Ενημερώσεις στους μαθητές της Ε και της ΣΤ τάξης των Δημοτικών Σχολείων για το τσιγάρο και το αλκοόλ

Ενημερώσεις στους μαθητές της Ε και της ΣΤ τάξης των Δημοτικών Σχολείων για το τσιγάρο και το αλκοόλ Το σκεπτικό της ενημέρωσης βασίστηκε στην: - Ολοένα και μικρότερη ηλικία έναρξης δοκιμής των ουσιών. - Η γνώση των παιδιών για τις διάφορες ουσίες εξάρτησης και χρήση τους, πηγάζει από πληροφορίες που αντλούν από την παρέα, από άρθρα και δημοσιεύσεις, από τα Μ.Μ.Ε. Πολλές φορές όμως οι παραπάνω γνώσεις οδηγούν τα παιδιά σε λανθασμένα συμπεράσματα για τις ουσίες εξάρτησης. - Οι μαθητές του Δημοτικού πριν πάνε στο Γυμνάσιο να «εμβολιαστούν» με γνώσεις, αντιστάσεις και δεξιότητες ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν μελλοντικά περιστατικά πίεσης της παρέας. Για την υλοποίηση της παρέμβασης Συνεργάστηκαν στον Δήμο Έδεσσας - Το.Σ.Π.Πα. (Τοπικό Συμβούλιο Πρόληψης Παραβατικότητας) του Δήμου Έδεσσας ως φορέας διοργάνωσης και - Η Διεύθυνση Α/θμιας Εκπαίδευσης Ν. Πέλλας μέσω του υπεύθυνος Αγωγής Υγείας και - Το Κέντρο Πρόληψης ως φορείς υλοποίησης Συνεργάστηκαν στον Δήμο Αριδαίας και στον Δήμο Εξαπλατάνου 1 / 16

- Ο Δήμος Αριδαίας και ο Δήμος Εξαπλατάνου αντίστοιχα - Η Διεύθυνση Α/θμιας Εκπαίδευσης Ν. Πέλλας μέσω του υπεύθυνος Αγωγής Υγείας και - Το Κέντρο Πρόληψης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ 1η Συνάντηση:«Μαθαίνω για την εξάρτηση και τις νόμιμες εξαρτησιογόνες ουσίες» 2η Συνάντηση:«Αντίσταση στην πίεση της παρέας» 3η Συνάντηση:«Ο εαυτός μου» Τι είπαν τα παιδιά: - «Το τσιγάρο και το ποτό δεν λύνουν τα προβλήματα» - «Οι ουσίες αυτές σε δυσκολεύουν να τρέχεις και βρωμάς» - «Το ποτό και το τσιγάρο δυσκολεύουν την μνήμη και εγώ θέλω να είμαι έξυπνος» - «Ότι πρέπει να έχουμε φίλους που μας σέβονται, που ακούν τη γνώμη μας, που δεν μας κοροϊδεύουν και που θέλουν το καλό μας. Αυτοί είναι οι αληθινοί φίλοι» - «Έμαθα ότι όταν οι φίλοι μας ή οποιαδήποτε άλλα πρόσωπα μας παροτρύνουν να κάνουμε κάτι κακό να το σκεφτόμαστε πρώτα και μετά να αποφασίζουμε» - «Μαγκιά δεν είναι να πίνεις και να καπνίζεις αλλά να κάνεις εσύ κάτι δικό σου για να ξεχωρίζεις ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ Ε ΚΑΙ ΣΤ ΤΑΞΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔHMOY EΔΕΣΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2009/10 ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ:ΤΟΠΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (Το.Σ.Π.Πα.) Δ. ΈΔΕΣΣΑΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: 1. ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΙΟΓΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Ν. ΠΕΛΛΑΣ «ΌΡΑΜΑ» 2. Δ/ΝΣΗ Π/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Ν.ΠΕΛΛΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΔΕΣΣΑ 2010 2 / 16

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ...3 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ 3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ. 4 3.1 ΣΤΟΧΟΙ.4 3.2 ΔΙΑΡΚΕΙΑ.5 3.3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ..5 3.4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ.8 3.5 ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ. 8 3.6 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ....9 3.7 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΓΟΝΕΙΣ..12 3.8 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ 15 3.9 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠ. ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Π /ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ...18 3.10 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ....19 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ......20 1. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Το Τοπικό Συμβούλιο Πρόληψης Παραβατικότητας (Το.Σ.Π.Πα.) του Δ. Έδεσσας συστάθηκε με την υπ. αριθμ. 172/31.05.2007 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δ. Έδεσσας. Το Το.Σ.Π.Πα είναι 11μελές και συμμετέχουν εκπρόσωποι από 11 φορείς της πόλης (επισυνάπτεται κατάσταση με τους συμμετέχοντες φορείς). Το Κέντρο Πρόληψης Ν. Πέλλας «Όραμα» ως μέλος του Το.Σ.Π.Πα, εισηγήθηκε σε δύο συνεδριάσεις του Συμβουλίου στις 10.02.09 και στις 30.06.09 την ενημέρωση σε θέματα σχετικά με το κάπνισμα και το αλκοόλ για τους μαθητές Ε και Στ τάξης των Δημοτικών Σχολείων του Δ. Έδεσσας καταρχήν και κατ επέκταση σε μαθητές τόσο των Γυμνασίων όσο και της Γ Λυκείου. Η πρόταση αυτή βασίστηκε στην εμπειρία που είχε αποκομιστεί από προηγούμενη παρέμβαση στους μαθητές Ε και Στ Δημοτικού του Δ. Αριδαίας. Η πρόταση έγινε ομόφωνα δεκτή και η επιστημονική ομάδα του Κέντρου Πρόληψης συνέταξε το περιεχόμενο των παραπάνω παρεμβάσεων, το οποίο προωθήθηκε με το 2399/1.10.2009 έγγραφο της Δ/νσης Π/θμιας Εκπ/σης Ν.Πέλλας στο Υπουργείο Παιδείας δια 3 / 16

