ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ: <<Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ.>> Σπουδάστρια: ΧΑΡΑΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2013

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ:<< Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ.>> ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΚΑ. ΒΕΝΤΟΥΡΗ ΣΑΡΑΝΤΟΥΛΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΧΑΡΑΤΣΗ ΜΑΡΙΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2013 [2]

Εγκρίνεται προς αξιολόγηση Η επιβλέπουσα Σαραντούλα Βεντούρη [3]

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα καθηγήτριά μου κα Βεντούρη Σαραντούλα για την βοήθεια που μου παρείχε σε όλη την διάρκεια της εκπόνησης της πτυχιακής μου εργασίας. Χωρίς την συμπαράστασή της, το πόνημα αυτό δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί και αυτή η αναγνώριση εδώ αποτελεί την ελάχιστη ανταπόδοση. [4]

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ << Το μωρό ενός εκατομμυριούχου που δεν θηλάζει είναι Φτωχότερο από ένα μωρό που τρέφεται αποκλειστικά με μητρικό γάλα και η μητέρα του ανήκει στην φτωχότερη κοινωνική τάξη. >> Καθηγητής J. Stewart Forsyth, Νοσοκομείο και Ιατρική Σχολή Ninewells, Νταντί, Σκωτία, Ηνωμένο Βασίλειο 2006 [5]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αυτή αποτελεί ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας σχετικά με τον μητρικό θηλασμό και τον ρόλο του νοσηλευτή στην προαγωγή του. Η εργασία αποτελείται από 9 κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στο θηλασμό και σε ότι ισχύει τόσο στην Ελλάδα, την Αμερική όσο και στον Τρίτο Κόσμο Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μια εισαγωγή με στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας του μαζικού αδένα. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται το στάδιο από την εγκυμοσύνη στον θηλασμό με την προετοιμασία της μητέρας να θηλάσει, τις πρώτες μέρες και τον πρώτο θηλασμό. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση, του μηχανισμού παραγωγής γάλακτος. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύονται τα πλεονεκτήματα και η υπεροχή του μητρικού γάλακτος έναντι του τεχνητού. Στο έκτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά για τις αντενδείξεις του θηλασμού. Το έβδομο κεφάλαιο αναλύει τις επιπλοκές που μπορεί να εμφανίσει η θηλάζουσα μητέρα κατά τον θηλασμό. Στο όγδοο κεφάλαιο αναφέρονται η δίαιτα της θηλάζουσας μητέρας και οι εχθροί του μητρικού γάλακτος. Στο τελευταίο κεφάλαιο αναλύεται διεξοδικά ο ρόλος του νοσηλευτή στον μητρικό θηλασμό σύμφωνα με τα υπάρχοντα βιβλιογραφικά δεδομένα. Ακολουθούν ο επίλογος, και η βιβλιογραφία. [6]

Πίνακας περιεχομένων ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 4 ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ... 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ... 9 1.1 Ο ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ... 9 1.2 Ο ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ... 10 1.3 Ο ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ... 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΑΣΤΙΚΟΣ ΑΔΕΝΑΣ... 18 2.1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΤΙΚΟΥ ΑΔΕΝΑ... 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΘΗΛΑΣΜΟΣ... 19 3.1 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΥΗΣΗΣ... 19 3.3 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΗΛΑΣΜΟ... 27 3.4 ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΘΗΛΑΣΜΟ... 28 3.5 Ο ΠΡΩΤΟΣ ΘΗΛΑΣΜΟΣ... 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ... 33 4.1 ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ... 33 4.2 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 34 4.3 ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ... 34 4.4 ΠΡΩΤΟΓΑΛΑ-ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΓΑΛΑ... 36 4.5 ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ... 37 4.6 ΜΑΣΑΖ ΣΤΗΘΟΥΣ: ΤΕΧΝΙΚΗ ΜΑΡΜΕΤ... 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΜΗΤΡΙΚΟ ΓΑΛΑ ΕΝΑΝΤΙ ΤΕΧΝΗΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ... 39 5.1 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΟΥ... 39 5.2 ΥΠΕΡΟΧΗ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ... 39 5.3 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΠΑΙΔΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΘΗΛΑΣΜΟ... 40 5.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΗΤΕΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΗΛΑΣΜΟ... 41 [7]

5.5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΟΦΕΛΗ... 43 5.6 Ο 10ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ... 44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ... 46 6.1 ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ... 46 6.2 ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ... 46 6.3 ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΘΗΛΑΣΜΟΣ... 47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΘΗΛΑΣΜΟΥ... 48 7.1 ΡΑΓΑΔΕΣ... 48 7.2 ΕΠΙΠΕΔΕΣ ΘΗΛΕΣ... 49 7.3 ΛΙΓΟ ΓΑΛΑ... 50 7.4 ΣΥΓΧΥΣΗ ΘΗΛΩΝ... 52 7.5 ΠΕΤΡΩΜΑ... 53 7.6 ΜΑΣΤΙΤΙΔΑ... 54 7.7 ΠΟΛΥ ΓΑΛΑ... 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΑΣ... 58 8.1 Η ΔΙΑΙΤΑ ΤΗΣ ΘΗΛΑΖΟΥΣΑΣ ΜΗΤΕΡΑΣ... 58 8.2 ΕΧΘΡΟΙ ΤΟΥ ΜΗΤΡΙΚΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ... 58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟΝ ΜΗΤΡΙΚΟ ΘΗΛΑΣΜΟ... 59 9.1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ... 59 9.2 Ο ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΚΑΙ Η ΘΗΛΑΖΟΥΣΑ ΜΗΤΕΡΑ... 63 9.3 ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΟΥΝ ΤΟΝ ΜΗΤΡΙΚΟ ΘΗΛΑΣΜΟ... 65 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 67 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.... 69 [8]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 1.1 Ο ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ Τα 2/3 του πληθυσμού της γης ζουν στον τρίτο κόσμο, στις αναπτυσσόμενες χώρες όπως ονομάζονται. Το 80% του πληθυσμού ζει στις αγροτικές περιοχές και ένα 20% στις αστικές περιοχές. Οι υπηρεσίες υγείας στις αγροτικές περιοχές είναι μηδαμινές. Βασική φροντίδα υγείας παρέχεται σε λιγότερο από το 20% του αγροτικού πληθυσμού. Το ειδικευμένο ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό συγκεντρώνονται στις πόλεις όπου και εκεί τα νοσοκομεία είναι ολιγάριθμα. Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού παραμένουν αναλφάβητοι. Προσκολλημένοι στα παραδοσιακά πιστεύω και έθιμα. Η φτώχεια, οι φτωχές υγιεινές συνήθειες, η αύξηση των ασθενειών που μεταδίδονται με το νερό είναι άλλα βασικά χαρακτηριστικά των κατοίκων του τρίτου κόσμου. Στις αγροτικές περιοχές ο θηλασμός βρίσκεται σε ψηλά επίπεδα. Οι κάτοικοι δεν έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τα μηνύματα των διαφόρων βιομηχανιών όσον αφορά την τεχνητή διατροφή. Το εκτεταμένο οικογενειακό σύστημα και η κλειστή κοινωνική ζωή που έχουν οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αποτελούν βασικούς λόγους για την προώθηση του μητρικού θηλασμού. Τα παιδιά ζώντας μέσα σε αυτές τις οικογένειες όπου ο θηλασμός κατέχει μια υψηλή θέση μαθαίνουν να έχουν και αυτά μια θετική άποψη γύρω από το όλο θέμα. Επίσης, σύμφωνα με τον πολιτισμό και τα πιστεύω της κάθε περιοχής η νεαρή μητέρα παραμένει στο σπίτι για διάστημα 21-40 ημερών μετά την γέννα. Μέσα σε αυτό το διάστημα καταβάλλει αρκετές προσπάθειες για προώθηση του μητρικού θηλασμού. 1 Στις αστικές περιοχές όπου ζουν οι εκλεκτοί της χώρας, ο μητρικός θηλασμός αντιμετώπισε κάποια πτώση. Εκεί επικρατεί η άποψη του μοντέρνου. Και ένας μοντέρνος τρόπος διατροφής είναι και η τεχνητή διατροφή. Αυτή η άποψη τείνουν να τη μιμηθούν και άτομα χαμηλού κοινωνικό οικονομικού επιπέδου τα οποία ζούσαν στις αγροτικές περιοχές και λόγω του υπερπληθυσμού έχουν κατέβει στις πόλεις. Αυτά τα άτομα εργαζόμενα τώρα είτε σαν βοηθητικό προσωπικό είτε σαν βρεφοκόμοι και παιδοκόμοι στα σπίτια των πλουσίων αυτών επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις συνήθειες τους όσον αφορά τη διατροφή του βρέφους. Πολλοί από αυτούς θέλοντας να ανήκουν στο νέο κύμα του μοντερνισμού προσφέρουν στα παιδιά τους τεχνητή διατροφή στη θέση της ιδανικότερης τροφής που μπορεί να υπάρξει ποτέ, στην θέση του μητρικού θηλασμού. Επίσης η νομοθεσία πολλών χωρών του τρίτου κόσμου δεν καλύπτει τη μητέρα με άδεια τοκετού ώστε να μπορεί να μένει στο σπίτι και να προωθείται ο μητρικός θηλασμός. [9]

Στις πλείστες αναπτυσσόμενες χώρες επικρατεί άγνοια γύρω από την ορθή προετοιμασία του γάλακτος με χρήση αποστειρωτικών μεθόδων με αποτέλεσμα την αύξηση των διαρροϊκών επεισοδίων στα βρέφη που τελικά οδηγούνται στο θάνατο με την σφραγίδα του μαρασμού όπως συνηθίζεται να λέγεται. Στις περισσότερες χώρες του τρίτου κόσμου οι ασθένειες που μεταδίδονται από τα διάφορα βακτηρίδια που βρίσκονται στο νερό κατέχουν μια υψηλή θέση. Έτσι με την κακή προετοιμασία του ξένου γάλακτος, μη αποστείρωση τα βακτήρια μεταφέρονται στο βρέφος με αποτέλεσμα την αύξηση διαρροϊκών κενώσεων, αφυδάτωση και τέλος θάνατος. Σήμερα ο στόχος όλων των υπηρεσιών υγείας και ειδικότερα του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας είναι η προώθηση του μητρικού θηλασμού σε όλον τον κόσμο γιατί με αυτό τον τρόπο διατροφής μειώνεται η βρεφική θνησιμότητα. 2 1.2 Ο ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ επικύρωσε το νόμο για την Υγεία τον Ιούνιο του 2012. Ο νόμος περιλαμβάνει σημαντικά βήματα προόδου σχετικά με την προώθηση και προστασία του μητρικού θηλασμού στην Αμερική. Συγκεκριμένα, επικυρώθηκε ο νόμος περί «Προστασίας του Ασθενή και Προσιτής σε όλους Περίθαλψη» (μεταρρύθμιση του συστήματος Υγείας). Ο Νόμος περιλαμβάνει πλήθος διατάξεων που υποστηρίζουν τις γυναίκες και τις οικογένειές τους έτσι ώστε να επιτύχουν τους προσωπικούς τους στόχους ως προς το θηλασμό, και η απόφαση αυτή εξασφαλίζει ότι οι διατάξεις του νόμου (καθώς κι άλλες) θα συνεχίζουν να εφαρμόζονται: Θέσπιση διαλείμματος για τις θηλάζουσες μητέρες: το κεφάλαιο 4207 του Νόμου τροποποιεί το Νόμο περί «Ίσων συνθηκών στην Εργασία», απαιτώντας από τους εργοδότες να παρέχουν στις θηλάζουσες μητέρες ένα εύλογο διάλειμμα από την εργασία τους σε ένα ιδιωτικό χώρο (εκτός της τουαλέτας) όπου θα μπορούν να αντλούν μητρικό γάλα, για διάστημα ενός έτους μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Υπηρεσίες Πρόληψης για Γυναίκες: Οδηγίες για Υποχρεωτική Ασφαλιστική Κάλυψη: Ο Νόμος απαιτεί από τα ασφαλιστήρια συμβόλαια ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης να καλύπτουν εξ ολοκλήρου τις δαπάνες για υπηρεσίες υποστήριξης στις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών υποστήριξης κατά το θηλασμό, εξοπλισμό και συμβουλευτικής. Όλα τα καινούρια ασφαλιστήρια συμβόλαια (μετά τις 23/3/2010) και οι ασφαλιστές (αυτοί που εκδίδουν τα συμβόλαια) είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν ολική κάλυψη δαπανών σε συμφωνία με το πρώτο ασφαλιστικό έτος που ξεκινάει την ή μετά την 1η Αυγούστου 2012. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι οι μητέρες που θηλάζουν μπορούν με την ασφαλιστική τους κάλυψη να καλύψουν τα έξοδά τους για επισκέψεις σε ειδικούς γαλουχίας και για χρήση εξοπλισμού θηλασμού όταν είναι απαραίτητη (θήλαστρα, ψευδοθηλές, φάρμακα κλπ). Χορηγίες στις Κοινότητες για τη Μεταρρύθμιση στην Υγεία: Το πρόγραμμα του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων επιχορηγεί σε επίπεδο κοινότητας τις προσπάθειες που βελτιώνουν την υγεία, μειώνουν τις ανισότητες σε θέματα υγείας και ελέγχουν τις σχετικές δαπάνες. Κάτω από τη Στρατηγική Οδηγία 2: «Άσκηση και Υγιεινή [10]

Διατροφή», πολλές κοινότητες εφαρμόζουν τα Προτεινόμενα Στοιχεία και τις Στρατηγικές βασισμένες σε πρακτικές ώστε 1) να αυξήσουν τον αριθμό των νοσοκομείων που είναι πιστοποιημένα ως Φιλικά προς τα Βρέφη και 2) να αυξήσουν τις πολιτικές και τις πρακτικές που υποστηρίζουν το θηλασμό στην ιατρική περίθαλψη, στις κοινότητες, τους χώρους εργασίας, παιδικούς σταθμούς και χώρους φροντίδας παιδιών. «Οι δημόσιοι λειτουργοί (που πρωτοστατούν) σε θέματα υγείας έχουν ενωθεί για να απαιτήσουν αληθινές αλλαγές στις πολιτικές, τα συστήματα και το περιβάλλον που έχουν αντίκτυπο (επηρεάζουν) στις οικογένειες που θηλάζουν» ανέφερε η Πρόεδρος της Αμερικανικής Επιτροπής Θηλασμού Jeanne Blankenship. Το Πρόγραμμα του Υπουργείου Υγείας για Υποστήριξη του Θηλασμού, Το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης και το Ινστιτούτο Ιατρικών Ανακοινωθέντων, Εντατικοποίηση για Πρόληψη της Παχυσαρκίας, όλοι αναγνωρίζουν το σημαντικό ρόλο που παίζει ο θηλασμός στην πρόληψη και τη μείωση των δαπανών υγείας. Ο Νόμος περί «Προσιτής σε όλους Περίθαλψης» εξασφαλίζει ότι η Αμερική συνεχίζουν να βελτιώνουν το πλαίσιο υποστήριξης του θηλασμού ώστε όλες οι μητέρες να έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν τους προσωπικούς τους στόχους ως προς το θηλασμό». Η Βελτίωση της υγείας των μητέρων και των παιδιών τους αποτελεί πρωταρχικό στόχο του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Η προστασία, προώθηση και υποστήριξη του θηλασμού, με πολλά γνωστά οφέλη του για τα βρέφη, τα παιδιά, και μητέρες, είναι μια βασική στρατηγική προς την κατεύθυνση αυτού του στόχου. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα κράτη μπορούν να υποστηρίξουν τις μητέρες και τα μωρά να θηλάζουν, και ο καθένας παίζει ένα ρόλο. Η κάρτα έκθεσης του θηλασμού από το Κέντρο Λοιμώξεων και Πρόληψης Νοσημάτων συγκεντρώνει κράτος-από-κράτος πληροφορίες για πρακτικές του θηλασμού στα κράτη. Συγκεντρώνει πολλούς τύπους δεδομένων, ώστε τα κράτη να μπορούν να παρακολουθούν την πρόοδο, να γιορτάζουν τις επιτυχίες επιτυχούς εφαρμογής θηλασμού, και να προσδιορίσουν τις ευκαιρίες για να συνεργαστούν με τους επαγγελματίες της υγείας, τους εργοδότες, τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, τους εταίρους της κοινότητας και τα μέλη της οικογένειας για την προστασία, προώθηση και υποστήριξη του θηλασμού. Οι τιμές του θηλασμού συνεχίζουν να αυξάνονται, με αυξήσεις περίπου 2 ποσοστιαίες μονάδες στην έναρξη του θηλασμού, και θηλασμού στους 6 και 12 μήνες. Η έναρξη του θηλασμού αυξήθηκε από 74,6% το 2008 σε 76,9% το 2009 στις γεννήσεις. Η βελτίωση στην κίνηση αποτελεί τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία. Θηλασμός στους 6 μήνες αυξήθηκε από 44,3% σε 47,2% ενώ θηλασμός στους 12 μήνες αυξήθηκε από 23,8% σε 25,5%. Έρευνα στις Πρακτικές μητρότητας από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων στη βρεφική διατροφή και φροντίδα έρευνα και αξιολογεί πόσο καλά αποτελέσματα στην μητρική φροντίδα, σε πρακτικές σε νοσοκομεία και κέντρα γέννησης και στην υποστήριξη του θηλασμού, σε μια κλίμακα 0-100, με υψηλότερη βαθμολογία που δείχνει καλύτερες πρακτικές. [11]

