Δήμοι και Περιφέρειες μαζί, η απάντηση στην κρίση του Κοινωνικού Κράτους

Transcript

1 Από Μπάστα Κων/νο Υποψήφιος Περιφερειακός σύμβουλος Περιφέρειας Αττικής «Κεντρικός Τομέας» Δήμοι και Περιφέρειες μαζί, η απάντηση στην κρίση του Κοινωνικού Κράτους Η κρίση του Κοινωνικού Κράτους σήμερα πρέπει να μας οδηγήσει στην συνεργασία Α και Β βαθμού αυτοδιοίκησης στον τομέα της Κοινωνικής Πολιτικής με στόχο την δημιουργία ενός ολοκληρωμένου «Συστήματος Κοινωνικής προστασίας» I. Η κρίση του Κοινωνικού Κράτους Η πρόσφατη «δημοσιονομική κρίση» και ο περιορισμός των κοινωνικών δαπανών ανέδειξε την κρίση και το έλλειμμα του κεντρικού κοινωνικού κράτους για την παροχή αποτελεσματικών και ποιοτικών υπηρεσιών κοινωνικής μέριμνας στου πολίτες τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι οξύτερο καθώς υπάρχουν σοβαρά κενά στη συγκρότηση και λειτουργία του κοινωνικού κράτους, που παρά τις μεγάλες προσπάθειες, δεν έφτασε στο επίπεδο άλλων ευρωπαϊκών χωρών με μακρά παράδοση στον τομέα αυτό. Σήμερα οι αρνητικές επιδράσεις της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και παραγωγής, έχουν άμεσο αντίκτυπο σε τοπικό επίπεδο. Η ανεργία, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι συνθήκες φτώχειας και ανέχειας για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, είναι ορατές σε κάθε γειτονιά αποτελώντας ένα έντονο κοινωνικό πρόβλημα στην τοπική μικροκλίμακα. Παράλληλα ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, όπως μετανάστες, χρήστες ναρκωτικών, άστεγοι, νεόπτωχοι κ.ο.κ, συγκεντρώνονται σε χωρικές μονάδες με άναρχο και σχεδόν αυτοματοποιημένο τρόπο, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολλαπλασιαστικά αρνητικά φαινόμενα τόσο σε επίπεδο γειτονιάς όσο και σε ευρύτερες διαδημοτικές περιοχές (λ.χ. συγκέντρωση τσιγγάνων).

2 Η στοχευμένη και αποτελεσματική πολιτική της Αυτοδιοίκησης στην κοινωνική πολιτική προϋποθέτει την οριοθέτηση και την συγκεκριμενοποίηση του όρου. Στην προσέγγιση αυτή δύναται να συμπεριληφθούν υπηρεσίες όπως η φροντίδα ευγηρίας, η βρεφονηπιακή φροντίδα, η μέριμνα των ΑμεΑ, η ψυχολογική υποστήριξη, η οικογενειακή συμβουλευτική κ.λ.π. Επίσης, με έναν ευρύτερο ορισμό η Κοινωνική Πολιτική περιλαμβάνει το σύνολο των κοινωνικών λειτουργιών προστασίας αναπαραγωγής και ανάπτυξης των ατομικών και συλλογικών εργασιακών δυνατοτήτων. Υπό το πρίσμα αυτό, θα συμπεριληφθούν στο πεδίο, πέραν των προσωπικών προνοιακών υπηρεσιών και οι υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και κατάρτισης για την ανάπτυξη εργασιακών δεξιοτήτων, σύνδεσης με την αγορά εργασίας και υποστήριξης ανέργων, και διασφάλισης έναντι της ανικανότητας προς εργασία και της αδυναμίας απόκτησης εισοδήματος. II. Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Στο πλαίσιο αυτό της αποδόμησης του κεντρικού κοινωνικού κράτους και της αποσύνθεσης του κοινωνικού ιστού, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση καλείται να διαδραματίσει ένα ουσιαστικό και παρεμβατικό ρόλο. Ο σχεδιασμός και λειτουργία όλων των θεσμών της κοινωνικής πολιτικής και αλληλεγγύης (εκτός αυτών που εκ του Συντάγματος ανήκουν στην κρατική αρμοδιότητα ) πρέπει να ανήκει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού. Ειδικότερα ο ρόλος και η παρέμβαση της Αυτοδιοίκησης στη κοινωνική πολιτική πρέπει να αφορά όλους τους μηχανισμούς στήριξης της οικογένειας, του παιδιού, των νέων, των αναπήρων, των ηλικιωμένων, των ατόμων που βρίσκονται σε κατάσταση ακραίας φτώχειας, καθώς και όλων των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Οι δύο βαθμοί αυτοδιοίκησης στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής καλούνται να λειτουργούν εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που τους απονέμονταικαι οι σχέσεις τους να μην είναι σχέσεις ιεραρχίας και ελέγχου, αλλά σχέσεις συνεργασίας και συμπληρωματικότητας. Απώτερος σκοπός των παραπάνω είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου «Συστήματος Κοινωνικής Προστασίας» σε τοπικό επίπεδο, το οποίο θα χαρακτηρίζεται από:

3 Ανίχνευση πραγματικών αναγκών ευπαθών κοινωνικών ομάδων Καταγραφή παρεχόμενων κρατικών υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας και προσδιορισμός «ελλειμματικών παροχών» Στρατηγικό σχεδιασμό των πολιτικών κοινωνικής προστασίας Εργαλεία συστηματικής παρακολούθησης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων Χρηματοοικονομικό σχεδιασμό, ο οποίος θα διασφαλίζει τις απαιτούμενες τακτικές χρηματορροές. Έτσι λοιπόν η Αυτοδιοίκηση (Περιφέρειες- Δήμοι), καλείται να αναλάβει πρωτοβουλίες ενίσχυσης των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών με το σχεδιασμό και υλοποίηση πολιτικών που θα στοχεύουν στο συντονισμό των υφιστάμενων και στο σχεδιασμό και υλοποίηση νέων προγραμμάτων κοινωνικού χαρακτήρα που θα ανταποκρίνονταιστα αιτήματα των ευπαθών κοινωνικών τάξεων του πληθυσμού και στη δυναμική τους ένταξη / επανένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η ειδίκευση αυτών των αρχών περιλαμβάνει διακριτό και συμπληρωματικό ρόλο των ΟΤΑ Α και Β βαθμού. Σημαντικό χρηματοοικονομικό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί και το νέο ΕΣΠΑ , αφού οι Περιφέρειες θα έχουν για πρώτη φορά τη δυνατότητα να ασκήσουν κοινωνική πολιτική έχοντας διασφαλίσει συνολικά περίπου 1 δις Ευρώ (Περιφέρεια Αττικής τριακόσια εκατομμύρια ευρώ) για την μάχη της φτώχιας και την καταπολέμησης του Κοινωνικού Αποκλεισμού. Ενδεικτικές προτάσεις: Α) Όλες οι δομές και λειτουργίες κοινωνικής φροντίδας μεταφέρονται στους οικείους δήμους και συντονίζονται από αυτούς. Συνθήκη που ήδη πραγματώνεται ικανοποιητικά από το σημερινό νομικό πλαίσιο (άρθρα 75 ΔΚΚ παρ. ε. Ο νομοθέτης ορίζει ρητά και ξεκάθαρα την αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων για την χάραξη και λειτουργία δομών κοινωνικής μέριμνας, όπως η λειτουργία δομών κοινωνικής μέριμνας για παιδιά και ηλικιωμένους κοκ. Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 94 του Νόμου 3852/2010 (ΦΕΚ 87 Α /2010) «Πρόσθετες αρμοδιότητες Δήμων», στο άρθρο 75 παρ Ι του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων υπό τον τομέα ε («Κοινωνικής

4 Προστασίας και Αλληλεγγύης») προτίθενται και μια σειρά από νέες αρμοδιότητες από την κεντρική διοίκηση στους ΟΤΑ Α βαθμού). Β) Η περιφέρεια ως υπερτοπικός/ μητροπολιτικός αυτοδιοικητικός θεσμός, οφείλει να αναλάβει την αρμοδιότητα του συνολικού σχεδιασμού και συντονισμού της κοινωνικής πολιτικής στο σύνολο της αυτοδιοικούμενης χωρικής ενότητας. III. Άξονες Παρέμβασης Για το νέο πλαίσιο ενίσχυσης και λειτουργίας μιας αποτελεσματικής και ποιοτικής παροχής Υπηρεσιών Κοινωνικής Πολιτικής (Περιφέρειας Δήμου), προτείνεται μια νέα μεθοδολογική προσέγγιση για την άσκηση των πολιτικών κοινωνικής προστασίας, με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 1. Ανασύνταξη των αρμοδιοτήτων της περιφέρειας (άρθρο 186) με αντικατάσταση των κατακερματισμένων λειτουργιών (λ.χ Απασχόλησης- Εμπορίου- Τουρισμού, Υγείας) με τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης θεματικής ενότητας Κοινωνική Πολιτική Υγείας και Αλληλεγγύης, στην οποία θα περιλαμβάνονται και θα αναπτύσσονται οι επιμέρους θεματικές (Δημόσια Υγεία, Πρόνοια, Απασχόληση, κοινωνική συνοχή, κοκ.) 2. Νομοθετική ρύθμιση για την δημιουργία «Κοινωνικού Ταμείου Αλληλεγγύης και Βοήθειας». Η δράση δύναται να υλοποιηθεί μέσα από τον Αναπτυξιακό Φορέα της Περιφέρειας. Ειδικότερα θα πρόκειται για ένα ειδικό ταμειακό λογαριασμό με την κατάθεση χρημάτων (λ.χ. δωρεές, κληροδοτήματα κοκ). Τα χρήματα θα είναι διαθέσιμα για συγκεκριμένες περιπτώσεις αναγκαίων περιστατικών των συμπολιτών μας, όπως έξοδα διακίνησης στο εξωτερικό για χειρουργικές επεμβάσεις. 3. Νομοθετική ρύθμιση για την δυνατότητα από την Περιφέρεια δημιουργίας κοινωνικών δομών για την παροχή υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας παιδιών, ηλικιωμένων και άλλων ευπαθών ομάδων όπως άστεγοι, χρήστες ναρκωτικών κ.ο.κ. Η Νομοθετική ρύθμιση στην πράξη αφορά την δημιουργία δομών (όπως βοήθεια στο σπίτι ΚΑΠΗ, παιδικούς σταθμούς κ.ο.κ). Οι δομές θα έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα τόσο με τις κεντρικές δομές όσο και αντίστοιχες δομές των Δήμων. Στην πράξη θα καλύπτουν Διαδημοτικές ανάγκες και άλλα χωροταξικά ελλείμματα.

5 4. Νομοθετική ρύθμιση για τον Οριζόντιο Προγραμματισμό και τη Συμπληρωματική Κατανομή Αρμοδιοτήτων με συμπληρωματικότητα δράσεων είτε μέσω ανάληψης συγκεκριμένων λειτουργιών βάσει συγκριτικού πλεονεκτήματος (διαδημοτικές υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας), είτε με ανάληψη κοινών υποστηρικτικών λειτουργιών (όπως η διαχειριστική υποστήριξη) που συνεπάγονται επίσης οικονομίες κλίμακας και πάλι από φορέα ευρύτερης εμβέλειας σε επίπεδο Δευτεροβάθμιας Αυτοδιοίκησης (πχ βοήθεια στο σπίτι) 5. Ανασυγκρότηση των οργανωτικών μονάδων των Περιφερειών. Προτείνεται η μετονομασίας της «Γενικής διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας»σε «Γενική Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής και Υγείας». Επίσης δημιουργείται «Διεύθυνση Κοινωνικής Πολιτικής και Μέριμνας» αντί της υπάρχουσας «Διεύθυνσης Κοινωνικής Μέριμνας» (βλέπε άρθρα 56 και 58, ΦΕΚ 2494/β - 4/11/2011). Τέλος στην ίδια διεύθυνση δημιουργείται τμήμα «Σχεδιασμού Κοινωνικής Πολιτικής»με αρμοδιότητα στο σχεδιασμό και συγκρότηση αναπτυξιακών προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής).