Υδρολογική διερεύνηση της λεκάνης του Ανθεμούντα με χρήση GIS

Υδρολογική διερεύνηση της λεκάνης του Ανθεμούντα με χρήση GIS Βασίλειος ΑΣΧΟΝΙΤΗΣ *1, Δήμητρα ΖΟΡΜΠΑ *2, Ευάγγελος Μπαλτάς *3 * Τομέας Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής, Σχολή Γεωπονίας, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., 1 vaschoni@agro.auth.gr, 2 dzormpa@agro.auth.gr, 3 baltas@agro.auth.gr Περίληψη: Abstract: Η εργασία αυτή διερευνά το υδατικό ισοζύγιο της λεκάνης απορροής του Ανθεμούντα, η οποία υπάγεται στο δεύτερο πιο ελλειμματικό σε νερό υδατικό διαμέρισμα της Κεντρικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Η ανεπάρκεια νερού στην περιοχή, καθιστά επιτακτική την άμεση εναρμόνιση των δραστηριοτήτων που συμβαίνουν σε αυτή σύμφωνα με το νόμο 3199/2003 και τη κοινοτική Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ, για την βέλτιστη διαχείριση των υδατικών πόρων, η οποία προϋποθέτει την διερεύνηση των παραμέτρων που συνιστούν το υδατικό της περιοχής. Στην συγκεκριμένη εργασία, η διερεύνηση επιτυγχάνεται με την ανάλυση και επεξεργασία γεωγραφικών και υδρολογικών παραμέτρων της λεκάνης, ενώ μέθοδοι GIS χρησιμοποιούνται για την επιφανειακή ολοκλήρωση των υδρομετεωρολογικών δεδομένων. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν είναι της βροχόπτωσης και της θερμοκρασίας για την περίοδο 1978-2005. Ο συνδυασμός των υδρομετεωρολογικών δεδομένων με την εφαρμογή του μοντέλου υδατικού ισοζυγίου των Thornthwaite & Mather (1957), εξήγαγε σημαντικά συμπεράσματα για το υδατικό ισοζύγιο της λεκάνης. This research work investigates the water balance of Anthemountas watershed that belongs to the second most deficient in water hydrologic department of Central Macedonia, in Greece. The water deficiency in the study area necessitates the direct reconciliation with the law 3199/2003 and the European Framework Directive 2000/60/EU, for the optimum water resources management that requires the investigation of the parameters that concern the basin s water balance. In this study, the investigation focuses on the analysis and elaboration of geographical and hydrologic parameters of the basin, while GIS methods are used for the surface integration of the hydrometeorological data. The obtained data is rainfall and temperature for the period 1978-2005. The combination of the hydrometeorological data and the water balance model of Thornthwait and Mather (1957) extracted significant conclusions for the basin s water balance. Key words: Ανθεμούντας, λεκάνη απορροής, μοντέλο, υδατικό ισοζύγιο, GIS. Water Resources Management: New Approaches and Technologies, European Water Resources Association, Chania, Crete - Greece, 14-16 June 2007.

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η λεκάνη του Ανθεμούντα υπάγεται στο υδατικό διαμέρισμα της Κεντρικής Μακεδονίας, το οποίο είναι το δεύτερο φτωχότερο σε νερό υδατικό διαμέρισμα μετά της Αττικής. Ειδικότερα στη λεκάνη του Ανθεμούντα συναντάται πληθώρα διαφόρων δραστηριοτήτων όπως οικιστική, βιομηχανική και αγροτική. Η αγροτική δραστηριότητα σε συνδυασμό με την έλλειψη οργανωμένων αρδευτικών δικτύων έχει ως αποτέλεσμα, την συγκέντρωση μεγάλου αριθμού γεωτρήσεων και την υπεράντληση νερού για την κάλυψη των παραπάνω αναγκών (29.58x10 6 m 3 για το έτος 2003), γεγονός που αιτιολογεί την εμφάνιση φαινόμενου της υφαλμύρωσης στις παράκτιες περιοχές ενώ είναι έντονη και η εμφάνιση πλημμυρικών επεισοδίων (Ανατολική Α.