Α.5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΑΣΕΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ

Α.5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΑΣΕΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ Στο παρόν κεφάλαιο της μελέτης Α φάσης του νέου Γ.Π.Σ. Δήμου Τρικκαίων γίνεται μια συνθετική εκτίμηση των αποτελεσμάτων της μέχρι τώρα ανάλυσης της υπάρχουσας κατάστασης στην περιοχή του Δήμου, με σκοπό την επισήμανση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων προοπτικών, αλλά και αδυναμιών - κινδύνων που επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις προοπτικές χωρικής ανάπτυξης του Δήμου. Ειδικότερα αξιολογούνται: Οι αναπτυξιακές δυνατότητες και προοπτικές που απορρέουν από τα δεδομένα του προγραμματικού πλαισίου και των ενδογενών αναπτυξιακών δυνατοτήτων, προκειμένου να προδιαγραφούν οι γενικές προοπτικές του Δήμου και τα βασικά προγραμματικά μεγέθη στο έτος Στόχο 2021. Τα χωροταξικά δεδομένα, ως προς την οικιστική ανάπτυξη σχετικά με τη ζήτηση και προσφορά α και β κατοικίας, την εκτίμηση της επάρκειας των θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων για την κάλυψη των δεουσών, βάσει προτύπων, οικιστικών αναγκών του πληθυσμού, έτους 2001, την εκτίμηση των αναγκών για οργανωμένους παραγωγικούς υποδοχείς, καθώς και ως προς τους περιοριστικούς παράγοντες πολεοδομικής ανάπτυξης, ιδίως δε τα προβλήματα σύγκρουσης χρήσεων γης, εξάντλησης φυσικών πόρων, υποβάθμισης φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, κ.ά. Τα προβλήματα πολεοδομικής δομής και αστικής ποιότητας ζωής, σε σχέση με τον οικιστικό ιστό, τις ανάγκες επεκτάσεων ή και δημιουργίας νέων οικιστικών υποδοχέων, το βαθμό επάρκειας της υπάρχουσας κοινωνικής υποδομής και των κοινοχρήστων χώρων, τις ανάγκες αναπλάσεων και παρεμβάσεων, ή και ολοκληρωμένων αστικών παρεμβάσεων, τη σκοπιμότητα χρήσης κινήτρων και πολεοδομικών μηχανισμών, τα προβλήματα αναβάθμισης του δημόσιου χώρου, κ.λ.π. Η συνοπτική αξιολόγηση του παρόντος κεφαλαίου θα αποτελέσει τη βάση για τη διατύπωση, στο επόμενο κεφάλαιο Α.6, των στόχων κατευθύνσεων χωρικής ανάπτυξης και οργάνωσης της περιοχής του Δήμου, καθώς και των βασικών στοιχείων της Προκαταρκτικής Πρότασης του νέου Γ.Π.Σ. (της οποίας η ολοκληρωμένη διατύπωση αφορά στη Β1 Φάση της μελέτης σύμφωνα με τη Σύμβαση και τις Προδιαγραφές). ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 528

Α.5.1. Αξιολόγηση αναπτυξιακών δυνατοτήτων και προοπτικών Α.5.1.1 Αξιολόγηση δεδομένων προγραμματικού πλαισίου Ο Δήμος Τρικκαίων, υπαγόμενος σε μια κεντρική περιφέρεια του εθνικού χώρου, την περιφέρεια Θεσσαλίας, και περιλαμβάνοντας την πόλη των Τρικάλων, ένα από τα σημαντικά μεσαία αστικά κέντρα της χώρας, χαρακτηρίζεται σήμερα από το γενικό πλεονέκτημα εγγύτητας στον κεντρικό αναπτυξιακό άξονα της χώρας (παρά τον οδικό και σιδηροδρομικό ΠΑΘΕ). Το πλεονέκτημα αυτό, σε συνδυασμό με τη δημογραφική δυναμική η οποία διαπιστώθηκε κατά την τελευταία δεκαετία ως απόρροια της ταχύρυθμης τάσης αστικοποίησης της πόλης των Τρικάλων, έχουν δημιουργήσει ένα ευνοϊκό πλαίσιο χωρικής ανάπτυξης στην κατεύθυνση αναβάθμισης του ρόλου της περιοχής σε περιφερειακή, εθνική και διεθνή κλίμακα, υπό προϋποθέσεις, και σε συνάρτηση με την προοπτική εκτέλεσης νέων μεγάλων έργων τεχνικής υποδομής που θα προωθήσουν την πλέον ισόρροπη ένταξή της στο σύστημα των εθνικών αξόνων και πόλων ανάπτυξης. Παράλληλα όμως ο Δήμος, υπαγόμενος στη δυτική ζώνη ανάπτυξης της περιφέρειας η οποία είναι σχετικά αποκομμένη από τον ΠΑΘΕ, καθώς και από τις διαπεριφερειακές συνδέσεις προς Βόρεια και Δυτική Ελλάδα, εμφανίζει σήμερα σχετική αναπτυξιακή υστέρηση σε σχέση με τα αστικά κέντρα της Λάρισας και του Βόλου τα οποία εντάσσονται στην πλέον αναβαθμισμένη ανατολική ζώνη ανάπτυξης της περιφέρειας. Η σχετική περιφερειακότητα της περιοχής του Δήμου αντανακλάται, τόσο στους δείκτες των οικονομικών εξελίξεων, όσο και στο βαθμό εκσυγχρονισμού του παραγωγικού του δυναμικού, σε σχέση με την υιοθέτηση αποτελεσματικών αστικών πολιτικών χωρικής ανάπτυξης που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προωθητικές δυνάμεις ποιοτικής αναδιάρθρωσης σε όλους τους παραγωγικούς τομείς. Κατά συνέπεια, τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας του ενδογενούς παραγωγικού δυναμικού της περιοχής, παραμένουν ως οι σημαντικότεροι φραγμοί χωρικής ανάπτυξης. Εντούτοις, παρά τις υπαρκτές δυσχέρειες, διαμορφώνονται δυνατότητες αναβάθμισης του εθνικού - διεθνούς ρόλου και των συνεργασιών της περιοχής, ως διαπεριφερειακής αστικής πύλης προς βόρεια και δυτική Ελλάδα, με αξιοποίηση ανάδειξη των ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 529

πλεονεκτημάτων που απορρέουν από τη χωροταξική της ένταξη και τα ενδογενή συγκριτικά πλεονεκτήματα του φυσικο-λειτουργικού της χώρου (αστική μάζα, δημογραφική δυναμική, πλούσιο πολιτιστικό περιβάλλον, ανάπτυξη διευθυντικών υπηρεσιών και έρευνας, κ.ά.), στο πλαίσιο των προοπτικών πολυκεντρικής ανάπτυξης ενοποίησης των μεγάλων διαπεριφερειακών ενοτήτων χώρου της Ελλάδας (βόρεια, κεντρική, δυτική και νησιωτική Ελλάδα). Η δημιουργημένη πείρα της περιοχής μελέτης στην ανάπτυξη διαδημοτικών σχέσεων στον ελληνικό και το διεθνή χώρο, καθώς και η στροφή προς τις νέες τεχνολογίες και τις οικονομίες της γνώσης, συνιστούν την αιχμή του δόρατος για την οικοδόμηση μιας εξωστρεφούς οικονομίας, για το σχηματισμό δικτύων συνεργασίας πόλεων και για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της πόλης των Τρικάλων. Η ενίσχυση της παραγωγής καινοτομίας και της «έρευνας και ανάπτυξης», η προώθηση της επιχειρηματικότητας, η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της ανταπόκρισης των επιχειρήσεων στις ευκαιρίες και τις εξελίξεις του διεθνούς ανταγωνισμού, οι διαδικασίες οικονομικής ολοκλήρωσης των αγορών, η αξιοποίηση της κοινωνίας της πληροφορίας για την ανάπτυξη και βελτίωση των επιχειρήσεων, η προώθηση νέων και η βελτίωση των υφισταμένων παραγωγικών επενδύσεων, συνιστούν τα κλειδιά για την ανασυγκρότηση της πόλης των Τρικάλων και γενικότερα της Δυτικής Ζώνης ανάπτυξης της Θεσσαλίας. Από το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης της περιφέρειας Θεσσαλίας, όπως έχει σκιαγραφηθεί στο εγκεκριμένο Π.Π.Χ.Σ.Α.Α., απορρέει και ο κυρίαρχος ρόλος του Δήμου Τρικκαίων. Στο συγκεκριμένο πρότυπο ανάπτυξης η γεωγραφική θέση της περιφέρειας προσδίδει ένα αναβαθμισμένο ρόλο και ο υπάρχων κεντρικός αναπτυξιακός άξονας της χώρας Αθήνας Θεσσαλονίκης που διέρχεται στο ανατολικό τμήμα της περιφέρειας αναμένεται να ενισχυθεί, το δε θεσσαλικό του τμήμα εκτιμάται ότι μπορεί να εξελιχθεί στο ισχυρότερο υποσύνολό του, μετά από αυτά που αρθρώνονται στις δύο ελληνικές μητροπόλεις. Η Θεσσαλία θα συνδεθεί με τον άξονα της Εγνατίας μέσω του ΠΑΘΕ και του οδικού κλάδου Λαμία Παναγιά, δευτερευόντως δε με τον άξονα Ε65 Λάρισας Κοζάνης, ο οποίος ως διάδρομος ανάπτυξης θα ενισχύσει την ανάπτυξη του δυτικού τμήματος της περιφέρειας, όπου υπάγεται το αστικό κέντρο των Τρικάλων. Αντίστοιχα πρέπει να επιδιωχθεί η προς τα δυτικά σύνδεση με την Άρτα. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 530

Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο αναμένεται να ενισχυθεί η δικτύωση των βασικών αστικών κέντρων με αιχμή τον άξονα Λάρισας Βόλου, ως διπόλου διαπεριφερειακής εμβέλειας με συγκεντρώσεις αστικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων, ενώ ο άξονας Τρικάλων Καρδίτσας και οι διακλαδώσεις από αυτές τις δύο πόλεις προς τα ανατολικά, θα στηρίξουν την αναβάθμιση των δύο αστικών κέντρων και την ανάπτυξη του δυτικού τμήματος της περιφέρειας. Το αποκομμένο σήμερα βορειο-δυτικό άκρο της περιφέρειας θα αλλάξει ριζικά ρόλο, στην προοπτική σύνδεσης της Θεσσαλίας με το βόρειο μέτωπο της χώρας και το δυτικό τόξο ανάπτυξης, αποκτώντας χαρακτηριστικά διαπεριφερειακής δυτικής πύλης. Στην προοπτική αυτή, ιδίως για τα Τρίκαλα, θα διανοιχτούν νέες προοπτικές στα πεδία του εμπορίου και των υπηρεσιών. Οι βασικότερες κατευθύνσεις χωρικής ανάπτυξης από το εγκεκριμένο Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. Θεσσαλίας που αφορούν άμεσα ή έμμεσα το Δήμο Τρικκαίων, συνδέονται με: Την υλοποίηση των οδικών διασυνδέσεων του Δήμου με το βόρειο άξονα μέτωπο ανάπτυξης της χώρας και το δυτικό άξονα ανάπτυξης, μετατρέποντας την περιοχή του σε διαπεριφερειακή πύλη προς βόρεια και δυτική Ελλάδα. Προώθηση του άξονα Τρικάλων Πύλης Ελάτης Μεσοχώρας Άρτας και βελτίωση της υπάρχουσας σύνδεσης Τρικάλων Λάρισας με χαρακτηριστικά εθνικής οδού. Επιπλέον, Την ενεργοποίηση του ενδοπεριφερειακού αστικού άξονα ανάπτυξης Τρικάλων Καρδίτσας, καθώς και των διασυνδέσεων με τις εξαρτώμενες (κυρίως από τα Τρίκαλα) αναπτυξιακές ενότητες της Δυτικής ζώνης της Θεσσαλίας, ειδικότερα δε: τα ορεινά της Καλαμπάκας (Πίνδος Χάσια) με κέντρο την Καλαμπάκα και την περιοχή των οικισμών Στουρναρέικα Μεσοχώρα Ελάτη, κ.λ.π. (Πίνδος) με κέντρο την Πύλη. Την αναβάθμιση του αστικού κέντρου των Τρικάλων, ως νομαρχιακού διοικητικού κέντρου, συγκοινωνιακού κόμβου, κέντρου εμπορίου και υπηρεσιών προς την αγροτική παραγωγή (ζωική, δασική), καθώς και πόλου ανάπτυξης τουρισμού διεθνούς εμβέλειας (Μετέωρα Πίνδος). Τη δημιουργία εμπορευματικού κόμβου για την υποστήριξη του υπό υλοποίηση Εμπορευματικού Κέντρου Θεσσαλίας το οποίο έχει προγραμματιστεί στον άξονα Λάρισας Βόλου. Την προστασία και αειφόρο διαχείριση της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, με εφαρμογή μεθόδων και υλοποίηση έργων περιβαλλοντικής ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 531

εξυγίανσης, καθώς και προσαρμογή στους κανόνες του ανταγωνισμού, προώθηση επώνυμων / τοπικών προϊόντων ποιότητας και υποστήριξη της παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Επίσης, την τυχόν επιλογή των τμημάτων της γεωργικής γης, τα οποία θα κριθεί απαραίτητο να αλλάξουν χρήση (προς χρήσεις βιομηχανικές, εμπορικές, οικιστικές, κ.ά.), με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθορίζουν την ποιότητα της περιοχής και μετά από υποχρεωτική γνωμοδότηση της αρμόδιας ΝΕΧΩΠ. Την αναβάθμιση της πολεοδομικής οργάνωσης της βιομηχανίας βιοτεχνίας και του χονδρεμπορίου αποθηκών με κατεύθυνση την υποστήριξη της αγροτικής παραγωγής (ζωική δασική). Την αναβάθμιση της πολεοδομικής οργάνωσης του τομέα του τουρισμού και την ανασυγκρότηση των αντίστοιχων υπηρεσιών στην κατεύθυνση του αστικού τουρισμού διεθνούς εμβέλειας, με δυνατότητες παροχής αστικών υπηρεσιών στήριξης των τουριστικών κυκλωμάτων προς Καλαμπάκα Μετέωρα και προς Πίνδο. Από το Σχέδιο του Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α. και τα Σχέδια των Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τον Τουρισμό, τις Α.Π.Ε. και τη Βιομηχανία, απορρέουν ορισμένες επιπλέον κατευθύνσεις που αφορούν άμεσα ή έμμεσα το Δήμο: Χαρακτηρισμός της έδρας του Δήμου, ως δυναμικού αστικού κέντρου 4 ου επιπέδου σε εθνική κλίμακα θεώρησης 1, του δε διπόλου Τρικάλων Καρδίτσας, ως Λοιπών Δυναμικών πόλων των οποίων ενισχύεται ο ιδιαίτερος χαρακτήρας (παραγωγικός, πολιτιστικός) και αναβαθμίζεται η ποιότητα ζωής και το αστικό περιβάλλον του κάθε πόλου. Υπαγωγή του αστικού κέντρου των Τρικάλων στον Άξονα της κεντρικής ενδοχώρας ο οποίος αναπτύσσεται κατά μήκος του Ε65 και στοχεύει στην διασύνδεση των δυτικών περιοχών της Πίνδου με τον παραδοσιακό άξονα Β-Ν. Ο άξονας αυτός οργανώνεται από τους αστικούς πόλους Λαμία, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Ιωάννινα, μέσω Εγνατίας (Παναγιά), και Λάρισα / Βόλος. Αξιοποίηση της άμεσης επαφής του αστικού κέντρου των Τρικάλων με την περιοχή τουριστικής προτεραιότητας στην κατηγορία «αναπτυσσόμενη τουριστικά περιοχή, με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών Τουρισμού», συγκεκριμένα δε την 1 Σε εθνικό επίπεδο η ιεράρχηση των αστικών κέντρων της χώρας είναι διαφοροποιημένη σε σχέση εκείνη που έχει θεσπιστεί στα Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. και αφορά στο σύνολο του οικιστικού δικτύου. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 532

περιοχή B2.5: Περιοχή Β. Πίνδου, Ζαγορίου, Τζουμέρκων και ορεινός χώρος Δυτικής Θεσσαλίας. Υπαγωγή του αστικού κέντρου των Τρικάλων σε περιοχή επέκτασης της βιομηχανίας, από κοινού με το αστικό κέντρο της Καρδίτσας. Προώθηση οργανωμένων υποδοχέων της βιομηχανίας, σχεδιασμός χρήσεων γης και σταδιακός περιορισμός των δυνατοτήτων διάσπαρτης χωροθέτησης νέων μονάδων. Διερεύνηση των δυνατοτήτων της χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων στην περιοχή του δήμου, ως περιοχής υπαγόμενης κατ αρχήν σε Περιοχή Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ), καθώς και Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων βάσει κριτηρίων. Στο πλαίσιο των διατάξεων του Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. Θεσσαλίας, το αστικό κέντρο των Τρικάλων χαρακτηρίζεται ως οικιστικό κέντρο 2 ου επιπέδου, σε περιφερειακό επίπεδο θεώρησης, εξαρτώμενο από την έδρα της περιφέρειας, το αστικό κέντρο της Λάρισας, από αυτό δε εξαρτώνται οι οικιστικές υποενότητες της Καλαμπάκας, της Πύλης και της Φαρκαδόνας, πέραν της οικιστικής ενότητας στην οποία άμεσα αναφέρονται τα Τρίκαλα και για την οποία το αστικό κέντρο απαιτείται να ασκεί ρόλους και να διαθέτει λειτουργίες 3 ου επιπέδου. Το αστικό κέντρο των Τρικάλων αναπτύσσει επίσης σχέσεις με το αστικό κέντρο της Καρδίτσας υπό μορφή συνεργαζόμενου δίπολου. Αναφορικά με τα προγραμματιζόμενα ή εκτελούμενα έργα και δραστηριότητες στην περιοχή του Δήμου Τρικκαίων, τόσο από το ΠΕΠ Θεσσαλίας, όσο και από το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου, ιδιαίτερης σημασίας είναι ιδίως τα εξής: Οι βελτιώσεις των εθνικών οδών Τρικάλων Λαρίσης και Τρικάλων Καλαμπάκας, διότι υποστηρίζουν: το μεν πρώτο έργο τη βασική σύνδεση της πόλης των Τρικάλων με τη Λάρισα έδρα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, αναβαθμίζοντας τις αλληλεξαρτήσεις της Δυτικής Ζώνης Ανάπτυξης της Θεσσαλίας με την Ανατολική, καθώς και του ενδοπεριφερειακού άξονα ανάπτυξης Τρικάλων Λάρισας, το δε δεύτερο αναβαθμίζει την υπάρχουσα οδική σύνδεση ενισχύοντας το ρόλο του αστικού κέντρου των Τρικάλων ως κέντρο στήριξης υπηρεσιών προς τα τουριστικά πολιτιστικά κυκλώματα προς Καλαμπάκα - Μετέωρα. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 533

