ΓΙΑΤΙ ΜΑΣ ΚΡΥΒΟΥΝ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ Η ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΩΣ α) η μελέτη της Εριέττας Μέρτζ Η πρώτη που ετόλμησε να έρθει αντιμέτωπη προς την επικρατούσα άποψη ότι οι περιπλανήσεις του Οδυσσέως έγιναν μέσα στην Μεσόγειο ήταν η Αμερικανίδα Εριέττα Μέρτζ (Henrietta Mertz) η οποία το 1965 εξέδωσε στο Σικάγο των Η.Π.Α. το βιβλίο " The Wine Dark Sea" (τίτλος στα Ελληνικά "ΟΙΝΩΨ ΠΟΝΤΟΣ" εκδόσεις ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ -1995)και αργότερα το 1967 τα "Αργοναυτικά" δια των οποίων με μεγάλη πειστικότητα -στηριζόμενη στις
δικές της προσωπικές έρευνες και εξερευνήσεις στην Β. και Ν. Αμερικήδιατυπώνει την θέση ότι το ταξίδι του Οδυσσέως είχε και ένα σημαντικό σκέλος εκτός Μεσογείου. Η άποψη της κ. Μέρτζ είναι ότι ο Οδυσσέας ταξίδεψε μέχρι τις ακτές της Αμερικής βοηθούμενος από τα θαλάσσια ρεύματα. Η κ. Μέρτζ εντόπισε τα μέρη που επισκέφθηκε ο Οδυσσέας με βάση την ταχύτητα που κινούνται τα θαλάσσια ρεύματα και την διάρκεια των ταξιδιών από σταθμό σε σταθμό όπως αναφέρονται στην Οδύσσεια. Οι απόψεις της κ. Μέρτζ ενισχύονται και από αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί στην Αμερικανική ήπειρο. Σχεδιάγραμμα που παρουσιάζει την περιπλάνηση του Οδυσσέα μετά την πτώση της Τροίας βάσει των διαπιστώσεων της Εριέττας Μέρτζ (η οποία μελέτησε εδάφιο προς εδάφιο το κείμενο του Ομήρου σε συνδυασμό με διάφορες νεότερες ανακαλύψεις και παρατηρήσεις που αναφέρονται από τον ίδιο τον Όμηρο π.χ. διάρκεια ταξιδιού κλπ). Στον χάρτη επισημαίνονται η περιοχή που υπήρξαν οι Σειρήνες, σε ποιο σημείο της Αμερικάνικης ηπείρου ήταν η Σκύλλα και η Χάρυβδης και μέσο ποίας οδού ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη βοηθούμενος καθ' όλη την διαδρομή από το ρεύμα του κόλπου (Gulf stream). β) η μελέτη του Ζίγκφριντ Πετρίδη
Οι Έλληνες έχουν μία αποδεδειγμένη ναυτική ιστορία που ξεκινάει τουλάχιστον από το 7.250 π. Χ. όπως αποδεικνύεται από τα ευρήματα του σπηλαίου Φράχθι στην Αργολίδα. «...Η μοναδικότης του Ελληνικού γεωγραφικού χώρου, ήτοι η παρουσία εις μικράν σχετικώς έκτασιν, το Αιγαίον Πέλαγος, εκατοντάδων νήσων, επέτρεψε εις τους προϊστορικούς κατοίκους του, λίαν ενωρίς την ανάπτυξιν της δια θαλάσσης επικοινωνίας. Με την πάροδο των ετών και την απόκτησιν πείρας θαλασσίων ταξιδίων, οι Αιγαίοι ναυτικοί έγιναν τολμηρώτεροι, πλεύσαντες προς βορράν εις τον Εύξεινον πόντον, προς νότον εις Αίγυπτον και "Φοινίκην" και δυσμάς εις Ιταλίαν και Ιβηρίαν. Ανακαλύψαντες