας ασθενούς), ο Διοικητής του οικείου Νοσοκομείου θα τιμωρηθεί ως αυτουργός, καθόσον αυτός έδωσε τη προσταγή, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 21 του Ποινικού Κώδικα. Ασφαλώς δε, η εν λόγω διάταξη, θα συμπαρασύρει τόσο το Διοικητή της οικείας Υγειονομικής 16
Περιφέρειας όσο και τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, που δεν θα ελέγξουν ιεραρχικά το Διοικητή του οικείου Νοσοκομείου ή θα συναινέσουν με τις πράξεις ή/και παραλείψεις τους. Με εκτίμηση, Δρ Μιχαήλ Δ. Μιχαήλ Δικηγόρος παρ Αρείω Πάγω 17