Τα τελευταία λίγα χρόνια, επίσης έχει σημειωθεί αύξηση στο ποσοστό των μωρών που γεννιούνται σε νοσοκομεία που ορίζονται ως φιλικό προς τα βρέφη νοσοκομείο (Baby-Friendly), μια διεθνής αναγνώριση των βέλτιστων πρακτικών σε θέμα μητρικής φροντίδας. Ενώ και οι δύο από αυτούς τους δείκτες παρουσιάζουν βελτίωση σε εθνικό επίπεδο μητρικής φροντίδας σε νοσοκομειακές πρακτικές, που δείχνουν επίσης ότι πολλές μητέρες δεν λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα της φροντίδας. Το φιλικό προς τα βρέφη νοσοκομείο είναι ένα παγκόσμιο πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και τη UNICEF για να ενθαρρύνει τα νοσοκομεία και μαιευτικά κέντρα ώστε να προσφέρουν το βέλτιστο επίπεδο της φροντίδας για τη γαλουχία με βάση τα Δέκα Βήματα για επιτυχή μητρικό θηλασμό για τα Νοσοκομεία. Η La Leche League (LLLI) είναι μια οργάνωση καταρτισμένη και εξουσιοδοτημένη από εθελόντριες μητέρες που παρέχουν υποστήριξη και βοήθεια σε έγκυες και θηλάζουσες μητέρες. Η υποστήριξη αυτή παρέχεται μέσω ομάδας συνάντησης, σε απευθείας σύνδεση, μέσω τηλεφώνου και εταιρικών σχέσεων προσπάθειες σε όλες τις κοινότητές τους. Αυτό το είδος της βοήθειας αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ολοκληρωμένης υποστήριξης του θηλασμού. Ο αριθμός των La Leche League Οι ηγέτες ανά 1.000 γεννήσεις παρέχει μια ευρεία εκτίμηση για βοήθεια της διαθεσιμότητας του θηλασμού σε μια δεδομένη κατάσταση Οι Διεθνείς Σύμβουλοι Θηλασμού (IBCLCs) ανά 1.000 γεννήσεις είναι επαγγελματίες της υγείας οι οποίοι ειδικεύονται στην κλινική διαχείριση του θηλασμού. Εργάζονται σε πολλά κέντρα υγειονομικής περίθαλψης όπως τα νοσοκομεία, τα κέντρα γέννησης, γραφεία ιατρών, δημόσιες κλινικές υγείας, καθώς και τα γραφεία τους. Μια ισχυρή ομάδα από επαγγελματίες εμπειρογνώμονες του θηλασμού είναι απαραίτητη για να βοηθήσει τη μητέρα και το βρέφος της στη δημιουργία και τη διαχείριση των προγραμμάτων της γαλουχίας, και να εκπαιδεύσει άλλους επαγγελματίες υγείας σχετικά με το θηλασμό. Στις ΗΠΑ, πολλά βρέφη συνήθως φροντίζονται από κάποιον άλλο εκτός του γονέα τους. Περίπου τα μισά από αυτά τα βρέφη βρίσκονται σε παιδικούς σταθμούς. Το άλλο μισό ποσοστό περνούν το χρόνο τους σε σπίτια οικογενειακής φροντίδας παιδιών ή στο σπίτι ενός μέλους της οικογένειας, φίλου, ή γείτονα. Έτσι, τα κέντρα παιδικής φροντίδας - και τα σπίτια φροντίδας της οικογένειας και του παιδιού καθώς και κέντρα παιδικής φροντίδας πρέπει να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη του θηλασμού μεταξύ των οποίων οι μητέρες των βρεφών αυτών φροντίζονται σε αυτές τις εγκαταστάσεις. Η κάρτα Έκθεσης για το θηλασμό από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2007 και ανανεώνεται κάθε χρόνο. Η Επιτροπή Θηλασμού της Αμερικής θα συνεχίσει να εργάζεται μαζί με το Κογκρέσο, την Κυβέρνηση και τις κυβερνήσεις των πολιτειών κατά την εφαρμογή του Νόμου. 3 [12]

Είναι πλέον καιρός να ασχοληθεί σοβαρά και η Ελληνική Πολιτεία με την σημαντική μείωση δαπανών και κόστους υγείας που μπορεί να επιφέρει μια συστηματική προσπάθεια βελτίωσης των πρακτικών βρεφικής διατροφής στην χώρα και προώθησης του μητρικού θηλασμού. 4,13 1.3 Ο ΘΗΛΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Στην Ελλάδα, τα ποσοστά αποκλειστικού θηλασμού κατά τους πρώτους έξι μήνες της ζωής του βρέφους φαίνεται να είναι πολύ χαμηλά. Από πρόσφατες μελέτες εκτιμάται ότι ο μητρικός θηλασμός στην Ελλάδα αρχίζει με ποσοστό 80% τον πρώτο μήνα, μειώνεται στο 4% το πρώτο εξάμηνο της ζωής του βρέφους και καταλήγει στο 1% μετά από τον πρώτο χρόνο ζωής. Τα πολύ χαμηλά ποσοστά μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα πιθανόν να αποδίδονται στο σύγχρονο τρόπο ζωής των Ελληνίδων μητέρων. Στα περισσότερα ελληνικά νοσηλευτικά ιδρύματα, τα νεογέννητα αποχωρίζονται τις μητέρες τους αμέσως μετά από τη γέννησή τους και νοσηλεύονται σε διαφορετικούς θαλάμους αντί να παραμένουν κοντά τους και να αρχίζουν άμεσα το θηλασμό. Συχνά σιτίζονται με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος, καθώς ακολουθείται σταθερό ωράριο, όπως καθορίζεται από το πρόγραμμα του κάθε τμήματος και όχι από τις βιολογικές ανάγκες του κάθε νεογέννητου. Κατά την έξοδο, στις οδηγίες συμπεριλαμβάνεται μια συνταγή ξένου γάλακτος, ανεξάρτητα από το αν θηλάζει ή όχι, ενώ σε κάποια νοσηλευτικά ιδρύματα, δυστυχώς, εξακολουθούν να χορηγούν και δείγματα ξένου γάλακτος. Αυτό που συνήθως παρατηρείται είναι το γεγονός, ότι οι μητέρες αρχίζουν να χρησιμοποιούν υποκατάστατα μητρικού γάλακτος πολύ σύντομα μετά την επιστροφή τους στο σπίτι, με την εμφάνιση της πρώτης δυσκολίας θηλασμού, αφού υπάρχει η εύκολη λύση του έτοιμου γάλακτος, οπότε σηματοδοτείται η σταδιακή μείωση της γαλακτοφορίας και η επακόλουθη διακοπή του θηλασμού σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα χαμηλά ποσοστά μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα αποτελούν ένα σύμπτωμα κοινωνικής παθολογίας, που γίνεται αντιληπτό ολοένα και περισσότερο, καθώς μειώνεται η άγνοια των μητέρων και των επαγγελματιών υγείας σε θέματα θηλασμού. Αν και η Ελληνίδα μητέρα παρουσιάζεται ενημερωμένη για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού, φαίνεται να χειραγωγείται από μια τεράστια βιομηχανία παραγωγής κονιοποιημένου αγελαδινού γάλακτος, η οποία χρησιμοποιεί ως μέσο προώθησης και προβολής των προϊόντων της τα νοσηλευτικά ιδρύματα. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, ο κύριος στόχος των συγκεκριμένων εταιρειών είναι η συντομότερη δυνατή έναρξη σίτισης των νεογνών με υποκατάστατα μητρικού γάλακτος, η οποία οδηγεί σε σημαντική μείωση των πιθανοτήτων έναρξης και συνέχισης του μητρικού θηλασμού για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς έχει τεκμηριωθεί ότι από τη στιγμή που θα αρχίσει η τεχνητή διατροφή του νεογνού στο νοσοκομείο, θα ακολουθηθεί η ίδια τεχνική και από τις μητέρες στο σπίτι. Η διάθεση δωρεάν δειγμάτων προϊόντων γάλακτος, τα οποία προβάλλονται ως υποκατάστατα του μητρικού γάλακτος, για διαφημιστικούς σκοπούς, επηρεάζει σημαντικά την κρίση της μητέρας για τη σκοπιμότητα του μητρικού θηλασμού. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι εταιρείες παραγωγής [13]

υποκατάστατων μητρικού γάλακτος είναι οι σημαντικότεροι χρηματοδότες πολλών παιδιατρικών οργανισμών, ημερίδων, σεμιναρίων και συνεδρίων. Το Υπουργείο Υγείας, στην προσπάθεια προώθησης του μητρικού θηλασμού έχει στείλει προς όλα τα νοσηλευτικά ιδρύματα/μαιευτικές κλινικές, την υπ αριθμό Υ3γ/3618/9-10-95 οδηγία σύμφωνα με την οποία: Απαγορεύεται η παροχή στα νεογέννητα ξένου γάλακτος ή υγρών οποιασδήποτε μορφής, εκτός από μητρικό γάλα Επιτρέπεται άλλο είδος τροφής, μόνο σε περιπτώσεις όπου ο θηλασμός αντενδείκνυται για ιατρικούς λόγους και μόνο με ιατρική γνωμάτευση. Απαγορεύεται η δωρεάν διανομή και παρακαταθήκη υποκατάστατων του μητρικού γάλακτος στα μαιευτήρια. Επιπρόσθετα, ελάχιστα έχει εφαρμοστεί η Διακήρυξη Innocenti (Φλωρεντία,2007) σύμφωνα με την οποία πρέπει: Να οριστεί εθνική επιτροπή μητρικού θηλασμού Να εφαρμόζονται στα νοσηλευτικά ιδρύματα τα δέκα βήματα για επιτυχή θηλασμό Να εφαρμόζεται ο Διεθνής Κώδικας εμπορίας υποκατάστατων μητρικού γάλακτος Να εφαρμοστεί ευεργετική νομοθεσία για τα δικαιώματα της εργαζόμενης μητέρας που θηλάζει. Φαίνεται, λοιπόν, πόσο μεγάλος είναι ο βαθμός επιρροής των εταιρειών κονιοποιημένου γάλακτος στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως. Η επιρροή θα ήταν μικρότερη, αν δεν υπήρχε τόσο μεγάλη έλλειψη ενημέρωσης αναφορικά με τα πλεονεκτήματα του θηλασμού για το παιδί και τη μητέρα στην ελληνική κοινωνία. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι σημερινές Ελληνίδες γιαγιάδες στην πλειονότητά τους εμφανίζονται να μην έχουν θηλάσει, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να βοηθήσουν τις κόρες τους να θηλάσουν τα παιδιά τους, και σε αρκετές περιπτώσεις να τις αποθαρρύνουν. Επιπλέον, οι σύγχρονες μητέρες δεν έχουν καθόλου εικόνες άλλων μητέρων να θηλάζουν. Στις ημέρες μας, αρκετές μητέρες προτιμούν να θηλάζουν τα βρέφη τους σύμφωνα με ένα ωράριο προσαρμοσμένο στις δικές τους ανάγκες παρόλο ότι αυτό δεν συμπίπτει με το ωράριο διατροφής του παιδιού. Δυστυχώς, οι περισσότερες μητέρες αποφεύγουν το θηλασμό ακολουθώντας λανθασμένες τάσεις, οι οποίες συχνά έχουν ως αποτέλεσμα την έλλειψη αυτοπεποίθησης αλλά και τη δημιουργία λανθασμένων προτύπων σίτισης των βρεφών. [14]

Τέλος, τροχοπέδη στην προώθηση του μητρικού θηλασμού αποτελεί η έλλειψη υποδομής υποστήριξης της θηλάζουσας μητέρας, τόσο κατά τη διάρκεια παραμονής της στο μαιευτήριο, όσο και μετά την επιστροφή της στο σπίτι. Υπάρχει μόνο ένα δημόσιο νοσοκομείο φιλικό για το βρέφος, όπου εφαρμόζονται τα δέκα βήματα για επιτυχή θηλασμό, όπως αυτά προτάθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Unicef το 1989, καθώς και μία τράπεζα μητρικού γάλακτος στο ίδιο νοσοκομείο (ΠΓΝ Έλενα Βενιζέλου). Υπάρχουν δύο σύλλογοι προώθησης μητρικού θηλασμού (Οι φίλοι του Μητρικού Θηλασμού και η Ευτοκία), ο Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδας (παράρτημα του La Leche League International) με ομάδες υποστήριξης μητέρων που θηλάζουν, η Unicef (τμήμα πληροφόρησης) με έντυπο και οπτικό υλικό για το θηλασμό, λίγοι πιστοποιημένοι σύμβουλοι γαλουχίας (IBCLC Ελλάδας), καθώς και όλο και περισσότεροι επαγγελματίες υγείας, ευαισθητοποιημένοι σε θέματα θηλασμού. 4 Εξακολουθεί όμως να υπάρχει μεγάλη έλλειψη εξειδικευμένων κέντρων και ειδικευμένου παραϊατρικού και ιατρικού προσωπικού ικανού να καλύψει τις ανάγκες των εν δυνάμει θηλαζουσών μητέρων. Αναλογιζόμενοι τους ανασταλτικούς παράγοντες που σχετίζονται με τα χαμηλά ποσοστά θηλασμού στην Ελλάδα, θεωρείται απαραίτητη η δράση σε επίπεδο κρατικής δέσμευσης, βελτίωσης των σχετικών παρεχομένων υπηρεσιών υγείας και στήριξης μέσα στην κοινότητα. Σε επίπεδο κρατικής δέσμευσης, είναι απαραίτητη η δημιουργία μιας εθνικής επιτροπής μητρικού θηλασμού, υπεύθυνης για το σχεδιασμό και την εφαρμογή μιας εθνικής πολιτικής προαγωγής και προώθησης του μητρικού θηλασμού, ένα μέτρο το οποίο έχει αρχίσει να εφαρμόζεται στη χώρα μας. Ζωτικής σημασίας ρόλο στην εφαρμογή της πολιτικής μητρικού θηλασμού διαδραματίζει η δημιουργία πρωτοκόλλων σε όλα τα νοσηλευτικά ιδρύματα και τις υπηρεσίες υγείας, καθώς και η εφαρμογή, στην εντέλεια, του Διεθνούς Κώδικα εμπορίας υποκατάστατων μητρικού γάλακτος. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δεν τηρείται ο Διεθνής Κώδικας, αν και έχουν αποσταλεί στα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας οι σχετικές οδηγίες, ενώ δεν υπάρχει πουθενά στην Ελλάδα ένα πρωτόκολλο μητρικού θηλασμού που να τηρείται με συνέπεια από τους επαγγελματίες υγείας. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μεγάλης σύγχυσης στις Ελληνίδες μητέρες και τις οικογένειές τους όσον αφορά στα θέματα θηλασμού. Απαραίτητη, επίσης, θεωρείται η ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας, των πολιτικών, των μετόχων και των διευθυντών των οργανισμών υγείας για τις πολιτικές και τη νομοθεσία που στηρίζουν το μητρικό θηλασμό. 5 Τέλος, πολύ σημαντική για την προώθηση του μητρικού θηλασμού στην Ελλάδα θεωρείται η εφαρμογή της ευεργετικής νομοθεσίας για τα δικαιώματα της εργαζόμενης θηλάζουσας μητέρας. Σε επίπεδο βελτίωσης των υπηρεσιών υγείας, θεωρείται απαραίτητη η εφαρμογή των δέκα βημάτων για επιτυχή θηλασμό σε όλα τα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας, όπως αυτά έχουν οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Unicef καθώς και η παροχή τεχνικής βοήθειας για την ανάπτυξη της φιλικής για το βρέφος [15]

φροντίδας σε αυτά. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξουν αλλαγές στην περιγεννητική φροντίδα, οι οποίες να προωθούν το μητρικό θηλασμό. Τέτοιες αλλαγές περιλαμβάνουν: Να μη χορηγείται νάρκωση στη μητέρα για τη συρραφή της περινεοτομίας, αλλά να εφαρμόζεται τοπική αναισθησία. Για την προγραμματισμένη καισαρική τομή να χορηγείται επισκληρίδιος αναισθησία και όχι γενική νάρκωση. Να αφήνεται το νεογνό, αμέσως μετά από τον τοκετό, για μία ώρα γυμνό πάνω στο στήθος της μητέρας του, σκεπασμένο με μια κουβέρτα. Στη θέση αυτή θερμορυθμίζεται ιδανικά και έχει την ευκαιρία να αρχίσει το θηλασμό αμέσως μετά από τον τοκετό, γεγονός που δρα ευεργετικά στην εδραίωση και τη διάρκεια του θηλασμού. Για την προώθηση του μητρικού θηλασμού χρειάζονται, ωστόσο, και σημαντικές αλλαγές στην εκπαίδευση του ιατρικού και του παραϊατρικού προσωπικού, σε θεωρητικά και τεχνικά θέματα θηλασμού, προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπίσουν και ειδικές περιπτώσεις μητέρων και βρεφών, ενώ θεωρείται αναγκαία η συνεχής επιμόρφωσή του. Σε αυτή τη βάση, θεωρείται επιβεβλημένη η αναθεώρηση των προγραμμάτων βασικής εκπαίδευσης των επαγγελμάτων υγείας, συμπεριλαμβάνοντας ως μάθημα την ανάπτυξη δεξιοτήτων μητρικού θηλασμού. Με αυτόν τον τρόπο, το μελλοντικό προσωπικό των οργανισμών υγείας θα μπορεί να στηρίζει τις βελτιωμένες πρακτικές μητρικού θηλασμού σε όλα τα επίπεδα. Σε επίπεδο κοινοτικής υποστήριξης, θεωρείται αναγκαία η δημιουργία κοινοτικών κέντρων παροχής κοινωνικής στήριξης και ιατρικής φροντίδας στις θηλάζουσες μητέρες και στις οικογένειές τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότερες μητέρες εγκαταλείπουν το θηλασμό στη διάρκεια των πρώτων 13 εβδομάδων. Ουσιαστικά, λοιπόν, χρειάζονται κάποιον στον οποίο να μπορούν να απευθυνθούν μετά την επιστροφή τους στο σπίτι. Τέλος, πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα ενημέρωσης και προώθησης του μητρικού θηλασμού στο πλαίσιο της κοινότητας, όπως σε σχολεία, κέντρα νεότητας, γυναικείους συλλόγους, ως μέρος της προσπάθειας αλλαγής της ελληνικής κουλτούρας στα ζητήματα του μητρικού θηλασμού. Η Ελλάδα εμφανίζει, παγκόσμια, από τα χαμηλότερα ποσοστά μητρικού θηλασμού μετά από τον πρώτο μήνα ζωής παρά τη λήψη υποστηρικτικών μέτρων για την προώθηση του θηλασμού από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Οι σύγχρονες συνθήκες ζωής όπου οι ρυθμοί είναι ταχύτατοι, τα ωράρια εργασίας εξαντλητικά, ο ελεύθερος χρόνος ελάχιστος, τα προγράμματα άκρως αυστηρά και οι άνθρωποι όσο ποτέ άλλοτε απομακρυσμένοι από τη φύση, δεν ευνοούν την προαγωγή του μητρικού θηλασμού. Επιπλέον, η κατάσταση επιδεινώνεται σε μια κοινωνία με έλλειψη κουλτούρας θηλασμού, όπου για δεκαετίες η πλειοψηφία των γυναικών δεν θηλάζει, υπάρχει έλλειψη κέντρων υποστήριξης θηλασμού, προσωπικού ειδικευμένου στο θηλασμό και νομοθεσίας που στηρίζει τις θηλάζουσες μητέρες, ενώ, παράλληλα, δεν [16]

εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις και ο Διεθνής Κώδικας περί εμπορίας υποκατάστατων γάλακτος. Θεωρείται, λοιπόν, αναγκαία η λήψη και η εφαρμογή μέτρων σε επίπεδο κοινότηταςοικογένειας προκειμένου να καλλιεργηθεί από τη νεαρή ηλικία η ιδέα του μητρικού θηλασμού και να υποστηριχθεί από τους αρμόδιους φορείς. Παράλληλα, είναι αναγκαία η συνεχιζόμενη εκπαίδευση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού σε θέματα θηλασμού και η αλλαγή φιλοσοφίας της παρεχόμενης περιγεννητικής φροντίδας υπέρ του θηλασμού στα νοσηλευτικά ιδρύματα. Όλα τα μέτρα μπορούν να υλοποιηθούν ευκολότερα, όταν υπάρχει και κρατική δέσμευση για την προώθηση και την προαγωγή του μητρικού θηλασμού εφαρμόζοντας την ήδη υπάρχουσα νομοθεσία και δημιουργώντας νέα πλαίσια στήριξης του θηλασμού. 1 [17]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΑΣΤΙΚΟΣ ΑΔΕΝΑΣ 2.1 ΑΝΑΤΟΜΙΑ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣΤΙΚΟΥ ΑΔΕΝΑ Το στήθος εξωτερικά, διακρίνεται από τη θηλή, που από γυναίκα σε γυναίκα διαφέρει και μπορεί να είναι εξέχουσα, επίπεδη ή και εισέχουσα. 6 Η περιοχή γύρω από τη θηλή ονομάζεται θηλαία άλως και έχει το χαρακτηριστικό σκούρο χρώμα, που κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γίνεται πιο έντονο και βοηθά, ώστε η θηλή να γίνεται πιο εύκολα ορατή από το μωρό. Ακόμα, στην περιοχή της θηλαίας άλου υπάρχουν μικροσκοπικοί αδένες, οι αδένες του Μontgomery, οι οποίοι παράγουν μια λιπαρή ουσία, που κρατάει την επιδερμίδα στην περιοχή της θηλής στιλπνή και ελαστική, ενώ παράλληλα η μυρωδιά της βοηθά το μωρό να βρει πιο εύκολα τη θηλή! 7 Το σχήμα και το μέγεθος του στήθους, είναι και αυτό διαφορετικό από γυναίκα σε γυναίκα και εξαρτάται σχεδόν πάντα από το λίπος που υπάρχει στο στήθος και όχι τόσο από τον αδένα του μαστού. Αυτό σημαίνει ότι και γυναίκες με μικρό στήθος, μπορούν να παράγουν αρκετό γάλα για το μωρό τους. 7 Ο αδένας του στήθους μοιάζει με ένα δέντρο. Χωρίζεται σε πολυάριθμους λοβούς, οι οποίοι με τη σειρά τους αποτελούνται από χιλιάδες κυψελίδες, τα φύλλα του δέντρου μας. Οι κυψελίδες είναι ο τόπος παραγωγής του γάλακτος. Το γάλα μεταφέρεται από τις κυψελίδες προς τη θηλή, με τη βοήθεια των γαλακτοφόρων πόρων που μοιάζουν με κλαδιά. Ένα εκατοστό περίπου πίσω από τη θηλή και στην περιοχή της θηλαίας άλου, οι γαλακτοφόροι πόροι ενώνονται και διευρύνονται σχηματίζοντας τις ληκύθους, τον κορμό του δέντροι μας. Κάθε λήκυθος έχει στο τελικό της άκρο ένα άνοιγμα στη θηλή, από όπου βγαίνει το γάλα. 8 Το στήθος είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να μπορεί να παράγει αρκετό γάλα και να θρέψει ένα μωρό. Κάθε γυναίκα, εκτός ίσως από ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει αυτό το δώρο, να μπορεί να παράγει αρκετό γάλα για το μωρό της. 6 Εικόνα 1: Ανατομία του μαζικού αδένα [18]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΘΗΛΑΣΜΟΣ 3.1 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΥΗΣΗΣ Είναι γεγονός ότι η ενδομήτρια ζωή καθορίζει την ανάπτυξη του εμβρύου και προσδιορίζει την έκβαση της κύησης. Η ενδομήτρια ανάπτυξη του εμβρύου εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων ενώ η παρακολούθηση της πορείας και της εξέλιξης της κύησης με τη χρήση υπερηχογραφημάτων και άλλων ειδικών διαγνωστικών εξετάσεων είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της υγείας της μητέρας και του νεογνού. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει 600.000 μητρικούς και 76 εκατομμύρια περιγεννητικούς θανάτους το χρόνο και ειδικότερα σε αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως λόγω πλημμελούς παρακολούθησης της κύησης, υποσιτισμού και άλλων παραγόντων όπως είναι τα λοιμώδη νοσήματα. 20 Η υπόθεση ότι τα εμβρυικά και τα πρώιμα γεγονότα της ζωής οδηγούν σε μόνιμες μεταβολικές αλλαγές ή αναπτυξιακό προγραμματισμό προτάθηκε από τον Barker, από τη δεκαετία του 1980, μετά από μια σειρά σημαντικών επιδημιολογικών παρατηρήσεων που συσχέτισαν το βάρος γέννησης με τον αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης νοσημάτων της ενήλικης ζωής όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 26, η υπέρταση, οι εγκεφαλικές και καρδιαγγειακές παθήσεις. 21,22 Η ενδομήτρια ζωή διαιρείται σε δύο περιόδους, στην πρώιμη και την όψιμη εμβρυική περίοδο. Η πρώιμη περίοδος χαρακτηρίζεται κυρίως από το σχηματισμό της τροφοβλάστης ενώ η δεύτερη περίοδος χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του εμβρύου. Η πρώιμη περίοδος περιλαμβάνει τις πρώτες 8 εβδομάδες μετά τη γονιμοποίηση και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου εμφανίζονται στην πλειονότητά τους οι συγγενείς διαμαρτίες. Παράλληλα, όπως ισχύει με τα πρώιμα έμβρυα άλλων θηλαστικών, τα πρώιμα έμβρυα του ανθρώπου ταξινομούνται σε αναπτυξιακές ομάδες που ονομάζονται στάδια. Η πρώιμη εμβρυική περίοδος χωρίζεται σε 23 αναπτυξιακά στάδια, τα στάδια Carnegie (Carnegie stages), κατά τα οποία ο τροφοβλαστικός ιστός αναπτύσσεται και μεταλλάσσεται συνεχώς, ενώ η όψιμη περίοδος έχει σταδιοποιηθεί με βάση τις μορφολογικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά του αναπτυσσόμενου εμβρύου που συμβαίνουν στη διάρκεια αυτής. 23,24 Σε κάθε περίπτωση, ο προσδιορισμός της εβδομάδας κύησης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι πολύ σημαντικός για τη σωστή παρακολούθηση και το σωστό προγραμματισμό αυτής. Ο εν λόγω προσδιορισμός πρέπει να είναι πολύ ακριβής και γι αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται εναλλακτικά τέσσερις διαφορετικές μέθοδοι, συγκεκριμένα: Όταν ο προσδιορισμός γίνεται κατά την κύηση: Υπολογισμός βάσει της ημερομηνίας της τελευταίας περιόδου [19]

Υπολογισμός βάσει υπερηχογραφήματος Προσδιορισμός με χειρισμούς Leopold Όταν ο προσδιορισμός γίνεται κατά τη λοχεία: Προσδιορισμός από την αξιολόγηση και τις μετρήσεις του βρέφους. 24,25 Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε μεθόδου αναλύονται παρακάτω: Στην περίπτωση όπου η εβδομάδα κύησης προσδιορίζεται με βάση την ημερομηνία τελευταίας περιόδου ο υπολογισμός βασίζεται στον κανόνα του Naegele. 27 Σε αυτή την περίπτωση θεωρείται ότι κάθε αναπαραγωγικός κύκλος έχει διάρκεια 28 ημέρες κατά μέσον όρο και ότι η ωορρηξία συμβαίνει τη 14η ημέρα του κύκλου. Η μέση διάρκεια της εγκυμοσύνης υπολογίζεται στις 280 ημέρες από την πρώτη ημέρα της ημερομηνίας της τελευταίας έμμηνης ρύσης. Επειδή η γονιμοποίηση πραγματοποιείται αμέσως μετά από την ωορρηξία, η ημερομηνία της ωορρηξίας χρησιμοποιείται προσεγγιστικά ως η ημερομηνία της σύλληψης. 24 Το μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης αφορά στο γεγονός ότι οι γυναίκες δε γνωρίζουν πάντοτε με ακρίβεια τη συνήθη ημέρα ωορρηξίας τους. Παράλληλα, μειονέκτημα αυτού του προσδιορισμού αποτελεί και η μη ικανότητα πολλών γυναικών να αναφέρουν με ακρίβεια την τελευταία ημερομηνία περιόδου τους ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμη και οι γυναίκες με σταθερό κύκλο συχνά δεν αναφέρουν την ημερομηνία της τελευταίας περιόδου με ακρίβεια. 28 Ολοκληρώνοντας, ένα ακόμη μειονέκτημα της παρούσας μεθόδου είναι η προτίμηση συγκεκριμένων αριθμών/ψηφίων κατά τη δήλωση της ημερομηνίας ακόμη και από τις γυναίκες που γενικά δηλώνουν με σχετική ακρίβεια την ημερομηνία τελευταίας περιόδου. 28 Μια δεύτερη μέθοδος προσδιορισμού της εβδομάδας κύησης είναι η χρήση και η αξιοποίηση των υπερηχογραφικών μετρήσεων και κατά προτίμηση, των μετρήσεων ανά τρίμηνο της εγκυμοσύνης. 30 Αυτό γίνεται με μετρήσεις που πραγματοποιούνται στο έμβρυο με βάση την τελευταία ημερομηνία περιόδου που δηλώνουν οι έγκυες. Η πλέον πιο αξιόπιστη μέτρηση για τον προσδιορισμό της εβδομάδας κύησης είναι το κεφαλοουραίο μήκος που μπορεί να μετρηθεί στο 1ο τρίμηνο. Στο 2ο και 3ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης χρησιμοποιούνται συνδυασμοί μετρήσεων της αμφιβρεγματικής διαμέτρου, της περιμέτρου της κεφαλής, της περιμέτρου της κοιλιακής χώρας και του μήκους του μηριαίου οστού. 28 Μειονέκτημα της συγκεκριμένης μεθόδου αποτελεί το γεγονός ότι οι μετρήσεις αυτές σε κάθε περίπτωση συγκρίνονται με ένα πρότυπο φυσιολογικό, μη λαμβάνοντας όμως υπόψη τη φυσιολογική διακύμανση που μπορεί να οφείλεται σε άλλους παράγοντες σε έναν πληθυσμό. 29 [20]

Με αυτόν τον τρόπο, μετρήσεις από ένα «φυσιολογικά» μικρό έμβρυο συγκρίνονται με τις πρότυπες μετρήσεις με αποτέλεσμα να υπολογίζεται λανθασμένα η εβδομάδα κύησης. Ωστόσο, το μειονέκτημα αυτό μπορεί να αποφευχθεί με τη χρήση αλγόριθμων που λαμβάνουν υπόψη και άλλους παράγοντες, ενώ ήδη υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι η χρήση των υπερηχογραφημάτων σε συνδυασμό με την αξιοποίηση αλγόριθμων έχουν ως αποτέλεσμα την παρουσία συστηματικού σφάλματος μικρότερο της μίας εβδομάδας στον προσδιορισμό της ηλικίας κύησης. 30 Στις μεθόδους υπολογισμού της εβδομάδας κύησης περιλαμβάνονται και οι χειρισμοί Leopold που εφαρμόζονται κατά την ψηλάφηση της κοιλιάς της εγκύου, με σκοπό τον καθορισμό της ηλικίας κύησης και της θέσης προβολής του εμβρύου. 31 Η παραπάνω μέθοδος είναι εμπειρική, χρησιμοποιείται ευρέως στην καθημερινή κλινική πρακτική, ενέχει πιθανό σφάλμα στον υπολογισμό και γι αυτό δε χρησιμοποιείται σε επιδημιολογικές μελέτες. 32 Η τέταρτη μέθοδος προσδιορισμού της ηλικίας κύησης περιλαμβάνει τον προσδιορισμό που γίνεται με την κλινική εξέταση του νεογνού μετά από τη γέννησή του χρησιμοποιώντας δύο εξεταστικές προσεγγίσεις, αυτή του Dubowitz και του Ballard. 34 Ακολούθως, με τη χρήση ειδικών σωματομετρικών δεικτών και προσδιορισμού αντανακλαστικών προσδιορίζεται η εβδομάδα γέννησης του νεογνού με βάση δοκιμασίες του νευρικού και του μυοσκελετικού συστήματος. Σε γενικές γραμμές, η μέθοδος αυτή δε χρησιμοποιείται σε επιδημιολογικές μελέτες, ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι οι σχετικές μετρήσεις τείνουν να υπερεκτιμούν την εβδομάδα κύησης για τα νεογνά <40 εβδομάδων και να υποεκτιμούν την εβδομάδα κύησης για νεογνά 40 εβδομάδων κύησης. 33 Συνοψίζοντας, οι επαγγελματίες υγείας έχουν τέσσερις διαφορετικές μεθόδους με τις οποίες μπορούν να προσδιορίσουν την εβδομάδα κύησης. Ανάμεσά τους τα τελευταία χρόνια έδαφος έχει κερδίσει ο προσδιορισμός που γίνεται με τη χρήση υπερηχογραφημάτων σε συνδυασμό με τον υπολογισμό που βασίζεται στην ημερομηνία τελευταίας περιόδου. Ωστόσο, πλήθος μελετών υπογραμμίζουν ότι ο προσδιορισμός της εβδομάδας κύησης με βάση την τελευταία περίοδο υπολείπεται του προσδιορισμού που γίνεται με βάση τις μετρήσεις του υπερηχογραφήματος 2ου τριμήνου, ακόμη και στις περιπτώσεις γυναικών με ακριβή αναφορά της ημερομηνίας τελευταίας περιόδου. 34 Με τον όρο έκβαση της εγκυμοσύνης ορίζεται κάθε κλινική κατάσταση που σχετίζεται με τη γέννηση και το νεογνό και που χαρακτηρίζει το αποτέλεσμα της εγκυμοσύνης ως πλήρως φυσιολογικό ή μη. Με τη χρήση των όρων αυτών περιγράφεται το αποτέλεσμα της εγκυμοσύνης και γίνεται ταξινόμηση των νεογνών σε κατηγορίες ώστε να είναι δυνατή η μελέτη της επίδρασης διάφορων ειδών εκθέσεων στις επιμέρους κατηγορίες. Οι όροι αυτοί συνοψίζονται και επεξηγούνται παρακάτω. 35 [21]

Ως αναπαραγωγική ικανότητα του ζευγαριού ορίζεται η πιθανότητα σύλληψης κατά τη διάρκεια ενός αναπαραγωγικού κύκλου χωρίς τη λήψη αντισυλληπτικών μέτρων. Ο αριθμός των κύκλων που χρειάστηκε ένα ζευγάρι έως τη σύλληψη χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της αναπαραγωγικής ικανότητας του ζεύγους και της καθυστερημένης σύλληψης. 36 Ως απώλεια αρχόμενης κύησης ορίζεται η απώλεια της κύησης, η οποία έχει εξακριβωθεί με μετρήσεις της χοριακής γοναδοτροπίνης στα ούρα και, τελικά, χάνεται σε διάστημα <6 βδομάδων μετά τη τελευταία περίοδο. Η απώλεια αρχόμενης κύησης συμβαίνει σε ποσοστό 10 20% των συλλήψεων αλλά δεν ανιχνεύεται και δεν αναφέρεται συχνά. Ο αριθμός των μελετών που εξετάζουν τον όρο αυτό ως έκβαση είναι πολύ μικρός και αποτελεί πεδίο με ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον. 36 Ως αυτόματη αποβολή ορίζεται η μη σκόπιμη απώλεια ή η διακοπή της κύησης πριν από την 20η εβδομάδα κύησης. Αυτός ο ορισμός χρησιμοποιείται από την πλειονότητα των επιδημιολογικών μελετών με εξαίρεση κάποιες μελέτες οι οποίες έχουν συμπεριλάβει στον όρο αυτό και κυήσεις που χάθηκαν έως την 24η ή και την 28η εβδομάδα κύησης. 36 Ως ενδομήτριος θάνατος ορίζεται ο θάνατος εμβρύου που συμβαίνει μετά τη συμπλήρωση της 20ης εβδομάδας κύησης με κυριότερες αιτίες τις συγγενείς ανωμαλίες, τις λοιμώξεις, την υπολειπόμενη ανάπτυξη, το διαβήτη της κύησης και την προεκλαμψία. 36 Ως πρόωρος τοκετός ορίζεται η γέννηση πριν από τη συμπλήρωση της 37ης εβδομάδας κύησης και αποτελεί το πιο συχνό αίτιο περιγεννητικής θνησιμότητας. Τα νεογνά που έχουν γεννηθεί πρόωρα έχουν αυξημένο σχετικό κίνδυνο εκδήλωσης νευροαναπτυξιακών ανωμαλιών, λοιμώξεων, χρόνιων αναπνευστικών και οφθαλμιατρικών προβλημάτων. 35,36 Το χαμηλό βάρος γέννησης προσδιορίζεται αδρά ως το βάρος γέννησης του νεογνού που είναι <2.500 g και δε συνυπολογίζεται η διαφορετική πληθυσμιακή κατανομή όσον αφορά στο βάρος γέννησης σε κάθε τόπο. Ως τελειόμηνο νεογνό με χαμηλό βάρος γέννησης ορίζεται το νεογνό με βάρος γέννησης <2.500 g μετά τη συμπλήρωση της 37ης εβδομάδας κύησης και γι αυτό αποτελεί πιο ακριβή ορισμό. 36 Ως μικρό για την εβδομάδα κύησης νεογνό ορίζεται το νεογνό με βάρος γέννησης μικρότερο από τη 10η εκατοστιαία θέση για μια συγκεκριμένη εβδομάδα κύησης σύμφωνα με αντίστοιχα πληθυσμιακά πρότυπα. Ως υπολειπόμενο αναφορικά με την ενδομήτρια ανάπτυξη ορίζεται η γέννηση νεογνού με βάρος μικρότερο από τη 10η εκατοστιαία θέση για μια συγκεκριμένη εβδομάδα κύησης «εκτιμώμενο» βάρος, το οποίο έχει προκύψει με τη χρήση μοντέλων που προσδιορίζουν το δυναμικό ανάπτυξης του εμβρύου με βάση τα σωματομετρικά και κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά της μητέρας και του πατέρα. 37 [22]

Οι συγγενείς διαμαρτίες περιλαμβάνουν κάθε σωματική ή μεταβολική ανωμαλία που είναι παρούσα κατά τη γέννηση και μπορεί να έχει κληρονομηθεί ή να είναι περιβαλλοντικά προκληθείσα. Περίπου 2-3% των ζώντων γεννήσεων έχουν μια ή περισσότερες συγγενείς διαμαρτίες. Αποτελούν την πλέον σημαντική αιτία νεογνικού θανάτου, μπορούν να προκαλέσουν μόνιμη αναπηρία και συνήθως τα αίτια δεν είναι πλήρως κατανοητά. 38,39,40 3.2 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ Η περίοδος της μετάβασης στη μητρότητα μπορεί να γίνει αιτία ανάπτυξης των θετικών συναισθημάτων και της θετικής διάθεσης των γυναικών. Η μελέτη για την επιλόχεια κατάθλιψη έδειξε ότι η αυτοεκτίμηση προστατεύει περισσότερο τις λεχωίδες από την κατάθλιψη απ ότι η αισιοδοξία. 41,42 Οι έγκυες γυναίκες δεν έχουν μόνο την ανάγκη να πιστέψουν ότι όλα θα πάνε καλά, δηλαδή να στηριχθεί απλά η αισιόδοξη εξέλιξη της εγκυμοσύνης και του τοκετού τους, αλλά είναι σημαντικό να πιστεύουν ότι όλα θα πάνε καλά γιατί τους αξίζει να πάνε όλα καλά. Αυτό αυξάνει την αυτοεκτίμησή τους και τις θωρακίζει στις πιέσεις και στην καταθλιπτική διάθεση της λοχείας. Ακόμη, η υψηλή αυτοεκτίμηση έχει συνδεθεί αρνητικά με την προγεννητική κατάθλιψη στις ενήλικες, ενώ και οι γυναίκες που κυοφορούν μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση. 44,45 Σε ανάλογα συμπεράσματα οδήγησε η μελέτη για την ικανοποίηση, την αυτοεπιβεβαίωση, την αυτοεπίγνωση και την αυτοαποτελεσματικότητα, δηλαδή ότι μπορούν να ισχυροποιήσουν τις γυναίκες κατά τη μετάβαση στη μητρότητα. Ως αυτοεπιβεβαίωση ορίζεται η ικανοποιητική εκτίμηση της συνέπειας μεταξύ σκέψεων και δράσεων. Ως αυτοεπίγνωση ορίζεται η αντίληψη της διάθεσης και των σκέψεων σχετικά με αυτή τη διάθεση. Το να αναγνωρίζουμε μια διάθεση ως λανθασμένη σημαίνει ότι θέλουμε να την αλλάξουμε. Ως αυτοαποτελεσματικότητα ορίζεται η πίστη που έχει ο άνθρωπος ότι είναι κύριος του ελέγχου των γεγονότων της ζωής του και μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που παρουσιάζονται. 45 Ο τοκετός είναι μια μοναδική στιγμή στη ζωή της γυναίκας που μπορεί να πυροδοτήσει τα θετικά της συναισθήματα, τα οποία θα της δώσουν την ευκαιρία να κερδίσει συναισθηματικούς πόρους που θα τη βοηθήσουν όχι μόνο να αντιμετωπίσει της δυσκολίες της λοχείας, αλλά και να απολαύσει την πρώτη περίοδο της ζωής του παιδιού της μαζί με το σύντροφό της. Μελέτη που βασίστηκε στα συναισθήματα των γυναικών κατά τα στάδια εξέλιξης του τοκετού κατέληξε σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Σύμφωνα με αυτά, κατά το πρώτο στάδιο του τοκετού και όσο αυξάνεται η διαστολή και η συχνότητα των συσπάσεων, οι επίτοκες συχνά αισθάνονται ένα είδος δυσαναλογίας ανάμεσα στην ικανότητά τους να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες του τοκετού και στους βιολογικούς ρυθμούς του τοκετού. Φοβούνται ότι θα παρασυρθούν από τα γεγονότα και θα [23]

χάσουν την κυριότητα πάνω στο σώμα τους. Παράλληλα, αμφισβητείται ο αυτοέλεγχος και η δυνατότητα συγκράτησης της συμπεριφοράς σε κοινωνικά ευπρεπή όρια απεικόνισης του εαυτού. 45 Κατά το δεύτερο στάδιο του τοκετού και καθώς η επίτοκος εξωθεί, το έμβρυο επιβάλλει τη φυσική του παρουσία και προαναγγέλλει τον ερχομό του στη ζωή. Η επίτοκος αισθάνεται το βάρος, την πίεση, την ταραχή της μεγάλης δύναμης που ξεχύνεται. Η ποιότητα των σωματικών αισθήσεων προκαλεί στην επίτοκο την τάση για μια συγκινησιακή αντίδραση και διευκολύνει την «επικοινωνία» με το έμβρυο, που εξαναγκασμένο να γεννηθεί, έχει ανάγκη από τη βοήθεια της μητέρας του. 43 Κάποιες φορές και ενώ η εξώθηση εξελίσσεται, ο φόβος και η ανησυχία υπερισχύουν, η επίτοκος αισθάνεται τις δυνάμεις της να την εγκαταλείπουν και εμφανίζεται «λύγισμα» των δυνάμεων και αδυναμία θέλησης. Μέσα από το φόβο η επίτοκος αντιστέκεται, εναντιώνεται, ανθίσταται στο κατώφλι της γέννησης, επιδεικνύει με προσποίηση ή άρνηση «παιδαριώδεις» συμπεριφορές, την ακαταλληλότητά της στο καθήκον (κάποιες δηλώνουν ότι δεν θέλουν να γεννήσουν, κάποιες άλλες ότι θέλουν να φύγουν ή ζητούν από τους παρευρισκόμενους να τις βοηθήσουν να πάνε στο σπίτι τους). Η επίτοκος, μειωμένη απ αυτή την παιδαριώδη απεικόνιση του εαυτού της και χωρίς να ξέρει πώς να αντιμετωπίσει την κατάσταση, πρέπει να εξαναγκαστεί από το γυναικολόγο και τη μαία να βοηθήσει όσο μπορεί στην εξώθηση για να γεννήσει. Η επίτοκος φαίνεται να μην καταλαβαίνει τι της συμβαίνει και βέβαια δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει. Το να πεθάνει αυτή ή να γίνει αιτία να πεθάνει το παιδί εναλλάσσονται στη φοβική σκέψη της και δημιουργούν συναισθήματα καταδίωξης και έντονη αγωνία θανάτου. 45 Τελικά, η επικέντρωση στην εξώθηση και η προσοχή στην κατανόηση των υποδείξεων του προσωπικού υπερισχύουν πάνω από κάθε άλλη σκέψη και η επίτοκος χρησιμοποιεί ορθολογιστικά όλες τις δυνάμεις της, σωματικές και ψυχολογικές, για την πολυπόθητη έκβαση. Για πολλές επιτόκους είναι δυνατή η γνωστική προοπτική προς το άμεσο μέλλον και προγεύονται έτσι το τέλος του τοκετού και την ευτυχία της συνάντησης με το παιδί. Οι αναφορές τους είναι σύντομες και γεμάτες ζωή («ετοιμάζεται να γεννηθεί η κόρη μου», «σε λίγο θα δω το παιδί μου») και δείχνουν πως πράγματι αυτή τη στιγμή, τη στιγμή του αποχωρισμού, εκδηλώνεται η αναγνώριση ότι το παιδί που έρχεται στον κόσμο είναι μια ξεχωριστή οντότητα. 45 Η έξοδος του εμβρύου εκφράζει και συμπεριλαμβάνει πολλά και διαφορετικά συναισθηματικά βιώματα, όπως το λυτρωτικό αποτέλεσμα, τη συνάντηση με το παιδί, την ευτυχία για την πραγματοποίηση της επιθυμίας να «δώσει φως στο παιδί», ξάφνιασμα και αγαλλίαση, έξαρση (πώς μπορεί να γεννηθεί ένα πλάσμα τόσο όμορφο και τόσο τέλειο). Αν και για μερικές γυναίκες είναι δύσκολη η διαδικασία αποδοχής του νεογνού ως του δικού τους παιδιού, εκδηλώνοντας μια ανησυχητική [24]

αδιαφορία, η πλειοψηφία των γυναικών βιώνει μια ενθουσιώδη αναγνώριση στην πρώτη οπτική (βλέμμα αναγνώρισης) και απτική συνάντηση με το νεογνό. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι για το 32% των γυναικών ο τοκετός ήταν μια «ευτυχής εμπειρία», για το 45% μια «θετική εμπειρία» και για το 23% μια αρνητική εμπειρία για τις προσδοκίες τους (πλήρης απογοήτευση ή διάψευση). Επίσης, στην έρευνα των Green και Kafetsios οι λεχωίδες αισθάνονταν περήφανες που ήταν μητέρες σε ποσοστό 79% και δεν ένιωθαν καθόλου απογοητευμένες από τη μητρότητα σε ποσοστό 72%. Δεν υπήρχαν διαφορές μεταξύ αυτών που είχαν προηγούμενο παιδί και αυτών που δεν είχαν. Επίσης, όταν ο σύντροφος ήταν παρών στον τοκετό, αφενός οι γυναίκες ανέφεραν μειωμένο πόνο και έκαναν χρήση λιγότερων αναλγητικών και αφετέρου οι άνδρες κρατούσαν θετικότερη στάση προς το νεογνό. 45 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών, οι γυναίκες που γέννησαν με φυσικό κολπικό τοκετό είναι περισσότερο πιθανό να βιώσουν μια αξιοσημείωτη βελτίωση στη διάθεσή τους και μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση. Αντίθετα, οι γυναίκες που γέννησαν με καισαρική τομή είναι πιο πιθανό να βιώσουν μια πτώση της διάθεσης και της αυτοεκτίμησής τους. Οι γυναίκες που γέννησαν με κολπικό τοκετό και επεμβατικές τεχνικές (σικυουλκία ή εμβρυουλκία) βρίσκονται ενδιάμεσα στις άλλες δύο ομάδες. Οι μητέρες που γέννησαν με καισαρική τομή, παρόλο που τα νεογνά τους ήταν υγιή, ήταν πιο δυσαρεστημένες από την όλη εμπειρία του τοκετού και της νοσοκομειακής/μαιευτικής φροντίδας που έτυχαν. Επιπλέον, οι μητέρες αυτές ανέφεραν περισσότερες αμφιβολίες και είχαν λιγότερη πίστη στην ικανότητά τους να φροντίσουν το νεογνό. 46 Τα θετικά συναισθήματα που μπορούν να αναπτυχθούν κατά την ώρα του τοκετού, όπως αυτά έχουν περιγραφεί και καταγραφεί από την έρευνα και όπως έχουν μελετηθεί από τη θεωρία των θετικών συναισθημάτων της Fredrickson, μπορεί να είναι τα εξής: Η αγάπη είναι το συναίσθημα που αναπτύσσεται μαζί με την εγκυμοσύνη για το έμβρυο και με τον τοκετό βρίσκει τον υπαρκτό της αποδέκτη. Ο θρίαμβος είναι ίσως το εντονότερο συναίσθημα στον τοκετό. Η γυναίκα έχει τη συναίσθηση ότι «τα κατάφερε». Αυτό δεν είναι απλά περηφάνια, αλλά η αίσθηση ότι υπερπήδησε όλα τα εμπόδια και έφερε σε πέρας την πολύ δύσκολη αποστολή της, τη γέννηση αυτού του παιδιού. Η ευδαιμονία είναι το συναίσθημα που βιώνει η γυναίκα όταν αισθάνεται την ολοκλήρωση κρατώντας για πρώτη φορά το νεογέννητο στην αγκαλιά της, που την προτρέπει να «ρουφήξει» αυτή τη στιγμή στα βάθη της ψυχής της, και όταν νιώθει ότι εκείνη τη στιγμή γίνεται ένα με το σύμβολο της Μητέρας. [25]

Το ενδιαφέρον είναι το συναίσθημα της απόλυτης εστίασης της προσοχής της μητέρας στα μάτια του νεογέννητού της. Τη στιγμή εκείνη, ότι και να συμβαίνει γύρω της, όποια παρέμβαση κι αν επιχειρείται στο σώμα της, δεν γίνεται αντιληπτή. Όλο το ενδιαφέρον και η προσοχή της είναι αποκλειστικά απορροφημένα στο παιδί της. Η χαρά είναι το συναίσθημα που γεννιέται όταν η μητέρα θέλει να παίξει με το νεογέννητό της, να του μιλάει «μπεμπεκίστικα», να του πειράζει τη μυτούλα κ.ά. Η μοναδικότητα αυτής στιγμής ίσως να μπορεί ακόμη να εκφραστεί, να χαρακτηριστεί και να ταυτιστεί με την έννοια της ψυχολογικής «ροής» του Csikszentmihalyi. 44,45 Σύμφωνα με τον Csikszentmihalyi, η «ροή»: Είναι μια κατάσταση κατά την οποία οι άνθρωποι απορροφώνται τελείως από αυτό που κάνουν, δίνοντας την αμέριστη προσοχή τους στο έργο που έχουν να επιτελέσουν, ενώ η αντίληψη γίνεται ένα με τις πράξεις τους. Η προσοχή εστιάζεται τόσο πολύ, που η αντίληψη συνδέεται άμεσα με το στόχο και χάνεται η αίσθηση του χώρου και του χρόνου. Στη ροή, τα συναισθήματα είναι θετικά ενεργοποιημένα και ευθυγραμμισμένα στο συγκεκριμένο καθήκον. Η ροή βιώνεται κατά την απόδοση του μέγιστου ή κατά το ξεπέρασμα των ορίων, παρουσιάζεται μόνο στα ανώτερα όρια των ικανοτήτων, όπου οι δεξιότητες και τα νευρικά κυκλώματα αποδίδουν στο μέγιστο. Είναι μια εμπειρία κατά την οποία το άτομο αισθάνεται κύριος των πράξεων και της «μοίρας» του και βιώνει ιδιαίτερη χαρά και ευχαρίστηση, που μένει στη μνήμη του ως χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς θέλει να είναι η ζωή του. 45 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ Για να επιτύχει η γυναίκα τη βίωση του τοκετού της ως ενός μοναδικού θετικού γεγονότος ζωής, μπορεί να βοηθηθεί και να στηριχθεί από τους επιστήμονες υγείας που ασχολούνται με τη μετάβαση στη μητρότητα και έρχονται σε επαφή με τη γυναίκα και το σύντροφό της. Για την ανάπτυξη θετικής διάθεσης και συναισθημάτων κατά την περίοδο της μετάβασης στη μητρότητα, εκτός από την παρακολούθηση των μαθημάτων προετοιμασίας για τον τοκετό, μπορούν να προταθούν και άλλοι συμπληρωματικοί τρόποι στήριξης και αντιπαράθεσης στα αρνητικά συναισθήματα. Αυτοί μπορεί να είναι: Η διασκέδαση ως ένα εξαιρετικά ισχυρό εργαλείο για την αναστροφή της διάθεσης Η παραμονή της γυναίκας μόνης, για να χαλαρώσει και να ηρεμήσει Ένας μεγάλος περίπατος, αν είναι δυνατόν στη φύση, μακριά από την πόλη [26]

Η χαλάρωση με βαθιές εισπνοές-εκπνοές Η ανάπτυξη της αισιοδοξίας, της αυτοεκτίμησης, της αυτοαποτελεσματικότητας και της αυτοεπίγνωσης Η ανάπτυξη συναισθηματικής επαφής με άτομα που μπορούν να συναισθανθούν τα συναισθήματα που τη διακατέχουν. 45 Η περίοδος της μετάβασης στη μητρότητα και ιδιαίτερα ο χρόνος διεξαγωγής του τοκετού αποτελούν ιδιαίτερα σημαντικά γεγονότα ζωής, που μπορούν να προκαλέσουν έντονα συναισθήματα. 45 3.3 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΗΛΑΣΜΟ Ήδη από την εμβρυϊκή περίοδο, αναπτύσσονται στο θηλυκό έμβρυο οι καταβολές του στήθους. Στην εφηβεία, ο αδένας του στήθους και οι γαλακτοφόροι πόροι μεγαλώνουν. Αργότερα με την εμμηναρχή, σε κάθε κύκλο, με την επίδραση των ορμονών, το στήθος αναπτύσσεται παραπέρα. Όμως ποτέ πριν δεν γίνονται οι αλλαγές του στήθους τόσο αισθητές όσο στην εγκυμοσύνη. Ένα από τα πρώτα σημάδια της εγκυμοσύνης, που παρατηρούν πολλές γυναίκες, είναι το μεγάλωμα του στήθους. Ο αδένας του στήθους αλλάζει κάτω από την επίδραση των ορμονών της εγκυμοσύνης και προετοιμάζεται για τη λειτουργία του στη λοχεία. Το στήθος είναι πιο βαρύ και πιο ευαίσθητο. Η θηλαία άλως χρωματίζεται πιο σκούρα και στην επιφάνεια του στήθους εμφανίζονται σε πολλές γυναίκες πολυάριθμες μικρές φλεβίτσες, μια και το στήθος τώρα αιματώνεται περισσότερο. Το γεγονός ότι το στήθος στην εγκυμοσύνη δεν παράγει ακόμα γάλα, εξηγείται με την επίδραση των ορμονών του πλακούντα (οιστρογόνα και προγεστερόνη), που αναστέλλουν την παραγωγή του γάλακτος. Μετά τον τοκετό και μόλις γεννηθεί ο πλακούντας, το στήθος είναι σε θέση να παράγει γάλα και αυτό ήδη από την 16η εβδομάδα της εγκυμοσύνης! Το σώμα της γυναίκας προετοιμάζεται για το θηλασμό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Κάθε γυναίκα, εκτός ίσως από ελάχιστες εξαιρέσεις, έχει τις σωματικές προϋποθέσεις για να θηλάσει το παιδί της. Το μόνο που μένει είναι να προετοιμαστεί και πνευματικά για το θηλασμό, όπως άλλωστε και για τον τοκετό, μαζεύοντας τις απαραίτητες πληροφορίες και κάνοντας ορισμένες σκέψεις. Ανάλογη με τις εμπειρίες της και τις απόψεις της θα είναι σίγουρα και η στάση της γυναίκας απέναντι στο θηλασμό. Γυναίκες, που έχουν βιώσει στο άμεσο φιλικό ή οικογενειακό τους περιβάλλον το θηλασμό σαν μια επιτυχημένη και φυσική σχέση ανάμεσα σε μητέρα και παιδί χωρίς προβλήματα, έχουν συνήθως θετική στάση απέναντι του και παρουσιάζουν με τη σειρά τους λιγότερα προβλήματα όταν θηλάζουν. Συχνά μπορεί να ακουστούν όμως και πολύ αρνητικά σχόλια σε σχέση με το θηλασμό, κυρίως από γυναίκες που αντιμετώπισαν προβλήματα και για κάποιους λόγους δεν κατάφεραν ή δεν θέλησαν να θηλάσουν. Είναι γεγονός, ότι οι περισσότερες γυναίκες είναι σε θέση να θηλάσουν χωρίς προβλήματα. Σε κάθε περίπτωση, σημαντικό ρόλο παίζει η καλή πληροφόρηση σχετικά με το θηλασμό, [27]