Συμπλήρωμα στην Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ

2015 Συμπλήρωμα στην Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ Επιμέλεια έκδοσης: Πετρούλα Πρασσά

Copyright: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) 2016 Τ.Θ. 66 517, Τ.Κ. 156 01, Παπάγου Τηλέφωνο: 210 6536902 Fax. 210 6537273 Email. ektepn@ektepn.gr Ιστοσελίδα: www.ektepn.gr Issn: 1792 6289 2

Σε συνεργασία με τον Οργανισμό Κατά των Ναρκωτικών - Ο.ΚΑ.ΝΑ. - και με την μέσω και δι' αυτού χρηματοδότηση & Σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας 3

Πρόλογος Επιστ. Υπεύθυνης του ΕΚΤΕΠΝ Το Συμπλήρωμα στην Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ 2015 εκδίδεται για 18 η συνεχή χρονιά, και περιλαμβάνει 70 δημοσιεύσεις και παρουσιάσεις σε συνέδρια Ελλήνων επιστημόνων, 50 από αυτές ξενόγλωσσες και 20 ελληνικές. Η προσπάθεια συλλογής του υλικού κατέδειξε ότι παρά την οικονομική κρίση και τη δημοσιονομική λιτότητα οι Έλληνες επιστήμονες και οι επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των ναρκωτικών και του αλκοόλ, έχουν παρουσιάσει πλούσιο συγγραφικό έργο σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Όπως πάντα ο αριθμός των δημοσιεύσεων και των παρουσιάσεων σε συνέδρια με θέμα το αλκοόλ είναι σημαντικά μικρότερος από τον αντίστοιχο με θέμα τα ναρκωτικά. Από το 2015, παρατηρείται κινητικότητα στον τομέα του αλκοόλ, ιδιαίτερα στην πρόληψη και τη θεραπεία. Ας δούμε αν αυτό θα αποτυπωθεί στο συγγραφικό έργο των συναδέλφων την επόμενη χρονιά. Η νέα ενότητα «Οικονομική κρίση ευάλωτοι πληθυσμοί» δημιουργήθηκε εξ αιτίας του σημαντικού αριθμού δημοσιεύσεων πάνω στο θέμα αυτό, που σημαίνει ότι οι επιστήμονες μελετούν τις επιδράσεις της κρίσης στην εξάρτηση και παράγουν πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα και συμπεράσματα. Θα ήθελα, για άλλη μια χρονιά να τονίσω τη σημασία της αποστολής στο ΕΚΤΕΠΝ του υλικού που παράγουν οι συνεργάτες του δικτύου, φορείς και άτομα. Η Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ αναδεικνύει την έρευνα, και τη δημοσίευση στον ελληνικό χώρο, και είναι διαθέσιμη σε όλους τους επαγγελματίες και τους φοιτητές για ενημέρωση και χρήση. Η κυρία Πετρούλα Πρασσά βρίσκεται και φέτος πίσω από την Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ 2015. Η έκδοση είναι αποκλειστικά δικό της έργο, παράλληλα με την ευθύνη της για τη λειτουργία της βιβλιοθήκης του ΕΠΙΨΥ, καθώς και με όλα τα άλλα καθήκοντα που της έχουν ανατεθεί. Η κυρία Πρασσά, ως η διοικητική υπεύθυνη του ΕΚΤΕΠΝ είναι ο άνθρωπος που μας συντονίζει, μας υπενθυμίζει, μας ηρεμεί, και συχνά αναγκάζεται να βάλει φρένο στο άγχος που ενίοτε, όχι αδικαιολόγητα, πλανάται στον εργασιακό μας χώρο. Όλα αυτά της τα αναγνωρίζω εγώ προσωπικά και όλοι οι συνάδελφοι του ΕΚΤΕΠΝ, οι συνεργάτες του δικτύου, αλλά μας έρχονται και συγχαρητήρια για εκείνη από το Ευρωπαϊκό Κέντρο και άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, στους οποίους συμμετέχει. Η Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ 2015 μπορεί να μεταφορτωθεί από τον δικτυακό τόπο του ΕΚΤΕΠΝ και είναι διαθέσιμη σε CD. Μανίνα Τερζίδου 4

Εισαγωγή Το Συμπλήρωμα στην Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά και το Αλκοόλ 2015, περιλαμβάνει 70 διαθέσιμες προς το ΕΚΤΕΠΝ ξενόγλωσσες και ελληνικές βιβλιογραφικές αναφορές, αποκλειστικά Ελλήνων επιστημόνων, για το πρόβλημα της χρήσης των ναρκωτικών και του αλκοόλ. Στην έκδοση αυτή, περιέχονται περιλήψεις επιστημονικών άρθρων που έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά, τίτλοι βιβλίων, αποσπάσματα κεφαλαίων σε βιβλία, πρακτικά συνεδρίων, καθώς και ανακοινώσεις σε συνέδρια. Η κύρια πηγή άντλησης των πληροφοριών αυτών, είναι η επιστημονική ηλεκτρονική βάση PubMed και μέσω αυτής αλλά και άλλων επιστημονικών βάσεων- έχει γίνει μια προσπάθεια να καλυφθεί ένα μεγάλο φάσμα δημοσιευμένων επιστημονικών εργασιών, κυρίως για το έτος 2015. Το PubMed αποτελεί υπηρεσία της Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης των ΗΠΑ και παρέχει πρόσβαση σε περισσότερες από 11 εκατομμύρια βιβλιογραφικές αναφορές. Στη Βιβλιογραφία 2015, θα δείτε τις αναφορές μαζί με τις περιλήψεις τους. Η πρώτη Ενότητα περιλαμβάνει την ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία για το αλκοόλ και η δεύτερη την ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία για τα ναρκωτικά, χωρισμένη σε 14 θεματικές υποενότητες. Όπως θα δείτε, οι θεματικές υποενότητες έχουν εμπλουτιστεί σε σχέση με την προηγούμενη βιβλιογραφία. Δεν θα μπορούσαμε να μην συμπεριλάβουμε άρθρα που αφορούν χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση στην Ελλάδα. (Υποενότητα: Οικονομική Κρίση Ευάλωτοι Πληθυσμοί). Με αφετηρία την πρόσφατη οικονομική στήριξη του Υπουργείου Υγείας και του Ο.ΚΑ.ΝΑ. για το 2015, ευελπιστούμε το 2016 να μην αντιμετωπίσουμε άλλη δυσκολία στη λειτουργία του φορέα μας. Άλλωστε, η εύρυθμη λειτουργία του ΕΚΤΕΠΝ, συμβάλλει καθοριστικά και στον τομέα της τεκμηρίωσης, αφού δίνει τη δυνατότητα να υπάρξουν περισσότερες έντυπες και ηλεκτρονικές επιστημονικές εκδόσεις, αλλά και αυξημένη επιστημονική πληροφόρηση και διάχυση αυτής στο δίκτυο των συνεργατών μας. Επίσης, βοηθά και στον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του ΕΠΙΨΥ, η οποία το 2015 είχε μεγάλη επισκεψιμότητα, κυρίως από φοιτητές. Η παρούσα έκδοση είναι προσβάσιμη μέσω της ιστοσελίδας του ΕΚΤΕΠΝ www.ektepn.gr. Θερμές ευχαριστίες στο δίκτυο των συνεργατών μας. Πετρούλα Πρασσά Τομέας Τεκμηρίωσης & Εκδόσεων ΕΚΤΕΠΝ 5