Ε., 2004). Στην συγκεκριμένη εργασία γίνεται ανάλυση των υδρομετεωρολογικών δεδομένων από τον μετεωρολογικό σταθμό του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε των Λουτρών Θέρμης, με περίοδο λειτουργίας από το 1978 έως το 2005. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν είναι της βροχόπτωσης και της θερμοκρασίας. Η έρευνα περιέλαβε την επιφανειακή ολοκλήρωση των υδρομετεωρολογικών παραμέτρων της περιοχής με την βοήθεια των μεθόδων της θερμοβαθμίδας και βροχοβαθμίδας, για ποσοστά επιφάνειας υψομετρικών κλάσεων ανά 100 m. Οι κλάσεις επιφάνειας υπολογίστηκαν με την βοήθεια γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών (GIS), για την εφαρμογή του μοντέλου υδατικού ισοζυγίου των Thornthwaite & Mather (1957), από το οποίο εξήχθησαν συμπεράσματα για το υδατικό ισοζύγιο της περιοχής. 2. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Η λεκάνη του Ανθεμούντα τοποθετείται γεωγραφικά στα Δ-ΒΔ της χερσονήσου Χαλκιδικής και μέσα σε αυτή δραστηριοποιούνται οι Δήμοι Θέρμης, Βασιλικών και Ανθεμούντα με συνολικό πληθυσμό 42,395 για το 2006. Μετά από ψηφιοποίηση του του μοντέλου εδάφους στο γεωδαιτικό σύστημα ΕΓΣΑ 87 και επεξεργασία του στο πρόγραμμα Arc-map (ESRI) προέκυψε ότι η συνολική έκταση της επιφάνειάς της είναι 319 km 2, με περίμετρο 101.95 km, μέση κλίση 8.8%, ελάχιστο, μέγιστο και μέσο υψόμετρο της λεκάνης 0 m, 1150 m και 284.1 m αντίστοιχα. Σύμφωνα με το Υπουργείο Ανάπτυξης, (1997), το μήκος του κύριου υδατορεύματος είναι 38.5 km ενώ η πυκνότητα του υδρογραφικού δικτύου είναι 0.00297 (Σχήμα 1.). Όσον αφορά τους γεωλογικούς σχηματισμούς, το υπόβαθρο της λεκάνης συνίστανται από γνεύσιους στα δυτικά, από γάβρους στο κέντρο και από υπερβασικά πετρώματα στα βορειοανατολικά. Τα ψηλότερα στρώματα συνίστανται από ψαμμιτομαργαϊκά υλικά και μια ζώνη εκρηξιγενών υπερβασικών πετρωμάτων ενώ προς την επιφάνεια παρατηρείται ύπαρξη πλειστοκαινικών αποθέσεων και τελικώς εμφάνιση επιφανειακών αποθέσεων οι οποίες αντιστοιχούν σε χαλαρά υλικά (αλλουβιακές αποθέσεις και αμμούχες άργιλοι) και εντοπίζονται κυρίως στο κέντρο της λεκάνης και προς τον Θερμαϊκό κόλπο (Θανάσουλας, 1983; Savvaidis et al, 2000). Όσον αφορά τη μηχανική σύσταση των εδαφών στην περιοχή, είναι συνδυασμένοι τύποι Si, SCL, CL, SiCL (Kerkides et al.,1996) ενώ η κατανομή των χρήσεων γης σε σχέση με την ολική έκταση της λεκάνης είναι α) ασυνεχής δόμηση

3 1.5%, β) βιομηχανικές ενότητες 0.5%, γ) αεροδρόμια 0.5%, δ) ορυχεία 0.2%, ε) αμπελώνες 0.8%, στ) ελαιώνες 0.9%, ζ) περιοχές άλλων καλλιεργειών 49.6%, η) δάση πλατύφυλλων 1.2%, θ) δάση κωνοφόρων 0.4%, ι) χορτολιβαδικές εκτάσεις 8.2%, κ) σκληρόφυλλη βλάστηση 35.7%, λ) μεταβατική ζώνη δασών-θάμνων 0.4% και μ) παραθαλάσσια έλη 0.1% (Ανατολική Α.