ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ. Χρήστος Τζιμόπουλος Καθηγητής Α.Π.Θ

Transcript

1 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ Χρήστος Τζιμόπουλος Καθηγητής Α.Π.Θ

2 1.Υδατικοί Πόροι Σε παγκόσμιο επίπεδο η κατανομή των υδατικών πόρων του πλανήτη μας είναι άνιση α) στη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού της γης β) στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου με ταυτόχρονη αύξηση της αστικοποίησης, που έχει ανεβάσει κατακόρυφα την κατανάλωση του νερού, γ) στην κακή ή και πλήρη έλλειψη μιας ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων. Η Ελλάδα μπορεί γενικά να χαρακτηριστεί ως πλούσια χώρα σε υδατικούς πόρους α) το μέσο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης είναι περίπου 850 χιλιοστά, που αντιστοιχεί σε 115 Gm 3 β) η μέση ετήσια επιφανειακή απορροή ανέρχεται σε 60 Gm 3, γ) για τα υπόγεια νερά εκτιμάται ότι το ετήσιο δυναμικό τους ανέρχεται σε 2.5 Gm 3.

3 ΠΙΝΑΚΑΣ Ι Η H κατανομή του υετού στην Ελλάδα Υδατικό διαμέρισμα Επιφάνεια (Km 2 ) Μέσος ετήσιος υετός (mm) Μέσος ετήσιος όγκος υετού (10 6 m 3 ) Μέσος ετήσιος όγκος υετού % Δυτική Πελ/νησος ,6 Βόρ. Πελ/νησος ,7 Ανατ. Πελ/νησος ,2 Δυτ. Στερεά ,7 Ήπειρος ,9 Αττική ,3 Ανατ. Στερεά ,7 Θεσσαλία ,6 Δυτ. Μακεδονία ,4 Κεντ. Μακεδονία ,9 Ανατ. Μακεδονία ,2 Θράκη ,7 Κρήτη ,2 Νήσοι Αιγαίου ,9 Σύνολα και , μέσοι όροι

4 Επ ιφάνεια (Km2) Δυτική Πελ/νησος Βόρ. Πελ/νησος Ανατ. Πελ/νησος Δυτ. Στερεά Ήπειρος Αττική Ανατ. Στερεά Θεσσαλία Δυτ. Μακεδονία Κεντ. Μακεδονία Ανατ. Μακεδονία Θράκη Κρήτη Νήσοι Αιγαίου Επιφάνεια (Km2) Μέσος ετήσιος όγκος υετού (106 G m3) Υδατικό διαμέρισμα Κατανομή της βροχής ανά υδατικό διαμέρισμα

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ Το To δυναμικό των επιφανειακών νερών Υδατικό διαμέρισμα Επιφάνεια (Km 2 ) %επιφάνειας καλυφθείσης από μετρήσεις Μετρηθείσα μέση ετήσια επιφαν. aπορροή Εκτιμηθείσα μέση ετήσια επιφαν. aπορροή Συνολική μέση ετήσια επιφαν. aπορροή (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) (10 6 m 3 ) % Δυτική Πελ/νησος , ,3 Βόρ. Πελ/νησος , ,1 Ανατ. Πελ/νησος , ,0 Δυτ. Στερεά , ,5 Ήπειρος , ,7 Αττική , ,3 Ανατ. Στερεά , ,9 Θεσσαλία , ,2 Δυτ. Μακεδονία , ,9 Κεντ. Μακεδονία , ,4 Ανατ. Μακεδονία , ,0 Θράκη , ,0 Κρήτη ,7 Νήσοι Αιγαίου Σύνολα και , μέσοι όροι Σημείωση: Στις περιοχές Μακεδονίας Θράκης περιλαμβάνονται και νερά από όμορες χώρες

6 Επιφάνεια (Km2) Συνολική απορροή(106 m3) Δυτική Πελ/νησος Βόρ. Πελ/νησος Ανατ. Πελ/νησος Δυτ. Στερεά Ήπειρος Αττική Ανατ. Στερεά Θεσσαλία Δυτ. Μακεδονία Υδατικό διαμέρισμα Κεντ. Μακεδονία Ανατ. Μακεδονία Θράκη Κρήτη Συνολική απορροή(106 m3) Επιφάνεια (Km2) Κατανομή της συνολικής απορροής ανά υδατικό διαμέρισμα

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ Το δυναμικό των υπογείων νερών To Υδατικό διαμέρισμα Επιφάνεια (Km 2 ) Μέσος ετήσιος όγκος υετού (10 6 Ετήσιο δυναμικό υπογείων νερών (10 6 m 3 ) m 3 ) Δυτική Πελ/νησος Βόρ. Πελ/νησος Ανατ. Πελ/νησος Δυτ. Στερεά Ήπειρος Αττική Ανατ. Στερεά Θεσσαλία Δυτ. Μακεδονία Κεντ. Μακεδονία Ανατ. Μακεδονία Θράκη Κρήτη Νήσοι Αιγαίου Σύνολα

8 Επιφάνεια (Km2) Ετ. Δυναμικό υπογείων υδάτων (105 m3) Δυτική Πελ/νησος Βόρ. Πελ/νησος Ανατ. Πελ/νησος Δυτ. Στερεά Ήπειρος Αττική Ανατ. Στερεά Θεσσαλία Δυτ. Μακεδονία Κεντ. Μακεδονία Υδατικό διαμέρισμα Ανατ. Μακεδονία Θράκη Κρήτη Νήσοι Αιγαίου 610 Ετ. Δυναμικό υπογείων υδάτων (105 m3) Επιφάνεια (Km2) Κατανομή του ετήσιου δυναμικού των υπογείων υδάτων ανά διαμέρισμα

9 Με βάση λοιπόν τα παραπάνω στοιχεία, που προκύπτουν από τους πίνακες: το δυτικό μέρος της χώρας μας με έκταση 37% της συνολικής έκτασης έχει μέσο ετήσιο όγκο βροχοπτώσεων 48,3 % της συνολικής βροχόπτωσης της χώρας μας. H Μακεδονία με τη Θράκη καλύπτουν περίπου το 42,8 % του συνόλου

10 Ενώ λοιπόν η χώρα μας εμφανίζεται αρκετά πλούσια σε υδατικούς πόρους, εν τούτοις: Υπάρχει ο εφιάλτης της λειψυδρίας σε αρκετές περιοχές Ο υπόγειος ορίζοντας έχει κατέβει σε πολύ χαμηλά επίπεδα Ενα μεγάλο μέρος των επιφανειακών, αλλά και των υπόγειων υδατικών πόρων έχει μολυνθεί Το θαλασσινό νερό έχει εισχωρήσει σε μεγάλο βάθος στα υπόγεια υδροφόρα στρώματα Εμφανίζονται έντονα πλημμυρικά φαινόμενα Εμφανίζεται έντονη ξηρασία με τη συνεπακόλουθη λειψυδρία

11 Τα αίτια των παραπάνω γεγονότων : Τα υδρολογικά γεγονότα τα οποία παρουσιάζουν περιοδικότητες σε μικρά και μεγάλα χρονικά διαστήματα, Οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις

12 Οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις : Η αποδάσωσητηςχώραςμας. Οι δασικές εκτάσεις από το 40 % της συνολικής έκτασης στην αρχή του 19ου αιώνα φθάνουν σήμερα στο 18%. Η άλογη αστικοποίηση στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας με συνέπεια την αύξηση της απορροής σε περίπτωση βροχοπτώσεων. Η κάλυψη των χειμάρρων σε όλες τις αστικές περιοχές Η μόλυνσητωνεπιφανειακώνυδάτων από βιομηχανίες και απόβλητα. Η αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων εκ μέρους των καλλιεργητών με αποτέλεσμα να μολύνονται καθημερινά οι υπόγειοι ορίζοντες αλλά και τα επιφανειακά νερά

13 Πολιτική διαχείρισης Διαχείριση των υδατικών πόρων. Αποτελεί ένα σύνολο δυναμικών δράσεων που αποσκοπούν στην κάλυψη των αναγκών σε νερό μιας περιοχής με το βέλτιστο επιθυμητό αποτέλεσμα: Στην Ελλάδα οι υδρολογικές συνθήκες και οι γεωμορφολογικές ανισότητες δημιουργούν άνιση συγκέντρωση υδατικών πόρων κατά χρονική εποχή και κατά υδατικό διαμέρισμα: είναι λοιπόν απαραίτητη η ανάπτυξη της διαχείρισης των υδατικών πόρων. Η δυτική περιοχή της χώρας μας είναι πλουσιότερη από την ανατολική Κατά την περίοδο του καλοκαιριού που αναπτύσσονται οι γεωργικές καλλιέργειες, υπάρχει κατά κανόνα μεγάλη έλλειψη νερού.

14 Υφιστάμενη Νομοθεσία Η Ελληνική Πολιτεία αντελήφθηκε έστω και αργά το μεγάλο αυτό πρόβλημα της διαχείρισης των υδατικών πόρων. Νόμος 1739/87 : Διαχείριση των υδατικών πόρων και άλλες διατάξεις-καθιέρωσε 14 υδατικά διαμερίσματα σ όλη τη χώρα και προσδιόρισε επακριβώς τα έργα για την αξιοποίηση των υδατικών πόρων στην Ελλάδα. Νόμος 3199/2003: Προστασία και διαχείριση των υδάτων- Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου Δημιουργήθηκε Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων για την κατάρτιση εθνικών προγραμμάτων προστασίας του υδάτινου δυναμικού της χώρας

15 Επιστημονική Κοινότητα Η επιστημονική κοινότητα ευαισθητοποιήθηκε στην Ελλάδα ήδη από το 1983, όταν στα ανά διετία συνέδρια της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης μια θεματική ενότητα αναφέρονταν πάντα στη διαχείριση των υδατικών πόρων. Το ΤΕΕ, όσο και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο ασχολήθηκαν με το θέμα αυτό, με τη δημιουργία ειδικών συνεδρίων με θέμα διαχείριση υδατικών πόρων (Διαχείριση υδατικών πόρων Κρήτης, 1993 ΓΕΩΤΕ, Διαχείριση υδατικών πόρων, 1996 ΤΕΕ,Λάρισα [5]κλπ.). Η ΕΕΔΥΠ διοργάνωσε επίσης τρία Εθνικά Συνέδρια (1995,1997,1999 ) με θέμα διαχείριση υδατικών πόρων. Το μάθημα Διαχείριση Υδατικών πόρων άρχισε να διδάσκεται σε Προπτυχιακό και Μεταπτυχιακό επίπεδο ήδη από το 1994 στα Πολυτεχνεία μας. Το Πανελλήνιο Συνέδριο της ΕΥΕ-ΕΕΔΥΠ διοργανώνεται εφέτος στο Βόλο (27-30 Μαΐου 2009) και 4 θεματικές ενότητες αφορούν προβλήματα διαχείρισης Υδατικών Πόρων.

16 Η διαχείριση των υδατικών πόρων εξετάζει: ανεύρεση του νερού, σύλληψη, μεταφορά, ύδρευση, άρδευση, ενέργεια, βιομηχανική χρήση, ναυσιπλοία, περιβάλλον, κόστος, χρηματοδότηση, θεσμοί, διοίκηση, συμμετοχή του κοινού κλπ.

17 Οι Μηχανικοί που ασχολούνται με την ειδικότητα αυτή, πρέπει να έχουν γνώσεις που άπτονται της επιχειρησιακής έρευνας αλλά και πρόσθετες γνώσεις: Περιβαλλοντικές, Οικονομικές, Διοικητικές, Πολιτισμικές, Κοινωνικές.

18 Η Γενική Διαχείριση των υδατικών πόρων αναφέρεται σε: Διαχείριση σε Εθνικό επίπεδο, Διαχείριση σε επίπεδο περιφέρειας, Διαχείριση σε επίπεδο υδατικής λεκάνης. Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στα παραπάνω, περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Στρατηγική διαχείρισης (Planning), Σχεδιασμό (Design), Κατασκευή, Λειτουργική διαχείριση.