Ενότητες Βιβλιογραφίας Ενότητα Πρώτη: Α Λ Κ Ο Ο Λ Ενότητα Δεύτερη: Ν Α Ρ Κ Ω Τ Ι Κ Α 6

Πρόσφατη Έκδοση: ΕΠΙΨΥ (2016) Ετήσια Έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ για την Κατάσταση του Προβλήματος των Ναρκωτικών και των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα 2015. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά. Το ΕΚΤΕΠΝ καταθέτει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA), σε ετήσια βάση, (σύμφωνα με τις συμβατικές υποχρεώσεις του προς αυτό), ηλεκτρονικά φυλλάδια στην αγγλική γλώσσα, για την Κατάσταση του Προβλήματος των Ναρκωτικών στην Ελλάδα. Επισκεφτείτε την Ιστοσελίδα του ΕΚΤΕΠΝ: www.ektepn.gr 7

Ενότητα Πρώτη Αλκοόλ 8

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1. Linardakis, M., Papadaki, A., et al. (2015). "Association of behavioral risk factors for chronic diseases with physical and mental health in European adults aged 50 years or older, 2004-2005." Prev Chronic Dis 12(E149). Introduction: Noncommunicable diseases are the leading cause of illness and death worldwide; behavioral risk factors (BRFs) contribute to these diseases. We assessed the presence of multiple BRFs among European adults according to their physical and mental health status. Methods: We used data from 26,026 adults aged 50 years or older from 11 countries that participated in the Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe (2004-2005). BRFs (overweight or obesity, smoking, physical inactivity, and risky alcohol consumption) were assessed according to physical health (ie, presence of chronic diseases, disease symptoms, or limitations in activities of daily living) and mental health (depression) through multiple regression estimations. Results: Overweight or obesity in men and physical inactivity in women were the most prevalent BRFs. Compared with physically active adults, physically inactive adults had a higher mean number of chronic diseases (1.33 vs 1.26) and chronic disease symptoms (1.55 vs 1.47). Risky alcohol consumption ( 4 servings of an alcohol beverage 3 times a week) was associated with a higher mean depression score (2.84 vs 2.47). Compared with adults with 0 or 1 BRF, adults with 2 or more BRFs had significantly higher odds of having 1 or more chronic diseases (men: 1.52; women: 1.73) and functional limitations (men: 1.65; women: 1.79) and higher prevalence of high blood pressure (37.8% vs 28.2). Belgian adults with BRFs had the highest mean number of chronic diseases or functional limitations among those who were overweight or obese and the highest mean number of chronic diseases and disease symptoms among those who smoked and were physically inactive. Conclusion: We found revealed significant positive associations between BRFs and poor health among middle-aged and older European adults. Primary health care intervention programs should focus on developing ways to reduce BRF prevalence in this population. 2. Moussas, G., Fanouraki, I., et al. (2015). "Comorbid psychopathology and alcohol use patterns among methadone maintenance treatment patients." Journal of Addiction 2015. 3. Pomini, V., Mellos, L., et al. (2014). "Alcohol misuse in Greece: a 15-year experience from a specialized outpatient service." Psychiatriki 25(3): 208-216. Alcohol use in Greece is traditionally diffused among its population. According to general population surveys, three out of four Greeks aged 12-64 referred to alcohol consumption during the last year and 10% reported at least one episode of alcohol abuse during the last month. Furthermore, the large majority of young people aged 13-18 reported lifetime use of alcohol and 14.8% of them reported more than three episodes of alcohol abuse 9

during the last month. Apparently, cultural factors have influenced the pattern of alcohol consumption and the ensuing alcohol-related problems during the last two decades. The "Athena" Service is an outpatient therapeutic unit for the management of substance misusers and their families. It is a specialized abstinence-oriented service that does not administer substance substitutes; mental health professionals of the service work as a multidisciplinary team. Motivational approaches, individual cognitive-behavioural psychotherapy and family interventions of a systemic orientation are the principal therapeutic techniques applied. Adjunctive medication is prescribed whenever mild to moderate concomitant psychopathology is detected. Support measures such as provisional use of medication, use of antagonistic agents or brief hospitalization can be provided if deemed necessary. No strict time limits are applied regarding treatment duration and discharge from the program. During the period 1998-2013, a total of 1511 individuals with alcohol-related problems addressed the service. The changing pattern of substance misuse over the last fifteen years can be summarized as follows: (a) there is a gradually increasing number of women misusing substances; (b) there is an increasing proportion of young adults reporting multi-substance use with concurrent psychiatric disorders; (c) there is an increasing proportion of young adults regularly using/misusing substances; (d) there is a decreasing proportion of middle-aged individuals presenting with chronic alcohol misuse and dependence, with a long-ago onset and slow development of alcohol-related problems; and (e) the proportion of older age individuals presenting chronic alcohol misuse and dependence with concurrent severe neurological impairments is increasing. Also, detailed information on a sample of 133 individuals who addressed the service for alcohol-related problems during 2012 is given and further discussed. Finally, the need for close monitoring of dangerous alcohol consumption and changing patterns of misuse in times of socio-economic crisis, alongside with an increasing need to provide treatment, is highlighted. 4. Sen, A., Tsilidis, K., et al. (2015). "Baseline and lifetime alcohol consumption and risk of differentiated thyroid carcinoma in the EPIC study." Br J Cancer 113(5): 840-847. Background: Results from several cohort and case-control studies suggest a protective association between current alcohol intake and risk of thyroid carcinoma, but the epidemiological evidence is not completely consistent and several questions remain unanswered. Methods:The association between alcohol consumption at recruitment and over the lifetime and risk of differentiated thyroid carcinoma was examined in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition. Among 477 263 eligible participants (70% women), 556 (90% women) were diagnosed with differentiated thyroid carcinoma over a mean follow-up of 11 years. Hazard ratios (HRs) and 95% confidence intervals (CIs) were estimated using multivariable Cox proportional hazards models. 10

Results: Compared with participants consuming 0.1-4.9 g of alcohol per day at recruitment, participants consuming 15 or more grams (approximately 1-1.5 drinks) had a 23% lower risk of differentiated thyroid carcinoma (HR=0.77; 95% CI=0.60-0.98). These findings did not differ greatly when analyses were conducted for lifetime alcohol consumption, although the risk estimates were attenuated and not statistically significant anymore. Similar results were observed by type of alcoholic beverage, by differentiated thyroid carcinoma histology or according to age, sex, smoking status, body mass index and diabetes. Conclusions: Our study provides some support to the hypothesis that moderate alcohol consumption may be associated with a lower risk of papillary and follicular thyroid carcinomas. 5. Trova, A., Paparrigopoulos, T., et al. (2015). "Prevention of alcohol dependence." Psychiatrike 26(2): 131-140. With the exception of cardiovascular diseases, no other medical condition causes more serious dysfunction or premature deaths than alcohol-related problems. Research results indicate that alcohol dependent individuals present an exceptionally poor level of quality of life. This is an outcome that highlights the necessity of planning and implementing preventive interventions on biological, psychological or social level, to be provided to individuals who make alcohol abuse, as well as to their families. Preventive interventions can be considered on three levels of prevention: (a) primary prevention, which is focused on the protection of healthy individuals from alcohol abuse and dependence, and may be provided on a universal, selective or indicated level, (b) secondary prevention, which aims at the prevention of deterioration regarding alcoholic dependence and relapse, in the cases of individuals already diagnosed with the condition and (c) tertiary prevention, which is focused at minimizing deterioration of functioning in chronically sufferers from alcoholic dependence. The term "quaternary prevention" can be used for the prevention of relapse. As for primary prevention, interventions focus on assessing the risk of falling into problematic use, enhancing protective factors and providing information and health education in general. These interventions can be delivered in schools or in places of work and recreation for young people. In this context, various programs have been applied in different countries, including Greece with positive results (Preventure, Alcolocks, LST, SFP, Alcohol Ignition Interlock Device). Secondary prevention includes counseling and structured help with the delivery of programs in schools and in high risk groups for alcohol dependence (SAP, LST). These programs aim at the development of alcohol refusal skills and behaviors, the adoption of models of behaviors resisting alcohol use, as well as reinforcement of general social skills. In the context of relevant interventions, various techniques are used, such as role playing. At the level of social policy, different measures may contribute to increase the effectiveness of preventive programs (e.g. prohibition of 11

sale of alcohol in young people). Interventions of tertiary prevention aim at the development of motivation for abstinence in alcohol dependent individuals and the prevention of relapse, as well as the acquisition of new behaviors, which support modification of the problem of alcohol dependence. These interventions can take place in the context of psychotherapeutic follow-up provided to alcohol dependent individuals, and may include various short-term interventions, such as motivational interviewing, but also alternative forms of treatment (e.g. acupuncture, meditation). Elements of prevention in combination with elements of promotion of mental health may be incorporated in the same programme for alcohol dependence, endorsing similar or different activities, which may be complementary and may reinforce the effectiveness of the prevention program. Finally, it is necessary to raise the awareness of mental health professionals regarding prevention and provide specialized education to those who work in drug addiction programmes. Mental health professionals may act as therapists and as intervention coordinators, and performing these roles, they may contribute to the effectiveness of preventive programs and more generally to the treatment of disorders connected with alcohol use. 6. Tsiga, E., Panagopoulou, E., et al. (2015). "Health promotion across occupational groups: one size does not fit all." Occup Med (Lond) 65(7): 552-557. Background: Although several studies have examined the link between specific working conditions and health behaviours, very few have comparatively assessed the health behaviours of different occupational groups. Aims: To compare protective and risky health behaviours among police officers, ambulance workers, hospital staff (doctors and nurses) and office workers, prompted by the need to identify key areas for interventions tailored to the needs of different occupational groups. Methods: A cross-sectional postal survey using the Health Behaviours Inventory, assessing health behaviours which are risky (alcohol intake, smoking, coffee consumption, fast food meals and painkiller consumption) and protective (physical activity, eating breakfast and hours of sleep). Results: The sample consisted of 1451 employees. Ambulance workers smoked the most cigarettes per day (F (4, 1405) = 8.63, P < 0.01), while doctors consumed twice as many fast food meals as any other occupational group (F (4, 1415) = 78.45, P < 0.01) and had the highest daily caffeine consumption (F (4, 1440) = 11.17, P < 0.01). Ambulance workers and doctors reported the highest frequency of alcohol consumption per week (F (4, 1421) = 10.13, P < 0.01). In regard to protective health behaviours, office workers reported the highest number of breakfast meals per week (F (4, 1431) = 5.7, P < 0.01) and sleeping hours per night (F (4, 1438) = 170.34, P < 0.01), while police officers and ambulance workers exercised more frequently (F (4, 1420) = 5.764, P < 0.01). Conclusions: The results of the study highlight key priorities for health promotion for 12

different occupational groups which need to be taken into consideration in policy making and developing workplace interventions. Ελληνική Βιβλιογραφία 1. Μισουρίδου, Ε., (2016). Νοσηλευτική Εξαρτημένων Ατόμων. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/3126 Οι νοσηλευτές συναντούν άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρήσης ή κατάχρησης ουσιών πολύ συχνά στην κλινική τους πρακτική τόσο στον χώρο του νοσοκομείου όσο και στην κοινότητα. Οι σοβαρές διαστάσεις που έχει πάρει το φαινόμενο της εξάρτησης παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας, απαιτούν από τους νοσηλευτές, καθώς και από όλους τους επαγγελματίες υγείας, να συγκροτήσουν μια αποτελεσματική στρατηγική διαχείρισης των προβλημάτων χρήσης και κατάχρησης ουσιών που αντιμετωπίζουν καθημερινά. Η «Νοσηλευτική Εξαρτήσεων» θα αποτελέσει ένα ακαδημαϊκό σύγγραμμα βασισμένο σε ενδείξεις, το οποίο στοχεύει τόσο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των φοιτητών νοσηλευτικής σε θέματα εξαρτήσεων όσο και στην επαγγελματική ανάπτυξη καθώς και την κλινική πρακτική νοσηλευτών οι οποίοι εργάζονται στον τομέα των εξαρτήσεων. Το βιβλίο έχει στόχο να προσφέρει ένα περιεκτικό εγχειρίδιο σε θέματα που αφορούν την κλινική πρακτική, την εκπαίδευση και την έρευνα, καθώς και την ανάπτυξη της νοσηλευτικής εξαρτήσεων ως ειδικότητας της νοσηλευτικής ψυχικής υγείας. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη και αποτελείται συνολικά από 15 κεφάλαια. Το πρώτο μέρος στοχεύει στο να βοηθήσει τους φοιτητές να αποσαφηνίσουν βασικές έννοιες και όρους οι οποίοι χρησιμοποιούνται στον τομέα των εξαρτήσεως καθώς και να κατανοήσουν την κλινική δράση των ψυχοδραστικών ουσιών αλλά και την πολυπαραγοντική φύση του φαινομένου της εξάρτησης. Στο δεύτερο μέρος οι φοιτητές εξοικειώνονται με τις παρεμβάσεις που εφραρμόζονται στα διάφορα στάδια της αλλαγής εξαρτητικών συμπεριφορών. Επίσης, επιχειρείται η γνωριμία με συγκεκριμένα εργαλεία, τεχνικές και στρατηγικές οι οποίες εφαρμόζονται ευρέως. Το τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο σε θέματα επαγγελματικής αυτο-ανάπτυξης των νοσηλευτών εξάρτησης. Όλα τα κεφάλαια περιέχουν βινιέτες περιστατικών ή κλινικών παρεμβάσεων. 13

