ΕΚ Ι ΕΤΑΙ ΑΠΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ Τζωρτζ 6 ΑΘΗΝΑ 106 77 Τεύχος 10 Ιανουάριος Φεβρουάριος 2008 Εκδότης: Πάνος Καπετανίδης Πώς να περισσέψουν 5.000!! υρώ για το Σωµατείο Ειλικρινά. Αν στις 5 Ιούνη 2007, που σαν.σ. χάναµε την ώρα µας, (άσε πόσες ώρες για το κλείσιµο του ραντεβού) µε τον τότε Υπουργό Βουλγαράκη, γνωρίζαµε αυτά που ξέρουµε σήµερα για τον Ζαχόπουλο, ειλικρινά δεν θα επιδιώκαµε αυτό το ραντεβού. παµπολλες νόµιµες επιχορηγήσεις πολλών εκατοµµυρίων ευρώ σε γαλάζιους Πολιτιστικούς φορείς. Μεταξύ αυτών φιγουράρει πρώτη - πρώτη η «µη κερδοσκοπική» οργάνωση «Ανέµη», που ί- δρυσε η σύζυγος του πρωθυπουργού Νατάσα, µέσα από την οποία η τελευταία, ανέπτυσσε κοινωνική δράση µε έµφαση στο παιδί, µε τον Ζαχόπουλο σε καθήκοντα αντιπροέδρου. εύτερος εκ των ευνοούµενων ο γελωτοποιός της οικογένειας Καρα- µανλή Λουδοβίκου των «Κατωγείων», (κατά κόσµο Γιώργος ραµουντάνης). ιαβάστε λοιπόν και κρίνετε: Την διερεύνηση των επιχορηγήσεων που έ- χουν δοθεί στον Σύλλογο «Φίλοι των Υακινθείων», που έχει ιδρύσει ο τραγουδοποιός Λουδοβίκος των Ανωγείων ζητά ο πρόεδρος των εργαζοµένων του υπουργείου Πολιτισµού Μάκης Κρασσανάκης, ο οποίος καταγγέλλει αδιαφανείς διαδικασίες. Ευνοϊκή µεταχείριση του συγκεκριµένου Συλλόγου καταγγέλλει και ο πρόεδρος της Οµοσπονδίας Κρητικών Σωµατείων Νίκος Πατεράκης. Ο Λουδοβίκο των Ανωγείων σε επικοινωνία του µε τον τηλεοπτικό σταθµό «ALPHA», δίνει την δική του απάντηση. Ο αποπειραθείς να αυτοκτονήσει Πρώην Γενικός Γραµµατέας του Υπουργείου Πολιτισµού Χ. Ζαχόπουλος, πέρα από τις φήµες που τον φέρουν για παράνοµους αποχαρακτηρισµούς αρχαιολογικών (και άλλων) χώρων, αποκαλύπτεται, ότι είναι και αυτός που έχει υπογράψει Σύµφωνα µε τον κ. Κρασσανάκη στον Σύλλογο «Φίλοι των Υακινθείων» έχουν δοθεί την τελευταία τριετία απ το υπουργείο Πολιτισµού µε τις υ- πογραφές Ζαχόπουλου, αλλά και των εκάστοτε υπουργών, επιχορηγήσεις συνολικού ύψους 220.000 ευρώ, τις οποίες χαρακτηρίζει προνοµιακές. Ο «ALPHA» παρουσίασε τρεις από τις έξι αποφάσεις, µε τις οποίες ο Σύλλογος «Φίλοι των Υακινθείων», στο οποίο διευθυντής είναι ο κ. ρα- µουντάνης ή αλλιώς Λουδοβίκος των Ανωγείων, πήρε επιχορήγηση συνολικού ύψους 150.000 ευρώ.