Ε., 2004) Στην λεκάνη υπάρχει μόνο ένας μετεωρολογικός σταθμός με πλήρη δεδομένα παρατηρήσεων, στην περιοχή των Λουτρών Θέρμης (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε), σε υψόμετρο 30 m, γεωγραφικό πλάτος 40 ο 30 και γεωγραφικό μήκος 23 ο 04. Στην περιοχή υπάρχουν επιπλέον τέσσερις μετεωρολογικοί σταθμοί, εκ των οποίων ο ένας ανήκει στο αεροδρόμιο της Μίκρας στα όρια της λεκάνης και άλλοι τρεις στην ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε., οι οποίοι εγκαταστάθηκαν πρόσφατα και είναι τοποθετημένοι στις περιοχές Τριαδίου, Σουρωτής και Γαλάτιστας. Σχήμα 1. Υδρολογική λεκάνη Ανθεμούντα 3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΘΕΡΜΟΒΑΘΜΙΔΑΣ ΚΑΙ ΒΡΟΧΟΒΑΘΜΙΔΑΣ Για την επιφανειακή ολοκλήρωση της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης χρησιμοποιήθηκαν οι μέθοδοι της θερμοβαθμίδας και βροχοβαθμίδας αντίστοιχα, για ποσοστά επιφάνειας υψομετρικων κλάσεων ανά 100 m. Τα ποσοστά επιφάνειας των υψομετρικών κλάσεων υπολογίστηκαν μετά την ψηφιοποίηση του μοντέλου εδάφους στο Arc-map (ESRI). Ως θερμοβαθμίδα περιβάλλοντος (ELR ή γ) ορίζεται η καθ ύψος μεταβολή της θερμοκρασίας περιβάλλοντος και στην συγκεκριμένη εργασία χρησιμοποιήθηκε η μέση τιμή της για μέσα γεωγραφικά πλάτη, η οποία ισούται με 0.65 o C/100 m (Μπαλτάς, 2004). Ως βροχοβαθμίδα ορίζεται η καθ ύψος μεταβολή της βροχόπτωσης και βασίζεται στην παρατήρηση ότι το ύψος βροχής αυξάνει με την αύξηση του υψομέτρου. Η μέθοδος χρησιμοποιεί μια απλή γραμμική σχέση που σχετίζει τα υψόμετρα των σταθμών με το μέσο ετήσιο ύψος βροχής κάθε σταθμού, εφόσον υπάρχει ικανοποιητική συσχέτιση (συντελεστης συσχέτισης r>0.70) (Παπαμιχαήλ, 2001). Στην περιοχή μελέτης επειδή μόνο ο σταθμός του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. στα Λουτρά Θέρμης έχει δεδομένα πολλών ετών δεν ήταν εφικτό να εξαχθεί εξίσωση βροχοβαθμίδας. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκε η βροχοβαθμίδα της γειτονικής λεκάνης Βατόνια (Παπαμιχαήλ, 2001) στα νότια σύνορα της λεκάνης του

4 Ανθεμούντα, η οποία για την τιμή υψομέτρου του σταθμού των Λουτρών δίνει μέση υπερετήσια βροχόπτωση 440.98 mm, όταν η μετρημένη του σταθμού για την περίοδο 1978 2005 είναι 436.17 mm. Η γραμμική εξίσωση της βροχοβαθμίδας που χρησιμοποιήθηκε έχει ως εξής: P 0.3669 Z 429.97 (1) όπου P: μέση ετήσια βροχόπτωση (mm), Ζ: υψόμετρο (m). 4. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΤΜΙΣΟΔΙΑΠΝΟΗ Η πραγματική εξατμισοδιαπνοή εκτιμήθηκε με τις μεθόδους του Turk (1961), του Coutagne και την 1η του Ol Dekop (Μπαλτάς, 2004), για την σύγκριση με του μοντέλου υδατικού ισοζυγίου. Η εξίσωση της ετήσιας πραγματικής εξατμισοδιαπνοής σύμφωνα με την μέθοδο του Τurk, είναι η εξής: 2 2 E P/ 0.9 P L για P/L 0.316 και E P για P/L 0.316 (2) T T T με L T = 300 + 25T + 0.05T 2 όπου E: ετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή (mm/έτος), P: μέσο ετήσιο ύψος βροχής (mm), Τ: μέση ετήσια θερμοκρασία ( o C) και L T : θερμικός συντελεστής. Η εξίσωση της ετήσιας πραγματικής εξατμισοδιαπνοής σύμφωνα με την μέθοδο του Coutagne είναι η εξής: E P1 P για 8 P 2, Ε = P για P 8, και Ε = 200+35Τ για P 2 με 800 140T (3) όπου E: ετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή (mm/έτος), P: μέσο ετήσιο ύψος βροχής (mm), Τ: μέση ετήσια θερμοκρασία ( ο C) και l: συνάρτηση θερμοκρασίας. Η εξίσωση της ετήσιας πραγματικής εξατμισοδιαπνοής σύμφωνα με την 1η μέθοδο του Ol Dekop είναι η εξής: E P1exp PE P (4) όπου E: ετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή (mm/έτος), P: μέσο ετήσιο ύψος βροχής (mm) και PE: ετήσια δυνητική εξατμισοδιαπνοή (mm/έτος). 