Ο εσωτερικός δακτύλιος Τρικάλων Αγίας Μονής Καρδίτσης, διότι ενδυναμώνει τις σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις του αστικού πόλου των Τρικάλων με τον αστικό πόλο της Καρδίτσας, στην κατεύθυνση συγκρότησης ενός διπόλου συνεργασίας μεταξύ των δύο αστικών κέντρων. Η ολοκλήρωση του περιφερειακού δακτυλίου Τρικάλων, τμήμα από εθνική οδό Τρικάλων Άρτας έως εθνική οδό Τρικάλων Ιωαννίνων, διότι υποστηρίζει τη διαπεριφερειακή σύνδεση της Δυτικής αποκομμένης από τον κεντρικό αναπτυξιακό άξονα της Χώρας Δυτικής Ζώνης Ανάπτυξης της Θεσσαλίας, με το Βόρειο Άξονα Ανάπτυξης της Χώρας Εγνατίας Οδού. Ειδικότερα υποστηρίζει τις τουριστικές πολιτιστικές διαδρομές προς Πίνδο Τζουμέρκα. Επίσης, εγκαθιδρύει λόγω ευχερέστερης προσιτότητας τις συμπληρωματικές σχέσεις συνεργασίας των αστικών κέντρων κόμβων της σύνδεσης. Οι κοινωνικές υποδομές τοπικής κλίμακας που ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και την ποιότητα ζωής. Το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου το οποίο στο σύνολό του είναι πολυδιάστατο και αναπτύσσεται με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση πολλών πεδίων για την ανασυγκρότηση της πόλης των Τρικάλων και του λοιπού οικιστικού δικτύου, με έμφαση, τόσο στην ανάπλαση του αστικού χώρου, όσο και των υποδομών και δικτύων, ιδίως μάλιστα της πολιτιστικής υποδομής η οποία συνιστά συγκριτικό πλεονέκτημα για μια έδρα ενός Δήμου και πόσο μάλλον για μια έδρα ενός Νομού όπως εν προκειμένω που τα Τρίκαλα είναι έδρα του νομού Τρικάλων. Επισημαίνονται όμως και ορισμένα αρνητικά χαρακτηριστικά στο συνολικό πρόγραμμα έργων, ειδικότερα δε: Δίδεται σχετικά περιορισμένο βάρος σε αναπλάσεις και τοπικές ολοκληρωμένες παρεμβάσεις οι οποίες, παρ όλα αυτά, είναι ιδιαίτερα αναγκαίες για την εξυγίανση και ανασυγκρότηση του αστικού ιστού και ιδίως του κέντρου πόλης. Δίδεται σχετικά περιορισμένο βάρος σε υπερτοπικού χαρακτήρα επιχειρησιακές υποδομές που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως προωθητικές δυνάμεις για την ενίσχυση γενικότερα του διπόλου Τρικάλων Καρδίτσας ως εφαλτηρίου ανασυγκρότησης της Δυτικής Αναπτυξιακής Ζώνης της περιφέρειας Θεσσαλίας με αιχμή την προώθηση ολοκληρωμένων αστικών πολιτικών. Δεν ασκείται ουσιαστική πολιτική προς την παροχή οργανωμένου αστικού περιβάλλοντος προς τις επιχειρήσεις, ιδίως εκείνες που έχουν περιληφθεί σε ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 534

οργανωμένους υποδοχείς παραγωγικών δραστηριοτήτων, οι οποίες ακόμα δεν έχουν πολεοδομηθεί. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 535

Α.5.1.2 Αξιολόγηση ενδογενών αναπτυξιακών δυνατοτήτων Είναι απαραίτητο πέραν των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του Δήμου Τρικκαίων σε άμεση σχέση με το ευρύτερο χωροταξικό πλαίσιο να υπάρξει ένταση της αναπτυξιακής προσπάθειας με στόχο την άρση των βασικών προβλημάτων που σήμερα χαρακτηρίζουν το Δήμο και αντίστοιχα την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρονται στο επίπεδο του ενδογενούς δυναμικού με έμφαση στον πρωτογενή τομέα και τη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, έτσι ώστε η πόλη των Τρικάλων να λειτουργήσει ως κέντρο παροχής υπηρεσιών προς ένα σύγχρονο πρωτογενή τομέα της Δυτικής Αναπτυξιακής Ζώνης της περιφέρειας, αλλά και στην επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας και σε άλλους κλάδους του τριτογενή τομέα, κυρίως δε στο υπερτοπικό εμπόριο διαμετακόμιση, στον αστικό τουρισμό, τον πολιτισμό και την αναψυχή, καθώς και τις μεταφορές. Τα κύρια αναπτυξιακά προβλήματα του Δήμου Τρικκαίων σήμερα είναι: Η σχετική γήρανση του πληθυσμού, χαρακτηριστικό και του εθνικού χώρου στο σύνολό του και η διαπίστωση αστάθειας των οικογενειακών δεσμών με αύξηση του ποσοστού διαζευγμένων, χαρακτηριστικό μείωσης της κοινωνικής συνοχής, σε συνδυασμό με τα προβλήματα που υπάρχουν στις ευαίσθητες ομάδες, κυρίως δε στην τρίτη ηλικία. Επίσης το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο της μερίδας του πληθυσμού που είναι τσιγγάνοι και γενικότερα η σοβαρή διαφοροποίηση και υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους. Η αύξηση της ανεργίας και μάλιστα εντονότερα στις νέες ηλικίες και στις γυναίκες. Ο περιορισμένος βαθμός εκσυγχρονισμού του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, παρ ότι υπάρχουν τάσεις βελτίωσης της παραγωγικότητας. Επίσης ο περιορισμένος βαθμός ανάπτυξης υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις. Οι υπάρχουσες σήμερα ελλείψεις και ανεπάρκειες οδικού δικτύου με διαπεριφερειακό χαρακτήρα, η καθυστέρηση εκσυγχρονισμού του σιδηροδρομικού δικτύου και οι ελλείψεις σε σύγχρονες υποδομές υπηρεσιών προς την αγροτική παραγωγή και εμπορίου, αν και καταβάλλονται προσπάθειες για πλέον σύγχρονη ανάπτυξη (οπτικές ίνες, ασύρματο ευρυζωνικό δίκτυο με 9 κεραίες σε διάφορα σημεία της πόλης των Τρικάλων, κ.ά.) Η στενότητα οικιστικής γης του αστικού κέντρου των Τρικάλων (το οποίο περιβάλλεται από γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας), με προβλήματα εκτός σχεδίου αυθαίρετης δόμησης και τάσεις εκτός σχεδίου δόμησης, με επιχειρηματικό ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 536

κυρίως χαρακτήρα στις εισόδους της πόλης και συγκεκριμένα στις θεσμοθετημένες ζώνες παραγωγής βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών, οι οποίες όμως δεν έχουν ακόμα πολεοδομηθεί. Ο περιορισμένος βαθμός εξειδίκευσης, εξωστρέφειας και δικτύωσης των επιχειρήσεων σε επίπεδο περιφέρειας και χώρας, γεγονός που συρρικνώνει τις δυνατότητες μεγέθυνσης της ανταγωνιστικότητας της πόλης στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών κατευθύνσεων για την ανάπτυξη αστικών πολιτικών χωρικής ανάπτυξης. Επίσης, η έλλειψη παραγωγικών εξειδικεύσεων και εξωστρέφειας δικτύωσης των επιχειρήσεων, εκ των πραγμάτων παρεμποδίζει την ανάπτυξη ενός διευθυντικού ρόλου του αστικού κέντρου των Τρικάλων, τόσο προς την αγροτική του ενδοχώρα, όσο και προς τη Δυτική Ζώνη Ανάπτυξης της Θεσσαλίας και ευρύτερα προς τον εθνικό και διεθνή χώρο. Η ελλιπής ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών τοπόσημων στην ευρύτερη περιοχή της πόλης των Τρικάλων (Λόφος Προφήτη Ηλία / Φρουρίου, ποταμοί και παραποτάμιες ζώνες, συνοικία Βαρούσι, το παλιό κέντρο, διατηρητέα κτήρια, όπως το Τζαμί, οι παλιές φυλακές, και σπίτια κ.λ.π.) και η ανάγκη ενοποίησης διασύνδεσής τους σε ενιαίο πλέγμα κεντρικών λειτουργιών, πρασίνου και εν γένει κοινοχρήστων χώρων. Ο περιορισμένος βαθμός ανάπτυξης ξενοδοχειακών μονάδων και υπηρεσιών προς τους καταναλωτές με άξονα τον αστικό τουρισμό και την παροχή υπηρεσιών στήριξης στο διερχόμενο ορεινό θρησκευτικό οικολογικό τουρισμό προς Καλαμπάκα, Μετέωρα και Πίνδο. Η καθυστέρηση της λειτουργίας του νέου Χ.Υ.Τ.Α. και σταθμών μεταφόρτωσης εξυπηρέτησης του συνόλου των αναγκών του Νομού. Η έλλειψη δυναμικής, στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης πόλης υπαίθρου, του υπόλοιπου οικιστικού δικτύου του Δήμου το οποίο μάλιστα είναι δημογραφικά φθίνον με αγροτικό χαρακτήρα, γήρανση του πληθυσμού και χαρακτηρίζεται από τη χρήση μη σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας. Αντίστοιχα, τα κύρια πλεονεκτήματα και αναπτυξιακές δυνατότητες του Δήμου Τρικκαίων είναι: Η κεντροβαρική θέση του Δήμου στο δυτικό και σήμερα σχετικά αποκομμένο τμήμα της περιφέρειας, με προοπτική μετατροπής του χώρου του σε συγκοινωνιακό κόμβο διασύνδεσης με τους αναδυόμενους άξονες ανάπτυξης της Βόρειας και της Δυτικής Ελλάδας, προοπτική που θα ευνοήσει το ρόλο της πόλης ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 537

των Τρικάλων στους τομείς του εμπορίου, της μεταποίησης, του τουρισμού και των υπηρεσιών. Η δημογραφική δυναμική η οποία διαπιστώθηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη μεγέθυνση των τριτογενών δραστηριοτήτων, η σχετικά υγιής δημογραφική πυραμίδα, παρ ότι υπάρχει γήρανση, όπως συνολικά ισχύει και στον εθνικό χώρο, η τάση αύξησης του ενεργού πληθυσμού, κυρίως στον ανδρικό φύλο, αλλά και στο γυναικείο, η ικανή συγκέντρωση πληθυσμών και των δύο φύλων στις ζώνες των παραγωγικών ηλικιών από 20 έως 64 έτη, το σχετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο, κ.ά. Η τοπική επιχειρηματική δραστηριότητα με έμφαση στο εμπόριο, τις υπηρεσίες προς τον αγροτικό τομέα, τον τουρισμό. Η εξειδίκευση της πόλης των Τρικάλων στην εμπορία των μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, στην ξυλοβιομηχανία πρίσης ξυλείας. Επίσης, η υπεροχή στη συσκευασία αγροτικών προϊόντων, την επεξεργασία του γάλακτος, την αλλαντοποιία, κ.λ.π., με χαρακτηριστική την εξειδίκευση στις βιοτεχνίες παραγωγής ξυλόγλυπτων παραδοσιακών επίπλων και αντικειμένων. Η αστική μάζα του αστικού κέντρου των Τρικάλων, το βιώσιμο αστικό περιβάλλον, η μακριά πολιτιστική ιστορία - με το δεδομένο ότι η πόλη κατοικήθηκε από την 3 η χιλιετία π.χ. - η οποία έχει αφήσει σημαντικά ίχνη αρχαιολογικών χώρων και μνημείων (Φρούριο, παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι παρά την ανατολική παρειά του Φρουρίου, το παλιό Κέντρο, το Τζαμί, βυζαντινές εκκλησίες, νεοκλασικά κτήρια), η πλούσια πολιτιστική υποδομή (Αρχαιολογική Συλλογή Τρίκκης, Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο, Δημοτική Πινακοθήκη, Δημοτικό Ιστορικό Αθλητικό Μουσείο, Κέντρο Ελληνικής Μουσικής Τρικαλινών Δημιουργών, κ.ά.), Οι υπερτοπικές λειτουργίες εθνικής εμβέλειας (Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Τμήμα Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων του Τ.Ε.Ι. Λάρισας, Παράρτημα Τρικάλων, νέες Κλειστές Φυλακές Τρικάλων). Οι βιομηχανικές-βιοτεχνικές μονάδες και οι επιχειρήσεις χονδρεμπορίου αποθηκών οι οποίες περιλαμβάνονται εντός του ΓΠΣ της πόλης και στην έξοδο της πόλης κατά μήκος των οδικών αξόνων Τρίκαλα-Λάρισα, Τρίκαλα-Πύλη, Τρίκαλα- Καρδίτσα. Η υπάρχουσα τουριστική δραστηριότητα που αναπτύσσεται με τη μορφή των αστικών υπηρεσιών στήριξης ποικίλων τουριστικών κυκλωμάτων και διαδρομών, ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 538

κυριότερες από τις οποίες είναι πέντε διαδρομές, διασυνδεδεμένες μεταξύ τους με έμφαση στην ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού 2 : Οι δυνατότητες συνεργασιακών συμπληρωματικών ρόλων της πόλης των Τρικάλων και του λοιπού οικιστικού δικτύου του Δήμου, με άλλα αστικά κέντρα του Νομού και της Περιφέρειας, οι οποίες είναι οι εξής: Τρίκαλα Λάρισα: Περιορισμό των σχέσεων εξάρτησης και ενίσχυση των σχέσεων αλληλεξάρτησης με την έδρα της Περιφέρειας, το αστικό κέντρο 1 ου επιπέδου της Λάρισας (αναβάθμιση οδικών μεταφορών, επιχειρηματικών σχέσεων, ερευνητικού έργου και δικτύωσης πανεπιστημιακών σχολών, εμπορικών ανταλλαγών, ανταλλαγών τεχνογνωσίας, πολιτιστική συνεργασία, κ.λ.π.) Τρίκαλα Καρδίτσα: Κατά προτεραιότητα ενδυνάμωση των σχέσεων και οικονομικών ροών με το αστικό κέντρο της Καρδίτσας, οικιστικό κέντρο 2 ου επιπέδου, σε συνεργαζόμενο δίπολο, με ακτινοβολία στη Δυτική Ζώνη ανάπτυξης της Θεσσαλίας (ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων υποστήριξης της αγροτικής παραγωγής, ανάπτυξη βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε κοινές υποδομές με έμφαση στη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων σε οργανωμένο χώρο περιοχής Φαρκαδόνας, ανάπτυξη ερευνητικού έργου και δικτύωσης πανεπιστημιακών σχολών, εμπορικών ανταλλαγών, ανταλλαγών τεχνογνωσίας, πολιτιστική συνεργασία, κ.λ.π.). Τρίκαλα, οικιστικό κέντρο 2 ου επιπέδου, Ανάπτυξη σχέσεων αλληλεξάρτησης με όλο το οικιστικό δίκτυο του Νομού Τρικάλων (οικιστικές υποενότητες Τρικάλων, Καλαμπάκας, Πύλης και Φαρκαδόνας). Τρίκαλα, οικιστικό κέντρο 3 ου επιπέδου, Ανάπτυξη σχέσεων αλληλεξάρτησης με τους οικισμούς 4 ου επιπέδου της οικιστικής υποενότητας Τρικάλων σε ένα πρότυπο εταιρικής σχέσης πόλης - υπαίθρου. Τρίκαλα Καρδίτσα Λάρισα Βόλος: ανάπτυξη εμπορευματικών δραστηριοτήτων (Εμπορευματικό Κέντρο Θεσσαλίας στον άξονα Λάρισας Βόλου και εμπορευματικοί σταθμοί στα Τρίκαλα και την Καρδίτσα). Τρίκαλα Καλαμπάκα Πύλη: Ανάπτυξη τουριστικών υποδομών αστικού τουρισμού και υπηρεσιών υποστήριξης του οικολογικού ορεινού περιηγητικού θρησκευτικού τουρισμού προς Μετέωρα και Περιοχή Β. Πίνδου, 2 Βλ. την ιστοσελίδα της Ν.Α. Τρικάλων www.trikala.gr ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 539

Ζαγορίου, Τζουμέρκων και ορεινού χώρου Δυτικής Θεσσαλίας, συγκρότηση ενιαίων τουριστικών κυκλωμάτων και διαδρομών. Τρίκαλα Καλαμπάκα: Προώθηση ιδιωτικού αεροδρομίου στην περιοχή Τρικάλων Καλαμπάκας με σκοπό την εξυπηρέτηση των εναέριων μεταφορικών αναγκών της Δυτικής Ζώνης ανάπτυξης της Θεσσαλίας και ανάπτυξη προαστιακού χαρακτήρα σιδηροδρομικών δρομολογίων. Σημειώνεται επίσης η δυνατότητα ενεργοποίησης και δικτύωσης στην κατεύθυνση εξωστρεφούς διακρατικής και διαπεριφερειακής σημασίας, με βάση τα νέα προγραμματικά πλαίσια και τις χρηματοδοτήσεις που τίθενται κατά τη φάση του Δ Κ.Π.Σ. 2007-2013. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 540

Α.5.2. Αξιολόγηση χωροταξικών δεδομένων Αξιολογούνται τα αναλυτικά δεδομένα σε σχέση με την οικιστική ζήτηση, τη χωρική διάρθρωση των χρήσεων γης στην έκταση του Ο.Τ.Α., τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, την οικιστική δομή των δικτύου οικισμών, τις υποδομές και τα δίκτυα, τους περιοριστικούς εν γένει παράγοντες πολεοδομικής οικιστικής ανάπτυξης, τις ανάγκες των παραγωγικών τομέων, κ.λ.π. Τα κύρια αξιολογικά συμπεράσματα που έχουν προκύψει από τη μέχρι τώρα ανάλυση της χωροταξικής διάρθρωσης και οικιστικής ανάπτυξης του Δήμου Τρικκαίων συνοψίζονται στα εξής: Η πόλη των Τρικάλων εμφανίζει σοβαρό πρόβλημα αυθαίρετων οικιστικών συγκεντρώσεων, ή και διάσπαρτης αυθαίρετης δόμησης, και γενικά δόμησης εκτός σχεδίου, γεγονός που είναι υποδηλωτικό των τάσεων διάχυσης της αστικοποίησης στην εκτός σχεδίου περιοχή, ως προβλήματος που χρήζει άμεσων λύσεων, δεδομένης μάλιστα της μείωσης του Σ.Δ. από 2,4 σε 1,8 στο κεντρικό τμήμα της πόλης. Ο βαθμός της αστικοποίησης της πόλης έχει υπερβεί τις χωρητικότητες του θεσμοθετημένου οικιστικού υποδοχέα αναφορικά με την κατοικία, δεδομένου μάλιστα ότι και οι δημογραφικοί ρυθμοί της τελευταίας δεκαετίας έχουν δείξει ότι η έδρα του Δήμου, σε αντίθεση με το Νομό, παρουσιάζει δημογραφική δυναμική. Η τάση παραπέρα κεντροποίησης (μεγέθυνσης των κεντρικών λειτουργιών) είναι εμφανής, η δε χρήση της κατοικίας σταδιακά μειώνεται στις περιοχές κέντρου και αντικαθίσταται από το εμπόριο, τα γραφεία, τις υπηρεσίες και τις λοιπές κεντρικές λειτουργίες, με αποτέλεσμα ο θεσμοθετημένος υποδοχέας να μην επαρκεί για την κατοικία και να παρατηρούνται φαινόμενα κορεσμού. Υπάρχουν ανεπάρκειες πολεοδομικής οργάνωσης και εξοπλισμού ορισμένων περιαστικών γειτονιών στις οποίες, παρά τις τάσεις διάχυσης της αστικής ανάπτυξης στην εκτός σχεδίου ζώνη, εξακολουθούν να υπάρχουν αδόμητα οικόπεδα και μη διανοιγμένοι δρόμοι. Διαπιστώνονται τάσεις παραπέρα ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων στις εισόδους πύλες της πόλης των Τρικάλων με παρόδια εγκατάσταση παρά τις εθνικές οδούς, γεγονός που εκφράζει την έλλειψη διαθεσιμότητας γης για οικονομικές δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας μέσα στον πολεοδομημένο οικιστικό πυρήνα της πόλης (δευτερογενείς και τριτογενείς δραστηριότητες ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 541

εμπορίου, βιομηχανίας - βιοτεχνίας, επαγγελματικών εργαστηρίων, χονδρεμπορίου, αποθηκών, γραφείων επιχειρήσεων, δημόσιων, κοινωνικών και ιδιωτικών υπηρεσιών, κ.ά.). Η χωρική εξειδίκευση των παραπάνω δραστηριοτήτων εντοπίζεται αφενός στις περιοχές των πολεοδομικών κέντρων (επιπέδου πόλης και τοπικά) ως προς το μεγαλύτερο μέρος του τριτογενή τομέα, στους παραγωγικούς υποδοχείς βιομηχανίας και χονδρεμπορίου αποθηκών που έχουν σχεδιαστεί με γραμμική δομή παρά τους οδικούς άξονες των εθνικών οδών (με διασπορά και στις εκτός σχεδίου παρακείμενες εκτάσεις), καθώς και διάσπαρτα μέσα στις περιοχές κατοικίας. Η αστική δυναμική του Δήμου Τρικκαίων αναμένεται να οδηγήσει στο μέλλον σε μεγαλύτερη κατάληψη κτιριακών επιφανειών από τριτογενείς δραστηριότητες και υπηρεσίες, απομειώνοντας τη διαθεσιμότητα των Ο.Τ. μέσα στον οικιστικό ιστό της πόλης των Τρικάλων για χρήσεις κατοικίας, ενώ κάτι τέτοιο δεν παρατηρείται στους λοιπούς οικισμούς του Δήμου. Επίσης, υπάρχει προοπτική εντονότερης ζήτησης σχεδιασμένων ζωνών παραγωγής (βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου), με πύκνωση των μεγεθών αξιοποίησης των εντός των σχεδιασμένων ζωνών οικοπέδων, στο βαθμό που η εξέλιξη της πόλης των Τρικάλων ευνοεί τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Αρνητική παράμετρο αποτελεί η μη υλοποίηση της ζώνης τουρισμού του ισχύοντος ΓΠΣ, παρ ότι είναι ισχυρή η προοπτική αναβάθμισης του ρόλου της πόλης ως αστικό κέντρο παροχής ολοκληρωμένων υπηρεσιών στήριξης στον τουριστικό και πολιτιστικό τομέα, λόγω της κεντροβαρικής της ένταξης σε τουριστικά κυκλώματα προς Πίνδο, Καλαμπάκα Μετέωρα, κ.ά. Διαπιστώνεται τάση προαστιοποίησης ορισμένων οικισμών (π.χ. Φλαμούλι, Σωτήρα), αλλά και παράλληλα τάση απορρόφησης του πληθυσμού άλλων οικισμών (π.χ. Ριζαρειό, Αγ. Απόστολοι), όπου οι δημογραφικοί ρυθμοί είναι φθίνοντες, από την πόλη των Τρικάλων. Ο σημερινός θεσμοθετημένος οικιστικός υποδοχέας της πόλης των Τρικάλων επαρκεί οριακά για την κάλυψη των δεουσών αναγκών των κατοίκων 3, δεδομένου 3 Πληθυσμός 2001 στο σύνολο των Π.Ε.: 44.817 κάτοικοι και από κοινού με τον εκτός σχεδίου διάσπαρτο πληθυσμό έτους 2001: 48.686 κάτοικοι, όταν ο πληθυσμός κορεσμού στη βάση παραδοχών του δείκτη λ = Συντελεστής Κορεσμού, ο πληθυσμός κορεσμού είναι 47.554 κάτοικοι. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 542

ότι ένα μέρος του πληθυσμού κατοικεί διάσπαρτα στην εκτός σχεδίου περιοχή, ενώ εξυπηρετείται από την υποδομή της πόλης. Κατά συνέπεια η πόλη των Τρικάλων θα χρειαστεί πρόσθετες επεκτάσεις ανάλογα με τα προγραμματικά μεγέθη πληθυσμού για το έτος στόχο 2022. Ο υφιστάμενος οικιστικός υποδοχέας των μικρών δορυφόρων οικισμών υπερεπαρκεί για την κάλυψη των αναγκών των σημερινών κατοίκων, αλλά παράλληλα μπορεί να υποδεχθεί και νέους πληθυσμούς, έτσι ώστε να μην απαιτούνται πρόσθετες επεκτάσεις. Οι ζώνες παραγωγής οι οποίες είχαν προβλεφθεί από το ισχύον Γ.Π.Σ. του Δήμου (βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών), με καθεστώς πολεοδόμησης, επιλέγοντας ήπιους Σ.Δ. και με βαθμό κορεσμού της τάξης του 70%, είναι ευμεγέθεις σε δυνατότητες κτιριακών επιφανειών στο σύνολό τους, οπόταν μπορούν να καλύψουν τις μελλοντικές ανάγκες του Δήμου Τρικκαίων για βιομηχανία βιοτεχνία και χονδρεμπόριο. Αρνητικό είναι σήμερα το γεγονός ότι οι ζώνες αυτές δεν έχουν πολεοδομηθεί. Με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της εκτός σχεδίου δόμησης, δεν εξαντλούνται τα περιθώρια των πολεοδομικών σταθερών που ένα καθεστώς πολεοδόμησης θα μπορούσε να παράσχει, οπόταν περιορίζονται τα περιθώρια εγκατάστασης παραγωγικών μονάδων. Επίσης το πολεοδομικό περιβάλλον παραμένει άναρχο, με ελλείψεις περιμετρικών ζωνών πρασίνου και ανεπαρκείς υποδομές. Αναφορικά με τις συνθήκες ρύπανσης του περιβάλλοντος του Δήμου Τρικκαίων τα κύρια προβλήματα που διαπιστώνονται είναι τα εξής: Υποβάθμιση της ποιότητας των υπόγειων και επιφανειακών νερών λόγω σημαντικής ρύπανσης από τα αστικά και βιομηχανικά απόβλητα καθώς και από την εντατική γεωργική δραστηριότητα. Τα επιφανειακά ύδατα του Ληθαίου ποταμού, όπως προκύπτει από χημικές αναλύσεις, είναι της κατηγορίας C2 S2 δηλαδή μέσης επικινδυνότητας αλατότητας και χαμηλής επικινδυνότητας αλκαλίωσης, ενώ δεν μας δόθηκαν για αξιολόγηση ή δεν γίνονται αναλύσεις για δείκτες βαρέων μετάλλων και νιτρικών που δείχνουν την ύπαρξη φυτοφαρμάκων. Η επιβάρυνση των υδάτων των ρευμάτων και του Πηνειού από λύματα και άλλα οργανικά απόβλητα είναι μικρή. Από άλλα στερεά (άργιλο) έχουμε επιβάρυνση λόγω της έκπλυνσης και απόπλυσης των ορεινών και ημιορεινών εδαφών (μικρή διαφάνεια νερών). ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 543

Οι φρεάτιοι υδροφορείς εμφανίζονται στο μεγαλύτερο μέρος τους ποιοτικά υποβαθμισμένοι από τα αστικά γεωργικά, κτηνοτροφικά και βιομηχανικά απόβλητα που αν συνδυαστεί βροχή με τις εποχές χρήσης είναι σχετικά υψηλή. Οι βαθύτερες υδροφορίες δεν εμφανίζουν προβλήματα μόλυνσης ή ρύπανσης. Ως προς το φυσικό περιβάλλον, στο Δήμο Τρικκαίων δεν υπάρχουν εκτεταμένες θεσμοθετημένες ή προστατευόμενες περιοχές. Η ευρύτερη περιοχή όμως βορείως του Δήμου αποτελείται από δάση και δασικές εκτάσεις στις ορεινές και ημιορεινές πλαγιές της Πίνδου. Προστατευτέα αντικείμενα σύμφωνα με τη δασική νομοθεσία είναι οι περιορισμένες αναδασωτέες εκτάσεις του Άλσους του Προφήτη Ηλία και η δασική έκταση 55 περίπου στρεμμάτων στη Περδικορράχη. Ο λόφος του Προφήτη Ηλία και του Φρουρίου έχουν χαρακτηρισθεί ως αισθητικό δάσος. Τα κύρια αξιολογικά συμπεράσματα ως προς το φυσικό περιβάλλον συνοψίζονται στα εξής: Ο εξωαστικός χώρος του Δήμου Τρικκαίων χαρακτηρίζεται λιγότερο από φυσικό τοπίο και περισσότερο από την ανθρώπινη επέμβαση η οποία έχει δημιουργήσει το αγροτικό τοπίο, τη γεωργική γη με γόνιμο αρδευόμενο έδαφος, καθώς αποτελεί τμήμα του Θεσσαλικού κάμπου. Ποικιλία μορφών προσδίδουν οι ποτάμιες ροές με την παρόχθια βλάστηση αποτελώντας άξονες στο τοπίο, ευχάριστο και αισθητικά αξιόλογο μέρος του τοπίου για κοντινές παρατηρήσεις. Οι μόνοι βιότοποι με φυσική βλάστηση είναι οι όχθες, οι κοίτες και τα πρανή του Πηνειού και των παραποτάμων του, καθώς και των αποστραγγιστικών και αρδευτικών καναλιών. Η παρόχθια ζώνη του Πηνειού και των παραποτάμων του έχει πλούσια βλάστηση. Οι πεδινές εκτάσεις έχουν υποστεί σημαντικές αλλαγές και διαταραχές της οικολογικής τους ισορροπίας. Πρόκειται για τα γεωργικά εκμεταλλευόμενα εδάφη της πεδιάδας των Τρικάλων που σήμερα διαχειρίζονται εντατικά με καλλιέργειες βαμβακιού, καλαμποκιού, μηδικής και κηπευτικών που λόγω της μεγάλης χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων παρουσιάζεται υποβάθμιση. Η πανίδα που καταγράφεται στην περιοχή είναι φτωχή λόγω της υποβάθμισης του οικοσυστήματος και των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Αποτελείται από είδη μετακινούμενα και διερχόμενα από τα φυσικά οικοσυστήματα προς τις αγροτικές ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 544

εκτάσεις και από λίγα είδη που διαβιούν μόνιμα στις αγροτικές εκτάσεις και στην παραποτάμια βλάστηση. Ενώ δεν υπάρχει κανένα ιδιαίτερο οικοσύστημα το οποίο θα έχριζε προστασίας (πλην των λίγων δασικών εκτάσεων στα βόρεια), η γεωργική γη και τα νερά αποτελούν τους μόνους προστατευταίους πόρους του δήμου Τρικκαίων, διότι αποτελούν και τους μόνους πλουτοπαραγωγικούς πόρους των οποίων, ως μη ανανεώσιμοι, η προστασία είναι υψίστης προτεραιότητας. Σημαντικό πρόβλημα περιβάλλοντος αποτελεί η λειτουργία δύο ανεξέλεγκτων χωματερών στην ευρύτερη Ν.Δ. παραποτάμια περιοχή του Πηνειού οι οποίες αποτελούν σημαντική πηγή ρύπανσης διότι προκαλούν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις τόσο στο έδαφος όσο και κυρίως στο υδάτινο οικοσύστημα του Πηνειού. Ως προς το πολιτιστικό περιβάλλον, αξιόλογη είναι η πολιτιστική κληρονομιά που διασώζεται σήμερα και εμπλουτίζει την ταυτότητα της πόλης των Τρικάλων, τα δε σημαντικότερα μνημεία είναι: Το Κάστρο που επιστέφει ένα χαμηλό λόφο στα βόρεια της σημερινής πόλης και αποτελεί το σημαντικότερο ιστορικό στοιχείο και τοπόσημο της πόλης. Η παρουσία του αναφέρεται από τους μεσαιωνικούς χρόνους, ενώ χρονολογείται πιθανότατα από τους ελληνιστικούς χρόνους. Η παραδοσιακή συνοικία Βαρούσι παρά το λόφο του Φρουρίου η οποία αποτελεί την παλαιότερη ελληνική συνοικία της πόλης, αναπτυγμένη ελεύθερα στις ανατολικές υπώρειες του λόφου του Κάστρου, ως αξιόλογο αρχιτεκτονικό σύνολο με μεγάλη ιστορική σημασία, λόγω του διατηρημένου μεσαιωνικού πολεοδομικού ιστού της, των χαρακτηριστικών λαϊκών κατοικιών της και των βορειοελλαδικού τύπου αρχοντικών. Οι μεταβυζαντινές εκκλησίες και τα πολυάριθμα ιστορικά διατηρητέα κτήρια Το Κουρσούμ τζαμί (ή τζαμί Οσμάν Σαχ) το οποίο αποτελεί σπουδαίας καλλιτεχνικής αξίας μνημείο. Οι παλιές φυλακές Το παλιό κέντρο - τα σημερινά «μανάβικα» Οι ιστορικοί άξονες, όπως η Ασκληπιού κλπ. Πρόβλημα σήμερα αποτελεί η έλλειψη ενιαίου σχεδιασμού για την ενοποίηση των αρχαιολογικών πολιτιστικών χώρων και των χώρων πρασίνου του λόφου Πρ. Ηλία και ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 545

των υδάτινων διαδρόμων της πόλης των Τρικάλων, στοιχείο που αποτελεί μια σημαντική παράμετρο της αναπτυξιακής προοπτικής της πόλης και της αναβάθμισης της ποιότητας ζωής των ίδιων των κατοίκων. Η αναπτυξιακή προοπτική της πόλης θα μπορούσε να γίνει κατανοητή με καμπάνιες και ο πληθυσμός που θεωρείται ότι θίγεται από τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς να αλλάξει στάση. Μια προσπάθεια ένταξης του Δήμου στο δίκτυο των ιστορικών πόλεων θα ενίσχυε την συνείδηση των κατοίκων για την ιστορία της πόλης και την σημερινή ιστορικότητά της, ενώ παράλληλα θα συνέβαλε στην κοινωνική συνοχή των κατοίκων της. Εξάλλου, όπως και η «διεθνής χάρτα ιστορικών πόλεων» αναφέρει, μόνον όταν η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ενταχθεί στους κύριους στόχους του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού είναι δυνατόν αυτή να επιτευχθεί με διατήρηση ζωντανού του οικιστικού συνόλου. Σημαντική είναι επίσης η πολιτιστική υποδομή της πόλης με κυριότερους πολιτιστικούς πόλους τους εξής: Αρχαιολογική Συλλογή Τρίκκης Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο Κέντρο ελληνικής μουσικής τρικαλινών δημιουργών Δημοτικό ιστορικό αθλητικό μουσείο Κέντρο Ιστορίας και πολιτισμού εταιρείας Κλιάφα Μουσείο Ιεράς Μητρόπολης Μουσείο Πινακοθήκη Δημήτρη και Λέγκως Κατσικογιάννη Δημοτική Πινακοθήκη Πινακοθήκη Θεόδωρου Μάρκελλου (1925) Μύλος Ματσόπουλου Υπάρχει ανάγκη ενοποίησης και διασύνδεσης της πολιτιστικής υποδομής. Ως τις υπάρχουσες περιπτώσεις σύγκρουσης χρήσεων γης, πλέον σημαντικές χαρακτηρίζονται οι εξής: Στην περιοχή της «Ανάληψης», όπου η χρήση γης σύμφωνα με την ΖΟΕ είναι εγκαταστάσεις αναψυχής, επειδή οι οικοπεδικές εκτάσεις είναι ιδιοκτησία κατοίκων της περιοχής Μπάρας και έχουν αποκτηθεί πριν την εφαρμογή της ΖΟΕ, παρατηρείται η κατασκευή πολλών κατοικιών. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 546

Η θέση του βιολογικού καθαρισμού κοντά στον οικισμό Ριζαριό και στο Πάρκο του Αη Γιώργη με τη δυσοσμία του προκαλεί αντιδράσεις από τους κατοίκους του οικισμού αλλά και τους αθλούμενους η επισκέπτες του πάρκου Στις χορτολιβαδικές δημοτικές εκτάσεις (μεριάδες) περιμετρικά και σε γειτνίαση με τους οικισμούς παρατηρείται συγκέντρωση μικρών κτηνοτροφικών μονάδων προκαλώντας αντιδράσεις των κατοίκων περί διάχυσης δυσοσμιών. Μάλιστα κάποιες μικρές μονάδες είναι εγκατεστημένες εντός των οικισμών (π.χ. Πύργος) και το φαινόμενο της όχλησης των περιοίκων είναι μεγαλύτερο. Η μη λειτουργία ακόμη του ΧΥΤΑ δημιουργεί ανεξέλεγκτες χωματερές κοντά στις όχθες των ποταμών με όλες τις συνέπειες που συνεπάγεται απ αυτό. Η λειτουργία βιομηχανιών σε περιοχές, που απαγορεύεται η χρήση τους μετά την θεσμοθέτηση της ΖΟΕ, δημιουργεί πρόβλημα στην ορθή ανάπτυξη τους αλλά και αντιδράσεις από τους κατοίκους των κοντά σ αυτές οικισμούς. Τέλος, ως προς τις μεταφορές και τα δίκτυα κρίσιμα αξιολογικά συμπεράσματα είναι τα εξής: Ο υφιστάμενος οδικός άξονας Καρδίτσα Τρίκαλα Καλαμπάκα Γρεβενά, κρίνεται ως σημαντικά υποβαθμισμένος σε σχέση με τον ρόλο που καλείται να παίξει ως συγκοινωνιακός διάδρομος σύνδεσης με την Δυτική Μακεδονία, αλλά και τις Βαλκανικές χώρες. Επίσης υποβαθμισμένες εμφανίζονται και οι οδικές συνδέσεις Τρικάλων Άρτας και Τρικάλων Ιωαννίνων. Ο οδικός άξονας Κεντρικής Ελλάδας (Ε65) αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για το Δήμο Τρικκαίων. Ο Αυτοκινητόδρομος διασυνδέει την Εγνατία Οδό με τον ΠΑΘΕ, στο ύψος της Λαμίας και στο ύψος της Λάρισας (δύο κλάδοι) και θα απεγκλωβίσει από άποψη προσπελασιμότητας τον κεντρικό «ορεινό κορμό» της Χώρας και θα δημιουργήσει προϋποθέσεις πολυτομεακής ανάπτυξης καθώς και μείωσης των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων. Η πόλη των Τρικάλων εξυπηρετείται από Νότο στον ανισόπεδο κόμβο Τρικάλων και από Βορρά στον ανισόπεδο κόμβο Βασιλικής, που δημιουργούνται -αντίστοιχα- στην διασταύρωση του αυτοκινητοδρόμου με τη Νέα Εθνική Οδό Τρικάλων Λάρισας και με την ΕΟ Τρικάλων (Καλαμπάκας) Ιωαννίνων. Επίσης, η ολοκλήρωση Περιφερειακού Οδικού Δακτυλίου Τρικάλων θα ανακουφίσει σημαντικά το ιδιαίτερα βεβαρυμένο αστικό κέντρο της πόλης των Τρικάλων από τους διερχόμενους υπεραστικούς κυκλοφοριακούς φόρτους. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 547

Αντίστοιχα, ο Εσωτερικός Οδικός Δακτύλιος Τρικάλων «Αγίας Μονής Καρδίτσης Δέλτα Λαρίσης»: Ο υπό μελέτη Οδικός Δακτύλιος πρόκειται να διέλθει από τη νότια περιοχή της πόλης των Τρικάλων δια μέσου τμημάτων αυτής -εντός και εκτός σχεδίου πόλεως- και θα συνδέσει την Εθνική Οδό Τρικάλων Πύλης (Άρτας) με την Εθνική Οδό Τρικάλων Λάρισας. Ο ΕΟΔ διασταυρούμενος με το υφιστάμενο επαρχιακό και δημοτικό οδικό δίκτυο, προβλέπεται να μειώσει αισθητά τον αριθμό των αναγκαστικά διερχόμενων οχημάτων μέσα από την πόλη των Τρικάλων και να διευκολύνει την κίνηση των οχημάτων εντός της πόλεως. Αναγκαία κρίνονται τα μέτρα βελτίωσης, τόσο με τοπικές τροποποιήσεις των χαράξεων, όσο και με συμπλήρωση της απαραίτητης οδικής σήμανσης και ασφάλισης, των οδών σύνδεσης της πόλης των Τρικάλων με τους περιφερειακούς οικισμούς (Σωτήρα, Περδικοράχη, Λεπτοκαρυά, Λογγάκι, Τρίκκη, Ριζαρειό, Καρυές, Αγ. Απόστολοι), οι οποίες σήμερα χαρακτηρίζονται από μέτρια γεωμετρικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά. Ως προς το σιδηροδρομικό δίκτυο σκόπιμη κρίνεται η εξέταση σκοπιμότητας δρομολόγησης περιφερειακού - προαστιακού τρένου Τρικάλων Καρδίτσας Λάρισας Βόλου, καθώς και η κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής σύνδεσης Τρικάλων Γρεβενών. Ως προς τα ενεργειακά δίκτυα οι ενεργειακές ανάγκες των κατοίκων αυξάνονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όπου και σημειώνονται οι μέγιστες καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω χρήσης των αρδευτικών μηχανημάτων και των οικιακών κλιματιστικών. Για το λόγο αυτό, ιδιαίτερο ρόλο στον ενεργειακό τομέα μπορούν να διαδραματίσουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Α.Π.Ε.) οι οποίες βάσει του Νόμου 3468/2006 δίνουν τη δυνατότητα σε ιδιωτικούς φορείς να παράγουν ισχύ, φιλική προς το περιβάλλον, δημιουργώντας οφέλη και συνθήκες αειφόρου ανάπτυξης. Απολύτως αναγκαία είναι η επιτάχυνση της έναρξης λειτουργίας του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων που έχει κατασκευασθεί στην περιοχή «Παλαιοσαμαρίνα», έξω από τα όρια της εδαφικής περιφέρειας του Δήμου,. Ο ΧΥΤΑ, ενώ αποπερατώθηκε το Σεπτέμβριο του 2007, δεν λειτουργεί ακόμα λόγω έλλειψης οδικής πρόσβασης, με αποτέλεσμα σήμερα η απόρριψη των απορριμμάτων του Δήμου να γίνεται σε χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, προκαλώντας πολλαπλά προβλήματα ρύπανσης του φυσικού περιβάλλοντος. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 548

Κατά τα λοιπά οι εξυπηρετήσεις σε δίκτυα κοινής ωφέλειας του Δήμου Τρικκαίων είναι επαρκείς. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 549

Α.5.3. Αξιολόγηση προβλημάτων πολεοδομικής δομής, αστικής ποιότητας ζωής Τα βασικά αξιολογικά συμπεράσματα που απορρέουν από τη στοιχειοθέτηση των δομικών χαρακτηριστικών της λειτουργικής δομής του αστικού συγκροτήματος των Τρικάλων και της δομής των χρήσεων γης, είναι τα εξής: Το κέντρο πόλης αποτελεί την καρδιά της οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής της πόλης, χωρίς να διαπιστώνεται τάση μιας πολυκεντρικής οργάνωσης με χαμηλότερης βαθμίδας πολεοδομικά κέντρα, συνοικιών γειτονιών. Οι διάφορες Υπηρεσίες που χρειάζονται μεγάλα κτίρια για την στέγασή τους επιλέγουν την περιοχή της εγκατάστασής τους χωρίς δεσμεύσεις από το ισχύον ΓΠΣ. Ωστόσο, η διασπορά ποικίλων κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού χαρακτήρα στο σύνολο της έκτασης του αστικού ιστού καλύπτει γενικότερες ανάγκες του πληθυσμού. Ταυτόχρονα παρέχει τη δυνατότητα - σε μια προοπτική συγκρότησης ενός ενιαίου δικτύου: πολεοδομικού κέντρου πόλης, διάσπαρτων κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού επιπέδου (πολιτιστικοί πόλοι, εγκαταστάσεις υγείας, εκπαίδευσης, αθλητισμού, αναψυχής, κ.λ.π.), παλιάς πόλης και τοπικών κέντρων, τα οποία να συνδέονται σε ενιαίες διαδρομές (μέσω δικτύου πεζοδρόμων, ποδηλατοδρόμων, τοπικών μέσων μαζικής μεταφοράς, ), με τις πλατείες, τα άλση, τους μεγάλους ελεύθερους χώρους, τις παραποτάμιες ζώνες, κ.λ.π., μέχρι και τον εξωαστικό χώρο. Σημαντική οικιστική ζώνη αποτελεί η περιοχή «Μανάβικα», η οποία περιλαμβάνεται στο Πολεοδομικό Κέντρο της Πόλης και έχει μετεξελιχθεί σε κόμβο αναψυχής, ο οποίος θα μπορούσε να διεκδικήσει μια πολιτιστική ταυτότητα με τα διατηρητέα και τον παραδοσιακό χαρακτήρα που διατηρεί μέχρι σήμερα. Διαπιστώνονται κοινωνικές και χωρικές ανισότητες στον οικιστικό ιστό, οι οποίες αναγνωρίζονται ανάμεσα στο ανατολικό και δυτικό τμήμα της πόλης στο όριο του παλιού σχεδίου και ανάμεσα στην πόλη στα όρια του παλιού σχεδίου και στη νέα πόλη των επεκτάσεων. Διαπιστώνεται επίσης ανισοκατανομή του κοινωνικού εξοπλισμού και του πρασίνου, με βασικές ελλείψεις κυρίως στις κεντρικές πυκνοδομημένες γειτονιές περιμετρικά του κέντρου πόλης και στο κέντρο πόλης, το οποίο επιπλέον χαρακτηρίζεται από τάση απομείωσης της κατοικίας, φαινόμενο αρνητικό που πρέπει να ανακοπεί με τα κατάλληλα μέτρα αναπλάσεων και γενικότερης αναβάθμισης του κέντρου και της παλιάς πόλης, με κατάλληλες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις χώρους στάθμευσης και πεζοδρομήσεις καθώς και τις ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 550

απαραίτητες κοινωνικές υποδομές. Ο κίνδυνος υποβάθμισης ζωνών του κέντρου που εγκαταλείπονται από τους κατοίκους τους, ή τους επαγγελματίες, διότι δεν έχουν τις κατάλληλες υποδομές ή την κατάλληλη προσπέλαση ή/και αλλάζουν διάφορες παραμέτροι, είναι συνήθης σε διάφορα αστικά κέντρα και στην συνέχεια μετεξελίσσονται σε θύλακες συχνά κοινωνικής παθογένειας ή μετατρέπονται σε γειτονιές γκέτο οικονομικών μεταναστών. Ο κίνδυνος αυτό πρέπει να αποφευχθεί στην περίπτωση των Τρικάλων. Η τάση υποχώρησης της κατοικίας σε σχέση με την επαγγελματική στέγη εκφράζεται σήμερα και με τα κτίρια αποκλειστικής επαγγελματικής χρήσης, ή διοίκησης που καταλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο ποσοστά στο σύνολο των κτιρίων του Πολεοδομικού Κέντρου Δομικό πρόβλημα του Κέντρου πόλης αποτελεί η μεγάλη κατάτμηση της ιδιοκτησίας και κατ επέκταση η δόμηση κτιρίων μικρής κάλυψης, μικρού εμβαδού επομένως κατ όροφο. Ετσι σήμερα που η σύγχρονη διοίκηση αλλά και οι σύγχρονες μονάδες υπερτοπικού εμπορίου απαιτούν μεγάλα μεγέθη, το σημερινό πολεοδομικό κέντρο των Τρικάλων αδυνατεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ζήτησης και προσφοράς γης, με αποτέλεσμα οι χρήσεις αυτές να διαχέονται μακριά από το κέντρο, εκεί όπου υπάρχουν τα κατάλληλα μεγέθη οικοπέδων, ενώ θα έπρεπε να είναι συγκεντρωμένες στις θεσμοθετημένες ζώνες ως «Πολεοδομικό Κέντρο», «Τοπικό Κέντρο». Από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο δόμησης συνάγεται το συμπέρασμα ότι η πόλη των Τρικάλων είναι σε σχετικά καλό επίπεδο από άποψη πυκνοδόμησης, αφού οι συντελεστές δόμησης είναι σχετικά χαμηλοί, στοιχείο το οποίο οδηγεί σε μια τάση επέκτασης της πόλης με χαμηλά κτίρια και στις περιφερειακές γειτονιές με εξοχικό χαρακτήρα. Είναι αυταπόδεικτο ότι η επιλογή της πολιτικής ανάπτυξης μιας πόλης με χαμηλά κτίρια προκαλεί σαφώς ζήτημα αυξημένων επεκτάσεων, προκειμένου να ανταποκριθεί στην αναμενόμενη δημογραφική αύξηση στο έτος στόχο. Η άναρχη αστική διάχυση σε πολλαπλά σημεία περιμετρικά και εκτός των ορίων του θεσμοθετημένου Γ.Π.Σ. με εκτός σχεδίου και συχνά αυθαίρετη δόμηση κατοικίας, αποτελεί χαρακτηριστικό φαινόμενο με αρνητικές χωρικές επιπτώσεις στη λειτουργία της πόλης, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί με οργανωμένο τρόπο στην κατεύθυνση σταδιακής απορρόφησης του πληθυσμού που κατοικεί σε εκτός σχεδίου περιοχές στις παρυφές της πόλης μέσα σε οργανωμένες οικιστικές περιοχές. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 551

Παράδοξο και αρνητικό είναι το γεγονός ότι οικισμοί που τείνουν να ενωθούν με τα Τρίκαλα, όπως το Λογγακι και η Λεπτοκαρυα και οι οποίοι είναι υποδοχείς οικιστικής ανάπτυξης, είναι οριοθετημένοι και δομούνται σύμφωνα με τις διατάξεις των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, ενώ οι οικισμοί οι πιο απομακρυσμένοι από την πόλη των Τρικάλων, όπως οι Καρυές και το Φλαμούλι εντάχθηκαν μεν στο ΓΠΣ, αλλά δεν έχουν πολεοδομηθεί μέχρι σήμερα, εξακολουθούν να διέπονται από τις παλαιές διατάξεις των μη οριοθετημένων οικισμών, οπόταν παράγουν λιγότερο αστικοποιημένο περιβάλλον. Αντίθεση επίσης παρατηρείται σε ότι αφορά τον οριοθετημένο οικισμό της Λεπτοκαρυάς, στο ανατολικό τμήμα του οποίου βρίσκεται το συγκρότημα των εργατικών κατοικιών και ο οικισμός Τρίκκης, που δομήθηκαν με τοπικά ρυμοτομικά, ενώ ο οικισμός στον οποίο ανήκουν ακόμα δεν πολεοδομήθηκε, οπότε έτσι δημιουργούνται δύο διαφορετικά οικιστικά πρότυπα με διαφοροποίηση: στο δομημένο περιβάλλον, στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία και την ποιότητα κατοικίας. Η μη πολεοδόμηση των ζωνών βιομηχανίας βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου αποθηκών στις εισόδους εξόδους της πόλης με τη μορφή σύγχρονων επιχειρηματικών πάρκων δεν βοηθάει στην αναβάθμιση των οικονομικών επενδύσεων στους παραγωγικούς τομείς και στον επιχειρηματικό τομέα. Αντίθετα η προοπτική πολεοδόμησης των ζωνών αυτών, αφενός θα ανακουφίσει τον αστικό ιστό από οχλούσες χρήσεις που θα μετεγκατασταθούν μέσα στους οργανωμένους παραγωγικούς υποδοχείς και αφετέρου θα ευνοήσει τον επιχειρηματικό τομέα, προσφέροντας οργανωμένο περιβάλλον εγκατάστασης και υπηρεσίες στήριξης. Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να αποδοθεί στον έλεγχο χρήσεων στις διάφορες ζώνες κατά το Π.Δ. 23/2/87. Η Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Στρατού (γραφεία διοίκησης και εγκαταστάσεις της Σχολής) αποτελεί μια υπερτοπικής εμβέλειας χρήση που δεν συνλειτουργεί με την πόλη, διότι, όπως εξάλλου όλα τα στρατόπεδα εντός πόλεων, αποτελεί ένα τόπο, ο οποίος μένει «νεκρός», δεν βιώνεται από τους κατοίκους, δεν είναι διαπερατός. Ωστόσο, καθώς η ΣΜΥ δεν είναι δυνατόν να μεταφερθεί εκτός πόλεως, αφού μεταξύ των άλλων οι όροι των ΖΟΕ είναι πολύ αυστηροί, και τα γενικότερα οφέλη της πόλης από οικονομικής αναπτυξιακής πλευράς είναι σημαντικά, θα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα, όπως η μεταφορά των εκατέρωθεν της οδού Βασ. Τσιτσάνη εγκαταστάσεων μόνον προς την βόρεια ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 552

πλευρά της και η δια ανταλλαγής παραχώρηση της νότιας πλευράς στο Δήμο, σύμφωνα με την ληφθείσα απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Σημαντικά είναι τα προβλήματα στέγασης, εκπαίδευσης και απασχόλησης των Τσιγγάνων του Δήμου τα οποία χρήζουν άμεσης επίλυσης, αποσκοπώντας στην άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και της κοινωνικής και χωρικής περιθωριοποίησης. Το σχήμα του ρυμοτομικού σχεδίου της πόλης των Τρικάλων είναι γενικά ακανόνιστο. Το ισχύον σήμερα ρυμοτομικό έχει ομαλό σχήμα μόνον από την ανατολική πλευρά, ενώ ιδιαίτερα ακανόνιστη είναι η δυτική πλευρά του, καθώς το Γ.Π.Σ. όφειλε να συμπεριλάβει τις περιοχές αυθαιρέτων της εποχής κατά την οποία συντάχθηκε με την προοπτική της ένταξης των πυκνοδομημένων περιοχών. Έτσι, η προσπελασιμότητα της περιμετρικής ζώνης της πόλης είναι ανέφικτη και μόνον μέσω του ακτινικού συστήματος και των παραπλεύρων του τμημάτων του τοπικού δικτύου είναι δυνατή η επικοινωνία μεταξύ όμορων γειτονιών. Οι πρόσφατες οικιστικές επεκτάσεις παρουσιάζουν μια αταξία στον προσανατολισμό, χωρίς συνάρτηση, σε αξονικές ή κυκλικού σχήματος αναπτύξεις, σαν να μην υπάρχει σχέδιο πόλης, λόγω της νομιμοποίησης των αυθόρμητα δημιουργηθέντων δρόμων και Ο.Τ. όπως αυτά προκλήθηκαν από την αυθαίρετη δόμηση. Στην περίπτωση αυτών των επεκτάσεων φαίνεται πως η ΕΠΑ του 83 δεν νομιμοποίησε απλά την αυθαίρετη δόμηση, αλλά και την «πολεοδομία» που η αυθαίρετη δόμηση δημιούργησε. Κρίνεται αναγκαία δέσμη μέτρων για να πάψει να λειτουργεί η γραμμή του τρένου ως διαχωριστικός φραγμός που κατατέμνει τη λειτουργία της πόλης, καθώς επίσης και ο ενιαίος σχεδιασμός της λειτουργίας των μέσων μεταφοράς, με ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς, διασύνδεση ανταπόκριση μεταφορικών μέσων και επανέλεγχο της χωροθέτησης των σταθμών μεταφορών. Τέλος, βασικό συμπέρασμα είναι η ανάγκη ανάδειξη της σημασίας των στοιχείων της φύσης που διαπερνούν τον αστικό ιστό, όπως είναι τα ποτάμια και οι πνεύμονες πρασίνου, στην κατεύθυνση προστασίας και διαφύλαξης της λειτουργίας τους ως πολύτιμοι φυσικοί πόροι, καθώς και η αξιοποίησή τους, ως τόποι διεξόδου, πολιτισμού και αναψυχής των κατοίκων. ΧΩΡΟΔΥΝΑΜΙΚΗ Ε.Ε. 553