ότι η θάλασσα εις ην εταξίδευον περιεβάλλεντο παντού υπό ξηράς με μία μόνον έξοδον, δεν εδίστασαν να εξέλθουν τραπέντες όπως είδομεν προς βορράν (σημ. της ΑΕΙ- Κασσιτερίδες νήσοι = Αγγλία) δια τον κασσίτερον και δια το ήλεκτρον, αλλά και προς δυσμάς ως θ' αποδείξωμεν...» ("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ελληνική έκδοση, σελίδα 139) Η Ελληνική γραμματεία είναι πλούσια σε αναφορές για τις γεωγραφικές γνώσεις των αρχαίων προγόνων μας. Στην μελέτη του κ. Πετρίδη παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν τις γεωγραφικές γνώσεις για περιοχές : - του Βορρά (υπερβορέα)
- της Ανατολής (Ασίας) - του Νότου (Αιθιοπία, Κυρηναϊκή, Αίγυπτος, λοιπή βόρεια Αφρική) - και της Δύσεως (Ιταλία, νήσοι δυτικώς της Ιταλίας α) Σαρδηνία, β) Κορσική γ) Έλβα δ) Καπρί ε) Ίσκια, Ιβηρική χερσόνησος, Γαλλία, βόρειο-ανατολική Ευρώπη, Βρετανία - Ιρλανδία Από την Ελληνική γραμματεία προκύπτει ότι οι Έλληνες έχουν μεγάλη εξοικείωση με τις αστρονομικές παρατηρήσεις (παράδειγμα οι αστρονομικές αναφορές των Ορφικών ύμνων) και οι ναυτικοί της εποχής χρησιμοποιούν τους αστερισμούς για να προσανατολίζονται κατά την διάρκεια της νυχτερινή πλεύση τους. Μεγάλη βαρύτητα στην έρευνα του ταξιδιού του Οδυσσέως έχουν οι αστρονομικές αναφορές της Οδύσσειας. Αναφέρεται από τον Όμηρο ότι «ΑΡΚΤΟΝ Θ' ΗΝ ΚΑΙ ΑΜΑΞΑΝ ΕΠΙΚΛΗΣΙΝ ΚΑΛΕΟΥΣΙΝ, ΗΤ' ΑΥΤΟΥ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΚΑΙ Τ' ΩΡΙΩΝΑ ΔΟΚΕΥΕΙ, ΟΙΗ Δ' ΑΜΜΟΡΟΣ ΕΣΤΙ ΛΟΕΤΡΩΝ ΩΚΕΑΝΟΙΟ ΤΗΝ ΓΑΡ ΔΗ ΜΙΝ ΑΝΩΓΕ ΚΑΛΥΨΩ, ΔΙΑ ΘΕΑΩΝ, ΠΟΝΤΟΠΟΡΕΥΟΜΕΝΑΙ ΕΠ' ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΧΕΙΡΟΣ ΕΧΟΝΤΑ» (ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Ε 273) δηλαδή : "και την 'Αρκτον (Μ. 'Αρκτο) που την ονομάζουν και 'Αμαξα, που κλωθογυρίζει αυτού και παραφυλάει τον Ωρίωνα και που μονάχ' αυτή είναι αμέτοχη στα λουσίματα του Ωκεανού, (σημ. της ΑΕΙ : δηλαδή ο αστερισμός είναι αειφανής - δεν πέφτει κάτω από τον ορίζοντα) τον συμβούλεψε λοιπόν η υπέροχη θεά η Καλυψώ να ταξιδεύει έχοντας στ' αριστερό του χέρι αυτήν". Στο κείμενο αυτό περιέχονται σημαντικότατες πληροφορίες. «...Ο Όμηρος ομιλεί περί "Ωκεανού" και όχι "Πόντου" και όπως είδομεν "Ωκεανόν" οι αρχαίοι Έλληνες ωνόμαζαν την περιβάλλουσαν την οικουμένην θάλασσαν (σημ. της ΑΕΙ : η θάλασσα έξω από τις Ηράκλεις στήλες) περί αυτού συμφωνεί και ο Στράβων "ΤΑΥΤΑ ΓΑΡ ΠΑΝΤΑ ΦΑΝΕΡΩΣ ΕΝ ΤΩ ΑΤΛΑΝΤΙΚΩ ΠΕΛΑΓΕΙ ΠΡΑΤΤΟΜΕΝΑ ΔΗΛΟΥΤΑΙ" (c26) δηλαδή : Όλα αυτά είναι καταφανές ότι δηλούνται (υπό του Ομήρου) ως τελούμενα εις τον Ατλαντικόν"...»
("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ελληνική έκδοση, σελίδα 182) Η πολυετή εμπειρία του Ζ. Πετρίδη ως ιστιοπλόου τον βοήθησε να επιβεβαιώσει ή και να διορθώσει (όπου αυτό ήταν απαραίτητο) τα συμπεράσματα της Ε. Μέρτζ, με βάση τις αναφορές που υπάρχουν από τον Όμηρο για την διάρκεια του ταξιδιού από σταθμό σε σταθμό και τις επιπρόσθετες λεπτομέρειες που τυχόν αναφέρονται (π.χ. κατεύθυνση ανέμου, πορεία πλοίου, περιγραφές των νησιών κλπ). Παράδειγμα : ΑΙΟΛΙΑ «..Γράφει ο Όμηρος : "ΔΩΚΕ ΜΟΙ ΕΚΔΕΙΡΑΣ ΑΣΚΟΝ ΒΟΟΝ ΕΝΝΕΩΡΟΙΟ, ΕΝΘΑ ΔΕ ΒΥΚΤΑΩΝ ΑΝΕΜΟΝ ΚΑΤΕΔΗΣΕ ΚΕΛΕΥΘΑ, ΚΕΙΝΟΝ ΓΑΡ ΤΑΜΙΗΝ ΑΝΕΜΩΝ ΠΟΙΗΣΕ ΚΡΟΝΙΩΝ ΗΜΕΝ ΠΑΥΜΕΝΑΙ ΗΔ' ΟΡΝΥΜΕΝ ΟΝ Κ' ΕΘΕΛΗΣΙΝ. ΝΗΙ Δ' ΕΝΙ ΓΛΑΦΥΡΗ ΚΑΤΕΔΕΙ ΜΕΡΜΙΘΙ ΦΑΕΙΝΗ ΑΡΓΥΡΕΗ, ΗΝΑ ΜΗΤΙ ΠΑΡΑΠΝΕΥΣΗ ΟΛΙΓΟΝ ΠΕΡ, ΑΥΤΑΡ ΕΜΟΙ ΠΝΟΙΗΝ ΖΕΦΥΡΟΥ ΠΡΟΕΗΚΕΝ ΑΗΝΑΙ, ΟΦΡΑ ΦΕΡΟΙ ΝΗΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟΥΣ" (ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Κ19) Δηλαδή "Μου 'δωσε ένα ασκί εννιάχρονου βοδιού, που το έγδαρε, κι έκλεισε κει μέσα τις κινήσεις των ανέμων με τα πολλά τους βουητά, γιατί εκείνον είχε κάμει ο γιός του Κρόνου επιστάτη στους ανέμους, για να σταματάη και να
αμολάη όποιον του αρέσει. Κι έδεσε το ασκί μέσα στο βαθουλωτό καράβι με γυαλιστερή, ασημένια κλωστή, για να μην φυσάει έστω και λίγο. 'Αφησε μονάχα τον Ζέφυρο (δυτικό) να φυσάει για χάρη μου, για να πάη στην πατρίδα και τα πλοία κι εμάς τους ίδιους." Ώστε ο Αίολος παρακληθείς υπό του Ωδυσσέως, εδέσμευσεν όλους τους ανέμους, αφήσας μόνο τον ούριον δι' αυτόν, Ζέφυρον - δυτικός, όπερ σημαίνει ότι ο Οδυσσεύς ευρίσκετο δυτικώς της Ιθάκης και περίπου στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με αυτήν. Και η διήγησις συνεχίζει : "ΕΝΝΗΜΑΡ ΜΕΝ ΟΜΩΣ ΠΛΕΟΜΕΝ ΝΥΚΤΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΗΜΑΡ, ΤΗ ΔΕΚΑΤΗ Δ' ΗΔΗ ΑΝΕΦΑΙΝΕΤΟ ΠΑΤΡΙΣ ΑΡΟΥΡΑ" (ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Κ28) δηλαδή : " Εννιά μερόνυχτα συνέχεια ταξιδεύαμε και στις δέκα άρχισε να ξεχωρίζει πια η γη της