Ενότητα Δεύτερη Ναρκωτικά 14 Θεματικές Υποενότητες 14

1. Ε Π Ι Δ Η Μ Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1. Kokkevi, A., Stavrou, M., et al. (2014). "The repercussions of the economic recession in Greece on adolescents and their families." Innocenti Working Paper 2014-07(In UNICEF Office of Research, Florence). 2. Richardson, C. (2015). "A note on modelling incomplete contingency tables with censored cells." Statistics in Medicine 34: 539-540. 3. Sen, A., Tsilidis, K., et al. (2015). "Baseline and lifetime alcohol consumption and risk of differentiated thyroid carcinoma in the EPIC study." Br J Cancer 113(5): 840-847. Background: Results from several cohort and case-control studies suggest a protective association between current alcohol intake and risk of thyroid carcinoma, but the epidemiological evidence is not completely consistent and several questions remain unanswered. Methods:The association between alcohol consumption at recruitment and over the lifetime and risk of differentiated thyroid carcinoma was examined in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition. Among 477 263 eligible participants (70% women), 556 (90% women) were diagnosed with differentiated thyroid carcinoma over a mean follow-up of 11 years. Hazard ratios (HRs) and 95% confidence intervals (CIs) were estimated using multivariable Cox proportional hazards models. Results: Compared with participants consuming 0.1-4.9 g of alcohol per day at recruitment, participants consuming 15 or more grams (approximately 1-1.5 drinks) had a 23% lower risk of differentiated thyroid carcinoma (HR=0.77; 95% CI=0.60-0.98). These findings did not differ greatly when analyses were conducted for lifetime alcohol consumption, although the risk estimates were attenuated and not statistically significant anymore. Similar results were observed by type of alcoholic beverage, by differentiated thyroid carcinoma histology or according to age, sex, smoking status, body mass index and diabetes. Conclusions: Our study provides some support to the hypothesis that moderate alcohol consumption may be associated with a lower risk of papillary and follicular thyroid carcinomas. 4. Sypsa, V., Paraskevis, D., et al. (2015). "Homelessness and Other Risk Factors for HIV Infection in the Current Outbreak Among Injection Drug Users in Athens, Greece." American Journal of Public Health 105(1): 196-204. Objectives: We examined HIV prevalence and risk factors among injection drug users (IDUs) in Athens, Greece, during an HIV outbreak. Methods: We used respondent-driven sampling (RDS) to recruit 1404 IDUs to the Aristotle intervention in August to October 2012. We interviewed participants and tested for HIV. We performed bivariate and 15

multivariate analyses. Results: Estimated HIV prevalence was 19.8% (RDS-weighted prevalence = 14.8%). Odds of infection were 2.3 times as high in homeless as in housed IDUs and 2.1 times as high among IDUs who injected at least once per day as among less frequent injectors (both, P <.001). Six percent of men and 23.5% of women reported transactional sex in the past 12 months, and condom use was low. Intercourse with non- IDUs was common (53.2% of men, 25.6% of women). Among IDUs who had been injecting for 2 years or less the estimated incidence rate was 23.4 new HIV cases per 100 person-years at risk. Conclusions: Efforts to reduce HIV transmission should address homelessness as well as scaling up prevention services, such as needle and syringe distribution and other risk reduction interventions. Ελληνική Βιβλιογραφία 1. Φωτίου, Α. (2014). Προβληματική χρήση ουσιών: Έκταση και χαρακτηριστικά. Στρογγυλό Τραπέζι: Πρόοδοι και προβλήματα στην αντιμετώπιση HIV, HBV, HCV σε εξαρτημένα άτομα μέσα από τα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ. 2η Πανελλήνια Συνάντηση AIDS & Ηπατίτιδες, Αθήνα, 19-21 Σεπτεμβρίου 2014. 16

2. Θ Ε Ρ Α Π Ε Ι Α Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία 1. Fotopoulou, M., Munro, A., et al. (2015). "Allowing the right' and its currency in managing drug stigma in Greece." Int J Drug Policy 26(8): 723-730. Background: Evidence suggests that problem drug users are still subject to high levels of stigmatization. In countries, like Greece, where families occupy a central position and honour is collectively attained, secondary drug stigma is also highly prevalent. However, little is known about how drug users and their families manage drug stigma in the specific cultural milieu that makes up Greece. This article presents findings from a qualitative study exploring how drug stigma both manifests itself and is managed by drug users and parents in the context of Greek familial culture. Methods: The study was conducted in two state drug agencies in Thessaloniki - Greece and involved the participation of 40 problem drug users (PDU) (23 male/17 female) and 8 parents of PDU. Qualitative, in-depth, interviews were used to collect narrative accounts about experiences of managing addiction, drug stigma and secondary stigma in the Greek parental home. Results: 'Allowing the right' - broadly understood as referring to passing to others information which might devalue a person and consequently that person's family - is discussed in terms of drug stigma management in Greece. We highlight how this culturally specific notion can be viewed as an active strategy adopted by both individual drug users and parents of PDU to manage stigmatization by illustrating the various way in which not 'allowing the right' was described by participants, including drug problem discovery or disclosure and subsequent management of drug using careers and drug stigma within the Greek family context. Conclusion: Given the significance of the cultural notion of 'allowing the right' in the trajectory of drug use amongst PDU and more particularly in stigma management and secondary stigma management, the paper highlights the need for further research into the field in Greece. The need for targeted culturally specific and culturally relevant interventions aimed at reducing drug stigma is also highlighted in relation to both policy and practice. 2. Malliori, M., Galinaki, S., et al. (2015). "ODYSSEAS: supervised use of drugs versus bureaucracy in Greece." The Lancet 2(2). Ulysses travelled for 10 years before returning to his home island of Ithaca to overthrow the contenders and rule with wisdom and justice. Despite evidence to the contrary, it could take Greece and its authorities 10 years to realize the need to maintain the investment in scaling up harm reduction services for injecting drug users. Previous authors have shown the increase in the number of newly diagnosed HIV infections among 17

injecting drug users in Greece since early 2011. They have also shown the prompt response from the Greek authorities in 2011 and 2012 that led to an expansion of the capacity of the system to distribute clean needles and syringes and offer opioid substitution treatment. This service expansion was reflected in a substantial downward trend in new HIV cases among injecting drug users, from 213 in 2011 and 514 in 2012 to 239 in 2013 and 84 in 2014. However, there is and increased concern that these achievements might be fragile. More specifically, as part of the expansion of harm reduction services, the Hellenic Organization Against Drugs, opened the first supervised facility for drug injection in 2013, aptly named ODYSSEAS (Ulysses), to offer injecting drug users early intervention in cases of overdose, coaching on infectious disease transmission, and a gateway to treatment and other care services. During the first 10 months of its operation, ODYSSEAS received 2501 visits from 330 unique injecting drug users. Medical and nursing staff, effectively handled 103 cases of overdoses with not one fatality, reducing the incidence of fatal overdoses and, therefore, the mortality rate of this population. Also, more than 100 unique referrals were noted to a range of drug-related treatment services, thus expanding the reach of these complimentary services directly to injecting drug users on the street. Additionally, the ODYSSEAS street service, manned with social workers, psychologists, socio-therapists, and street workers reached out to more than 3500 injecting drug users, contributing substantially to the effect of harm reduction measures on the reduction in HIV incidence. Before it had completed a year in operation, ODYSSEAS was stranded in August 2014, due to increasing bureaucratic hurdles from the new administration of the Hellenic Organization Against Drugs and the Greek Ministry of Health, which have been stalling the establishment of a well-defined, legally sound framework for the provision of harm reduction services. Although the HIV outbreak among injecting drug users in 2011 was promptly and effectively managed, the success of curbing the outbreak might be fragile if Greek authorities do not remain vigilant, strengthening harm reduction interventions. It might be high time Ulysses sets sail for Ithaca again. 3. Moussas, G., Fanouraki, I., et al. (2015). "Comorbid psychopathology and alcohol use patterns among methadone maintenance treatment patients." Journal of Addiction 2015. 4. Nakos, G., Magita, A., et al. (2015). "The empowerment of patients with mental conditions and addictions through e-health." Stud Health Technol Inform 213: 210-112. The aim of the current paper is the imparting of useful information to both patients and people in general regarding the development of mental conditions based on drug addictions, through e-health. It will provide all related information in order to achieve the empowerment of the selected sample regarding their conditions in terms of conceptualizing their health status. The general part is consisting of an overview on 18

patient empowerment and e-health. The special part refers to the details of developing and presenting the above mentioned website. The information presented in the web site is addressing the general population and not only patients suffering a mental condition or addiction. The website contains the related articles and information obtained from the related bibliographical search. The main goal of the website is to impart concise information on the related issues. 5. Papatheodoridis, G., Tsochatzis, E., et al. (2014). "Barriers to care and treatment for patients with chronic viral hepatitis in Europe: A systematic review." Liver International Online Version. Background & Aims: Despite the availability of effective therapies for hepatitis B (HBV) and C virus (HCV), only a minority of these patients receive treatment. We systematically reviewed published data on barriers to management for chronic HBV/HCV patients in Europe. Methods: Literature search to identify studies including adult patients with chronic HBV/HCV infection from European countries and data on barriers to treatment. Results: Twenty-five studies including 6253 chronic HBV and 19 014 HCV patients were identified, of which only two were from Eastern Europe. The mean rate of no treatment in HBV patient was 42% being higher in North-Western European countries than Italy (56% vs. 39%, P<0.001). Immigrants represented the most common barrier to HBV treatment. The mean rate of no treatment in HCV RNA-positive patient was 57%, being highest in Romania (89%), intermediate in France (79%) and lower though still high in other European countries (52%, P<0.001). The predominant barriers to HCV treatment were lack of financial resources in Romania and direct/indirect limitations of interferon-alfa and/or parenteral drug and alcohol abuse in other countries. The mean rate of no treatment was highest in HCV RNA-positive parenteral drug users (72%) and intermediate in those with HCV-HIV co-infection (64%). Conclusions: A substantial proportion of diagnosed chronic HBV and the majority of diagnosed HCV patients remain untreated. The rates and most importantly the reasons of barriers to treatment in chronic HBV/HCV patients vary widely among European countries supporting the need for country-specific national strategies, resource allocation and implementation of global management policies. 6. Passa, I. and Giovazolias, T. (2014). "Evaluation of a self-help group for parents of substance addicted offspring: A mixed methods approach." Substance Use & Misuse in press. The effectiveness of the self-help method for parents of substance addicted offsprings, using a mixed-methods approach was assessed in two samples (n = 92 and n = 6) of parents attending self-help groups in a therapy center for dependent individuals in Athens, Greece. The data were analyzed using one-way ANOVA as well as Interpretative 19

Phenomenological Analysis (IPA). Results indicate that the self-help method contributes to the decrease of anxiety, the adoption of effective coping strategies, and the improvement of family dynamics. Study limitations and implications for clinical practice are discussed. 7. Pomini, V., Gournellis, R., et al. (2014). "Rejection attitudes, poor parental bonding, and stressful life events in heroin addicts' families." Substance Use & Misuse: 1-11. Background: The influence of family factors on the development and/or on maintenance of heroin addiction still remains unclear. Objectives: The aim of this study was to investigate family factors, which might be associated with heroin addiction in a sample of male individuals. Methods: A group of 40 heroin addicts' families was compared with a group of 17 families with a member presenting schizophrenia and a group of 27 families with mentally healthy members in regard to (1) parents' rejection attitudes toward their adult child, (2) quality of parental bond, as perceived by the adult child, and (3) stressful life events in the nuclear family. Results: The main findings showed that the degree of rejection by the fathers in the heroin addicts' families as well as in the subjects with schizophrenia was significantly higher compared to the fathers' degree of rejection in the control group. Moreover, the degree of rejection by mothers in the heroin addicts' families was significantly higher compared to the mothers' degree of rejection in the control group. Heroin addicts reported that they had perceived less care from their fathers than healthy controls. The total number of stressful life events in the nuclear family was higher in the patients with schizophrenia in comparison to the healthy controls. Also, in the heroin addicts' group a significantly higher number of fathers presented a current or past psychiatric disorder. Conclusions: The findings of this study showed the importance of negative family factors in the course of heroin addiction. 8. Pomini, V., Mellos,L., et al. (2014). "Alcohol misuse in Greece: a 15-year experience from a specialized outpatient service." Psychiatriki 25(3): 208-216. Alcohol use in Greece is traditionally diffused among its population. According to general population surveys, three out of four Greeks aged 12-64 referred to alcohol consumption during the last year and 10% reported at least one episode of alcohol abuse during the last month. Furthermore, the large majority of young people aged 13-18 reported lifetime use of alcohol and 14.8% of them reported more than three episodes of alcohol abuse during the last month. Apparently, cultural factors have influenced the pattern of alcohol consumption and the ensuing alcohol-related problems during the last two decades. The "Athena" Service is an outpatient therapeutic unit for the management of substance misusers and their families. It is a specialized abstinence-oriented service that does not administer substance substitutes; mental health professionals of the service work as a 20

multidisciplinary team. Motivational approaches, individual cognitive-behavioural psychotherapy and family interventions of a systemic orientation are the principal therapeutic techniques applied. Adjunctive medication is prescribed whenever mild to moderate concomitant psychopathology is detected. Support measures such as provisional use of medication, use of antagonistic agents or brief hospitalization can be provided if deemed necessary. No strict time limits are applied regarding treatment duration and discharge from the program. During the period 1998-2013, a total of 1511 individuals with alcohol-related problems addressed the service. The changing pattern of substance misuse over the last fifteen years can be summarized as follows: (a) there is a gradually increasing number of women misusing substances; (b) there is an increasing proportion of young adults reporting multi-substance use with concurrent psychiatric disorders; (c) there is an increasing proportion of young adults regularly using/misusing substances; (d) there is a decreasing proportion of middle-aged individuals presenting with chronic alcohol misuse and dependence, with a long-ago onset and slow development of alcohol-related problems; and (e) the proportion of older age individuals presenting chronic alcohol misuse and dependence with concurrent severe neurological impairments is increasing. Also, detailed information on a sample of 133 individuals who addressed the service for alcohol-related problems during 2012 is given and further discussed. Finally, the need for close monitoring of dangerous alcohol consumption and changing patterns of misuse in times of socio-economic crisis, alongside with an increasing need to provide treatment, is highlighted. Ελληνική Βιβλιογραφία 1. Κοκκώλης, Κ. (2014). Προγράμματα υποκατάστασης στις φυλακές - Η Ελληνική προσπάθεια και εμπειρία. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής, Αθήνα, 11-14 Δεκεμβρίου 2014. 2. Κορκοτσέλος, Ι. & Χαϊδεμενάκη, Λ. (2014). "Διερεύνηση της ικανοποίησης των υπό θεραπεία χρηστών κοκαίνης από την Ανοιχτή Βραδινή Θεραπευτική Κοινότητα ΚΕΘΕΑ- ΔΙΑΒΑΣΗ." Εξαρτήσεις 23. Στόχος: Η παρούσα έρευνα εξετάζει την ικανοποίηση των υπό θεραπεία χρηστών κοκαίνης από την Βραδινή Θεραπευτική Κοινότητα ΚΕΘΕΑ-ΔΙΑΒΑΣΗ. Σχεδιασμός: Ειδικότερα, χρησιμοποιεί μια ημιδομημένη συνέντευξη με την συγκεκριμένη ομάδα στόχου και Ερμηνευτική Φαινομενολογική Προσέγγιση ως αναλυτική μέθοδο. Πλαίσιο: Η συνέντευξη με την ομάδα εστίασης πραγματοποιήθηκε στην Βραδινή Θεραπευτική Κοινότητα ΚΕΘΕΑ-ΔΙΑΒΑΣΗ. Συμμετέχοντες: Οι συμμετέχοντες στην ομάδα εστίασης ήταν συνολικά 8, 7 άνδρες και 1 γυναίκα, οι οποίοι βρίσκονταν υπό θεραπεία στην Θ.Κ. ΚΕΘΕΑ-ΔΙΑΒΑΣΗ. Ανάλυση: Τα θέματα που προέκυψαν από τη διαδικασία της συνέντευξης εστιάζουν στις διαδικασίες της θεραπευτικής κοινότητας, με αυτές που οι 21

συμμετέχοντες θεωρούσαν περισσότερο βοηθητικές και εκείνες που βιώνουν ως δυσκολότερες. Επίσης, αναφέρθηκε το ζήτημα του χρόνου στη Θεραπευτική Κοινότητα, ο οποίος εστιάστηκε σε τρία κύρια σημεία, στον συνολικό χρόνο θεραπείας, στον χρόνο προσαρμογής των μελών και στο καθημερινό ωράριο της Θ.Κ. Τέλος, συζητήθηκαν οι πιθανότητες αλλαγής στη δομή και λειτουργία της Θ.Κ., ενώ έγιναν προτάσεις βελτίωσης της θεραπευτικής πρότασης του προγράμματος. Συμπεράσματα: Οι συμμετέχοντες ανέφεραν διαφορετικές διαδικασίες ως βοηθητικές, ενώ αρκετοί συμφωνούσαν στη διαδικασία της αντιπαραθετικής ομάδας ως εκείνη στην οποία αντιμετωπίζουν εντονότερες δυσκολίες. Όσον αφορά στο χρόνο, τα μέλη της ομάδας υποστήριξαν ότι χρειάζεται χρόνος προσαρμογής, συμφώνησαν ότι ο χρόνος παραμονής στη Θ.Κ. έως 15 μήνες είναι αρκετός και ότι το καθημερινό της ωράριο είναι αρκετά πιεστικό. Οι απαντήσεις των μελών ήταν άμεσα σχετιζόμενες με το χρόνο παραμονής και θεραπείας τους στη Θ.Κ. Ζωτικής σημασίας ήταν ο χρόνος προσαρμογής που χρειάζονταν τα μέλη, ο οποίος ήταν συνδεδεμένος όχι μόνο με αυτή τη νέα εμπειρία στη Θ.Κ., αλλά και με την κύρια ουσία χρήσης τους, τουλάχιστον κατά το αρχικό διάστημα θεραπείας. 3. Μαλλιώρη, Μ. (2014). Προγράμματα υποκατάστασης στις φυλακές - Διεθνή και Ευρωπαϊκά δεδομένα. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής, Αθήνα, 11-14 Δεκεμβρίου 2014. 2. Μισουρίδου, Ε., (2016). Νοσηλευτική Εξαρτημένων Ατόμων. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα:Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11419/3126 Οι νοσηλευτές συναντούν άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρήσης ή κατάχρησης ουσιών πολύ συχνά στην κλινική τους πρακτική τόσο στον χώρο του νοσοκομείου όσο και στην κοινότητα. Οι σοβαρές διαστάσεις που έχει πάρει το φαινόμενο της εξάρτησης παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας, απαιτούν από τους νοσηλευτές, καθώς και από όλους τους επαγγελματίες υγείας, να συγκροτήσουν μια αποτελεσματική στρατηγική διαχείρισης των προβλημάτων χρήσης και κατάχρησης ουσιών που αντιμετωπίζουν καθημερινά. Η «Νοσηλευτική Εξαρτήσεων» θα αποτελέσει ένα ακαδημαϊκό σύγγραμμα βασισμένο σε ενδείξεις, το οποίο στοχεύει τόσο στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των φοιτητών νοσηλευτικής σε θέματα εξαρτήσεων όσο και στην επαγγελματική ανάπτυξη καθώς και την κλινική πρακτική νοσηλευτών οι οποίοι εργάζονται στον τομέα των εξαρτήσεων. Το βιβλίο έχει στόχο να προσφέρει ένα περιεκτικό εγχειρίδιο σε θέματα που αφορούν την κλινική πρακτική, την εκπαίδευση και την έρευνα, καθώς και την ανάπτυξη της νοσηλευτικής εξαρτήσεων ως ειδικότητας της νοσηλευτικής ψυχικής υγείας. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη και αποτελείται συνολικά από 15 κεφάλαια. Το πρώτο μέρος στοχεύει στο να βοηθήσει τους φοιτητές να αποσαφηνίσουν βασικές έννοιες και όρους οι οποίοι χρησιμοποιούνται στον τομέα των εξαρτήσεως καθώς και να 22