2 Η πρώτη επιχορήγηση υπεγράφη στις 8 Ιουνίου του 2004 και το έγγραφο της απόφασης είχε πάνω την φράση «εξαιρετικά ε- πείγουσα». Ο Σύλλογος επιχορηγήθηκε µε το πόσο των 45.000 ευρώ για την ενίσχυση των καταστατικών του σκοπών µε την υπογραφή της τότε αναπληρώτριας υπουργού Πολιτισµού Φάνης Πάλλη-Πετραλιά. επανειληµµένες αιτήσεις για επιχορηγήσεις που έ- χουν κάνει και τα 198 Σωµατεία που ανήκουν στην Οµοσπονδία, µέχρι σήµερα κανένα Σωµατείο δεν έχει πάρει ούτε 1 ευρώ. Απαντώντας σχετικά ο κ. ραµουντάνης, είπε, ότι «τα στοιχεία µας είναι στην διάθεση της Εισαγγελίας και του υπουργείου Πολιτισµού. Παρουσιάζω το πρόγραµµά µου και το υπουργείο µας χρηµατοδοτεί. Θα σκέφτοµαι τι κάνουν οι άλλοι;». (!!!!) Στις 13 Ιουλίου του 2006 ο Σύλλογος «Φίλοι των Υακινθείων» επιχορηγείται για τις εκδηλώσεις του «Βλέµµα στους πολιτισµούς του ιερού ναού της Ίδης» µε 90.000 ευρώ. Για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις «Υακίνθεια 2006» ο Σύλλογος πήρε άµεσα 30.000 ευρώ και άλλα 60.000 ευρώ µετά από 18 ηµέρες. Το έγγραφο φέρει την υπογραφή του τότε υπουργού Πολιτισµού Γιώργου Βουλγαράκη. Η τρίτη επιχορήγηση είναι στις 8 Φεβρουαρίου του 2007. Το σχετικό έγγραφο φέρει την λέξη «επείγουσα» και επιχορηγεί τον Σύλλογο «Φίλοι των Υακινθείων» µε το πόσο των 15.000 ευρώ για την τοποθέτηση ενός χάλκινου αγάλµατος στα Ανώγεια Ρεθύµνου και για την αγορά ε- νός πιάνου. Σύµφωνα µε πληροφορίες από την Κεντρική Υπηρεσία του υπουργείου Πολιτισµού, ο συγκεκριµένος Σύλλογος πήρε από το Γραφείο Ειδικού Λογαριασµού επιχορήγηση άλλα 70.000 ευρώ. Το τελευταίο πόσο είναι 14.000 ευρώ, φέρει πρόσφατη υπογραφή και δεν έχει εισπραχθεί ακόµη απ τον διευθυντή του Συλλόγου. Ο Λουδοβίκος των Α- νωγείων µιλώντας στον τηλεοπτικό σταθµό «ALPHA» υποστήριξε: «Είναι απολύτως νόµι- µα. Όποιος θέλει, µπορεί να το µάθει αυτό το πράγµα άνετα. Εγώ είµαι πεντακάθαρος. Παράγουµε πολιτισµό, τα Υακίνθεια στην Κρήτη, τόσο καιρό. έκα χρόνια τώρα. Και από το ΠΑΣΟΚ έχουµε χρηµατοδοτηθεί γι αυτήν την δουλειά και από τη Ν». Ο πρόεδρος της Οµοσπονδίας Κρητικών Σωµατείων Νίκος Πατεράκης κάνει λόγο για σκάνδαλο και διαµαρτύρεται, γιατί παρά τις Το υπ. Πολιτισµού διαθέτει περί τα 100 εκ. ευρώ ετησίως από τον κρατικό προϋπολογισµό για επιχορηγήσεις σε ιδιωτικούς πολιτιστικούς και άλλους φορείς και αρκετά µεγαλύτερο ποσό από ειδικούς λογαριασµούς. Η επιλογή των φορέων, από το 2004 που ανέλαβε καθήκοντα γενικού ο κ. Ζαχόπουλος, µετετράπη σταδιακά σε προσωπική υπόθεση. Στις καταστάσεις επιχορηγήσεων που είχαν δει το φως της δηµοσιότητας σε ανύποπτο χρόνο, 1.670 σύλλογοι, πολλοί εξ αυτών µε παρουσία µόνον στα χαρτιά, εµφανίζονται να εισπράττουν αξιόλογα ποσά. Το ποσόν που διατίθεται ετησίως από τον ειδικό λογαριασµό 234372/1 υπερβαίνει τα 60 εκ. ευρώ. Χαρακτηριστικές είναι πολλές περιπτώσεις επιχορηγήσεων µε άγνωστα κριτήρια, όπως σε Αµερικανικό Πανεπιστήµιο στις Ηνωµένες Πολιτείες που επιχορηγήθηκε µε 50.000 ευρώ. Ακόµη, σύλλογος µε φιλανθρωπικό χαρακτήρα, πρόεδρος του οποίου ήταν ο πρώην γ.γ. του υπουργείου Πολιτισµού, εισέπραξε 20.000 ευρώ. Ιδιώτης συγγραφέας πήρε 63.900 ευρώ για το βιβλίο που εξέδωσε, ώστε αυτό να µοιραστεί σε Μητροπόλεις. Με χρήµατα του ΛΟΤΤΟ πληρώθηκαν τα νοσήλια ιδιώτη ύψους 3.000 ευρώ. Τα µεγαλύτερα ποσά όµως πήγαν σε συλλόγους εργαζοµένων στο υ- πουργείο Πολιτισµού, που επιχορηγήθηκαν µε το ποσό των 16 εκατοµµυρίων ευρώ συνολικά.