19 Σύμφωνα με τους Louks et al [1] η εμπειρία έχει οδηγήσει στις ακόλουθες διαπιστώσεις: a. Σπάνια υφίσταται μια τελική λύση για το πρόβλημα του σχεδιασμού των υδατικών πόρων. b. Για κάθε μείζονα απόφαση υπάρχουν πολλές ελάσσονες αποφάσεις c. Ο διαθέσιμος κατά κανόνα χρόνος για τη μελέτη ενός προβλήματος υδατικών πόρων είναι μικρότερος από τον απαραίτητο χρόνο για μια επαρκή μελέτη ενός μαθηματικού μοντέλου

20 Υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις για την επίλυση μοντέλων σχεδιασμού: Η προσομοίωση (simulation) Η βελτιστοποίηση (optimization).

21 Παραδείγματα από τον Ελληνικό χώρο

22 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΤΗΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ ΚΑΤΑΝΤΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥ

23 Response matrix optimization on the Eidomeni Evzoni hydrological basin in Northern Greece

24 Table 2 Optimal pumping rates [m 3 /d] obtained from Quadratic Programming Wells Mar-Mai & June July Aug Sept Okt-Feb 1 (fixed) G G 1284, G G E 1 +E G G G G E 13 G G G 15 G G G G 24, E 9, E

25 Research Area- Aliakmon river

26 Operating Scheme of the Hydrological System

27 Προτάσεις Δημιουργία Υπουργείου ή Υφυπουργείου Υδατικών Πόρων και άμεση εφαρμογή των Νόμων περί διαχείρισης υδατικών πόρων Ηπειρωτική Ελλάδα Άμεση απογραφή των επιφανειακών και υπογείων υδάτων ανά υδατική λεκάνη. Κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης ανά λεκάνη απορροής Προγράμματα Μέτρων και παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων

28 Νησιωτική Ελλάδα και Χαλκιδική Συνέχιση του Προγράμματος των λιμνοδεξαμενών Προώθηση της Τεχνικής της αφαλάτωσης του νερού της θάλασσας. Εφαρμογή της νέας τεχνικής απόληψης νερού από την ατμόσφαιρα με συμπύκν

29 Βιβλιογραφία 1. Louks D.P., Stedinger J.R., Haith D.A., 1981, Water Resources Systems Planning and Analysis, Prendice-Hall, Inc., pp Mays L. W. and Tung Y.K., 1996, System analysis, Water Resources Handbook, McGraw-Hill Co, pp Μιμίκου Μ.Α.,1994, «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ», Εκδόσεις Παπασωτηρίου, σελ Τσακίρης Γ., 1995, «ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ-Ι. Τεχνική Υδρολογία», Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήννα 1995, σελ Τζιμόπουλος Χ. και Σπυρίδης Α.,1996, «Το υδατικό ισοζύγιο της λίμνης Τριχωνίδας» Διεθνές Συνέδριο ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ-ΤΕΕ, Τμήμα Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας, σελ. 8.

30 6. Τζιμόπουλος Χ. και Σπυρίδης Α.,1998, «Διαχείριση Υδάτων της Υδρολογικής Λεκάνης του Ποταμού Αχελώου κατάντη του φράγματος Στράτου», Πρακτικά του 1ου Εθνικού Συνεδρίου ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ-ΑΘΗΝΑ, σελ Τζιμόπουλος Χ.,1999, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ-ΥΠΟΓΕΙΑ ΝΕΡΑ Mεταπτυχιακό Πρόγραμμα : Γεωπληροφορική-Υδάτινοι Πόροι, Τ.Α.Τ.Μ., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σελ ΥΒΕΤ, 1993, «ΜΕΛΕΤΗ-ΠΙΛΟΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ», Τελική Έκθεση. 9. Ξανθόπουλος Θ., 1996, «Διαχείριση υδατικών πόρων : Θεωρητικές ελπίδες και ρεαλιστική προσέγγιση» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ-ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, ΛΑΡΙΣΑ Νοεμβρίου 1996.