κατανοήσουν την κλινική δράση των ψυχοδραστικών ουσιών αλλά και την πολυπαραγοντική φύση του φαινομένου της εξάρτησης. Στο δεύτερο μέρος οι φοιτητές εξοικειώνονται με τις παρεμβάσεις που εφραρμόζονται στα διάφορα στάδια της αλλαγής εξαρτητικών συμπεριφορών. Επίσης, επιχειρείται η γνωριμία με συγκεκριμένα εργαλεία, τεχνικές και στρατηγικές οι οποίες εφαρμόζονται ευρέως. Το τρίτο μέρος είναι αφιερωμένο σε θέματα επαγγελματικής αυτο-ανάπτυξης των νοσηλευτών εξάρτησης. Όλα τα κεφάλαια περιέχουν βινιέτες περιστατικών ή κλινικών παρεμβάσεων. 4. Παπαναστασάτος, Γ. & Τέντης, Ι. (2014). Η θεραπεία απεξάρτησης στις φυλακές - Διεθνή και Ευρωπαϊκά δεδομένα. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής, Αθήνα, 11-14 Δεκεμβρίου 2014. 5. Σταυρόπουλος, Θ., Παυλάκης, Α., et al. (2015). "Μελέτη της δυναμικής των σχέσεων μεταξύ των γονέων και των εξαρτημένων από ψυχοδραστικές ουσίες ατόμων, σύμφωνα με την κλίμακα οικογενειακού περιβάλλοντος (FES)." Τετράδια Ψυχιατρικής 127(1): 59-68. Σκοπό της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, που αναπτύσσονται στο περιβάλλον των οικογενειών των εξαρτημένων χρηστών από ψυχοτρόπες ουσίες και τις δυναμικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους χρήστες και τους γονείς τους. Συγκεκριμένα, αξιολογείται η καταγραφή της δυναμικής των σχέσεων που διαμορφώνονται μεταξύ των χρηστών ψυχοτρόπων ουσιών, οι οποίοι είναι ενταγμένοι στο Τμήμα Αποκατάστασης Εξαρτημένων ΙΑΝΟΣ του ΨΝΘ και των γονέων τους, οι οποίοι συμμετέχουν σε ομαδικές ψυχοεκπαιδευτικές διαδικασίες του Συμβουλευτικού Σταθμού του Τμήματος. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκε το σταθμισμένο ερωτηματολόγιο της Κλίμακας Οικογενειακού Περιβάλλοντος (FES), του Moos (1986), το οποίο απαντήθηκε από 68 χρήστες και από τους γονείς τους, είτε από τον πατέρα είτε από την μητέρα, με σκοπό τόσο την εκτίμηση της επίδρασης των αιτιών-παραγόντων που διαμορφώνουν τη στάση των χρηστών και των γονέων, για την οικογένειά τους, όσο και τον εμπλουτισμό της θεραπευτικής τακτικής στην οικογενειακή παρέμβαση. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι τα αποτελέσματα συγκλίνουν με αυτά των κυριότερων ερευνών, που διεξήχθησαν στο παρελθόν, σχετικά με την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος στην εξαρτητική συμπεριφορά των χρηστών, δηλαδή παρατηρείται: Μικρότερη συνοχή και ευελιξία στην οικογένεια, λιγότερα ενδιαφέροντα στους χρήστες και αρνητικοί τρόποι επικοινωνίας μεταξύ των μελών. Επίσης, διακρίνεται χαμηλός βαθμός εκφραστικότητας, μεγάλος βαθμός ενδοοικογενειακών συγκρούσεων, μικρός βαθμός ανεξαρτησίας, μικρός βαθμός ενδιαφέροντος για πολιτικές, κοινωνικές, πνευματικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Οι μητέρες επιδεικνύουν μεγάλη παρεμβατικότητα και εμπλοκή, ενώ απουσιάζουν οι συναισθηματικοί δεσμοί και η ανάπτυξη προτύπων από τους πατέρες. 23

Τέλος, παρουσιάζεται μικρός βαθμός συμμετοχής σε κοινωνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες και μεγάλος βαθμός προσανατολισμού σε επιδόσεις, επιτεύγματα και επιτυχίες. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των εξαρτημένων χρηστών διατηρεί την επικοινωνία με τους γονείς του (είτε αρνητική είτε θετική). Παρατηρείται ότι η συνοχή στην οικογένεια μειώνεται όσο αυξάνεται η διαμάχη μέσα σε αυτήν, όπως επίσης, αντιστρόφως ανάλογη είναι και η συσχέτιση των παραμέτρων της εκφραστικότητας και του ελέγχου, οι οποίες παρουσιάζουν μεταξύ τους στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση. Το εκπαιδευτικό επίπεδο του εξαρτημένου παίζει ρόλο στη συνοχή και στον πνευματικό / πολιτιστικό προσανατολισμό της οικογένειας, ενώ η οργάνωση επηρεάζεται οριακά από την ηλικία και το επίπεδο της υγείας του. Δεν παρατηρήθηκαν, ωστόσο, άλλες στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις στις κλίμακες, ως προς το επάγγελμα, την ηλικία το φύλο και την οικογενειακή κατάσταση. Όσο αφορά στους γονείς, στη μητέρα παρατηρούνται ανάλογες αρνητικές συσχετίσεις, όπως με του εξαρτημένου, όσον αφορά στη συνοχή με τη διαμάχη, στη διαμάχη με την οργάνωση της οικογένειας και στη διαμάχη με την ηθική/θρησκευτική έμφαση, ενώ θετική συσχέτιση υπάρχει στον προσανατολισμό προς επίτευξη στόχων με τον ενεργό ψυχαγωγικό προσανατολισμό, όπως και στην οργάνωση με τον έλεγχο των κανόνων και διαδικασιών στην οικογένεια. Συμπερασματικά, η μητέρα χαρακτηρίζεται ως υπερπροστατευτική και υπερεμπλεκόμενη με τον εξαρτημένο. Αντίθετα με τον πατέρα, στον οποίον οι περισσότερες συσχετίσεις των κλιμάκων δεν εμφανίζουν στατιστικά σημαντική συσχέτιση, ενώ παρατηρείται πλήρης απουσία θετικής σύνδεσης με τον χρήστη, γεγονός το οποίο τον χαρακτηρίζει ως φυσικά και συναισθηματικά απόντα. 6. Τορτοπίδου, Α. (2014). Η επαγγελματική συμβουλευτική στην εκπαίδευση ενηλίκων σε πρόγραμμα απεξάρτησης. Πάτρα, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο - Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών. Η παρούσα εργασία διερευνά την άποψη ενήλικων πρώην χρηστών, συμμετεχόντων σε πρόγραμμα απεξάρτησης, για την επαγγελματική συμβουλευτική ως παράλληλη υποστήριξη σε ένα οργανωμένο πλαίσιο εκπαίδευσής τους. Ειδικότερα, ενδιαφέρεται για την γνώμη που έχουν διαμορφώσει σχετικά με τους τέσσερις κεντρικούς στόχους της Επαγγελματικής Συμβουλευτικής, την κάλυψη της αυτογνωσίας, την επεξεργασία της λήψης απόφασης, την πληροφόρηση και τον ειδικό στόχο της κοινωνικής επανένταξης. Το θεωρητικό πλαίσιο περιλαμβάνει την παρουσίαση της σχέσης της επαγγελματικής συμβουλευτικής με το ευρύτερο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων. Διαπραγματεύεται κεντρικές θεωρίες επαγγελματικής ανάπτυξης από τις οποίες προκύπτουν και οι στόχοι της. Ολοκληρώνεται με τη θέση και το ρόλο της εκπαίδευσης ενηλίκων στα προγράμματα απεξάρτησης στην Ελλάδα και με την παρουσίαση του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού πλαισίου με έμφαση την επαγγελματική συμβουλευτική. Η έρευνα αποτελεί μια "μελέτη περίπτωσης" και μεθοδολογικά επιλέχθηκε η προσέγγιση της τριγωνοποίησης, ο 24

συνδυασμός ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων. Επιλέχθηκαν τα εργαλεία του ερωτηματολογίου και της ημι-δομημένης συνέντευξης. Τα συμπεράσματα δείχνουν ότι η άποψη των συμμετεχόντων για την υποστήριξη στους τέσσερις στόχους είναι θετική, θεωρούν ότι βοηθά στα επιμέρους στοιχεία του κάθε στόχου και ότι οι σύγχρονες συνθήκες την καθιστούν περισσότερο σημαντική από παλιότερα. Η σημασία της έρευνας έγκειται στο ότι εστιάζει στην άποψη της "ειδικής ομάδας", των πρώην χρηστών, και αποκαλύπτει ορισμένες από τις ειδικές ανάγκες που η εκπαίδευση ενηλίκων και η επαγγελματική συμβουλευτική καλούνται να αφουγκραστούν. 7. Φουστέρης, Β., Βελέντζα, Δ., et al. (2014). Η υποκατάσταση ως αφετηρία απεξάρτησης: Η συμβολή της μονάδας κοινωνικής επανένταξης - ΟΚΑΝΑ στην κοινωνική ενσωμάτωση εξαρτημένων ατόμων. 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατροδικαστικής, Αθήνα, 11-14 Δεκεμβρίου 2014. Σκοπό της εισήγησης αποτελεί η παρουσίαση αποτελεσμάτων από την μελέτη που πραγματοποιήθηκε για την αποτύπωση της πορείας των μελών της ΜΚΕ, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε καθώς και τα συμπεράσματα τα οποία προέκυψαν από την συγκεκριμένη διαδικασία. Η Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης του ΟΚΑΝΑ λειτουργεί από το 2000 παρέχοντας στα μέλη της τα οποία κυρίως προέρχονται από τα προγράμματα υποκατάστασης σταθερή και ολοκληρωμένη υποστήριξη με στόχο την οριστική και μόνιμη απεξάρτηση και επάνοδο στην κοινωνία. Στο πλαίσιο αξιολόγησης και βελτίωσης των παρεμβάσεών μας κρίθηκε αναγκαία η υλοποίηση μελέτης παρακολούθησης, η οποία αφορά όλα τα μέλη της Μονάδας που είχαν υπογράψει συμβόλαιο συμμετοχής τους στις θεραπευτικές διαδικασίες του προγράμματος από το έτος 2000 (έναρξη λειτουργίας της Μονάδας Κοινωνικής Επανένταξης του ΟΚΑΝΑ) και είτε ολοκλήρωσαν επιτυχώς είτε αποχώρησαν πριν την επιτυχή ολοκλήρωση. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε από το προσωπικό της Μονάδας το 2013 με κύριο στόχο την αποτύπωση μιας συνολικής εικόνας της πορείας των ατόμων που έχουν περάσει από την ΜΚΕ ως προς τις βασικές παραμέτρους: 1) της αποχής ή μη από τις ουσίες, 2) της εργασιακής απασχόλησης, 3) της οικογενειακής κατάστασης/διαβίωσης, 4) της κατάστασης υγείας, και 5) της ύπαρξης ή όχι νομικών / δικαστικών εκκρεμοτήτων λόγω διάπραξης αξιόποινων πράξεων μετά την Κοινωνική Επανένταξη. Επιπλέον η διαδικασία αυτή, είχε σαν στόχο την επαφή/σχέση με πρώην μέλη και η δυνατότητα αξιοποίησης των υπηρεσιών του προγράμματος της Μονάδας, εκ νέου και εφόσον το χρειάζονται, καθώς και την ανατροφοδότηση σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών της ΜΚΕ. Από τη μελέτη αυτή προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα τα οποία δείχνουν σημαντική ωφέλεια από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα, ακόμα και αν δεν υπήρξε επιτυχής ολοκλήρωση καθώς και την διατήρηση της απεξάρτησης και της κοινωνικής ευεξίας των ατόμων που ολοκλήρωσαν με επιτυχία το πρόγραμμα. 25