15ήμερο Ενημερωτικό Δελτίο. Πολιτικής και Οικονομικής Τεκμηρίωσης # 21

15ήμερο Ενημερωτικό Δελτίο Πολιτικής και Οικονομικής Τεκμηρίωσης # 21 3 Δεκεμβρίου 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ [1] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 3 [1.Α] ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΣΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 3 [1.Β] ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ 10 [2] ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 14 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΕΝΑΝΤΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ 14 [3] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣΕΩΝ 19 [3.Α] ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΝΤ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 19 [3.Β] ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ EUROGROUP ΤΗΣ 26 ΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 29 [4] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ 32 ΤΟ ΝΕΟ ΠΟΛΥΕΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2014-2020 ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ. ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΟΔΟ ΚΟΡΥΦΗΣ ΤΗΣ 23 ΗΣ -24 ΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 32 Σχόλια, παρατηρήσεις και προτάσεις για το Δελτίο είναι παραπάνω από καλοδεχούμενα. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μας ηλεκτρονικά στις εξής διευθύνσεις: o.poulou@parliament.gr (Ουρανία Πούλου) yeustat@gmail.com (Γιάννης Ευσταθόπουλος) Εάν σας ενδιαφέρει να λαμβάνετε ηλεκτρονικά το ΔΕΛΤΙΟ, επικοινωνήστε μαζί μας στις παραπάνω διευθύνσεις ώστε να προσθέσουμε το e-mail σας στην ηλεκτρονική λίστα παραληπτών. 2

[1] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Το Παρατηρητήριο Κοινωνικής και Εργασιακής Πολιτικής εξετάζει θέματα που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις, την κοινωνική ασφάλιση, την παιδεία και την υγεία στην εποχή του μνημονίου, αλλά και ζητήματα ευρύτερης κοινωνικής συνοχής, όπως η φτώχεια, ο αποκλεισμός, η ξενοφοβία κ.ά. [1.Α] ΑΠΑΞΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΣΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Γ. Νικολόπουλος 1 Εισαγωγή Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) υπήρξε, σχεδόν από την ίδρυσή του, ένα εγχείρημα παροχής δημόσιας περίθαλψης και φροντίδας στους ασθενείς της χώρας, χωρίς βασικές υποδομές, με μεγάλες ελλείψεις προσωπικού, με χρονίζοντα προβλήματα στις προμήθειες και την ανανέωση του εξοπλισμού, με μεγάλες «μαύρες τρύπες», στις οποίες χάθηκαν δις από τα δημόσια ταμεία, κεφάλαια τα οποία προορίζονταν, υποτίθεται, για τις (υπερκοστολογημένες) προμήθειες σε εξοπλισμό, φάρμακα και νέα κτίρια. Επομένως, το ΕΣΥ ήταν και είναι ένα σύστημα, υποστελεχωμένο (συνολικά οι κενές οργανικές θέσεις προσωπικού στο ΕΣΥ υπολογίζονται στις 27-30.000, με τη συντριπτική πλειονότητα να αφορά θέσεις νοσηλευτικού προσωπικού), υποχρηματοδοτούμενο στις βασικές λειτουργίες και σπάταλο στις παράπλευρες ή στις προμήθειες και τις εξωτερικές αναθέσεις, υποβαθμισμένο και απαξιωμένο. Παράλληλα, η πρόσφατη ληστεία των αποθεματικών των νοσοκομείων, μέσω της αγοράς ομολόγων, τα οποία αργότερα κουρεύτηκαν στη διαδικασία του PSI, επιδείνωσε ραγδαία τα ταμειακά διαθέσιμα και την οικονομική κατάσταση των μονάδων του ΕΣΥ. Συνολικά, πάνω από 75.000.000 ευρώ από τα αποθεματικά των υγειονομικών περιφερειών και των νοσοκομείων κουρεύτηκαν τον περασμένο Φεβρουάριο 2. Εξετάζοντας το νήμα της σταδιακής αλλά γοργής κατάρρευσης του ΕΣΥ από την αρχή, παρατηρείται ότι από τη δεκαετία του 1990 έως σήμερα η παραδοχή των χρόνιων προβλημάτων και των αδυναμιών του ΕΣΥ, από τις κυβερνήσεις πρώτα του δικομματισμού και κατόπιν του μνημονίου, δεν οδηγούσε σε προσπάθειες βελτίωσης 1 Ο Γ. Νικολόπουλος είναι επιστημονικός συνεργάτης της ΕΕΚΕ Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. 2 «Κούρεψαν και τα χρήματα των τυφλών» RealNews 1.4.2012. http://www.ygeianet.gr/box/cal/28836.pdf 3

και ενίσχυσης του συστήματος δημόσιας υγείας, αλλά χρησιμοποιούταν ως πρόσχημα για την περαιτέρω συρρίκνωση και ιδιωτικοποίησή του. Κατάρρευση των δημόσιων δαπανών υγείας Περαιτέρω αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης Κάτω από αυτό το πρίσμα, τονίζεται χαρακτηριστικά ότι το 2008 το 57% των δαπανών για την υγεία επιβάρυνε απευθείας την τσέπη των ασθενών, όταν ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκείνη την εποχή ήταν μόλις 28%. Χαρακτηριστική επίσης είναι η σταδιακή μείωση των δημόσιων δαπανών για την υγεία. Από το 11,5% του τακτικού προϋπολογισμού το 1987, έπεσε στο 9% το 1998 και στο 6,5% το 2008, με μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 12,5% την ίδια χρονιά (2008), ενώ στον προϋπολογισμό του 2012 (δεύτερο προϋπολογισμό του μνημονίου) ήταν της τάξης μόλις του 3%. Την ίδια στιγμή, ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη, διαπιστώνει σε φετινή του έκθεση (στοιχεία 2010) ότι η Ελλάδα δαπανούσε συνολικά στο χώρο της υγείας το 10,2% του ΑΕΠ (6% δημόσιες 4% ιδιωτικές), αλλά με αυξητικές τάσεις των δεύτερων προς τις πρώτες, ενώ συνολικά ως προς τις δημόσιες δαπάνες υγείας μόνο το 59,4% προερχόταν από δημόσιες πηγές χρηματοδότησης, σε αντίθεση με το μέσο όρο των κρατών του Οργανισμού που ανερχόταν στο 72,2% 3 ). Διάγραμμα: Δημόσιες δαπάνες υγείας ως % του ΑΕΠ σε χώρες του ΟΟΣΑ για το έτος 2010 Πηγή: ΟΟΣΑ (2010) 3 OECD, Health Data 2012, How does Greece compare. http://www.ygeianet.gr/box/cal/31680.pdf 4

Τα διαδοχικά Μνημόνια και η ακολουθούμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική της απόσυρσης του κράτους από τη χρηματοδότηση όλων των πτυχών του δημόσιου τομέα, της σταδιακής κατάργησης του κράτους πρόνοιας και της ευρείας ιδιωτικοποίησης επεκτείνεται και στο ΕΣΥ. Ήδη τα προηγούμενα χρόνια είχαν ανοιχθεί κερκόπορτες στο σύστημα, πρώτα με τις εξωτερικές αναθέσεις σημαντικών τομέων παράπλευρης αλλά ζωτικής λειτουργίας των νοσοκομείων (καθαριότητα, μαγειρεία, ασφάλεια, αποκομιδή απορριμμάτων). Κατόπιν, με τις πολλών ταχυτήτων κατατάξεις, κυρίως των ιατρών, στην εργασιακή κατάσταση και επακόλουθα στη μισθολογική κλίμακα, καθώς και με τις διαδοχικές μειώσεις των αποδοχών τους, είτε λόγω περικοπών στις εφημερίες είτε λόγω του ενιαίου μισθολογίου. Εν συνεχεία, με τη διαρκώς αυξανόμενη, ατομική οικονομική επιβάρυνση κάθε ασθενούς σε συμμετοχές ή κακώς κείμενα και νοσηρά φαινόμενα του συστήματος (όπως το «φακελάκι») ή, πιο πρόσφατα, με την καθιέρωση εισιτηρίου 5 ευρώ, προκειμένου να εισαχθεί στα εξωτερικά ιατρεία. Όλα αυτά, όταν η ζήτηση για δημόσιες υπηρεσίες υγείας και η προσέλευση στα ιατρεία του ΕΣΥ έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά 30% το 2011 και το 2012, σύμφωνα με εμπειρική εκτίμηση της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών (ΟΕΝΓΕ), και ενώ τα κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία πολλαπλασιάζονται σε όλη την επικράτεια. Από την άλλη πλευρά, στους άμεσους, διακηρυγμένους στόχους της τρικομματικής κυβέρνησης ΝΔ ΠΑΣΟΚ ΔΗΜΑΡ είναι, πάντα κατ εφαρμογή των μνημονιακών επιταγών της τρόικας, η κατάργηση και η συγχώνευση νοσοκομειακών μονάδων, τμημάτων και κλινικών, σε μια προσπάθεια «εξορθολογισμού» (διάβαζε: πλήρους απεμπλοκής του κράτους) του κόστους υγείας, η μείωση των οργανικών θέσεων προσωπικού, μέσω της κατάργησης, έπειτα από συνταξιοδότηση, αποχώρηση ή, ενδεχομένως, «διαθεσιμότητα», ο περιορισμός της δημόσιας χρηματοδότησης στο ΕΣΥ, μέσω εξειδικευμένων τακτικών προϋπολογισμών για κάθε νέα νοσοκομειακή μονάδα, την ευθύνη της κατάρτισης των οποίων, θα έχει, από την άνοιξη του 2013, ο Ενιαίος Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ). Έως σήμερα, ο προϋπολογισμός του ΕΣΥ ήταν ενιαίος για όλη την επικράτεια, με τις επιμέρους προβλέψεις για τις έκτακτες ανάγκες κάθε περιοχής και υγειονομικής περιφέρειας. Μια «εξειδίκευση» σε κάθε μονάδα υγείας, με προηγούμενη αξιολόγηση υποδομών και προσωπικού, όπως αυτή προαναγγέλλεται ήδη ενόψει του υγειονομικού χάρτη, ισοδυναμεί με ουσιαστική ασφυξία των υποστελεχωμένων και υποβαθμισμένων υγειονομικών μονάδων κυρίως της περιφέρειας, ενώ εν συνεχεία θα οδηγεί στο κλείσιμο λόγω ουσιαστικής αδυναμίας εκπλήρωσης του έργου τους. Οι τακτικοί αυτοί προϋπολογισμοί ανά μονάδα υγείας θα αφορούν όλες τις εκφάνσεις οικονομικής λειτουργίας των νοσοκομείων, από τις αμοιβές του προσωπικού και τις προμήθειες υλικών έως τις εργασίες συντήρησης των κτηρίων. 5

Οι δραματικές επιπτώσεις των περικοπών στους ασθενείς Στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012 2016 και στον κρατικό προϋπολογισμό του 2013, ο οποίος ακολούθησε, προβλέπεται ότι θα μειωθούν οι λειτουργικές δαπάνες των νοσοκομείων του ΕΣΥ και θα εκδοθεί νέος υγειονομικός χάρτης, στον οποίο θα καθορίζονται όλες οι καταργήσεις και οι συγχωνεύσεις νοσοκομειακών μονάδων, καθώς και οι νέες κατανομές υποδομών στην επικράτεια. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σκέλος ότι τα ελλείμματα των νοσοκομείων συνολικά υπολογίζονταν σε 6,5 δις ευρώ. Επομένως, οι περικοπές στον τομέα της υγείας προστίθενται στη διαρκή και υπονομευτική για την υγεία των πολιτών και το έργο των υγειονομικών μονάδων κυβερνητική πολιτική. Σύμφωνα με τις προβλέψεις των δύο νομοθετημάτων, οι μεν μειώσεις στις λειτουργικές δαπάνες περικόπτουν 29,3 εκατ. ευρώ, η δε εφαρμογή του νέου υγειονομικού χάρτη περικόπτει 36 εκατ. ευρώ. Δηλαδή περικοπή περίπου 60 εκατ. ευρώ, ήτοι 2,5% του προϋπολογισμού για την υγεία. Την ίδια στιγμή, έχει προαποφασιστεί και προαναγγελθεί η καθιέρωση, από 1.1.2014, εισιτήριου 25 ευρώ για όποιον ασθενή κρίνεται σκόπιμο να εισαχθεί για νοσηλεία σε μονάδα του ΕΣΥ. Εν ολίγοις, οι παραπάνω στόχοι της τρικομματικής κυβέρνησης και της τρόικας ισοδυναμούν με την κατάργηση περίπου 10.000 υπερπολύτιμων κλινών περίθαλψης και παρακολούθησης και τουλάχιστον 50 μικρών νοσοκομείων και κέντρων υγείας στην επικράτεια, κυρίως στην περιφέρεια. Ενδεικτικά, υπενθυμίζεται ότι η διαδικασία συγχώνευσης και κλεισίματος νοσοκομείων έχει αρχίσει ήδη με το 1ο και 7ο Θεραπευτήριο του ΙΚΑ, ενώ δημοσιεύματα του Τύπου καταγράφουν προθέσεις κατάργησης νοσοκομείων σε δύσβατες ή απομακρυσμένες περιοχές όπως είναι εκείνα της Άμφισσας, της Λευκάδας, του Κιλκίς, της Ιεράπετρας, της Σητείας, της Λήμνου κ. ά. Οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών και των φορέων είναι μεγάλες, καθώς η συγκεκριμένη πολιτική συντελεί στην υποβάθμιση και την αποψίλωση των περιφερειακών αστικών κέντρων και των αγροτικών ή νησιωτικών και ακριτικών περιοχών 4. Παράλληλα, όλο και περισσότερο το κόστος της δημόσιας υγείας μετακινείται στους ώμους των ασθενών και του προϋπολογισμού του κάθε νοικοκυριού, επιβαρύνοντας διπλά τα πλέον αδύναμα οικονομικά και κοινωνικά, στρώματα. Αποχωρήσεις προσωπικού Στο ίδιο πλαίσιο άγριων περικοπών, και μέσα στην επόμενη τετραετία, οι αποχωρήσεις προσωπικού από το ΕΣΥ, ανεξαρτήτως αιτίας, κατανέμονται ανά έτος ως εξής: 3.020 (2013), 2.951 (2014), 2.861 (2015) και 2.754 το 2016. Οι αντίστοιχες προσλήψεις προβλέπονται ως εξής: 552 (2013), 546 (2014), 591 (2015) και μόλις 57 το 2016. Ταυτόχρονα, στον προϋπολογισμό του 2013 το κονδύλι για τις εφημερίες 4 Ενδεικτικά η σχετική, επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή Λέσβου ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ Γιάννη Ζερδελή, για το Νοσοκομείο Λήμνου: http://www.hellenicparliament.gr/ UserFiles/c0d5184d-7550-4265-8e0b- 078e1bc7375a/7828286.pdf ) 6

είναι μειωμένο κατά 58 εκατομμύρια ευρώ περίπου (342.697.757 ευρώ έναντι 390.015.790 ευρώ έως το Σεπτέμβριο 2012). Περαιτέρω μείωση των ήδη ανεπαρκών μονάδων εντατικής θεραπείας Αν ολοκληρωθεί το έργο συρρίκνωσης και καταστροφής από την κυβέρνηση, οι παραπάνω περικοπές θα οξύνουν αρκούντως προβληματικές καταστάσεις, όπως αυτές περιγράφηκαν και πρόσφατα από την Ομοσπονδία Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας (ΟΕΝΓΕ), για παράδειγμα σε σχέση με τη δραματική κατάσταση στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και στις χειρουργικές κλινικές ή τμήματα. Πιο συγκεκριμένα, στο Λεκανοπέδιο, και σε καθημερινή βάση, 30 άτομα αναζητούν κλίνη εντατικής θεραπείας και παρακολούθησης, και οι τυχεροί είναι μόλις οι μισοί. Αποτέλεσμα, το 45% από εκείνους που δε βρίσκουν κρεβάτι σε ΜΕΘ να διατρέχει άμεσο κίνδυνο για τη ζωή του. Στην παρούσα φάση, η καθιέρωση κλειστού ενοποιημένου νοσηλίου (ΚΕΝ) ορίζει την ημερήσια χρέωση νοσηλείας σε ΜΕΘ (ανεξαρτήτως αν είναι δημόσια ή ιδιωτική) από 400 έως 800 ευρώ. Γίνεται αντιληπτό, αν συγκριθεί με το προϋπάρχον σύστημα χρέωσης (187,2 ευρώ, με ελάχιστο όμως πακέτο παροχών), ότι ήδη το κόστος έχει περίπου τριπλασιαστεί, ανεξάρτητα από τις ειδικές ανάγκες του ασθενούς και από το αν χρειάζεται ή όχι εξαντλητικά τις εξετάσεις που απαιτούνται στη διάρκεια της νοσηλείας του στη ΜΕΘ. Αντιλαμβάνεται κανείς, αν συνυπολογιστεί το πληθυσμιακό μέγεθος του Λεκανοπεδίου Αττικής, ποια είναι η επικρατούσα κατάσταση στην υπόλοιπη Ελλάδα και την περιφέρεια, όπου, λόγω και της χρόνιας καχεξίας στη στελέχωση ΜΕΘ, οι ασθενείς που δεν βρίσκουν κρεβάτι σε Μονάδα είναι πολύ περισσότεροι, με αποτέλεσμα νοσοκομεία και διακομιστές να απευθύνονται συνήθως στην Αθήνα. Στην Ελλάδα υπάρχουν 540 κλίνες ΜΕΘ, εκ των οποίων οι 154 παραμένουν κλειστές λόγω έλλειψης προσωπικού. Σε αυτές αναμένεται η προσθήκη ακόμη 40-50 κλινών, επειδή έως τις 31 Δεκεμβρίου 2012 λήγουν οι συμβάσεις πολλών ειδικευμένων νοσηλευτών που τις στελεχώνουν. Ως αποτέλεσμα, διακρίνεται κίνδυνος 1 στις 3 κλίνες ΜΕΘ του ΕΣΥ να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2012. Αναφορικά με το θέμα των χειρουργείων και εντελώς δειγματοληπτικά, στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομεία της Νίκαιας, από τα 12 χειρουργεία, (υπο)λειτουργούν τα 6, λόγω της χρόνιας έλλειψης νοσηλευτικού προσωπικού. Ανάλογη είναι η κατάσταση στο νοσοκομείο Αττικόν, στο οποίο λειτουργούν, περιοδικά, από 5 έως 7 χειρουργικά τραπέζια, λόγω των κενών θέσεων αναισθησιολόγων. Συνολικά το εν λόγω νοσοκομείο διαθέτει 14 χειρουργεία. Την ίδια στιγμή, και όπως έχει αναδείξει και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος της ΕΕΚΕ Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ, εκκρεμούν, εδώ και πάνω από δύο χρόνια, οι παραλαβές 7

κρίσιμου εξοπλισμού σε 13 νοσοκομεία της Αττικής και η απόκτηση 30 ασθενοφόρων από το ΕΚΑΒ 5. Υποβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών και κίνδυνοι που απορρέουν από την αποχώρηση προσωπικού Εν τω μεταξύ, όσον αφορά τις αποχωρήσεις τρέχοντος έτους, από το Φεβρουάριο έως τον Αύγουστο του 2012 έχουν αποχωρήσει από το ΕΣΥ 2.092 άτομα. Δραματικό της κατάστασης αυτής επακόλουθο καθώς οι αποχωρήσεις αφορούν ειδικευμένο προσωπικό με πολυετή πείρα είναι η διεξαγωγή και ο προγραμματισμός εφημεριών μόνο με ειδικευόμενους ιατρούς ακόμη και 12 φορές το μήνα, κατά παράβαση κάθε εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όπου προαπαιτείται η ενεργή συμμετοχή και παρουσία ειδικευμένου προσωπικού. Τελευταίο κρούσμα στα πολλά και αυξανόμενα παρόμοια είναι η δημόσια καταγγελία του Ιατρικού Συλλόγου Αχαΐας και του προσωπικού στο Νοσοκομείο «Άγιος Ανδρέας» της Πάτρας ότι η Παθολογική Κλινική εφημερεύει το τελευταίο διάστημα σχεδόν αποκλειστικά με ειδικευόμενους ιατρούς. Η κατάσταση αυτή, ευνόητα, εγκυμονεί προφανείς κινδύνους, αφενός για τους ασθενείς, οι οποίοι αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο αρχικώς της πλημμελούς φροντίδας και κατόπιν του άδικου θανάτου, αφετέρου για τους ειδικευόμενους ιατρούς, που θα βρεθούν, ενδεχομένως, ποινικά υπόλογοι για λάθη και πλημμέλειες πέρα από τις αντικειμενικές γνώσεις και την εμπειρία τους. Την ίδια στιγμή, αυξάνονται οι ελλείψεις στοιχειωδών αναλώσιμων υλικών σε όλα τα νοσοκομεία, κυρίως στην περιφέρεια, όπου δεν υπάρχουν αντιδραστήρια για εξετάσεις, ταινίες ζαχάρου ή φίλτρα νεφρού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην τελευταία περίπτωση, ο εξαναγκασμός των 150 νεφροπαθών του νομού Καρδίτσας να απευθυνθούν στην ιδιωτική μονάδα αιμοκάθαρσης, καθώς στο Γενικό Νοσοκομείο της Καρδίτσας δεν υπάρχουν από τον Οκτώβριο φίλτρα τεχνητού νεφρού και έχει σταματήσει η λειτουργία της μονάδας. Η έκθεση της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας επιβεβαιώνει τον ταξικό χαρακτήρα των ασκούμενων πολιτικών Σε πρόσφατη έκθεση 6, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας συμπυκνώνει τα αποτελέσματα της παραπάνω κατάστασης, ως εξής: «Η δυσμενής εξέλιξη του οικονομικού κλίματος και η πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών, εντείνουν τα φαινόμενα διάσπασης της κοινωνικής συνοχής, με αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο πρόωρης θνησιμότητας και υψηλής νοσηρότητας κυρίως σε 5 http://www.hellenicparliament.gr/userfiles/c0d5184d-7550-4265-8e0b-078e1bc7375a/7823433.pdf 6 Κυριόπουλος, Γ. (2012), «Η Υγεία στη δίνη της οικονομικής κρίσης», Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Τομέας Οικονομικών της Υγείας. 8

άτομα με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και σε άτομα με χρόνιες παθήσεις. Εκτιμάται ότι συμβάλλει στην αύξηση της θνησιμότητας κατά 20% με 25% της μέσης τιμής. Επίσης, ότι οι επιπτώσεις αυτές κατανέμονται διαφορετικά στην κοινωνική κλιμάκωση, καθώς άτομα και οικογένειες που βρίσκονται σε χαμηλή κοινωνική θέση διατρέχουν το διπλάσιο κίνδυνο πρόωρου θανάτου και αυξημένης νοσηρότητας, εξαιτίας παραγόντων που σχετίζονται με το εισόδημα, την εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη, τη στέγαση και τη διατροφή». Προτάσεις αντιστροφής της κατάστασης, για ένα ποιοτικό και αναβαθμισμένο ΕΣΥ Όπως έγκαιρα (από το 2007) είχε επισημάνει ο ΣΥΡΙΖΑ στις θέσεις του, το κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα της Υγείας απαιτεί επάρκεια μέσων, υποδομών και εξοπλισμού, διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών εργασίας και αμοιβής για το προσωπικό, διαφάνεια και λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα, δημοκρατική και αποκεντρωμένη λειτουργία των νοσοκομειακών μονάδων, χωρίς οικονομική επιβάρυνση για τον κάθε ασθενή, την ώρα της ανάγκης. Πυλώνες ενός τέτοιου ΕΣΥ είναι: (1) Ένα Δημόσιο Δίκτυο Υπηρεσιών Πρόληψης, προαπαιτούμενο για κάθε επιτυχημένη πολιτική δημόσιας υγείας, ειδικά όταν όλες οι σύγχρονες έρευνες κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι το 80% των πλέον διαδεδομένων ασθενειών και νοσημάτων, προλαμβάνεται. (2) Ένα οργανωμένο σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) με έμφαση στον οικογενειακό ιατρό και την καθιέρωση Ομάδας Υγείας (επισκέπτες υγείας), στο πλαίσιο ενός Ενιαίου Φορέα Υγείας, ο οποίος θα χρηματοδοτείται επίσης ενιαία από τον κρατικό προϋπολογισμό. (3) Ένας νέος υγειονομικός χάρτης, με αποκεντρωμένη κατανομή ενισχυμένων, από άποψη προσωπικού και εξοπλισμού, νοσοκομειακών μονάδων, προκειμένου να αίρονται στην πράξη, κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες στην υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού. (4) Η ενιαία χρηματοδότηση του συστήματος από τον κρατικό προϋπολογισμό, με αναπροσανατολισμό δαπανών και αύξηση των δημοσίων εσόδων. (5) Καταπολέμηση της διαφθοράς και των μηχανισμών υπερκοστολόγησης ή υπερτιμολόγησης πράξεων και υλικών, με αδιάβλητη διαδικασία διαγωνισμών και αυστηρό, εσωτερικό έλεγχο στις κλινικές και στα τμήματα. 9

[1.Β] ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ 7 Εισαγωγή Οι νομοθετικές ρυθμίσεις της κυβέρνησης με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016 και με τον Προϋπολογισμό του 2013 δίνουν τη χαριστική βολή και στην Πρωτοβάθμια και στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τις δυο βασικές βαθμίδες για την κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη των νέων ανθρώπων. Είναι ορατό στους πάντες ότι η κυβέρνηση προωθεί την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς της εκπαίδευσης. Για να το πετύχει, αποδομεί πλήρως τη δημόσια εκπαίδευση, συρρικνώνοντας στο ελάχιστο την κρατική χρηματοδότηση στα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων, έτσι ώστε μαθητές και σπουδαστές να εξωθηθούν να γίνουν πελάτες των εκπαιδευτικών αγορών (ιδιωτική εκπαίδευση) που σκανδαλωδώς πριμοδοτεί, οι δε εκπαιδευτικοί και νέοι επιστήμονες να εξαναγκαστούν να αποδεχτούν δουλοπαροικιακούς όρους εργασίας, τόσο σε επίπεδο αμοιβών, όσο και σε επίπεδο εργασιακών σχέσεων (βλέπε παρακάτω). Στο νέο προϋπολογισμό, με δαπάνες που αντιστοιχούν στο 2,7% του ΑΕΠ, η εκπαίδευση υποχρηματοδοτείται όσο σε καμιά άλλη χώρα της Ευρώπης, όπου ο σχετικός μέσος όρος των χωρών της είναι στο 5%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurydice και της Eurostat 8. Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση θα υποστεί συνολική μείωση περίπου 12%, σε σχέση με τον περσινό προϋπολογισμό, και σε απόλυτους αριθμούς περί τα 215 εκατ. ευρώ, ενώ η Δευτεροβάθμια θα υποστεί μείωση περίπου 14%, σε σχέση με πέρυσι, και σε απόλυτους αριθμούς περί τα 295 εκατ. ευρώ. Προσχολική αγωγή Σήμερα τουλάχιστον 40.000 παιδιά μένουν εκτός της προσχολικής αγωγής, και αυτό το πρόβλημα με τον νέο προϋπολογισμό θα επιδεινωθεί. Μειώνεται η δαπάνη για την προσχολική αγωγή, για την οποία ήδη την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα οι ελληνικές κυβερνήσεις διέθεταν λιγότερο από 0,1% επί του ΑΕΠ της χώρας, κατέχοντας το αρνητικότερο ρεκόρ στην Ε.Ε. των «27», της οποίας τα κράτη-μέλη δαπανούν για την προσχολική αγωγή κατά μέσο όρο το 0,5% του ΑΕΠ τους. Οι επιπτώσεις της συγκεκριμένης κατάστασης είναι δραματικές εφόσον εξεταστεί ο ρόλος της προσχολικής ηλικίας. Σύμφωνα με όλες τις έρευνες και παιδαγωγικές θεωρίες, η προσχολική ηλικία αποτελεί κρίσιμη και ουσιαστική περίοδο για την 7 Το κείμενο αποτελεί συμβολή των συνεργατών της ΕΕΚΕ Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. 8 Key Data on Education in Europe 2012, Eurydice / Eurostat. http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/key_data_series/134en.pdf 10

ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, αποτελώντας τη σημαντικότερη περίοδο του ανθρώπου για την ανάπτυξη θεμελιωδών κινητικών δεξιοτήτων, για την απόκτηση σταθερού συναισθηματικού υπόβαθρου, για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη νοητική και γλωσσική ανάπτυξη. Γι αυτό η προσχολική αγωγή δεν θεωρείται απλώς πρόδρομος του σχολείου, αφού στη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του το παιδί μαθαίνει και αναπτύσσεται σε όλους τους τομείς: φυσικό, κοινωνικό, συναισθηματικό, αισθητικό και νοητικό. Η καλύτερη ανάπτυξη σε αυτή την περίοδο συμβαίνει όταν τα παιδιά έχουν ευκαιρίες να αναπτύσσουν θετικές σχέσεις με άλλα νήπια και ενηλίκους και να εξερευνούν ενδιαφέροντα περιβάλλοντα, όπου έχουν πολλά πράγματα να κάνουν και να μάθουν. Οι εμπειρίες των παιδιών στην προσχολική ηλικία δεν επηρεάζουν συνεπώς μόνο την κατοπινή σχολική διαδρομή τους, αλλά ολόκληρη τη ζωή τους. Τα αποτελέσματα πολλών και μακροχρόνιων ερευνών έδειξαν ότι μικρό ποσοστό παιδιών που είχαν τύχει καλής προσχολικής αγωγής αντιμετώπισε αργότερα μαθησιακά προβλήματα ή εκδήλωσε αντικοινωνική συμπεριφορά ή σταμάτησε το σχολείο. Η προσχολική αγωγή επιτρέπει την πρώ ιμη ανίχνευση πιθανών δυσκολιών του μαθητή, και έτσι αποτελεί πολύ σημαντικό εργαλείο στην πρόληψη της σχολικής εγκατάλειψης 9. Μεταφορά μαθητών Χρειάστηκε να περάσουν δύο μήνες για να «αντιληφθεί» η κυβέρνηση το πρόβλημα που η ίδια δημιούργησε, με τις δραστικές περικοπές στο κόστος της μεταφοράς και την ολιγωρία της. Στις 16/10/2012, μετά από καθυστέρηση αρκετών μηνών, έγινε η κύρωση της πράξης νομοθετικού περιεχομένου που αφορά, μεταξύ άλλων, και το τρέχον σχολικό έτος (2012-2013). Αυτή η αδράνεια είχε ως συνέπεια την απώλεια εκατοντάδων διδακτικών ωρών χωρίς δυνατότητα αναπλήρωσης, καθώς οι μαθητές παρέμεναν στα σπίτια τους διότι δεν είχαν τρόπο να μεταφερθούν στα σχολεία τους. Κατόπιν αυτών των καθυστερήσεων, η εκπαιδευτική διαδικασία στα σχολεία ειδικής αγωγής και τα ειδικά σχολεία (Μουσικά - Καλλιτεχνικά) έχει υπονομευτεί. Το γεγονός αυτό και με δεδομένες τις τραγικές ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό καθιστά το σχολικό περιβάλλον αφιλόξενο και συντελεί στην αύξηση της σχολικής διαρροής. Συγχωνεύσεις καταργήσεις σχολείων Το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο και ο νέος Προϋπολογισμός προβλέπουν νέες συγχωνεύσεις και καταργήσεις σχολείων της τάξης του 10%, δηλαδή θα συγχωνευτούν τουλάχιστον 1.500 σχολεία. Στα σχολεία που θα μείνουν μετά τις συγχωνεύσεις, μεγάλος αριθμός μαθητών θα στοιβάζεται κυριολεκτικά σε κάθε τμήμα. Πολλοί μαθητές και μαθήτριες θα πρέπει να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις, αφού δεν θα υπάρχει πια αυτό που γνωρίζαμε ως σχολείο της γειτονιάς. Ήδη οι 9 «Προσχολική αγωγή κατά σχολικής αποτυχίας», Χ. Πιλάλης, Το Ποντίκι, 29/8/2012 http://topontiki.gr/article/39449/ 11

μαθητές σε περιοχές που αναγκάζονται να μετακινούνται και χωρίς την ανάλογη οργανωμένη και δωρεάν μετακίνηση αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα. Την ίδια στιγμή, στις πόλεις οι συγχωνεύσεις δημιουργούν πρόσθετες δυσκολίες στην ομαλή φοίτηση των παιδιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μετακίνηση στο αστικό περιβάλλον έχει ως συνέπεια είτε οι μαθητές να κινδυνεύουν από τροχαία είτε οι γονείς να ξοδεύουν χρόνο και χρήμα για την ασφαλή μεταφορά τους. Τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση Είναι μεγάλη η μείωση του μαθητικού δυναμικού που ακολουθεί την ΤΕΕ και συνεχής η απαξίωσή της στην κοινωνία, ως αποτέλεσμα των πολιτικών που ακολουθήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια. Γιατί δεν ήταν μόνο ο αντιεκπαιδευτικός χαρακτήρας των αλλαγών, αλλά και ο τρόπος εφαρμογής τους (χωρίς βιβλία, χωρίς υποδομές και με κραυγαλέα υποχρηματοδότηση). Φέτος τυπώθηκαν μόνο 219 βιβλία για τα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) και τις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) από τα 500 που προβλέπονται. Πέρσι τυπώθηκαν 529 βιβλία για την ΤΕΕ. Πριν από τον προϋπολογισμό του 2013 υπήρξε μεγάλη μείωση (κατά 45 εκ. ευρώ) των δαπανών για την ΤΕΕ κατόπιν αναθεώρησης του ΕΣΠΑ Εκπαίδευσης. Η μείωση των δαπανών θα συνοδευτεί με κλείσιμο σχολείων (ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ), καταργήσεις ειδικοτήτων και προφανώς μεταφορά των αντίστοιχων προγραμμάτων στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Αυτό φαίνεται τόσο από την αναθεώρηση του ΕΣΠΑ όσο και από τις κυβερνητικές προθέσεις για νέο κύκλο συγχωνεύσεων και καταργήσεων σχολείων. Αποτέλεσμα αυτού θα είναι μαθητές που δεν θα βρίσκουν αυτό που θέλουν να σπουδάσουν στην περιοχή τους, να εγκαταλείπουν το σχολείο 10. Σχολική μέριμνα Σχολικές επιτροπές Ο υποσιτισμός μεγάλου αριθμού μαθητών είναι αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής που οδηγεί μέρα με τη μέρα μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στο περιθώριο. Στα ολοήμερα σχολεία οι ταξικές διαφορές είναι οφθαλμοφανείς, όταν το κάθε παιδί προσέρχεται με το όποιο γεύμα του παρέχει (ή δεν του παρέχει) η οικογένεια, ανάλογα με την οικονομική της κατάσταση. Η καθολική σχολική μέριμνα που θα λύσει προβλήματα όπως το κυρίαρχο της σίτισης ανάγεται συνεπώς σε πρωτεύουσα κοινωνική ανάγκη. Οι σχολικές επιτροπές αδυνατούν να καλύψουν τις στοιχειώδεις ανάγκες (φως, νερό, θέρμανση, καθαριότητα, τηλέφωνα). Ο προϋπολογισμός επιδεινώνει την κατάσταση, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τα ποσά που διατίθενται στους ΟΤΑ για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των 10 Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) κατέγραψε, τον περασμένο Αύγουστο, ανεργία στο 25,4% του ενεργού πληθυσμού (το υψηλότερο στην Ευρώπη των «27») ενώ η ανεργία στους νέους ανέρχεται πλέον στο 58%, που αποτελεί επίσης πανευρωπαϊκό ρεκόρ. Kαι στις δύο κατηγορίες, η Ελλάδα απέσπασε τα θλιβερά πρωτεία από την Ισπανία. Ταυτόχρονα, το ετήσιο δελτίο καταγραφής φτώχειας της ΕΛΣΤΑΤ, που αναφέρεται σε εισοδήματα οικονομικού έτους 2010 (το πρώτο δηλαδή έτος του Μνημονίου και των μέτρων), απέδειξε ότι τουλάχιστον 3.043.000 Έλληνες ζούσαν (και ζουν) στα όρια ή κάτω από τα όρια της φτώχειας, αποτελώντας το 21,4% του πληθυσμού, με την «ανταγωνιστική» Βουλγαρία να κατέχει τα πρωτεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 12

σχολείων, ενώ η διαδικασία της διαθεσιμότητας των ΙΔΑΧ και η μη πρόσληψη συμβασιούχων θα αποστερήσει τα σχολεία από απαραίτητο προσωπικό (φύλακες, καθαρισμός, σχολικοί τροχονόμοι). ΕΣΠΑ Παιδείας Αρκετά κονδύλια διατίθενται στην εκπαίδευση από τα ευρωπαϊκά προγράμματα και συγκεκριμένα από το επιχειρησιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης και διά βίου μάθησης (ΕΠΕΔΒΜ 2007-13). Το ποσοστό απορρόφησης του επιχειρησιακού προγράμματος μέχρι τις 30/8/2012 ήταν μόλις 29,1%, ενώ το μείζον πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών κατέρρευσε, υπάρχει δηλαδή σχεδόν 0% απορρόφηση. Το απαράδεκτα χαμηλό ποσοστό έγκειται στο γεγονός ότι τα χρόνια προβλήματα διαχείρισης των κοινοτικών κονδυλίων δεν αντιμετωπίστηκαν, αντιθέτως αυξήθηκαν. Οδηγούμαστε εύκολα στο συμπέρασμα ότι πρόκειται καταρχήν για κραυγαλέα έλλειψη πολιτικής βούλησης για αξιοποίηση των ενισχυτικών πόρων προς όφελος της δημόσιας και δωρεάν ελληνικής παιδείας. Χάνεται διαρκώς μια σημαντική ευκαιρία για την ελληνική εκπαίδευση, κυρίως για τη βελτίωση των υποδομών της εκπαίδευσης, αλλά και για την εφαρμογή, επιτέλους, της ουσιαστικής επιμόρφωσης (ετήσιας διάρκειας) των εκπαιδευτικών. Επιπρόσθετα, παρατηρείται ένας λανθασμένος προσανατολισμός του ΕΣΠΑ της εκπαίδευσης, που κινείται σε αντίθετη τροχιά από τον δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της παιδείας. Ειδικότερα, δίνεται ιδιαίτερο βάρος σε προγράμματα που αποσκοπούν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που συνδέονται με την επιχειρηματικότητα και δεν παρουσιάζουν καμία σχέση με υπαρκτές εκπαιδευτικές ανάγκες μαθητών και εκπαιδευτικών. Η δε χρηματοδότηση του ΣΕΒ και άλλων εργοδοτικών οργανώσεων από τα κονδύλια αυτά είναι προκλητική, ειδικά στη σημερινή συγκυρία. Ιδιωτική εκπαίδευση Στον εφαρμοστικό νόμο του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου προβλέπονται εκ νέου μια σειρά από διευκολύνσεις στους μεγαλοεπιχειρηματίες της ιδιωτικής εκπαίδευσης, που αφορούν στις διαδικασίες και στην αδειοδότηση των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων. Τα μεγάλα ιδιωτικά εκπαιδευτικά συγκροτήματα υποβαθμίζουν ήδη με διάφορους τρόπους τις αποδοχές των εργαζόμενων εκπαιδευτικών τους, καταστρατηγώντας ώριμα εργασιακά δικαιώματα. Η θέση των ιδιωτικών εκπαιδευτικών επιδεινώνεται, καθώς καταργήθηκαν κρίσιμες διατάξεις που εξασφάλιζαν την εργασία και το μέλλον της συγκεκριμένης ομάδας εργαζομένων. Η κατάργηση κρίσιμων διατάξεων των ν. 3194/2003 και 3848/2010 για την προστασία των εκπαιδευτικών της ιδιωτικής εκπαίδευσης αποτελεί μια ακόμα χάρη της κυβέρνησης στους μεγαλοεπιχειρηματίες του χώρου 11. Ενδεικτική είναι, επίσης, η ανοχή του Υπουργείου στη μεθόδευση της 11 «Να σεβαστεί τη λαϊκή ετυμηγορία ο Υπουργός Παιδείας», Χ. Πιλάλης, 11/5/2012. http://topontiki.gr/article/35141 13

νέας συλλογικής σύμβασης για τον καθορισμό της ωρομισθίας των καθηγητών φροντιστηρίων ξένων γλωσσών, οι οποίοι πλέον αμείβονται με 2,95 ευρώ την ώρα. [2] ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Στην ενότητα αυτή αφενός περιγράφεται και αξιολογείται η ασκούμενη πολιτική στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας και αφετέρου καταγράφονται οι ευρωπαϊκές τάσεις και οι προτάσεις της Αριστεράς για μια νέα, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη, ενεργειακή και αναπτυξιακή πολιτική. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΕΝΑΝΤΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Ένα κομβικό παράδοξο Τ. Τύμπας 12 Η μαζική εγκατάσταση αιολικών πάρκων με μεγάλες ανεμογεννήτριες έχει προκαλέσει σημαντική κοινωνική αντίσταση. Σε ένα αρχικό στάδιο, οι μελετητές της αντίστασης αυτής είχαν αναπαράγει άκριτα τη θέση των εταιρειών που προωθούν τέτοιες εγκαταστάσεις, σύμφωνα με την οποία όλες οι αντιδράσεις στα αιολικά πάρκα οφείλονται στον τοπικισμό, σε ένα σύνδρομο που είναι γνωστό ως ΝΙΜΒΥ (not- inmy-back-yard, όχι στη δική μου πίσω αυλή). Μια σειρά όμως από πρόσφατες έρευνες έρχεται να αμφισβητήσει την άκριτη αυτή θέση των εταιρειών, προτείνοντας μια σειρά από συγκεκριμένα κριτήρια για την αξιολόγηση των αντιδράσεων σε εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Τα κριτήρια αυτά αναδεικνύουν καθοριστικές διαφορές τόσο ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ανεμογεννητριών (ιδιωτικό υπό καθεστώς ακραίου ολιγοπωλίου έναντι δημοσίου) όσο και αντιδιαμετρικούς προσανατολισμούς ως προς την ίδια την τεχνική των ανεμογεννητριών (μεγάλες ή μικρές ανεμογεννήτριες, κλειστές ή ανοιχτές κατασκευές, συνδεμένες σε εθνικάυπερεθνικά ή τοπικά-αποκεντρωμένα δίκτυα, με ή χωρίς αποθήκευση, με αποθήκευση σε λίγες μεγάλες ή πολλές μικρές εγκαταστάσεις). 13 12 Ο Τέλης Τύμπας είναι Πανεπιστημιακός, μέλος της Πρωτοβουλίας «Χιώτες Πολίτες και Ανεμογεννήτριες», της Θεματικής Περιβάλλοντος και της Γραμματείας του Τμήματος Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. 13 Βλέπε ενδεικτικά, Wolsink W. (2007), «Wind power: implementation: The nature of public attitudes: Equity and fairness instead of backyard motives», Renewable and Sustainable Energy Reviews, 11:1188-1207, Wolsink, M. (2006), «Invalid theory impedes our understanding: a critique on the 14

Η θέση περί συνδρόμου ΝΙΜΒΥ δεν λαμβάνει υπόψη (και επομένως αδυνατεί και να εξηγήσει) ένα κομβικό παράδοξο, οικείο σε όσες και όσους συμμετέχουν στην αντίσταση στα αιολικά πάρκα με τις μεγάλες ανεμογεννήτριες. Οι φανατικοί της προώθησης των αιολικών πάρκων είναι μεγάλοι εθνικοί και πολυεθνικοί ενεργειακοί όμιλοι, το μεγάλο κεφάλαιο της ενεργειακής βιομηχανίας, το οποίο έχει στην κατοχή του όλων των ειδών τις συμβατικές ενεργειακές εγκαταστάσεις. Θερμοηλεκτρικά δηλαδή εργοστάσια κάθε είδους, ενίοτε και πυρηνικά. Μαζί τους και ένας αστερισμός θεσμών και παρεμβάσεων νεοφιλελεύθερης φιλοσοφίας, από κυβερνητικές πολιτικές και νομοθεσίες μέχρι ρυθμιστικές αρχές και διατάξεις. Οι πολέμιοι τους είναι δυνάμεις με ιστορία αγώνων στο οικολογικό κίνημα και στην ανανεωτική και ριζοσπαστική αριστερά, οι οποίες έχουν δώσει μάχες για την αντικατάσταση των πυρηνικών και των άλλων θερμοηλεκτρικών εργοστασίων από τεχνικές που θα βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Για να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει, χρειαζόμαστε κάποιες παρατηρήσεις σε σχέση με την τεχνολογία της αιολικής ενέργειας, από τον τρόπο παραγωγής ανεμογεννητριών και συναφών τεχνολογιών μέχρι τον τρόπο παραγωγής και διάθεσης ηλεκτρικού ρεύματος από ανεμογεννήτριες. Αντίσταση στα Βιομηχανικά Αιολικά Πάρκα Ως προς την παραγωγή ανεμογεννητριών, θα περιοριστούμε εδώ στην παρατήρηση ότι οι μεγάλες ανεμογεννήτριες των αιολικών πάρκων κατασκευάζονται υπό ένα ακραία ολιγοπωλιακό καθεστώς, το οποίο ενδέχεται να είναι ακόμη πιο συγκεντρωτικό και από αυτό της μεταπολεμικής κατασκευής πυρηνικών αντιδραστήρων. Ελαχιστότατες εταιρείες κατασκευής ανεμογεννητριών (με κυρίαρχες τις Vestas και Gamesa) παράγουν και εμπορεύονται ανεμογεννήτριες ύψους ουρανοξύστη, με τεχνολογία που δεν διαχέεται, αξιοποιώντας τα πιο πολύπλοκα συνθετικά υλικά (κάποια απρόβλεπτα καρκινογενή). Όταν η τεχνολογία αυτή εγκαθίσταται σε κάποιο σημείο του κόσμου διευρύνει αποφασιστικά εξαρτήσεις και συγκεντρωτισμούς αντί να μεταφέρει τοπικά κάποια τεχνογνωσία. Οι ανεμογεννήτριες μεγάλης κλίμακας είναι εγκιβωτισμένες κατασκευές με αδιαφανείς μηχανισμούς που δεν προσαρμόζονται και δεν τροποποιούνται στη χρήση, ούτε και επιδιορθώνονται τοπικά. 14 Τα αιολικά πάρκα με τις μεγάλες ανεμογεννήτριες δεν συνδυάζονται με έρευνα σε τοπικές πολυτεχνικές κοινότητες, δεν δημιουργούν ποιοτικές θέσεις εργασίας στους προορισμούς εγκατάστασης. Οι ανεμογεννήτριες αυτές είναι πανάκριβες και persistence of the language of NIMBY», Transactions of the Institute of British Geographers, 31(1): 85-91 και Haggett C. (2010), «A Call for Clarity and a Review of the Empirical Evidence: Comment on Feldman and Turner s Why Not NIMBY?», Ethics, Policy and Environment, 13(3): 313-316. 14 Για μια ιδιαίτερα διεισδυτική ανάλυση της κοινωνικής φιλοσοφίας που χαρακτηρίζει τα τεχνικά χαρακτηριστικά των ανεμογεννητριών των βιομηχανικών αιολικών πάρκων, βλέπε Brittan, G.G. Jr. (2001), «Wind, energy, landscape: Reconciling nature and technology», Philosophy & Geography, 4(2): 169-184. 15

επιβαρύνονται και με απρόβλεπτα μεγάλο κόστος εγκατάστασης όταν εγκαθίστανται σε βουνά (πόσο μάλλον σε βουνά νησιών) αντί σε πεδιάδες της Βόρειας Ευρώπης. Και χαρακτηρίζονται από ένα ακόμη πιο απρόβλεπτα μεγάλο κόστος απεγκατάστασης μετά από ένα σχετικά σύντομο κύκλο ζωής (λίγο περισσότερο από δύο δεκαετίες). Κόστος που δεν αναλαμβάνεται από τις εταιρείες στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Η απεγκατάσταση ανεμογεννητριών σε βουνοκορφές νησιών, όσο δαπανηρή και αν αποδειχθεί στο μέλλον, θα είναι βάρος που θα κληθεί να αναλάβει το ελληνικό δημόσιο. 15 Από το σχεδιασμό τους (π.χ. από το σχεδιασμό των πτερυγίων και των ρυθμιστικών τους μηχανισμών), οι μεγάλες ανεμογεννήτριες των Gamesa και Vestas προσιδιάζουν σε παραγωγή ρεύματος προς εξαγωγή και όχι σε αντικατάσταση τοπικών θερμοηλεκτρικών σταθμών (π.χ. στα νησιά). Η εγκατάστασή τους δεν αφαιρεί θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, καθώς δεν έχουν σχεδιαστεί για να συνδυάζονται με μέσα αποθήκευσης ενέργειας για την περίπτωση που δεν φυσάει. Αν κλείσει ένας θερμοηλεκτρικός σταθμός σε ένα νησί του Αιγαίου δεν θα είναι επειδή υπήρχε άμεση αντικατάσταση από κάποια αιολικά πάρκα. Απλά θα εισάγεται ρεύμα από διασύνδεση, ενώ όμως θα πρέπει να έχει προστεθεί αλλού κάποια ισοδύναμη ισχύς από θερμοηλεκτρικό σταθμό. Η μαζική εγκατάσταση αιολικών πάρκων στα νησιά και αλλού προσθέτει τελικά αντί να αφαιρεί πιέσεις για νέους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, συνήθως σε επιβαρυμένες ήδη περιβαλλοντικά περιοχές. 16 Σε κάποιες περιπτώσεις, ο συγκεντρωτισμός δεν έχει όρια. Αυτό συμβαίνει όταν, για παράδειγμα, στο ολιγοπώλιο μιας πολυεθνικής εταιρείας κατασκευής (π.χ. Gamesa), προστίθεται ο έλεγχος μιας πολυεθνικής ιδιοκτήτριας εγκαταστάσεων (π.χ. Iberdrola) και κάποια από τις ελάχιστες διεθνώς εταιρείες που εξειδικεύονται στην κατασκευή και προώθηση ειδικού τύπου καλωδίων μεταφοράς, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια μεγάλου μήκους για αξιόλογο βάθος (π.χ. Siemens). Ας δούμε αμέσως συγκεκριμένα τι θα μπορούσε να σημαίνει ένας τέτοιος συνδυασμός. Η μαζική εγκατάσταση ανεμογεννητριών μεγάλων διαστάσεων και αξιόλογης ισχύος (στην Ελλάδα οι αδειοδοτήσεις αφορούν πλέον ανεμογεννήτριες με ύψος πάνω από 100 μέτρα και ισχύ τουλάχιστον 2ΜW) σε σύνολα (συνήθως 6 και περισσότερων ανεμογεννητριών) που αποκαλούνται αιολικά πάρκα ή αιολικές φάρμες, έχει επιταχυνθεί κατά την τελευταία δεκαετία και στη χώρα μας. Με την ενθάρρυνση από τρεις γύρους 15 Για διαστάσεις την ανάδυσης της βιομηχανίας κατασκευής ανεμογεννητριών, βλέπε Heymann, M. (1997), «A fight of systems? Wind power and electric power systems in Denmark, Germany, and the USA», Centaurus, 41 (1-2): 112-136, Heymann, M. (1998), «Signs of hubris: the shaping of wind technology styles in Germany, Denmark, and the United States, 1940-1990», Technology and Culture, 39(4): 641-670, Nielsen, K.H. (2010), «Technological trajectories in the making: Two case studies from the contemporary history of wind power», Centaurus, 52(3):175-205, van Est, R. (1999), Winds of change: A comparative study of the polities of wind energy innovation in California and Denmark, Utrecht: International Books και Verbong, G.P. (1999), «Wind power in the Netherlands, 1970-1995», Centaurus, 41(1-2): 137-160. 16 Η εισαγωγή βιομηχανικών αιολικών πάρκων δεν έχει και διεθνώς καταλήξε ι σε μείωση της ισχύος των συμβατικών θερμοηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα, όπου δεν αναφέρεται κάποια αφαίρεση θερμοηλεκτρικών ή υδροηλεκτρικών σταθμών λόγω της συνολικής αύξησης στην εγκατεστημένη ισχύ που επέφερε η εγκατάσταση βιομηχανικών αιολικών πάρκων. 16

μνημονιακών συμφωνιών και διευκολύνσεων τύπου fast-track, έχει επέλθει έκρηξη. Η ισχύς των αδειοδοτηθέντων και υπό αδειοδότηση αιολικών πάρκων είναι ήδη μιάμιση τουλάχιστον φορά μεγαλύτερη από το σύνολο της ισχύος από συμβατικά (θερμοηλεκτρικά και υδροηλεκτρικά) εργοστάσια. Οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι, συνήθως συμμαχίες πολυεθνικών με ελληνικές εταιρείες (συχνά ενσωματωμένες ως θυγατρικές), προτιμούν εγκαταστάσεις σταθμών παραγωγής αιολικής ενέργειας που περιλαμβάνουν συστοιχίες αιολικών πάρκων, εγκαταστάσεις δηλαδή που περιλαμβάνουν έναν αξιόλογο αριθμό ανεμογεννητριών, συχνά αρκετές δεκάδες. Όταν η άδεια εγκατάστασης που διεκδικεί η εταιρεία αναφέρεται σε εγκατάσταση που καλύπτει μια ευρύτερη γεωγραφική περιοχή (ένα μεγάλο νησί όπως η Κρήτη ή ένα σύμπλεγμα νησιών όπως αυτά του Βορείου Αιγαίου), ο αριθμός ανεβαίνει σε μερικές εκατοντάδες. Τέτοιας κλίμακας εγκαταστάσεις είναι προφανώς βιομηχανικές. Βιομηχανική θα είναι, για παράδειγμα, μια εγκατάσταση 706 MW σε Λέσβο-Χίο- Λήμνο, με 28 αιολικά πάρκα και 353 ανεμογεννήτριες των 2ΜW, ύψους τουλάχιστον 100 μέτρων (40 μέτρα το πτερύγιο και 60, 67 ή και παραπάνω μέτρα ο πύργος). Μια βιομηχανία πάνω στα βουνά νησιών. 17 Η αντίσταση δεν αφορά εντέλει κάποιες διατάξεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αλλά κάτι διαμετρικά αντίθετο: διατάξεις (βιομηχανικά αιολικά πάρκα) που τροφοδοτούνται από τον αέρα αλλά με τρόπο που θα αναπαράγει και διευρύνει τα όσα μας απωθούν σε διατάξεις που τροφοδοτούνται με ουράνιο. Στο παράδειγμα του Βορείου Αιγαίου, βλέπουμε την Iberdrola, μια πολυεθνική που έχει στην κατοχή της πυρηνικά και άλλα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια, να επιχειρεί να εγκαταστήσει μαζικά βιομηχανικά αιολικά πάρκα στα νησιά, έχοντας μαζί της τοπικούς αιρετούς και βουλευτές που εκλέχτηκαν με το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ, ενώ έχει απέναντί της μια δυναμική αντίσταση από κινηματικές και άλλες συλλογικότητες με μακρά και γνωστή στην περιοχή ιστορία υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. 18 Υποστήριξη στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Οι δυνάμεις που αντιστέκονται προτάσσουν αντιλήψεις που συνδέουν την απεξάρτηση από τα πυρηνικά και άλλα συμβατικά καύσιμα μέσω της ανάπτυξης θεσμών που υποστηρίζουν τη δημιουργικότητα με βάση τη συλλογικότητα και το δημόσιο συμφέρον, με δήμους και κοινότητες που θα υποστηρίζουν μικρές επιχειρήσεις και άλλα εγχειρήματα κοινής ωφέλειας στον τομέα της ενέργειας, με τοπική παραγωγή και χρήση ενέργειας με βάση συνεργατικά και συνεταιριστικά σχήματα, με σταδιακή κυριαρχία διατάξεων και χρήσεων που αποστασιοποιούνται από το κύκλωμα παραγωγής και ανταλλαγής ενέργειας ως κεφαλαιοκρατικό 17 Τα στοιχεία για την αδειοδότηση που διεκδικεί η Iberdrola, μέσω της θυγατρικής της Rokas Renewables, αναφέρονται στην Μελ έτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και στην περίληψη του έργου «Αιγαία Ζεύξη». Υπάρχουν όλα διαθέσιμα στην ιστοσελίδα www.voreioaigaiosos.gr, την οποία έχει κατασκευάσει και συντηρεί η πρωτοβουλία «Χιώτες Πολίτες και Ανεμογεννήτριες». 18 Για μια εισαγωγή στην ιστορία των προτάσεων για πυρηνικό σταθμό στην Ελλάδα, βλέπε το διάλογο που έλαβε χώρα στo περιοδικό Τεχνικά Χρονικά του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας τον Μάρτιο και Απρίλιο του 1978. 17

εμπόρευμα. Υποστηρίζουν μικρές, ανοιχτές και απλές αιολικές και αιολικές διατάξεις που θα λειτουργούν ασύγχρονα, πολύ μικρότερου επομένως κόστους και ελεγχόμενης τοπικά τεχνογνωσίας, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μαζικά για αφαλάτωση, άντληση, διάθεση και θέρμανση νερού. Όπως επίσης, σε συνδυασμό με ένα πλήθος μικρών αποθηκευτικών διατάξεων κάθε είδους, για την λειτουργία οικιακών συσκευών ή και μετακίνηση. Με δίκτυα οικιακά, γειτονιάς, δήμου, νησιού, με ή χωρίς διαμεσολάβηση του ηλεκτρισμού. Σε περίπτωση γειτνίασης με κατάλληλα σχεδιασμένο εθνικό δίκτυο μεταφοράς, με δυνατότητα η μικρή ιδιωτική ή συνεταιριστική παραγωγή να διατίθεται στο δίκτυο αυτό. Μαζί φυσικά με φροντίδα για εξοικονόμηση, βιοκλιματική αρχιτεκτονική, βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, ποιοτικό τουρισμό που θα συνδυάζεται μαζί τους. Μεγάλης κλίμακας εντέλει χρήση μικρών διατάξεων, οι οποίες θα τροφοδοτούνται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ιστορία δείχνει ότι τέτοιες διατάξεις ήταν πάντα ιδιαίτερα καλοδεχούμενες από τους ανθρώπους, οι οποίοι συνέδεαν την ανεξαρτησία τους με τη διαθεσιμότητά τους και για αυτό τις εγκαθιστούσαν με μεγάλη χαρά στη μέση της μπροστά αυλής. 19 19 Για μια εισαγωγή σε αυτό που περιγράφεται ως small ή community wind, μια αφετηρία είναι οι σχετικές ενότητες των W ind Energy Associations (World, American, European). Για επιτυχημένα παραδείγματα λειτουργικών διατάξεων οικιακών και κοινοτικών ηλεκτρογεννητριών και άλλων αιολικών διατάξεων, βλέπε Heymann, Matthias (2005), Die Geschichte der Windenergienutzung 1890-1990. Frankfurt: Campus-Verlag, Righter, Robert W. (1996), Wind Energy in America: A History. Norman: University of Oklahoma Press και Baker, Lindsay T. (1985), A field guide to American windmills, University of Oklahoma Press. Για την επιτυχία διατάξεων όπως οι ηλιακοί θερμοσίφωνες στην Ελλάδα, βλέπε Tsilingiridis G., Martinopoulos G. (2010), «Thirty years of domestic solar hot water systems use in Greece energy and environmental benefits future perspectives», Renewable Energy 35: 490-497. 18

[3] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣΕΩΝ Το Παρατηρητήριο Οικονομικών Εξελίξεων και Τάσεων παρακολουθεί και αποτυπώνει τις κυριότερες εξελίξεις της κυβερνητικής πολιτικής για την οικονομία και καταγράφει σημαντικές τάσεις ή μεταστροφές στην πορεία της οικονομίας. Επιπλέον, παρακολουθεί τις κυριότερες εκθέσεις και μελέτες διεθνών και εγχώριων οργανισμών σχετικά με την ελληνική και ευρωπαϊκή οικονομία, ενώ επίσης καταγράφει τις τοποθετήσεις των κοινωνικών εταίρων στη χώρα. [3.Α] ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΝΤ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Β. Κυζηράκος Α. Οι δόσεις θα καταβληθούν στις 13 Δεκεμβρίου 2012. Οι δόσεις που θα αποδοθούν, αθροιστικά θα ανέρχονται σε 34,4 δις (σ.σ. 31,2 της δόσης του Ιουνίου του 2012 δις καθώς και επιπρόσθετα 3,2 δις από τα 5 δις της δόσης του δανείου για τον Αύγουστο 2012). Δηλαδή, η απόδοση του υπολοίπου της δόσης του Αυγούστου 2012 ύψους 1,8 δις καθώς και της δόσης των δανείων για τον Δεκέμβριου του 2012, ύψους 7,5 δις, μετατίθεται για το πρώτο τρίμηνο (Ιανουάριος - Μάρτιος) του 2013. Επιπρόσθετα, η απόδοση των δόσεων ύψους 9,3 δις Ευρώ θα γίνει υπό όρους και έπειτα από επανεξέταση της πορείας υλοποίησης των πολιτικών τις οποίες έχει αναλάβει η Ελλάδα να υλοποιήσει. Τα 9,3 δις των δόσεων αυτών θα καταβληθούν το πρώτο τρίμηνο του 2013 (Ιανουάριος - Μάρτιος 2013) σε τρία τμήματα, εάν η Ελλάδα έχει ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις της κατά την περίοδο αυτή. Δηλαδή, θα καταβληθούν και με χρονική καθυστέρηση και με επιπρόσθετους επί της ουσίας όρους. To Υπουργείο Οικονομικών υπολόγιζε ότι τα 9,3 δις θα δίνονταν τον Ιανουάριο 2013 χωρίς επιπρόσθετη αξιολόγηση της χώρας από τους δανειστές της. Μάλλον όμως τo Υπουργείο Οικονομικών ανέμενε την εκταμίευση της δόσης τον Δεκέμβριου του 2012 επιπρόσθετα της δόσης του Ιουνίου 2012 και Αυγούστου 2012, σχεδιασμός ο οποίος δεν υλοποιήθηκε. Β. Οι αυτόματες ρήτρες πολιτικής οι οποίες έγιναν αποδεκτές από την ελληνική κυβέρνηση προβλέπουν την λήψη μέτρων άμεσης απόδοσης σε περίπτωση μη υλοποίησης κάποιων από τα μέτρα που έχουν συμφωνηθεί από την ελληνική κυβέρνηση με τους διεθνείς δανειστές της. Τέτοια μέτρα άμεσης απόδοσης είναι: 1. Οι περικοπές μισθών και συντάξεων 2. Αυξήσεις έμμεσων φόρων, όπως του ΦΠΑ. Στις προαπαιτούμενες δράσεις μετά την πρόσφατη συνεδρίαση του Euro group, προστέθηκε και η υποχρέωση υλοποίηση της φορολογικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, με χρονικό όριο για την ολοκλήρωση αυτής, τον Ιανουαρίου του 2013. 19

Γ. Συμφωνία για το χρέος 2016 : Δημόσιο χρέος να έχει μειωθεί κάτω του 175% του ΑΕΠ. 2020: Δημόσιο χρέος να έχει μειωθεί στο 124% του ΑΕΠ. 2022: Δημόσιο χρέος να έχει μειωθεί σε σημαντικό βαθμό (σ.σ. substantially bellow) κάτω του 110% (σ.σ. 107% ; ) Δ. Οι συμφωνίες για τα 34,4 δις + 9,3 δις = 43,7 δις που ανακοινώθηκαν στις 27 Νοεμβρίου 2012, είναι χρήματα που «εν μέρει» θα δοθούν στην Ελλάδα. Τα εναπομείναντα (σ.σ. και επιπρόσθετα) 44 δις των δανείων που έχουν δοθεί στην Ελλάδα αφορούν την αναχρηματοδότηση του ελληνικού χρέους συν την πληρωμή κάποιων μικρών ποσών για την εξόφληση των οφειλών του ελληνικού δημοσίου προς τους προμηθευτές του. Ε. Οφειλές του ελληνικού δημοσίου μέχρι τον Δεκέμβριο 2012 1 Δεκεμβρίου 2012: Ωριμάζει, λήγει, ομόλογο αξίας 250 εκατομμυρίων Ευρώ. 11 Δεκεμβρίου 2013: Ωριμάζουν, λήγουν, τα έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου τα οποία είχαν εκδοθεί στις 13 Νοεμβρίου 2012, προκειμένου να καλύψει το ελληνικό κράτος ομόλογα τα οποία ωρίμαζαν εκείνη την περίοδο. 21 Δεκεμβρίου 2012: Ωριμάζει, λήγει, ομόλογο αξίας 250 εκατομμυρίων Ευρώ. Επιπρόσθετα τον Δεκέμβριο του 2013 ωριμάζουν τρίμηνα και εξάμηνα έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου, η αξία των οποίων ανέρχεται σε 3,6 δις. Αθροιστικά όλες οι οφειλές του ελληνικού δημοσίου για την κάλυψη αναγκών ομολόγων και εντόκων γραμματίων που ωριμάζουν, ανέρχονται σε 7,5 δις Ευρώ. ΣΤ. Τι επιτυγχάνει αυτή η συμφωνία Α. Απομακρύνει το κίνδυνο εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνης για το 2013 και μόνο. Β. Επιτρέπει στις κυβερνήσεις των κρατών δανειστών, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία καθώς και Φιλανδία, Σλοβακία, σε δεύτερο βαθμό, να παρουσιάσουν στους ψηφοφόρους τους την θέση ότι βοηθούν την Ελλάδα χωρίς να επιτρέπουν την διαγραφή μέρους των δάνειων που έχουν παράσχει στην Ελλάδα. Γ. Η απόδοση των κερδών που έχει αποκομίσει η ΕΚΤ από τα ελληνικά ομόλογα στην Ελλάδα, επιτρέπει στην ΕΚΤ να αποφύγει την υλοποίηση πολιτικών οι οποίες θα κλίνουν προς την άμεση χρηματοδότηση από την τράπεζα αυτή, των ελλειμμάτων του κρατικού προϋπολογισμού ενός κράτους μέλους της Ευρωζώνης. Δ. Το ΔΝΤ, με την λήξη των μέτρων αυτών, μπορεί να ισχυρίζεται ότι το ελληνικό δημόσιο χρέους είναι βιώσιμο. Παρότι πρόκειται περί μιας ψευδαίσθησης, ένεκα των 20

παραδοχών οι οποίες έχουν ενσωματωθεί στον τρόπο υπολογισμού της εξέλιξης των μακροοικονομικών δεδομένων, καθώς και του ελληνικού χρέους αυτού κάθε αυτού, το ΔΝΤ προς στιγμή μπορεί να ισχυρίζεται ότι ενεργεί σύμφωνα με το καταστατικό του το οποίο του επιτρέπει να παρέχει βοήθεια μόνο σε χώρες των οποίων το εξωτερικό χρέος είναι βιώσιμο. Z. Τι δεν επιτυγχάνει αυτή η συμφωνία Α. Δεν επιλύει το ζήτημα του χρέους και δεν διασφαλίζει την πορεία του προς μεγέθη των οποίων η βιωσιμότητα τους να είναι δυνατή (σ.σ. σχηματικά στο 100% του ΑΕΠ της χώρας). Κατά συνέπεια ο όγκος των κεφαλαίων τα οποία καλείται να δαπανά το ελληνικό κράτος για την εξυπηρέτηση του χρέους παραμένει δυσανάλογα μεγάλος. Οι δαπάνες πληρωμής τόκων που δαπανά το ελληνικό κράτος κινείται σε μη βιώσιμα επίπεδα. Η πρόσφατη συμφωνία δεν αλλάζει την ουσία αυτών των παραμέτρων. Β. Δεν διευκολύνει την Ελλάδα να εξέλθει από την παγίδα της ύφεσης στην οποία έχει περιέλθει η οικονομία τη, εξαιτίας των περιοριστικών πολιτικών που ασκεί. Γ. Επιτείνει την ανάγκη επιβολής νέων δραστικών περικοπών των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού. Δ. Επιτείνει την ανάγκη επιπρόσθετης μείωσης των μισθών των εργαζομένων στην Ελλάδα. Ε. Επιτείνει την αύξηση της ανεργίας, η οποία κινείται προς το 30%. 21

Η. Οι βασικές παράμετροι της συμφωνίας με παρατηρήσεις Βασικές παραδοχές επί των οποίων βασίστηκαν οι υπολογισμοί των επιπτώσεων των μέτρων που έλαβε το Eurogroup για την πορεία του ελληνικού χρέους Παραδοχές για επίτευξη των στόχων του ελληνικού προγράμματος: 1. Ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος, 4,5% για διαδοχικά έτη, δηλαδή 2016 2022. 2. Η ονομαστική αξία του ΑΕΠ της Ελλάδας θα αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 4,5 %. Αυτή η αύξηση θα πραγματοποιείται κάθε έτος διαδοχικά μέχρι το 2022. Σημαντική επισήμανση: Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας Μέτρα που αποφασίστηκαν από το Eurogroup Η υποχρέωση της Ελλάδας να επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα 4,5% στον προϋπολογισμό της μετατίθεται για το 2016 αντί του 2014. Οφέλη σε ευρώ Οφέλη ως ποσοστό του ελληνικού ΑΕΠ Επεκτείνεται η χρονική περίοδος την οποία η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Η λήψη επιπρόσθετων δραστικών μέτρων λιτότητας εν μέρει απομακρύνεται για το βραχυπρόθεσμο μέλλον. Οι πιστωτές της Ελλάδας ελαφρώς χαλάρωσαν τα μέτρα πολιτικής τα οποία όφειλε η Ελλάδα να υλοποιήσει προκειμένου να επιτύχει άμεσα (2014) πρωτογενή πλεονάσματα. Ζητήματα προς διευκρίνηση που θα προκύψουν στο άμεσο μέλλον Αντίστοιχες παρατάσεις των χρονικών περιθωρίων έχουν ήδη δοθεί στις άλλες χώρες μέλη της Ευρωζώνης οι οποίες αντιμετωπίζουν προβλήματα δανεισμού. Με την μετάθεση της επίτευξης πρωτογενών πλεονασμάτων για το 2016, τα χρονικά περιθώρια τα οποία δόθηκαν στην Ελλάδα εναρμονίστηκαν με τα χρονικά περιθώρια τα οποία είχαν δοθεί σε Σημειώσεις Οι περικοπές των δαπανών του Κρατικού Προϋπολογισμού προκαλούν αρνητική ανάπτυξη του ΑΕΠ της χώρας, και ως συνέπεια αυξάνουν τα ελλείμματα των διαδοχικών κρατικών προϋπολογισμών, καθιστώντας την επίτευξη ενός πρωτογενούς πλεονάσματος ανέφικτη. Η χώρα με τις πολιτικές που εφαρμόζονται δεν μπορεί να εξέλθει από την παγίδα λιτότητας, δηλαδή από τον ανατροφοδοτούμενο κύκλο της λιτότητας στον οποία έχει εισέλθει.