πατρίδας" (σημ. της ΑΕΙ : άρα η νήσος Αιολία πρέπει να είναι ένα νησί που να ευρίσκεται δυτικά της Ιθάκης και να απέχει απόσταση που ισοδυναμεί με ταξίδι επί 9 μέρες με ευνοϊκό άνεμον) Η απόστασις νήσοι Lipari - νήσος Ιθάκη δεν υπερβαίνει τα 270 μίλια και δια 9- ήμερον πλούν η μέση ταχύτης είναι : 270:9: 4=1,25 κόμβοι, αλλά μία ωριαία ταχύτητα πλεύσης 1,25 κόμβων δεν είναι "εύνοια" του Αιόλου, αλλά μαρτύριο... Αντιθέτως η απόστασις : νήσος Μαγιόρκα - Σαρδηνία - Σικελία - Ιθάκη είναι 870 μίλια και δια 9-ήμερον πλούν η μέση ταχύτης είναι : 870:9:24=4,03 κόμβοι, δηλαδή μία ταχύτης ενός ήρεμου θαλάσσιου περιπάτου, δεκτή από πάσης απόψεως. 'Αρα να η "νήσος του Αιόλου"...» ("ΟΔΥΣΣΕΙΑ" ελληνική έκδοση, σελίδα 216) Από τα ανωτέρω συμπεραίνεται ότι ο Οδυσσέας δεν έφτασε στην Αμερικανική ήπειρο
από τύχη, παρασυρόμενος από τα θαλάσσια ρεύματα (άποψη την οποία έχει η κ. Ε. Μέρτζ). Αποδεικνύεται ότι οι Έλληνες είχαν και ποντοπόρα πλοία, ισχυροτάτης κατασκευής, ταχέα και ευέλικτα. Γνώριζαν πολύ καλά και την ναυτική τέχνη, αλλά και την τέχνη του ναυτίλου, εκμεταλλευόμενοι τις δυο κινητήριες δυνάμεις των πλοίων : τα κουπιά και τα πανιά. για να οδηγήσουν τα σκάφη τους εκεί που επιθυμούσαν. Οι εικόνες καθώς και μέρος των κειμένων προέρχονται από τα βιβλία του Ζ. Πετρίδη α) ΟΔΥΣΣΕΙΑ - μία ναυτική εποποιία των Ελλήνων εις την Αμερικήν (Αθήνα 1994) β) HOMER'S ODYSSEY - America's discovery by the ancient Greeks (βελτιωμένη έκδοση - Athens1999) Σχετική βιβλιογραφία : ΖΙΓΚΦΡΙΝΤ ΠΕΤΡΙΔΗΣ "ΟΔΥΣΣΕΙΑ-Μία ναυτική εποποιϊα προϊστορικών
Ελλήνων εις Αμερική" HENRIETTE MERTZ "ΟΙΝΩΨ ΠΟΝΤΟΣ" εκδόσεις ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΣΣΑΣ "Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ" εκδόσεις Εγκυκλοπαίδειας του ΗΛΙΟΥ ENRICO MATTIEVICH "ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΟΛΑΣΗ" εκδόσεις ΕΚΑΤΗ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΞΙΩΤΗΣ "ΝΕΟ ΦΩΣ ΣΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ" εκδόσεις ΣΜΥΡΝΙΩΤΑΚΗ