ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΊΟΥ 2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Όνομα/Επίθετο: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, 2, 3, 50-51. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Ὡς δ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο, καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα, γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ, ἀναφεύξοιτο, καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος, προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε, καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις. πάλιν δὲ εἰσελθὼν εἶπεν Ἐγώ, ὦ βουλή, νομίζω προστάτου ἔργον εἶναι οἵου δεῖ, ὃς ἂν ὁρῶν τοὺς φίλους ἐξαπατωμένους μὴ ἐπιτρέπῃ. καὶ ἐγὼ οὖν τοῦτο ποιήσω. καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεστηκότες οὔ φασιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν, εἰ ἀνήσομεν ἄνδρα τὸν φανερῶς τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον. ἔστι δὲ ἐν τοῖς καινοῖς νόμοις τῶν μὲν ἐν τοῖς τρισχιλίοις ὄντων μηδένα ἀποθνῄσκειν ἄνευ τῆς ὑμετέρας ψήφου, τῶν δ ἔξω τοῦ καταλόγου κυρίους εἶναι τοὺς τριάκοντα θανατοῦν. ἐγὼ οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, συνδοκοῦν ἅπασιν ἡμῖν. καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖς θανατοῦμεν. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β. 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: «Ὡς δ εἰπὼν ταῦτα... ποιήσω». Μονάδες 30 Β.2. Ποιες στρατιωτικές υπηρεσίες προσέφερε ο Ξενοφών στον Αγησίλαο; Β.3. Πώς αντέδρασε ο Κριτίας όταν είδε ότι η βουλή επιδοκίμασε το Θηραμένη; Β.4. Τι γνωρίζετε για τον κατάλογο των «τρισχιλίων»; 1

Γ.1. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι για τα παρακάτω: 1. εἰπὼν: το β ενικό πρόσωπο Προστακτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής 2. ἐκέλευσε: το γ πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής Παρατατικού Ενεργητικής φωνής 3. ὁρῶν: το απαρέμφατο Αορίστου β Ενεργητικής φωνής 4. ἐξαπατωμένους: το β ενικό πρόσωπο Οριστικής Ενεστώτα Μέσης φωνής 5. ὄντων: το γ ενικό πρόσωπο Οριστικής Μέλλοντα Γ.2. Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι για τα παρακάτω: 1. τοῦτο: η ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος 2. ὃς: η δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος 3. ἄνδρα: η κλητική ενικού 4. νόμοις: η ίδια πτώση στον άλλο αριθμό 5. ἅπασιν: η αιτιατική του ίδιου αριθμού και του ίδιου γένους Δ.1. «ὅτι ἀναφεύξοιτο»: Να γίνει πλήρης χαρακτηρισμός της δευτερεύουσας πρότασης (είδος, τρόπος εισαγωγής και εκφοράς, λειτουργία). Δ.2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: δήλη, προσελθών, τὰ ἐγχειρίδια, φανερῶς, ἅπασιν Ε.1. Με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι παρακάτω: αλοιφή, απατεώνας, επιτροπή, κελευστής, γνώση. Ε.2. τεταγμένοι, ἐπεποιήκεσαν, ἐφοβοῦντο, ἔλεγον, ἐδίδασκον: Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. 2

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β.1. Μόλις (ο Θηραμένης) σταμάτησε (να αγορεύει), αφού είπε αυτά και η βουλή έγινε φανερό ότι τον επιδοκίμασε, επειδή κατάλαβε ο Κριτίας ότι (ο Θηραμένης) θα γλίτωνε, αν επέτρεπε στη βουλή να αποφασίσει με ψηφοφορία γι αυτόν και επειδή θεώρησε ότι αυτό είναι ανυπόφορο, αφού πλησίασε και συζήτησε κάτι με τους Τριάκοντα, βγήκε έξω και διέταξε αυτούς που είχαν τα μαχαίρια να σταθούν φανερά (μπροστά) στη βουλή κοντά στα ξύλινα κιγκλιδώματα. Και αφού ξαναμπήκε είπε : «Εγώ, κύριοι βουλευτές, νομίζω πως είναι έργο ενός ηγέτη (τέτοιου) όπως πρέπει (να είναι), αν βλέπει πως οι φίλοι του εξαπατώνται να μην (το) επιτρέπει. Και εγώ, λοιπόν, αυτό θα κάνω. Β.2. O Ξενοφών μετά τη μάχη στα Κούναξα και το θάνατο του Κύρου ανέλαβε ηγετικές πρωτοβουλίες για την επιστροφή των μισθοφόρων στην Ελλάδα. H περιπετειώδης πορεία τους κατέληξε στον Εύξεινο Πόντο και από εκεί στο Βυζάντιο και στα παράλια του Αιγαίου. Ο Ξενοφών παρέμεινε για σύντομο χρονικό διάστημα στη Θράκη ως μισθοφόρος του βασιλιά Σεύθη των Οδρυσών, και κατόπιν ήλθε σε επαφή με τις μονάδες του σπαρτιατικού στρατού στα παράλια της Μ. Ασίας (399π.Χ.). O βασιλιάς Αγησίλαος ανέλαβε την ηγεσία των μονάδων αυτών (396 π.χ.) και ο Ξενοφών εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητά του, ώστε τον ακολούθησε μαζί με τον σπαρτιατικό στρατό, στη μάχη της Κορώνειας (394 π.χ.) εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού, στον οποίο πρωτοστατούσαν η Αθήνα και η Θήβα. Μετά τη νίκη των Σπαρτιατών, ακολούθησε τον Αγησίλαο στους Δελφούς για τους επινίκιους πανηγυρισμούς. Β.3. Ο Κριτίας, ως επικεφαλής των Τριάκοντα, με τη σκληρότητα και την αυταρχικότητα που τον διέκρινε, δε θα επέτρεπε ποτέ στους βουλευτές να αθωώσουν το Θηραμένη. Η φράση «εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι» δείχνει ολοφάνερα πως είχε κάθε εξουσία πάνω στους βουλευτές, ώστε να μπορεί να κατευθύνει τις αποφάσεις τους, όπως εκείνος ήθελε. Δε θα μπορούσε, λοιπόν, ποτέ να αντέξει μια πιθανή αθώωση του Θηραμένη τόσο, που ούτε η ίδια του η ζωή θα άξιζε πλέον (οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος). Τόσο μεγάλο ήταν το μίσος του και η εμπάθειά του γι αυτόν. Στην προσπάθειά του, λοιπόν, να εκβιάσει την απόφαση των βουλευτών, ώστε να καταδικάσουν σε θάνατο το Θηραμένη, κάλεσε στη Βουλή κάποιους 3

έμπιστούς του που κρατούσαν μικρά ξίφη και βρίσκονταν στον έξω χώρο για περίπτωση ανάγκης, ώστε να σταθούν επιδεικτικά μπροστά τους εφαρμόζοντας, έτσι, ωμή τρομοκρατία. Β.4. Οι Τριάκοντα είχαν καταρτίσει έναν κατάλογο, με την άνοδό τους στην εξουσία, όπου περιλαμβάνονταν τα ονόματα τριών χιλιάδων πολιτών, οπαδών της ολιγαρχίας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τους νέους νόμους που συνέταξαν, κανείς δεν είχε το δικαίωμα να τιμωρήσει κάποιον από αυτούς τους τρεις χιλιάδες πολίτες. Αν κάποιος από αυτούς είχε κατηγορηθεί, δίκαια ή άδικα, για ανατρεπτικές ενέργειες, για να καταδικαστεί σε θάνατο θα έπρεπε να το αποφασίσουν οι πεντακόσιοι βουλευτές. Για τους «εκτός καταλόγου» αποφάσιζαν μόνο οι Τριάκοντα, έχοντας, έτσι, το δικαίωμα να θανατώνουν οποιονδήποτε από τους απλούς πολίτες θεωρούσαν επικίνδυνο για το καθεστώς τους. Γ.1. 1. εἰπὼν: το β ενικό πρόσωπο Προστακτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής - εἰπέ 2. ἐκέλευσε: το γ πληθυντικό πρόσωπο Οριστικής Παρατατικού Ενεργητικής φωνής - ἐκέλευον 3. ὁρῶν: το απαρέμφατο Αορίστου β Ενεργητικής φωνής - ἰδεῖν 4. ἐξαπατωμένους: το β ενικό πρόσωπο Οριστικής Ενεστώτα Μέσης φωνής - ἐξαπατᾷ 5. ὄντων: το γ ενικό πρόσωπο Οριστικής Μέλλοντα - ἔσται Γ.2. 1. τοῦτο: η ονομαστική ενικού στο θηλυκό γένος - αὕτη 2. ὃς: η δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος - οἶς 3. ἄνδρα: η κλητική ενικού - ἄνερ 4. νόμοις: η ίδια πτώση στον άλλο αριθμό - νόμῳ 5. ἅπασιν: η αιτιατική του ίδιου αριθμού και του ίδιου γένους - ἅπαντας Δ.1. «ὅτι ἀναφεύξοιτο»: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι (αντικειμενική κρίση). Εκφέρεται με Ευκτική του πλαγίου λόγου, διότι εξαρτάται από μετοχή ιστορικού χρόνου (γνούς) 4

δηλώνεται το υποκειμενικό και αβέβαιο. Λειτουργεί ως αντικείμενο στη μετοχή γνούς. Δ.2. δήλη: κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρήματος ἡ βουλὴ από το ρήμα ἐγένετο προσελθών: επιρρηματική χρονική μετοχή (δηλώνει το προτερόχρονο) συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, Κριτίας τὰ ἐγχειρίδια: αντικείμενο στη μετοχή ἔχοντας φανερῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στη μετοχή λυμαινόμενον ἅπασιν: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ἡμῖν Ε.1. αλοιφή: ἐξαλείφω, απατεώνας: ἐξαπατωμένους, επιτροπή: ἐπιτρέψειν, κελευστής: ἐκέλευσε, γνώση: γνούς Ε.2. τεταγμένοι: τακτός, ἐπεποιήκεσαν: χειροποίητος, ἐφοβοῦντο: εκφοβισμός, ἔλεγον: λεξικό, ἐδίδασκον: διδαχή 5