μέσου του Υπευθύνου Αγωγής Υγείας της Δ/νσης. Το Υπουργείο Παιδείας με το έγγραφο του (Αρ. Πρωτ. 129205/Γ7 της 23.10.09) ενέκρινε την παραπάνω πρόταση. 2. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Το σκεπτικό της παρέμβασης βασίζεται στα αποτελέσματα δύο ερευνών που πραγματοποιήθηκαν: α) το 2006 - Έρευνα για την υγεία των μαθητών και β) το 2007 - Έρευνα ESPAD για την χρήση ουσιών στον μαθητικό πληθυσμό από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής. Το Κέντρο Πρόληψης «Όραμα» συμμετείχε με επιπλέον χρηματοδότηση για εξαγωγή έγκυρων και αξιόπιστων συμπερασμάτων για το μαθητικό πληθυσμό του Νομού, αλλά και με την αξιοποίηση του επιστημονικού του προσωπικού του στη διεξαγωγή των ερευνών. Τα αποτελέσματα έδειξαν μεγαλύτερο ποσοστό χρήσης αλκοολούχων ποτών από μαθητές του Ν. Πέλλας σε σύγκριση με το Πανελλήνιο δείγμα, καθώς οι έφηβοι αναφέρουν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (σε ποσοστό 21,1%) συγκριτικά με το εθνικό δείγμα (που είναι 14,4 %), όπως και μικρότερη ηλικία έναρξης χρήσης των ουσιών αυτών. Επίσης σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων των σχολείων έχουν εκφράσει δημόσια την ανησυχία τους για το παραπάνω φαινόμενο και κυρίως σε σχέση με τη νυχτερινή διασκέδαση των νέων και την χρήση αλκοόλ. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ένας σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας για την χρήση ουσιών είναι η επιρροή των συνομηλίκων, η οποία στην περίοδο της εφηβείας γίνεται ακόμα πιο έντονη, διαμορφώθηκε η υπόθεση ότι όσο πιο έγκαιρη είναι η παρέμβαση, δηλ. στο Δημοτικό Σχολείο και λίγο πριν πάνε οι μαθητές στο Γυμνάσιο, τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι. Οι ενημερώσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα είδος «εμβολίου». Μέσα από την έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να υπάρξει μια αντικειμενική ενημέρωση για τις συνέπειες από τη χρήση, τις αιτίες που οδηγούν σ αυτήν και άρα να ενισχυθούν οι ατομικοί προστατευτικοί παράγοντες. Ο μαθητής θα είναι έτσι πιο έτοιμος στο Γυμνάσιο να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει τις πιέσεις από την ομάδα των ομοτίμων του και άρα να προστατεύσει την υγεία και τον εαυτό του. 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 3.1 ΣΤΟΧΟΙ Ο κεντρικός στόχος της παρέμβασης είναι η πρόληψη, δηλ. η αποτροπή ή και η καθυστέρηση στην έναρξη χρήσης τσιγάρου και αλκοόλ. Επιμέρους ή ενδιάμεσοι στόχοι είναι: 1. Η καλύτερη ενημέρωση των μαθητών για τις αιτίες και τις συνέπειες από την χρήση τσιγάρου και αλκοόλ. 2. Η αναγνώριση και η συνειδητοποίηση της επιρροής που μπορεί να ασκήσει η ομάδα των ομοτίμων στην δοκιμή μιας ουσίας και η ενίσχυση της αντίστασης και της αυτοπροστασίας. 3. Η αναγνώριση της σημασίας της αυτοεκτίμησης ως ιδιαίτερα σημαντικού στοιχείου τόσο 4 / 16

για την αυτοπροστασία όσο και για την προβολή αντίστασης στην πίεση της ομάδας. Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των μαθητών. 3.2. ΔΙΑΡΚΕΙΑ Η παρέμβαση πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2009/10 (λίγο μετά την έναρξη, στο μέσον και προς το τέλος της σχολικής χρονιάς) σε τρεις, δηλαδή, συναντήσεις διάρκειας μιας διδακτικής ώρας. 3.3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Το αναλυτικό περιεχόμενο της παρέμβασης έχει κατατεθεί στο Υπουργείο Παιδείας από το Κέντρο Πρόληψης διαμέσου του Υπευθύνου Αγωγής Υγείας. Συνοπτικά αναφέρουμε ότι κάθε συνάντηση με τους μαθητές έχει έναν συγκεκριμένο στόχο και αντίστοιχο περιεχόμενο. 1η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ Στην 1η συνάντηση ο στόχος είναι η ενημέρωση των μαθητών για τις αιτίες και τις συνέπειες από την χρήση τσιγάρου και αλκοόλ. Οι μαθητές διατυπώνουν τις απορίες τους και τα ερωτήματά τους, τα οποία καταγράφονται στον πίνακα και στα οποία θα ήθελαν να πάρουν απαντήσεις. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται ο ελεύθερος συνειρμός. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η έννοια της εξάρτησης χρησιμοποιούνται σκίτσα από το εκπαιδευτικό υλικό «Αγγίζοντας τον κύκλο» του Κ.Π. Ν. Αχαίας «Πρόταση». Επίσης γίνεται αναφορά στον προστατευτικό ρόλο των γονέων όταν απέχουν από το κάπνισμα μέσα στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο παρουσία των παιδιών τους. Για να υποστηριχθεί αυτό διανέμεται ενημερωτικό φυλλάδιο με την οδηγία να δοθεί στους γονείς. 2η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ Στη 2η συνάντηση, ο στόχος είναι οι μαθητές να αναγνωρίσουν και να συνειδητοποιήσουν την επιρροή που ασκεί η ομάδα των συνομηλίκων. Τον παράγοντα της «παρέας» είχαν αναφέρει οι μαθητές στην 1η συνάντηση σαν έναν από τους λόγους που μπορεί να οδηγήσει στην έναρξη. Για το σκοπό αυτό αξιοποιείται η ιστορία «Ο Ιάκωβος στο πάρτυ» από το παραπάνω εκπαιδευτικό υλικό, ενώ και οι ίδιοι οι μαθητές δραματοποιούν την ιστορία αυτή για να βιώσουν την πίεση που μπορεί να τους ασκηθεί αλλά και την αντίσταση που θα πρέπει να προβάλλουν. 3η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ Στην 3η συνάντηση, ο στόχος είναι να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση των μαθητών, ως απαραίτητο στοιχείο για την προβολή αντίστασης στην ομάδα των ομοτίμων. 5 / 16

Για το λόγο αυτό αξιοποιείται μια ζωγραφιστή Μαργαρίτα μέσα στα πέταλα της οποίας οι μαθητές απαντούν στα ερωτήματα που υπάρχουν στο πίσω μέρος της σελίδας. Μέσα από τη διαδικασία αυτή οι μαθητές καταφέρνουν να αναγνωρίσουν θετικά στοιχεία της προσωπικότητας τους, ικανότητες και ενδιαφέροντα τους, αλλά και αδυναμίες τους. Επίσης τους δίνεται η δυνατότητα να θέσουν προσωπικούς στόχους και να επιβεβαιώσουν ή να «διορθώσουν» τα χαρακτηριστικά τους αυτά μέσα από την πιθανή ανταλλαγή των σχεδίων που γίνεται με τους συμμαθητές τους. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα ευχάριστη και τους δημιουργείται έτσι μια πιο θετική εικόνα για τον εαυτό τους, που αξίζει να προστατευτεί, που αξίζει να την προστατεύουν. 3.4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η προσέγγιση και στις τρεις συναντήσεις είναι η βιωματική, η συμμετοχική μέθοδος. Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά σ όλη τη διάρκεια των τριών ενημερωτικών συναντήσεων, γεγονός που κάνει τις ενημερώσεις και ευχάριστες και πιο αποτελεσματικές. 3.5 ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στην παρέμβαση συμμετείχαν 21 από τα 22 Σχολεία του Δ. Έδεσσας δηλ. το 95,45% των σχολείων- δεν ενημερώθηκε το Ειδικό Δημοτικό Σχολείο. Ενημερώθηκαν 520 από τους 543 μαθητές, δηλαδή το 95.76% των μαθητών.. 3.6 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ * Μετά από κάθε ενημέρωση οι μαθητές συμπλήρωναν ένα φύλλο αξιολόγησης * Κατά την 3η και τελευταία συνάντηση απαντήθηκαν 515 ερωτηματολόγια από 520 μαθητές, δηλ. το 99% του συνόλου. * «ΠΩΣ ΣΑΣ ΦΑΝΗΚΕ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ;» * 465 μαθητές, δηλ. το 90.29% απάντησαν «Μου άρεσε πολύ». * «ΠΟΣΟ ΣΑΣ ΑΡΕΣΑΝ ΟΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ;» * Για την 1η ενημέρωση με θέμα το «Τσιγάρο και το Αλκοόλ» 291 μαθητές (56.5%) απάντησαν «Πάρα πολύ» και 124 μαθητές (24.07%) είπαν «Πολύ». 6 / 16

*Για την 2η συνάντηση «Επιρροή από την παρέα» 305 μαθητές (59.22%) είπαν «Πάρα πολύ» και 102 (19.8%) είπαν «Πολύ». * Για την 3η συνάντηση με θέμα την «Αυτοεκτίμηση» 414 μαθητές (80.38%) απάντησαν «Πάρα πολύ» και 54 (10.48%) είπαν «Πολύ». * «ΠΟΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΣΑΣ ΒΟΗΘΗΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ» * 211 μαθητές (40.9%) απάντησε η 3η (Αυτοεκτίμηση). * 98 μαθητές (19.02%) απάντησε η 1η (Συνέπειες χρήσης τσιγάρου και αλκοόλ). * 96 μαθητές (18.64%) απάντησε «όλες». * 86 μαθητές (16.69%) απάντησε η 2η (Επιρροή ομάδας συνομηλίκων). * «ΜΙΛΗΣΑΤΕ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ ΑΥΤΕΣ;» * 378 (73%) μαθητές είπαν «ναι», 102 είπαν «όχι» και 35 δεν απάντησαν. Αυτό δείχνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών μίλησε στους γονείς του και μετέφερε την πληροφορία στο σπίτι. * «ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΠΟΙΑ ΑΛΛΑΓΗ;» 209 μαθητές είπαν «ΝΑΙ» και 283 απάντησαν «ΌΧΙ» Οι αλλαγές που αναφέρουν τα παιδιά είναι ότι κάποιοι γονείς τους ή και συγγενείς τους σταμάτησαν το κάπνισμα, άλλοι το μείωσαν, ενώ αρκετοί περιορίστηκαν όσον αφορά το κάπνισμα στο χώρο του σπιτιού και του αυτοκινήτου. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις απαντήσεις των γονέων που ακολουθούν. ΤΙ ΑΛΛΟ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ: * «από την κουβέντα έμαθα για κάτι που νόμιζα το αντίθετο. Νόμιζα πως το να καπνίζεις είναι μαγκιά και θαύμαζα νέα παιδιά καπνιστές. Μα σήμερα κατάλαβα τι κακό κάνει το τσιγάρο» * «πως πρέπει να έχουμε αυτοπεποίθηση και να μην παρασυρόμαστε από τις παρέες μας 7 / 16

και πως αν παρασυρθούμε πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια» * «πόσο δύσκολη είναι η επιλογή σε κάποια πράγματα όταν είσαι μόνος και πρέπει να βρεις και τη σωστή απάντηση» * «ότι πρέπει να έχουμε φίλους που μας σέβονται, που ακούν τη γνώμη μας, που δεν μας κοροϊδεύουν και που θέλουν το καλό μας. Αυτοί είναι οι αληθινοί φίλοι» * «Έμαθα πως πρέπει να αντιστεκόμαστε στις κακές παρέες και πως πρέπει να σκεπτόμαστε πρώτα την υγεία μας και όχι τους φίλους μας» * «Το ποτό και το τσιγάρο καταστρέφουν εμάς και τους γύρω μας και γι αυτό καλό είναι να μην εθιστούμε σε αυτά» * «ΤΙ ΘΕΜΑΤΑ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ;» Το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών έδωσαν τις εξής απαντήσεις: * Ναρκωτικά * Άγχος * Περιβάλλον * Βία * Διαζύγιο * Τηλεόραση * Κινητά τηλέφωνα 3.7 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΓΟΝΕΙΣ * Απαντήθηκαν 200 ερωτηματολόγια (48% του συνόλου των γονέων). Το 92.5% (185) των μητέρων που απάντησαν είπαν ότι ενημερώθηκαν από τα παιδιά τους και μόνο το 6% (12) είπαν ότι δεν ενημερώθηκαν. Το αντίστοιχο ποσοστό για τους πατέρες είναι 86% (172) και 7.5% (15). * «ΓΙΑ ΠΟΙΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ ΣΑΣ ΜΙΛΗΣΑΝ;» 172 μητέρες και 164 πατέρες απάντησαν για την 1η, 120 μητέρες και 95 πατέρες για την 2η και 101 μητέρες και 76 πατέρες για την 3η. Υπάρχει δηλ. μια φθίνουσα τάση όσο προχωρούν οι ενημερώσεις. 8 / 16