3 Προτείνω στον Καραµανλή, αντί να βάλει σιδεριές στα µπαλκόνια των στελεχών του να πιάσει µε το ένα χέρι την Νατάσσα, µε το άλλο χέρι ολόκληρη την κυβέρνησή και τα στελέχη του, και να τραβήξουν για το Ζάλογγο. Εκεί θα βρει το ιστορικό σηµείο για να πέσει και να γράψει µε την σειρά του ιστορία. Θα είναι ο καλύτερος τρόπος για να πραγµατοποιήσει την ανασύνταξη του κράτους, που τόσο ονειρεύτηκε Πάνος Καπετανίδης ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ «Ένας Ζωντανός Θρύλος του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών» τα βασικά µυστικά της τέχνης αυτής. Γεννηµένος στο Κοπανάκι Μεσσηνίας, πρωτοείδε Καραγκιόζη στο καφενείο του πατέρα του. «Το πανί, οι φιγούρες πίσω από αυτό, οι φωνές, ο φωτισµός» ήτανε τα στοιχεία - ερεθίσµατα, όπως µας λέει, που τον µάγεψαν και τον έκαναν, αρχικά, στην ηλικία περίπου των 15 χρόνων, βοηθό - µαθητή στον τοπικό Καραγκιοζοπαίχτη Βασίλη Φιλντισάκο. Μαθητεύοντας κοντά του έµαθε τις παραστάσεις και Ωστόσο, για το πώς ξεκίνησε να παίζει Καραγκιόζη µας διηγείται: «Εκείνη την περίοδο θεωρούσαν τα επαγγέλµατα του µουσικού, του ηθοποιού, του Καραγκιοζοπαίχτη ξεπεσµένα. Σε ηλικία 18 19 χρονών, πήγα στην Αθήνα και έκανα τον µικροπωλητή. Εκεί µου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω τον Κουτσούρη και τον Μανωλόπουλο (µεγάλοι Καραγκιοζοπαίχτες της εποχής). Επίσης, παίρνοντας ιδέες από τον τρόπο µε τον οποίο γινότανε το εµπόριο στην Αθήνα, λέω στον πατέρα µου να µου δώσει χρήµατα να πάρω γιλέκα και µπουφάν από την Αθήνα για να τα µεταπουλήσω στην Πελοπόννησο. Έτσι και έγινε. Ωστόσο, επειδή ο πατέρας µου είχε και χαρτοπαιχτική λέσχη είχα µάθει να παίζω από µικρός χαρτιά. Κατεβαίνοντας, όµως, στην Κυπαρισσία και στα Φιλιατρά παίζοντας χαρτιά, χάνω και τα χρήµατά µου και το εµπόριο! Έτσι, µε την προτροπή κάποιων γνωστών µου που µε ήξεραν από τον Φιλντισάκο, αναγκάστηκα να παίξω σε καφενεία των χωριών, υποδυόµενος τον γιο του Φιλντισάκου (!!!), Καραγκιόζη για να ξεχρεώσω!
4 Κ. Σπυρόπουλε, ποια πιστεύετε ότι είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατά που σας έκαναν να µπείτε στην κατηγορία των µεγάλων Καραγκιοζοπαιχτών της γενιά σας ; Πρώτα απ όλα σεβόµουνα την δουλειά µου. Έβαζα πάντα εισιτήριο για να κερδίσω τον θεατή που θα ερχότανε να µε δει. εύτερον, ήµουνα µερακλής στα εργαλεία µου, στις φιγούρες µου, τη σκηνή µου κλπ. «Χτένιζα» πολύ τα έργα µου, τα µελετούσα πριν τα παίξω ανάλογα µε το κοινό, καθώς και έβαζα στις παραστάσεις δικά µου αστεία, όπως και στοιχεία της εκάστοτε επικαιρότητας. Ακόµα, στη συναναστροφή µου µε άλλους συναδέλφους, στο σωµατείο και στις διάφορες κοινές εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνταν κατά καιρούς, σηµείωνα δικά τους αστεία και καλαµπούρια. Κάποιος έλεγε αστεία και έκανε σάτιρα, οι υπόλοιποι γελούσαν και εγώ σε ένα χαρτάκι σηµείωνα τις φράσεις του! Μπορώ να σου πω ακόµα ότι µε βοήθησαν οι γραµµατικές µου γνώσεις, γιατί ως επί το πλείστον οι περισσότεροι Καραγκιοζοπαίχτες εκείνη την περίοδο ήτανε αγράµµατοι. Έτσι, δεν έκανα λεκτικά λάθη, µπορούσα να µελετήσω εγκυκλοπαίδειες και να προσθέσω νέα στοιχεία στις παραστάσεις µου. Έπειτα, ήµουνα ταπεινός, µε αποτέλεσµα να µε συµπαθούν οι µεγαλύτεροι σε ηλικία Καραγκιοζοπαίχτες. εχόµουνα τις συµβουλές των παλαιότερων Καραγκιοζοπαιχτών. Μου έλεγε π.χ. ο γέρος Χαρίδηµος, τον οποίο γνώρισα στα γεράµατά του, όταν θα κανείς τον γέρο θα πρέπει να στραβώνεις το στόµα σου, ο Θεοδορόπουλος µου είπε πολλά αστεία του, όπως µε βοήθησε και ο Βασίλαρος που µου έδωσε τις φιγούρες και τα χειρόγραφά του. Ωστόσο, θα ήθελα να επιµείνω ή να τονίσω το στοιχείο τη σάτιρας, ως ένα από τα κύρια γνωρίσµατα των παραστάσεων σας και της επαφής σας µε το κοινό. Ναι. Όταν πήγαινα σε κάθε χωριό πριν παίξω, έψαχνα να βρω ποιανού είναι το τάδε όµορφο ή παράξενο σπίτι, τίνος είναι ο τάδε γάιδαρος, ποιανού κατοίκου το σκυλί δηµιουργεί προβλήµατα, ποια οικογένεια έχει πολλά παιδιά και ποια όχι. Έτσι, την ώρα της παράστασης: Κοπέλα : «Αχ καλέ, δεν µπορώ να κάνω παιδιά, τι να κάνω;» Καραγκιόζης : «εν κάνεις παιδιά; Στον Γιώργο (που είχε επτά παιδιά στο χωριό)! Στον Γιώργο το σακάκι του να σου βάλει πάνω σου θα γεννήσεις! Το καφενείο που γινότανε η παράσταση σείονταν από τα γέλια των θεατών. Επίσης, αυτό το στοιχείο της σάτιρας σε συνδυασµό µε τη δηµιουργία εντυπωσιακών παραστάσεων από τη µυθολογία και τα παραµύθια, µε έκαναν να επιβιώσω και να πετύχω στους συναγωνισµούς µε τους άλλους συναδέλφους κολοσσούς εκείνης της εποχής. Θέλετε να µείνουµε λίγο σε εκείνη την περίοδο ; Λοιπόν, εκείνη την περίοδο σε κάθε µεγάλη επαρχιακή πόλη, όπως στην Πάτρα, την Τρίπολη, το Αίγιο, το Μεσολόγγι, το Αγρίνιο κλπ, υπήρχε συναγωνισµός µεταξύ των Καραγκιοζοπαιχτών που παίζανε εκεί. Έτσι, στο Αγρίνιο που έτυχε να παίζω, ήρθανε να παίξουν συνεταιρικά ο Βασίλαρος και ο Ορέστης, δύο κολοσσοί για εκείνη την εποχή. Τότε σκέφτηκα ότι για να µπορέσω να τους αντιµετωπίσω έπρεπε να βρω καινούρια έργα, διότι στα κλασσικά έργα το κοινό θα προτιµούσε να δει τους ήδη φτασµένους Καραγκιοζοπαίχτες. Τότε, πήγα στην Αθήνα και αγόρασα βιβλία µε παραµύθια και µυθολογία. Οι ρεκλάµες του θεάτρου µου έγραφαν π.χ. : «Σήµερα, ο Σπυρόπουλος παίζει δύο έργα το παραµύθι Το Μαγικό Σπαθί και
5 την κωµωδία Ο Καραγκιόζης Φούρναρης». Έτσι, το κοινό προτιµούσε να δει δύο έργα ένα κλασσικό και ένα καινούριο. Τέτοιου είδους έργα δικά µου ήτανε, επίσης, η «Τροία» και «Θεός Αχελώος». Μάλιστα, όταν ανακοίνωσα ότι θα παίξω την «Τροία» αναγκάστηκε να έρθει ο ίδιος ο Βασίλαρος για να δει τι ακριβώς ήτανε αυτό που έκανε το κοινό του Αγρινίου να προτιµά εµένα και όχι τους δύο αυτούς φτασµένους καλλιτέχνες. Είχα σκηνή 6 µέτρων που µε φως χωριζότανε σε δύο σκηνές, 3 µέτρων η κάθε µία. Την ώρα της µάχης που σηµαδεύει ο Πάρις τον Αχιλλέα, είχα φτιάξει κατάλληλο φωτιστικό που έδειχνε τον Θεό και τεχνικά πήγαινε το τόξο από τα χέρια του Πάρη στη φτέρνα του Αχιλλέα! Ο Βασίλαρος έκπληκτος! Την άλλη µέρα, σύµφωνα µε αυτόπτες µάρτυρες λέεί στον Ορέστη: «Τον άτιµο! Ο Θεός πήρε το τόξο και το πήγε µπαµ στην φτέρνα!». Αν σας ζητούσα να µου ξεχωρίσετε από όλα τα περιστατικά, ποιο είναι αυτό που σας έδωσε τη µεγαλύτερη χαρά ; Χαρές γνώρισα αρκετές. Ίσως, τη µεγαλύτερη την αισθάνθηκα στο στρατό. Εκεί που τραβιό- µουνα στις σκοπιές της Ξάνθης, κάνοντας µια µέρα φωνές στους άλλους φαντάρους, µε την προτροπή ενός λοχαγού γνωρίστηκα µε έναν ταγµατάρχη που ήτανε βοηθός του Μόλα. Έτσι, σε όλο το σύνταγµα έκανα παραστάσεις γνωρίζοντας την αποδοχή όλων των υπολοίπων. Επίσης, µέσα από τις παραστάσεις στο στρατό, λόγω της σάτιρας, κατάλαβα για πρώτη φόρά ότι το Θέατρο Σκιών δίνει µηνύµατα Και η µεγαλύτερη πίκρα Πολλές Από δασκάλους, από αστυνόµους που στα χωριά κάποιοι δεν σου δίνανε άδεια να παίξεις, από αφιλοξενίες και από τις εφορίες! Θα ήθελα να έρθουµε στο κεφάλαιο τηλεόραση. Η δικιά µου η γενιά (από το 85 και µετά) θεωρούµαστε τα παιδιά της τηλεόρασης. 6-7 άνθρωποι, ανά- µεσά τους και εσείς, «έσωσαν», ο καθένας µε τον δικό του τρόπο και παραστάσεις, τον Καραγκιόζη. Ποιο πιστεύετε ότι ήταν το µυστικό των δικών σας παραγωγών ; Αρχικά, τον πρώτο χρόνο είχα µπει «µέσα» οικονο- µικά. Όµως, ύστερα πήρα δικά µου µηχανήµατα και ε- πειδή είχα δικό µου θέατρο, εκτός από τον οπερατέρ, δεν χρειαζότανε να πληρώνω κάποιον άλλον άνθρωπο. Εξαιρούνται βέβαια οι µουσικοί, οι βοηθοί µου και ο Φρίξος που ήτανε βασικός συντελεστής. Ένα βασικό στοιχείο των παραστάσεων µου ήτανε ο πλούτος των φιγούρων έχω κάνει δύο µπαούλα φιγούρες µόνο για τις παραστάσεις της τηλεόρασης. Έπειτα, η συχνή εναλλαγή σκηνικών τόνιζε τη δύναµη της εικόνας, ώστε να µην κουράζεται το µάτι του θεατή, όπως και οι µικροί διάλογοι µεταξύ των προσώπων, ώστε να µην γίνοµαι κουραστικός. Πιστεύετε πως τα ο Θέατρο Σκιών θα έχει θέση στο µέλλον στην Ελληνική Κοινωνία ; Ο Καραγκιόζης δεν θα πεθάνει Μόνο ένας κίνδυνος υπάρχει, κατά τη γνώµη µου, να παίζεται στο µέλλον από ηθοποιούς και να πάθει µετάλλαξη. Ωστόσο, έχω φροντίσει να αφήσω ηχητικό και οπτικό αρχείο, για να το δώσω σε µουσεία και σε νέους Καραγκιοζοπαίχτες να βλέπουν την τεχνική της κίνησης και την µίµηση των προσώπων.
6 Πηγαίνοντας στον κεφάλαιο «Νέοι Καραγκιοζοπαίχτες», πιστεύετε ότι υπάρχουν άξιοι νέοι Καραγκιοζοπαίχτες για να συνεχίσουν αυτή την παραδοσιακή τέχνη, η οποία τυγχάνει να είναι και η µοναδική έκφραση του λαϊκού µας πολιτισµού, στον τοµέα του θεάτρου; Βεβαίως υπάρχουν καλοί, αλλά λίγοι, νέοι στο χώρο. Επίσης, πιστεύω πως όλοι οι νέοι µπορούν να γίνουν καλοί Καραγκιοζοπαίχτες. Όµως, αυτοί τη στιγµή είναι στη βάση. Θα πρέπει, ωστόσο, να βάλουν το µυαλό τους, να σκεφτούν και να βρουν κάτι νέο, ώστε να ανανεώσουν και να εξελίξουν το είδος. εν πρέπει να µείνουν µόνο σε αυτά που µάθανε από τους µαστόρους τους. Τι απαιτείται για να ανταποκριθούν µε επιτυχία στα καθήκοντά τους ; Η βάση είναι οι γνώσεις από τους δασκάλους τους, η κίνηση, η φωνή, το άσπρο πανί και ο φωτισµός. Από κει και πέρα, όπως ο Καραγκιόζης ήτανε γιατρός, δικηγόρος, έχει το δικαίωµα να γίνει και δηµοσιογράφος, παρουσιαστής ειδήσεων κλπ. Επίσης, όπως εµείς τον πήγαµε στο φεγγάρι, πριν ο άνθρωπος πατήσει το πόδι του εκεί, µπορεί σήµερα να πάει στον Άρη µε έναν άλλο τύπου πύραυλο. Ακόµα, µπορούν να πάρουν ερεθίσµατα από τον κινηµατογράφο, το θέατρο και να διαβάζουν Μία συµβουλή που θα θέλατε να τους δώσετε ; Να είναι ταπεινοί, να έχουν µεράκι και πάθος για αυτή την τέχνη, να αγαπούν τα εργαλεία τους Εγώ, π.χ. όταν τσακώνοµαι µε την γυναίκα µου, έρχοµαι στο θέατρο, βλέπω τα εργαλεία µου και ηρεµώ! Ακόµα, θα τους πρότεινα να συνεργαστούν 3 4 Καραγκιοζοπαίχτες, σε ένα µεγάλο θέατρο, να ανεβάσουν ένα έργο, το οποίο θα το έχουν µελετήσει καλά, µε πλούσια σκηνικά, φιγούρες και ζωντανή µουσική να το δει όλη η Ελλάδα. Επίσης, ο αδύναµος τεχνίτης πρέπει να παραδειγµατίζεται από τον πιο καλό και να βελτιώνεται, χωρίς να τον ζηλεύει. Εγώ ήµουνα µε τον Φρίξο για να βελτιωθώ 20 συναπτά έτη και ας ήµουνα 45 χρόνων, φτασµένος Καραγκιοζοπαίχτης. Επίσης, πώς βλέπετε το δικό σας µέλλον και της οικογένειας σας ; Εγώ µε τον καιρό θα αποσυρθώ. Θα ασχοληθώ αποκλειστικά µε το παιδί µου, να του φτιάξω περισσότερα εργαλεία, να το διδάξω περισσότέρα µυστικά αυτής της τέχνης και να το βοηθήσω να κάνει κάποιες σηµαντικές γνωριµίες. Κ. Θανάση Σπυρόπουλε σας ευχαριστούµε πολύ, τόσο για τις στιγµές γέλιου και σάτιρας που χαρίζετε στο κοινό του Καραγκιόζη, όσο και για τις συµβουλές και την αγάπη σας προς εµάς τους νέους Καραγκιοζοπαίχτες. Ο Θανάσης Σπυρόπουλος διατηρεί δύο ιδιόκτητα θέατρα, στους Αγίους Αναργύρους και στο Γαλάτσι, όπου µαζί µε τον γιο του, Κώστα, δίνουν κάθε ε- βδοµάδα παραστάσεις παραδοσιακού Θεάτρου Σκιών, και ένα κινητό αυτοκινούµενο, µε το οποίο περιοδεύει το καλοκαίρι. Στους Αγίους Αναργύρους ( ωδεκανήσου 37) κάθε Σάββατο στις 18:00 και στο Γαλάτσι (Λαµπρινής και Έρσης 9) κάθε Κυριακή στις 11:00 και στις 17:30. Υ.Γ. Η συνέντευξη δόθηκε στον Κωνσταντίνο Κουτσουµπλή, στις 27/11/2007, στο Σπυροπούλειο Θέατρο Σκιών του Θ.Σπυρόπουλου, στους Αγίους Αναργύρους.
7 Ο Καραγκιόζης και η ρεµπέτικη µουσική Η ρεµπέτικη µουσική, έκφραση των λαϊκών και περιθωριακών στρωµάτων της πόλης, πέρασε κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέµου στη λεγόµενη Σµυρναίικη περίοδό της. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και στη διάρκεια ολόκληρης της δεκαετίας 1922-32, κυριάρχησαν ορχήστρες µε σαντούρι, βιολιά και ούτι, και µε διάσηµες τραγουδίστριες όπως η Μαρίκα η Πολίτισσα, η Ρίτα Αµπατζή ή η Ρόζα Εσκενάζυ, που έδωσαν ένα ιδιαίτερο στίγµα, "ανατολίτικο", στη µουσική πορεία του είδους. Η επόµενη δεκαετία χαρακτηρίστηκε "κλασική", καθώς προσδιορίστηκε από τη µουσική παραγωγή µεγάλων ονοµάτων συνθετών και δεξιοτεχνών, όπως ο Μάρκος Βαµβακάρης, ο Μπαγιαντέρας, ο Μπάτης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Στράτος Παγιουµτζής. Τα µουσικά όργανα που δέσποσαν ήταν τα µπουζούκια και οι µπαγλαµάδες, ενώ προωθήθηκε η δισκογραφική παραγωγή. Ρεµπέτικη µουσική όµως, αλλά και δηµοτική κατά περίπτωση, ακουγόταν και στις παραστάσεις του καραγκιόζη, από ορχήστρες που συνόδευαν τους νέους ήρωες ενός πολύ παλιού είδους λαϊκού θεάτρου, του θεάτρου σκιών. Οι µάντρες διάσηµων καραγκιοζοπαιχτών, όπως του Σπαθάρη και του Μόλλα γέµιζαν, και ήρωες όπως ο µπάρµπα-γιώργος, ο σιορ ιονύσης ή το κολλιτίρι αποθεώνονταν. Μια σχετικά καινούργια φιγούρα, εκείνη του Σταύρακα ή Νώντα, αποκατέστησε µια ακόµα σύνδεση ανάµεσα στο θέατρο σκιών και στον κόσµο της ρε- µπέτικης µουσικής. Τα δύο αυτά είδη αποτέλεσαν πολιτισµικές εκδηλώσεις της καθηµερινότητας ανθρώπων από ποικίλα γεωγραφικά και πολιτισµικά περιβάλλοντα που ήρθαν να συγκατοικήσουν στην πόλη, µια πόλη σταυροδρόµι του παρελθόντος µε το παρόν. Το κείµενο είναι από το http://www.fhw.gr Σωκράτης Κοτσορές
8 ΑΝΑΒΑΛΛΕΤΑΙ Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΩΝ Αναβάλλεται ο προγραµµατισµένος χορός του Σωµατείου µας, επειδή το κέντρο «Ο µπερντές 2» κλείνει. Το διάστηµα που απέµενε για να γίνει αλλαγή χώρου, µέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων δεν επαρκούσε. Αυτό θα γίνει τις επόµενες µέρες και θα ανακοινωθεί δεόντως. Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΩΣ ΠΑΙ ΙΚΟ ΘΕΑΜΑ του Θωµά Αθ. Αγραφιώτη- Εκπαιδευτικού Η τέχνη του Θεάτρου Σκιών στην Ελλάδα γνώρισε µεγάλη ακµή από τα τέλη του 19 ου αιώνα µέχρι και το Β Παγκόσµιο Πόλεµο. Από το 1950 και εξής όµως, ακολούθησε µια περίοδος σταδιακής παρακµής για το θέαµα του Καραγκιόζη. Η συγκεκριµένη παρακµή οφειλόταν αρχικά στη ραγδαία ανάπτυξη του ελληνικού κινηµατόγραφου (µέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970) και κατά κύριο λόγο στην απόλυτη κυριαρχία της τηλεόρασης, ιδιαίτερα µετά τη Μεταπολίτευση. Έτσι λοιπόν, τα νέα κοινωνικά δεδοµένα κατά το β µισό του 20 ού αιώνα και κυρίως ο ανταγωνισµός του Καραγκιόζη µε τα πολυσύνθετα µέσα µαζικής επικοινωνίας οδήγησαν τελικά σε µια σειρά σηµαντικών µεταβολών όσον α- φορά το κοινό του Θεάτρου Σκιών και τη δοµή των παραστάσεών του. Το λεγόµενο παραδοσιακό λαϊκό κοινό των µεγάλων άρχισε σιγά αλλά σταθερά να εγκαταλείπει την τέχνη του Καραγκιόζη, µε αποτέλεσµα οι καραγκιοζοπαίχτες να αναγκαστούν είτε να αλλάξουν επάγγελµα είτε να απευθυνθούν σε άλλο κοινό. Η αναζήτηση του νέου κοινού οδήγησε αρκετούς από αυτούς τους καλλιτέχνες στον παιδόκοσµο. Σε ένα πρώτο βαθµό, οι διασκευές του Καραγκιόζη για δίσκους και κόµικς είχαν ήδη προετοιµάσει το έδαφος για τις επερχόµενες αλλαγές. Η µετάλλαξη όµως του λαϊκού Θεάτρου Σκιών σε παιδικό θέαµα οφειλόταν πρωτίστως στον «αµφιλεγόµενο» τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίστηκε ο Καραγκιόζης από την κρατική τηλεόραση. Η προβολή των εικοσάλεπτων παραστάσεων στην απογευµατινή παιδική τηλεοπτική ζώνη επέβαλε στις συνειδήσεις µικρών και µεγάλων την πεποίθηση ότι το Θέατρο Σκιών απευθύνεται κυρίως στις µικρές ηλικίες. Οι µεταβολές αυτές συνοδεύτηκαν και από τη σταδιακή εισαγωγή του Καραγκιόζη στα σχολικά βιβλία και τις σχολικές εκδηλώσεις κατά τη δεκαετία του 1980. Την ίδια εποχή, διατυπώθηκαν και ορισµένες απόψεις σχετικά µε την προσπάθεια µιας διαφορετικής προσέγγισης του Θεάτρου Σκιών ως παι-
9 δικό θέαµα. Αυτή η νέα προσέγγιση προσανατολιζόταν όχι τόσο προς το παραδοσιακό αλλά προς ένα νέο έντεχνο περιεχόµενο, το οποίο θα αντλούνταν από τον πλούτο της ελληνικής παράδοσης, χωρίς να κινείται αποκλειστικά και µόνο γύρω από το πρόσωπο του Καραγκιόζη. Με την αυγή της νέας χιλιετίας, πολλές από αυτές τις µεταβολές έχουν ήδη παγιωθεί. Έτσι λοιπόν, η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού στον Καραγκιόζη ανήκει πλέον στη σχολική και προσχολική ηλικία, κάτι που αναγκάζει τους καραγκιοζοπαίχτες να προσαρµόζουν κατάλληλα τη θεµατική και το περιεχόµενο των έργων τους στις συγκεκριµένες ηλικίες. Είναι όµως απαραίτητο οι προσαρ- µογές αυτές να διέπονται και από µία καθαρά θεωρητική θεµελίωση και τεκµηρίωση, σε σχέση πάντοτε µε τις αναγκαίες πρακτικές ε- φαρµογές κατά τη διάρκεια των παραστάσεων. Η παραπάνω θεωρητική θεµελίωση έχει έναν αµιγώς παιδαγωγικό χαρακτήρα, ο οποίος διαρρέει το σύνολο των γνωρισµάτων του Θεάτρου Σκιών. Πιο συγκεκριµένα, η παιδαγωγική προσέγγιση του Καραγκιόζη πρέπει να ξεκινάει από τα θεµελιώδη γνωρίσµατα της συγκεκριµένης τέχνης που είναι: α) η σκιά, β) η δισδιάστατη απεικόνιση της φιγούρας και των σκηνικών και γ) ο «ζωοποιός» θεατρικός λόγος που δίνει ζωή και υπόσταση στις φιγούρες. Κατόπιν, η ανωτέρω προσέγγιση είναι καλό να προσανατολιστεί στη λειτουργία του Καραγκιόζη ως µέσο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης ανάµεσα στον πο- µπό που είναι ο καραγκιοζοπαίχτης και τους δέκτες που είναι τα παιδιά-θεατές. Η επόµενη παιδαγωγική διάσταση του Θεάτρου Σκιών πρέπει να αναζητηθεί στο περιεχόµενο και στους ήρωες των παραστάσεών του. Οι παραδοσιακές παραστάσεις του µπερντέ απευθύνονταν κάποτε σε ένα λαϊκό κοινό από µεγάλους θεατές και όχι σε παιδιά, µε αποτέλεσµα να είναι σήµερα αναγκαίος ο προσδιορισµός της ειδικότερης παιδαγωγικής διάστασης κάποιων χαρακτηριστικών, όπως είναι τα συναισθήµατα του φόβου ή της αγωνίας που προκαλούν πολλές παραστάσεις σε συνδυασµό µε τα ποιοτικά γνωρίσµατα του κωµικού θεατρικού λόγου και γενικότερα του γέλιου που προκαλούν οι ήρωες του Καραγκιόζη. Τέλος, η σχέση αυτών των ηρώων µε την παιδική ψυχοσύνθεση αποτελεί ένα ακόµα ση- µαντικό ζήτηµα που πρέπει να απασχολήσει την Παιδαγωγική Επιστήµη. Στην περίπτωση αυτή, στην πρώτη γραµµή του παιδαγωγικού ενδιαφέροντος πρέπει να σταθεί ο βασικός πρωταγωνιστής των παραστάσεων του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών που δεν είναι άλλος από τον πασίγνωστο ήρωα Καραγκιόζη Καραγκιοζόπουλο. Τα παραπάνω επιµέρους παιδαγωγικά ζητήµατα όµως θα µας απασχολήσουν το καθένα ξεχωριστά σε ειδικότερες ενότητες. ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Μόλλας ηµήτρης, Ο Καραγκιόζης µας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002. Πετρής Γιώργος, Ο Καραγκιόζης- οκίµιο κοινωνιολογικό, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1986.Πούχνερ Βάλτερ, «Το Ελληνικό Θέατρο Σκιών και το παραδοσιακό του κοινό: συµβολή στην έρευνα για το κοινό του θεάτρου», Θέατρο Σκιών: Παράδοση και νεωτερικότητα, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 1993, σ. 173-189. Σκλήρης πατήρ Σταµάτης, Εν Εσόπτρω- εικονολογικά µελετήµατα, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2002. Τσίπηρας Κώστας, Ο ήχος του Καραγκιόζη, εκδ. Νέα Σύνορα- Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα 2001. Χατζάκης Μιχάλης, Το Έντεχνο Θέατρο Σκιών (Θεωρία και Πράξη), εκδ. Προσκήνιο, Αθήνα 1998.