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ Το μοντέλο που επιλέχθηκε για την εκτίμηση του υδατικού ισοζυγίου της περιοχής είναι των Thornthwaite & Mather (1957). Ο υπολογισμός των παραμέτρων που συνιστούν το μoντέλο έχει ως εξής: 5.1 Απορροϊκός συντελεστής CN (Curve Number) και μέγιστη εδαφική χωρητικότητα εδαφικής δεξαμενής Κ Οι ιδιότητες που χαρακτηρίζουν την επιφάνεια μιας περιοχής περιγράφονται από τον απορροϊκό συντελεστή CN και τη μέγιστη χωρητικότητα της εδαφικής δεξαμενής K. Ο απορροϊκός συντελεστής αντιπροσωπεύει την συνδυασμένη επίδραση του εδάφους, από τους τρόπους χρήσης του και την προηγούμενη υγρασιακή κατάστασή του. Η

5 μέγιστη χωρητικότητα εδαφικής δεξαμενής εκφράζει την μέγιστη ικανότητα συγκράτησης υγρασίας του εδάφους και δίνεται από την σχέση (Παπαμιχαήλ, 2001): 5.2 Δυνητική εξατμισοδιαπνοή Λόγω της ύπαρξης μόνο των δεδομένων της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης, η μέθοδος υπολογισμού της δυνητικής εξατμισοδιαπνοής που επιλέχθηκε, είναι αυτή του Thornthwaite, (1948) και δίνεται από την εξίσωση: a 10ti E 16 P (6) J 360 12 J j j t J i1 3/2, 0.09, 0.016 0.5 i i i όπου Ε P : μέση μηνιαία δυνητική εξατμισοδιαπνοή (mm), t i : μέση μηνιαία θερμοκρασία ( o C), μ: αριθμός ημερών του μήνα, Ν: μέση αστρονομική διάρκεια ημέρας του μήνα (hr), J: ετήσιος δείκτης θερμοκρασίας, j i : μηνιαίος δείκτης θερμοκρασίας και α: εμπειρική παράμετρος. 5.3 Μοντέλο υδατικού ισοζυγίου Το μοντέλο που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του ετήσιου υδατικού ισοζυγίου της περιοχής μελέτης και της ετήσιας πραγματικής εξατμισοδιαπνοής, είναι των Thornthwaite & Mather, (1957) και δίνεται από την εξίσωση: ΔS = P -E -Q - D = P - E - Q Α (5) E = P - ΔS - Q (7) όπου ΔS: μεταβολή του αποθηκευμένου νερού, P: μέση ετήσια βροχόπτωση, Ε: μέση ετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή, Q: μέσο ετήσιο πλεονάζων νερό από την υπό μελέτη περιοχή. Η αντίστοιχη εξίσωση του μηνιαίου υδατικού ισοζυγίου σύμφωνα με τους Thornthwaite & Mather, (1957) έχει ως εξής : P E S = min(s +P - E ),max( K) και Αν n pn n n-1 n pn Q = max(s +P - E -K),min (0) n n-1 n pn P E n pn Αν P E S S exp και Q 0 n pn n n1 n K K 25.4 1000 CN 10 E S S P Q P S Q P S Q D n n1 n n n n n n n n An n S S S, Q aq n n n1 An n όπου για τον n μήνα, P n : μέση μηνιαία βροχόπτωση (mm), E pn : μέση μηνιαία δυνητική εξατμισοδιαπνοή (mm), E n : μέση μηνιαία πραγματική εξατμισοδιαπνοή (mm), S n : αποθηκευμένο νερό στο έδαφος (mm), Q n : πλεονάζων νερό (mm) Q An : επιφανειακή απορροή όπως υπολογίζεται από το μοντέλο (mm), D n : διηθούμενο νερό (mm) α: παράμετρος κατανομής πλεονάζοντος νερού (Baltas and Soutsas, 2004). (8)