* «Η ΕΝΤΥΠΩΣΗ ΠΟΥ ΣΑΣ ΜΕΤΕΦΕΡΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΗΤΑΝ» 152 (76%) μητέρες και 148 (74%) πατέρες απάντησαν «θετική» και μόνο 15 μητέρες και πατέρες απάντησαν αρνητική. * «ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΩΜΗ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΔΡΑΣΗ;» Το 78% των μητέρων (156) και το 71% των πατέρων (142) αξιολόγησε την παρέμβαση ως θετική. Το 22% των μητέρων και το 29% των πατέρων δεν απάντησε στο ερώτημα. * «ΠΟΣΟ ΑΛΛΑΞΕ Η ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΣΙΓΑΡΟΥ ΑΛΚΟΟΛ» 118 γονείς είπαν «λίγο», 45 απάντησαν «μέτρια», 53 (10%) είπαν «πολύ», 61 (31%) απάντησαν «πάρα πολύ». Αυτό επιβεβαιώνει και τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο των μαθητών. * «ΠΟΣΟ ΑΛΛΑΞΕ Η ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ;» 90 γονείς είπαν «λίγο», 37 απάντησαν «μέτρια», 57 (29%) είπαν «πολύ» και 90 (45%) απάντησαν «πάρα πολύ». * «ΕΙΣΤΕ ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ/ΚΑΠΝΙΣΤΡΙΑ;» 67 μητέρες και 95 πατέρες είπαν «ναι», 131 μητέρες και 99 πατέρες είπαν «όχι» * «ΠΟΙΑ ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΑΣ» Οι γονείς απάντησαν: * Χρήση ουσιών Εθισμός στο διαδίκτυο * Επιθετικότητα Βία Παραβατικότητα 9 / 16

* Αυτοπεποίθηση Αυτοεκτίμηση * Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση Αντισύλληψη AIDS * Εφηβεία Διαφυλικές σχέσεις Φιλία Πίεση συνομηλίκων * Σεξουαλική κακοποίηση * Διαχείριση άγχους - Δεξιότητες μελέτης * Ενδοοικογενειακή επικοινωνία * Σπουδές Αγορά εργασίας Επαγγελματικός Προσανατολισμός * Παιδιά με ειδικές ανάγκες 3.8 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ * Το 91% (20) αυτών που απάντησαν (δηλ. το 61% του συνόλου των εκπαιδευτικών) έκριναν την ενημέρωση θετική * Το 50% (11) θεωρεί ότι οι μαθητές γνωρίζουν καλύτερα τις συνέπειες από τη χρήση των ουσιών * Το 45 % (10) ανέφερε αλλαγή στο κλίμα της τάξης * Το 40.9% (9) ανέφερε ότι παρατήρησε αλλαγή στην εικόνα των παιδιών για τον εαυτό τους * Το 54.54% (12) ανέφερε ότι ήταν παρόν στην ενημέρωση * Το 72.72% (16) δεν καπνίζει * ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΗΘΕΛΑΝ ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΝΑ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥΣ: * Για τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες τους * Για την βία στον σχολικό χώρο * Ναρκωτικά * Κοινωνικές σχέσεις, οικογένεια - σχολείο - κοινωνία * Το περιβάλλον και η αγωγή υγείας 10 / 16

* Σεβασμός * Αυτοεκτίμηση - Επικοινωνία * Ο ανταγωνισμός μεταξύ τους * ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΗΘΕΛΑΝ ΝΑ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ * Προβλήματα πειθαρχίας * Τρόπος βοήθειας σε παιδιά που έχουν προβλήματα μέσα στην οικογένεια * Αντιμετώπιση της σχολικής βίας * Συμπληρώματα διατροφής * Επικοινωνία Επισυνάπτουμε γραπτή έκθεση αξιολόγηση του κ. Γ. Γκουγκούδη Εκπαιδευτικού, που ήταν παρών στις ενημερώσεις Απολογιστική έκθεση θέσεις εκπ/κών για το πρόγραμμα πρόληψης εξαρτησιογόνων ουσιών (κάπνισμα αλκοόλ) Στα πλαίσια της προληπτικής ενημέρωσης για τα σχολεία της περιφέρειάς μας, οργανώθηκε από τον υπεύθυνο αγωγής υγείας Α/βάθμιας εκπαίδευσης Πέλλας και του προληπτικού Κέντρου «Όραμα», ένα πρόγραμμα για μικρούς μαθητές δημοτικών σχολείων (Ε - ΣΤ τάξεις). Το πρόγραμμα αυτό αφορούσε προληπτικές παρεμβάσεις στα παιδιά, προκειμένου να μπορούν να αντισταθούν σε συνήθειες επιβλαβείς που θα συναντήσουν στον κοινωνικό τους περίγυρο, όπως το αλκοόλ και το κάπνισμα. Έγινε έτσι μια πρώτη συνάντηση συζήτηση των παιδιών με τους υπεύθυνους του προγράμματος και κυρίως με τον ψυχολόγο του Κέντρου Πρόληψης «Όραμα», Λάζαρο Σιάντση. Από την αρχή φάνηκε το ενδιαφέρον των παιδιών, με αποτέλεσμα την αβίαστη συμμετοχή τους και την καθαρή στάση τους απέναντι στους κινδύνους της κάθε εξάρτησης. Επειδή ο χρόνος που διατέθηκε ήταν μικρός και το ενδιαφέρον μεγάλο, δεδομένου ότι το θέμα δεν είχε εξαντληθεί όπως ήταν φυσικό, οι εκπαιδευτικοί των τάξεων ζητήσαμε από τους υπεύθυνους του προγράμματος, να γίνουν κι άλλες συναντήσεις, όπου μέσα από συγκεκριμένες θέσεις θα γινόταν πιο ουσιαστική προσέγγιση. Λόγω της σημαντικότητας του θέματος και της διάθεσης παράλληλης δράσης εκπαιδευτικών και ειδικών, καταφέραμε τελικά να συνεχιστεί και 2ος κύκλος συναντήσεων, όπου θα γινόταν και βιωματική προσέγγιση στάσεων και αντιστάσεων απέναντι στους κινδύνους, κυρίως μέσα από δραματοποιήσεις και θεατρικό παιχνίδι. Πράγματι έγινε και δεύτερη συνάντηση με δράσεις που προαναφέρθηκαν και τα αποτελέσματα ήταν 11 / 16

πιστεύουμε πολύ θετικά. Όλα τα παιδιά κατανόησαν πόσο δύσκολο είναι να αντισταθείς, αν δεν έχεις σταθερές και επεξεργασμένες θέσεις. Και κατά τη γνώμη μας (κι όχι μόνο), ο χώρος όπου μπορεί κάποιος να προσεγγίσει και να επεξεργαστεί τους κινδύνους εξάρτησης με ασφάλεια και να δομήσει αντιστάσεις, είναι το σχολείο και μάλιστα το πρωτοβάθμιο. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα αποτελέσματα μιας τέτοιας δράσης ήταν παραπάνω από θετικά. Τα παιδιά διαμόρφωσαν σταθερές θέσεις κι έμαθαν πώς να αντιστέκονται στους μηχανισμούς «μύησης» των εξαρτήσεων. Αναγνώρισαν τον σημαντικό ρόλο που παίζει ο κοινωνικός περίγυρος, πόση σημασία έχει η σωστή επιλογή της παρέας τους και να μη φοβούνται να πουν το όχι. Μάλιστα επειδή οι αποφάσεις που πήραμε είχαν σχέση, όχι μόνο με αμυντική αντίδραση αλλά και με ενεργητική δράση στο σπίτι και τις σχέσεις τους, μέσα από μια συζήτηση που έκανε η μαθήτρια της Ε2 τάξης Τεμαχιάδου Μαρία, οδήγησε τη μητέρα της στην απόφαση να σταματήσει το κάπνισμα. Θεωρούμε πως τέτοιες δράσεις και θέσεις, απογυμνώνουν τους «ασυνείδητα» και από συνήθεια εξαρτημένους σε κάπνισμα ή αλκοόλ (ιδίως γονείς) και τους υποχρεώνουν να δουν τις ευθύνες που έχουν απέναντι στα παιδιά τους και την διαπαιδαγώγηση που τους δίνουν. Έτσι μπορεί να υπάρξει διττή επίδραση: και σε παιδιά και σε γονείς. Για όλα τα παραπάνω, ζητούμε τέτοια προγράμματα να είναι μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας και μόνιμης συνεργασίας μεταξύ σχολείου και υπεύθυνων φορέων κι όχι αποσπασματικής προσέγγισης. Περιμένουμε τα θετικά βήματα της αρχής να συνεχιστούν. Έδεσσα 15/3/2010 Δημοτικού Σχολείου Έδεσσας για τους εκπαιδευτικούς των Ε -ΣΤ τάξεων του 6ου Γιάννης Γκουγκούδης (ΣΤ2) 3.9 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠ. ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Σας επισυνάπτουμε γραπτή έκθεση αξιολόγηση του Γ. Ράπτη - Υπ. Αγωγής Υγείας Π/θμιας Εκπ/σης Ν. Πέλλας Αξιολόγηση-Προτάσεις για την παρέμβαση στην Α θμια εκπαίδευση (Δ/νσεις Π. και Δ. Ε. Ν. Πέλλας, Υπ. Α.Υ., «Φως». Έγκριση ΣΕΠΕΔ με αρ. πρωτ. 4772/4-11-2009). Σχολικό έτος 2009-10. Αξιολόγηση Παρακολουθώντας την παρέμβαση και συμμετέχοντας σε αυτήν ως Υπεύθυνος Αγωγής Υγείας Π.Ε. Ν. Πέλλας, είχα την ευκαιρία/δυνατότητα να καταγράψω τα παρακάτω: Οι μαθητές ήταν εκδηλωτικοί, έδειχναν ενδιαφέρον και αναδείκνυαν τις πλούσιες γνώσεις τους για τις συγκεκριμένες θεματικές. 12 / 16

Ρωτούσαν, ήθελαν απαντήσεις, προσπαθούσαν να καταθέσουν προσωπικές εμπειρίες, εξέφραζαν απορίες, διατύπωναν απόψεις και προτάσεις. Ήθελαν να ασχοληθούν με το θέμα για περισσότερο χρονικό διάστημα και η πίεση του χρόνου προκαλούσε ανησυχία στους δασκάλους τους, το ίδιο και σε αυτούς. Οι προσδοκίες μου έδειχναν να ικανοποιούνται. Σε πολλές περιπτώσεις φάνηκε πως τα αποτελέσματα ήταν πέρα από τις προσδοκίες μου. Η παρέμβαση εμπλουτίζονταν καθώς «έτρεχε» (παιχνίδια ρόλων, «τι θα θέλατε να μάθετε» ). Οι Δ/ντές ήταν φιλόξενοι, χωρίς να εμπλακούν σε άλλες ενέργειες (υπήρξαν ελάχιστες εξαιρέσεις που πείστηκαν μέσα από συναντήσεις και προσωπική επικοινωνία ή αφού επικοινώνησαν και γνώρισαν την παρέμβαση από συναδέλφους τους. Εκπαιδευτικοί και μαθητές ζητούσαν-ζητούν να σχεδιαστούν ολοκληρωμένες παρεμβάσεις με θέματα: την ανασφάλεια που νοιώθουν οι μαθητές, την αδυναμία που έχουν να αναγνωρίζουν τις ικανότητές τους, τη δυσκολία στη διαχείριση αρνητικών συγκυριών και συναισθημάτων, τη δυσχέρεια στο να επικοινωνούν, να καθορίζουν στόχους, να τηρούν όρια, να έχουν ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους, να ενισχύουν την αυτοπεποίθηση (θετική εικόνα του εαυτού), την ανάπτυξη δεξιοτήτων για την επίλυση προβλημάτων, την ανάγκη αποδοχής από την ομάδα των συνομηλίκων, την οργάνωση ομαδικών δημιουργικών δραστηριοτήτων -εργασία σε ομάδες-, την ανάγκη να μειώσουν το υπέρμετρο άγχος τους. Θα ήθελαν ακόμη την παροχή στήριξης και συμβουλευτικής για να μη νιώθουν σε κατάσταση πίεσης και άγχους, να συζητήσουν για τη φιλία, την εμπιστοσύνη, το σεβασμός, την αντίσταση στις προκλήσεις (πρόκειται για ένα σύνολο συναισθηματικών, γνωστικών, κοινωνικών δεξιοτήτων). Προτάσεις. Η παρέμβαση αξίζει να «μετατραπεί» σε πρόγραμμα και να «ταξιδεύει» συστηματικά και μακροχρόνια από τάξη σε τάξη, από εκπαιδευτικό σε εκπαιδευτικό, από χρονιά σε χρονιά, από σχολείο σε σχολείο. 23-3-2010. Γ. Ράπτης Υπ. Α.Υ. Π.Ε. Ν. Πέλλας 3.10 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΕΣ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Ν. ΠΕΛΛΑΣ «ΌΡΑΜΑ» Η αξιολόγηση των συντονιστών πραγματοποιείται τόσο γραπτά όσο και προφορικά. Η γραπτή αξιολόγηση περιλαμβάνει τη συμπλήρωση του «φυλλαδίου τμήματος» όπου αναφέρεται ο αριθμός των μαθητών που συμμετείχαν στην παρέμβαση, όσο και διάφορες παρατηρήσεις που προκύπτουν από την διάρκεια της παρέμβασης. Η προφορική αξιολόγηση είναι ομαδική από τα μέλη της επιστημονικής ομάδας που συντονίζουν τις ενημερώσεις αυτές. 13 / 16

Σύμφωνα με τα παραπάνω οι συντονιστές διαπίστωσαν τα εξής: 1. Η συμμετοχή των μαθητών στις ενημερώσεις ήταν εντυπωσιακή. Εκφράζονταν απόψεις, ερωτήματα, εμπειρίες. Σε αρκετά σχολεία οι μαθητές είχαν τη διάθεση και καθόντουσαν και στο διάλειμμα για να ολοκληρωθεί η κουβέντα και δεν υπήρχε φασαρία κατά τη διάρκεια των συζητήσεων. 2. Η παρουσία των δασκάλων σπανίως λειτουργούσε διευκολυντικά και τις περισσότερες δυσκόλευε τη διαδικασία, καθώς ο ρόλος τους γινόταν παρεμβατικός ή «διορθωτικός» σε κάποια άποψη που θα ακουγόταν, με αποτέλεσμα οι μαθητές να νιώθουν μεγαλύτερη αναστολή στην έκφραση της γνώμης τους. 3. Εντύπωση προκαλεί η γνώση πολλών πληροφοριών από τους μαθητές πάνω στο θέμα αυτό. Πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί κυρίως από την τηλεόραση και τις σχέσεις των μαθητών με άλλα παιδιά ή μεγαλύτερα αδέρφια. 4. Μέσα από τις ενημερωτικές αυτές συναντήσεις οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να ξεκαθαρίσουν τις πληροφορίες που έχουν, να τις ταξινομήσουν καλύτερα και να αναθεωρήσουν λανθασμένες αντιλήψεις. Έτσι γίνονται πιο αντιληπτές και πιο συνειδητές οι συνέπειες από τη χρήση του καπνού και του αλκοόλ, αλλά και οι αιτίες που οδηγούν στη δοκιμή και κατάχρηση των παραπάνω ουσιών. 5. Η συνεργασία με τους Διευθυντές των σχολικών μονάδων και τους εκπαιδευτικούς είναι άψογη και δεν δημιουργήθηκε καμία δυσκολία. Όλα τα σχολεία δέχτηκαν να γίνει η παρέμβαση αυτή χωρίς προβλήματα. Μόνο σ ένα Δημοτικό Σχολείο ο Διευθυντής του Σχολείου ζήτησε την άδεια από τους γονείς προκειμένου να συμμετέχουν τα παιδιά τους στην ενημέρωση. Το αποτέλεσμα ήταν να αρνηθούν περίπου 10 γονείς να συμμετέχουν τα παιδιά τους. 6. Σημαντικό είναι επίσης ότι μέσα από αυτές τις παρεμβάσεις προέκυψαν και αιτήματα από το σύλλογο διδασκόντων των σχολείων για συναντήσεις με τα στελέχη του Κέντρου Πρόληψης προκειμένου να συζητηθούν περιστατικά επιθετικότητας στο σχολείο, παραμέλησης παιδιού, δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον, κτλ.. 7. Σημαντικό ρόλο στη μέχρι τώρα επιτυχία αποτέλεσε το γεγονός ότι η εκστρατεία ενημέρωσης ήταν υπό την αιγίδα του Δήμου Έδεσσας και του Το.Σ.Π.Πα., όπως επίσης η πολύ καλή συνεργασία και η υποστήριξη από τον Υπεύθυνο Αγωγής Υγείας της Π/θμιας Εκπ/σης του Νομού. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Με βάση όλα τα παραπάνω θεωρούμε την παρέμβαση αυτή ιδιαίτερα σημαντική για την πρόληψη της χρήσης ουσιών εξάρτησης και κυρίως του τσιγάρου και του αλκοόλ για τους μαθητές. 14 / 16

Προτείνουμε: 1. Η παραπάνω παρέμβαση να αποκτήσει ένα πιο επίσημο χαρακτήρα, να ενταχθεί στα προγράμματα αγωγής υγείας, να υλοποιείται στο πλαίσια της ευέλικτης ζώνης και να τεθεί έτσι υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. 2. Να πραγματοποιηθεί αξιολόγηση αποτελεσματικότητας προκειμένου να κατοχυρωθεί και ως επιστημονικά αποτελεσματική παρέμβαση. 3. Ο χρόνος της παρέμβασης (45 λεπτά) είναι κάπως περιορισμένος. Καλό θα ήταν η διάρκεια της κάθε παρέμβασης να μπορεί, αν χρειάζεται, να διαρκεί δύο διδακτικές ώρες. 4. Να επεκταθεί η δράση αυτή και στα Γυμνάσια και στα Λύκεια, ήδη έχει σχεδιαστεί και έχει πραγματοποιηθεί πιλοτικά στην Γ Λυκείου πριν την πενθήμερη εκδρομή. 5. Είναι σημαντική η συνεργασία μεταξύ των παραπάνω φορέων και από άποψη κόστους αλλά και αποτελέσματος. Το οικονομικό κόστος της παρέμβασης αυτής είναι μηδαμινό αφού αξιοποιούνται οι υπάρχουσες τοπικές δομές και υπηρεσίες. Σε αντίθετη περίπτωση τόσο ο σχεδιασμός όσο και η υλοποίηση της παραπάνω παρέμβασης θα στοίχιζε αρκετά χρήματα στο δημόσιο. 6. Η συνεργασία των φορέων αυτών θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλα θέματα ψυχικής υγείας των μαθητών και όχι μόνο την πρόληψη της χρήσης καπνού και αλκοόλ, όπως το θέμα των διαπροσωπικών σχέσεων, της αντιμετώπισης της επιθετικότητας, κτλ. Η επιστημονική ομάδα του Κέντρου Πρόληψης Λάζαρος Σιάντσης Κλινικός Ψυχολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνος Διονύσης Φαρμούζης Κοινωνικός Ανθρωπολόγος, Επιστημονικό Στέλεχος Μαρία Ιωακειμίδου Κοινωνιολόγος Επιστημονικό Στέλεχος Σοφία Συρομάχου Ψυχολόγος, Επιστημονικό Στέλεχος Χαρούλα Χόντζια Γραμματειακή Υποστήριξη ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ Το.Σ.Π.Πα. 1. Δήμος Έδεσσας 2. Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας 3. Αστυνομική Δ/νση Ν. Πέλλας 4. Δημοτική Αστυνομία 5. Δικαστήρια Έδεσσας, Επιμελήτρια Ανηλίκων 6. Δικηγορικός Σύλλογος Έδεσσας 15 / 16

7. Δ/νση Π/θμιας Εκπ/σης Ν. Πέλλας 8. Δ/νση Δ/θμιας Εκπ/σης Ν. Πέλλας 9. Ένωση Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων Δ. Έδεσσας 10. Κέντρο Διάγνωσης, Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης Ν. Πέλλας (ΚΕΔΔΥ) 11. Κέντρο Πρόληψης Ν. Πέλλας «Όραμα» 16 / 16