6 6. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Από την επιφανειακή ολοκλήρωση της θερμοκρασίας και της βροχόπτωσης, με την μέθοδο της βροχοβαθμίδας και της θερμοβαθμίδας, η μέση υπερετήσια βροχόπτωση και θερμοκρασία της λεκάνης, για την περίοδο 1978-2005, προέκυψε 530.84 mm και 13.96 ο C, αντίστοιχα. Από την μηνιαία κατανομή προκύπτει ότι η μέγιστη και η ελάχιστη μηνιαία βροχόπτωση παρατηρείται κατά τους μήνες Νοέμβριο και Αύγουστο αντίστοιχα, ενώ η μέγιστη και η ελάχιστη θερμοκρασία παρατηρείται κατά τους μήνες Ιούλιο και Ιανουάριο, αντίστοιχα (Σχήμα 2). 90 30 Βροχόπτωση (mm) 80 70 60 50 40 30 20 10 ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ 25 20 15 10 5 Θερμοκρασία ο C 0 0 OΚΤ NΟΕ ΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ MΑΡ AΠΡ MΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ AΥΓ ΣΕΠ Σχήμα 2. Ομβροθερμικό διάγραμμα λεκάνης για την περίοδο 1978-2005 Για περίοδο μελέτης από το 1978 έως 2005 προκύπτει ότι η μέση υπερετήσια δυνητική εξατμισοδιαπνοή κατά Thornthwaite είναι 788.04 mm. Η μέση υπερετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή με βάση τις μεθόδους των Τurk, Coutagne και 1 st Ol Dekop υπολογίστηκε σε 409.3, 415.7 και 400.2 mm αντίστοιχα (Σχήμα 3). Επειδή οι τιμές της μεθόδου του Turk κυμαίνονται ανάμεσα στις τιμές των μεθόδων του Coutagne και του Ol Dekop κι έχουν και την ίδια διακύμανση, τα αποτελέσματά της επιλέχθηκαν για την σύγκριση με την ετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή των Thornthwaite & Mather (Σχήμα 4.). Η μέση υπερετήσια πραγματική εξατμισοδιαπνοή που προέκυψε από το μοντέλο είναι 411.9 mm. 1100 1000 Pn E TURK Ep THORTHWAIT 900 Όγκος νερού (mm) 800 700 600 500 400 300 200 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006 Σχήμα 3. Βροχόπτωση, δυνητική κατά Thornthwait και πραγματική κατά Turk εξατμισοδιαπνοή της λεκάνης για την περίοδο 1978-2005

7 Πραγματική εξατμισοδιαπνοή (mm) 600 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 Τhornthwaite & Mather (mm) Turk (mm) 1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 2005 Σχήμα 4. Σύγκριση πραγματικής εξατμισοδιαπνοής του Turk και του μοντέλου των Thornthwait and Mather για την περίοδο 1978-2005 Από την εφαρμογή του μοντέλου προέκυψε ότι το μέσο υπερετήσιο πλεονάζων νερό (κατείσδυση + επιφανειακή απορροή), για την περίοδο 1978-2008, είναι της τάξης των 38.86x10 6 m 3, εκ των οποίων τα 30.503x10 6 m 3 αποτελούν επιφανειακή απορροή και τα υπόλοιπα 8.357x10 6 m 3 αποτελούν κατείσδυση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ανάγκες σε νερό της περιοχής καλύπτονται από το απόθεμα νερού κατείσδυσης (29.58x10 6 m 3 για το έτος 2003), τότε προκύπτει έλλειμμα της τάξης των 21.223x10 6 m 3 /έτος. Η διακύμανση της μέσης ετήσιας και της μέσης μηνιαίας επιφανειακής απορροής για την περίοδο 1978-2005, όπως προκύπτει από το μοντέλο, δίνεται στο Σχήμα 5. και στο Σχήμα 6. αντίστοιχα. 4,0 3,5 Μέση Ετήσια Eπιφανειακή απορροή QΑn (m3/sec) Aπορροή (m 3 /sec) 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 2005 Σχήμα 5. Μέση ετήσια επιφανειακή απορροή του μοντέλου των Thornthwait and Mather για την περίοδο 1978-2005 3,0 Επιφ. απορροή (m 3 /sec ) 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Μέση μηνιαία επιφανειακή απορροή OΚΤ NΟΕ ΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ MΑΡ AΠΡ MΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ AΥΓ ΣΕΠ Σχήμα 6. Μέση μηνιαία επιφανειακή απορροή του μοντέλου των Thornthwait and Mather για την περίοδο 1978-2005

8 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που εξάχθηκαν από το μοντέλο των Thornthwait και Mather (1957), παρατηρήθηκε έλλειμμα, στο υδατικό ισοζύγιο της λεκάνης, της τάξης των 21.223x10 6 m 3 /έτος. Επειδή η περιοχή βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα το έλλειμμα αυτό πιθανόν να ισοσταθμίζεται με την διείσδυση θαλασσινού νερού στους παράκτιους υδροφορείς της λεκάνης με αποτέλεσμα την εμφάνιση του φαινόμενου της υφαλμύρωσης. Από την άλλη μεριά κατά τους χειμερινούς μήνες εμφανίζεται το φαινόμενο της αυξημένης επιφανειακής απορροής με αποτέλεσμα την πρόκληση πλημμυρών. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την άμεση εφαρμογή νέων μεθόδων και την κατασκευή έργων για την βέλτιστη διαχείριση των υδατικών πόρων όπως αυτή ορίζεται από το νόμο 3199/2003 και τη κοινοτική Οδηγία-Πλαίσιο για τα νερά 2000/60/ΕΕ, των οποίων οι βασικοί στόχοι, ως προς την ποσοτική διαχείριση των υδάτων, είναι α) η μακροπρόθεσμη προστασία των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων, β) ο μετριασμός των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασίες, γ) η ολοκληρωμένη προσέγγιση της προστασίας υδατικών πόρων μέσω του ορισμού Υδατικών Περιφερειών σε επίπεδο (ή ως άθροισμα) Λεκανών απορροής δ) ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων διαχείρισης ε) η ανάπτυξη και η ενίσχυση πολιτικών αποκέντρωσης με τη θέσπιση περιφερειακών Διαχειριστικών Αρχών και στ) η διασφάλιση και ενίσχυση της συμμετοχής του κοινού στη Λήψη των αποφάσεων. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ανατολική Α.Ε., (2004). Σύσταση και λειτουργία φορέα ορθολογικής αξιοποίησης του υδατικού δυναμικού της λεκάνης του Ανθεμούντα. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Τοπικής Αυτοδιοίκισης Ασχονίτης Β. Γ., Μπαλτάς Ε.Α., Αντωνόπουλος Β.Ζ., (2006). Υδρολογική διερεύνηση της λεκάνης του Εορδαίου ποταμού. 10 ο Συνέδριο Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης, Δεκέμβριος 13-16, Ξάνθη. Baltas E.A., Soutsas K., (2004). Hydrological balance models in the Rados river basin. Louven, September 12-16, Belgium. Θανάσουλας Κ., (1983). Γεωφυσική μελέτη περιοχής Ανθεμούντα (Γεωηλεκτρικά), Ι.Γ.Μ.Ε. Kerkides P., Michalopoulou H., Papaioannou G., Pollatou R., (1996) Water balance estimates over Greece, Agricultural Water Management 32 (1996), pp. 85-104 Μπαλτάς E., (2004) Μετεωρολογία-Κλιματολογία. Διδακτικές σημειώσεις, Υπηρεσία Δημοσιευμάτων Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη. Παπαμιχαήλ, Δ. Μ., (2001) Τεχνική υδρολογία επιφανειακών υδάτων. Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. Savvaidis A.S., G.N. Tsokas, C.B. Papazachos, D. Kontopoulou. A geophysical study of the ophiolite complex and the sedimentary basins in the northwest part of the Chalkidiki peninsula (N. Greece). Surveys in Geophysics, 21,567-595 Thornthwaite C.W. & Mather J.R., (1957) Instructions and tables for computing potential evapotranspiration and the water balance. Publication in Climatology, Vol.10, No.3, Centerton, N.J. Drexel Inst. Turk L., (1961) Evaluation des besoins en eau d irrigation, evapotranspiration potentielle, formule climatique simplifice et mise en jour, Annuel Agronomie. 12, pp.13-49 Υπουργείο Ανάπτυξης, (1997) Μελέτη για τη διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας Φλόκας Α. Α., (1997) Μαθήματα Μετεωρολογίας Κλιματολογίας Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη.