ÊåöÜëáéï 10 ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ åîáñôþìáôá êáé óõóêåõýò Åðéäéùêüìåíïé óôü ïé: ¼ôáí ïëïêëçñþóåôå ôç ìåëýôç áõôïý ôïõ êåöáëáßïõ, èá åßóôå éêáíïß: é íá ðåñéãñüöåôå ôïí ôñüðï ëåéôïõñãßáò ôùí çëåêôñïðíåõìáôéêþí åîáñôçìüôùí êáé óõóêåõþí ðïõ õðüñ ïõí óå åãêáôáóôüóåéò ðåðéåóìýíïõ áýñá é íá áíáöýñåôå ôá áñáêôçñéóôéêü óôïé åßá ôõðïðïßçóçò ôùí çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí.
êåöüëáéï 10 ÃÅÍÉÊÁ Ï óõíäõáóìüò ôùí çëåêôñéêþí êáé ðíåõìáôéêþí óõóôçìüôùí äçìéïõñãåß ôá çëåêôñïðíåõìáôéêü óõóôþìáôá, ðïõ âñßóêïõìå óå äéüöïñåò ìç áíýò êáé åãêáôáóôüóåéò. ÁíÜëïãá ìå ôï ðþò ãßíåôáé ï Ýëåã ïò, ôá çëåêôñïðíåõìáôéêü óõóôþìáôá êáôáôüóóïíôáé óå äýï êáôçãïñßåò, äçëáäþ: Á. Çëåêôñéêïß Ýëåã ïé ðíåõìáôéêþí óõóôçìüôùí êáé Â. Ðíåõìáôéêïß Ýëåã ïé çëåêôñéêþí óõóôçìüôùí. Ï çëåêôñéêüò Ýëåã ïò ôùí ðíåõìáôéêþí óõóôçìüôùí åðéôõã Üíåôáé ìýóù çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí êáé áíôßèåôá, ï ðíåõìáôéêüò Ýëåã ïò ôùí çëåêôñéêþí óõóôçìüôùí ãßíåôáé ìå äéáêüðôåò ðßåóçò. Ó Þìá 10.1: Ôýðïé çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí Ç óùóôþ ñþóç ôùí çëåêôñïðíåõìáôéêþí óõóôçìüôùí äçìéïõñãåß ôåñüóôéåò äõíáôüôçôåò ðïõ ðñïýñ ïíôáé êáé áðü ôá äýï ìýóá, (çëåêôñéêü êáé ðíåõìáôéêü), êáé Ý åé ðïëëü ðëåïíåêôþìáôá, ôá êõñéüôåñá ôùí ïðïßùí åßíáé ôá ðáñáêüôù: Ø ÃñÞãïñç äéýëåõóç ôùí çëåêôñéêþí óçìüôùí. Óå þñïõò ðïõ õðüñ åé êßíäõíïò öùôéüò êáé Ýêñçîçò ñçóéìïðïéïýìå ðíåõìáôéêü óþìáôá. Ø Ìåßùóç áðáéôïýìåíçò åíýñãåéáò. Ø Ìéêñüôåñï ìýãåèïò çëåêôñéêþí êáé çëåêôñïíéêþí óôïé åßùí. Ø Ìåãáëýôåñåò äõíáôüôçôåò åëýã ïõ. Ôá óçìáíôéêüôåñá åîáñôþìáôá óôá çëåêôñïðíåõìáôéêü óõóôþìáôá áðïôåëïýí ïé çëåêôñïðíåõìáôéêýò âáëâßäåò êáé ïé äéáêüðôåò ðßåóçò ðïõ èá ðåñéãñüøïõìå ðáñáêüôù. Ç ðåñéãñáöþ ôùí õðïëïßðùí åîáñôçìüôùí åßíáé ç ßäéá ìå áõôþ ðïõ áíáðôý èçêå óôï ðñïçãïýìåíï êåöüëáéï. Ôï ìüíï ðïõ áëëüæåé åßíáé ï Ýëåã ïò êáé ï ôñüðïò åéñéóìïý ôùí âáëâßäùí. 128
ÇËÅÊÔÑÏÐÍÅÕÌÁÔÉÊÅÓ ÂÁËÂÉÄÅÓ ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ åîáñôþìáôá êáé óõóêåõýò Ïé çëåêôñïðíåõìáôéêýò âáëâßäåò äý ïíôáé çëåêôñéêþ äéýãåñóç êáé ôçí ìåôáôñýðïõí óå ðíåõìáôéêü óþìá. Á. ëåã ïò êõëßíäñïõ ìïíþò åíýñãåéáò ìå çëåêôñïðíåõìáôéêþ âáëâßäá 3/2 Ó Þìá 10.2: Ó Þìá 10.3: ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ 3/2- âáëâßäá ñþóç çëåêôñïðíåõìáôéêþò 3/2 âáëâßäáò Ç ôñéïäéêþ âáëâßäá ñçóéìïðïéåßôáé óáí âáëâßäá óþìáôïò Þ óáí âáëâßäá åëýã ïõ êõëßíäñïõ ìïíþò åíýñãåéáò. Áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ðåñßâëçìá ìå ôñåéò äéüäïõò ðïõ ðåñéý åé Ýíá ðçíßï. ÌÝóá óôï ðçíßï õðüñ åé Ýíáò ìáãíçôéêüò ðõñþíáò ðïõ åíåñãåß óáí äéðëü äéüöñáãìá, ï ïðïßïò óå êüèå èýóç ôïõ êëåßíåé ìéá äßïäï. ¼ôáí ôï ðçíßï åíåñãïðïéçèåß, ï ìáãíçôéêüò ðõñþíáò ìåôáêéíåßôáé áíïßãïíôáò ôç äßïäï 1-2. ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá äéáêüðôç, ôï ðçíßï ôçò âáëâßäáò åíåñãïðïéåßôáé êáé ç âáëâßäá åðéôñýðåé ôç ñïþ ôïõ áýñá ðñïò ôïí êýëéíäñï, ïðüôå ôï âüêôñï åêôåßíåôáé. Ïé çëåêôñïðíåõìáôéêýò âáëâßäåò 3/2 óõìâïëßæïíôáé üðùò óôï ó Þìá 10.4. Ó Þìá 10.4: ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 3/2, êáíïíéêü êëåéóôþ 129
êåöüëáéï 10 Â. ëåã ïò êõëßíäñïõ äéðëþò åíýñãåéáò ìå çëåêôñïðíåõìáôéêýò âáëâßäåò 5/2 êáé 5/3 Ó Þìá 10.5: Ó Þìá 10.6: ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 5/2ÇëåêôñïðíåõìáôéêÞ âáëâßäá 5/3 Ï Ýëåã ïò åíüò êõëßíäñïõ äéðëþò åíýñãåéáò ìðïñåß íá åðéôåõ èåß ìå äéüöïñïõò ôñüðïõò êáé óôï ó Þìá 10.5, âëýðïõìå Ýíáí áðü áõôïýò. Ï Ýëåã ïò êõëßíäñïõ äéðëþò åíýñãåéáò ãßíåôáé ìå çëåêôñïðíåõìáôéêþ 5/2 âáëâßäá, åíüò ðçíßïõ êáé ìå åëáôþñéï åðáíáöïñüò. Óôï åìðüñéï âñßóêïõìå óõìðáãþ 5/2 âáëâßäá ìå åíóùìáôùìýíç ôçí 3/2 âáëâßäá óþìáôïò êáé ìå Ýíá Þ äýï ðçíßá, ìå åëáôþñéï åðáíáöïñüò êáé ëåéôïõñãåß óáí 5/2 âáëâßäá ìå åíäéüìåóç èýóç êëåéóôþ Þ áíïéêôþ. Óôï ó Þìá 10.6, ç çëåêôñïðíåõìáôéêþ âáëâßäá 5/3 åëýã åé ôïí êýëéíäñï äéðëþò åíýñãåéáò. Ç åíåñãïðïßçóç ãßíåôáé ìå ôï óõíäõáóìü ðçíßïõ êáé âáëâßäáò ðéëüôïõ. Ç ôñïöïäïóßá P åßíáé áðïìïíùìýíç, åíþ ïé åêôïíþóåéò R êáé S åßíáé áíïéêôýò. Ôþñá, áí äéåãåßñïõìå ôá ðçíßá S A êáé S B, èá Ý ïõìå áíáôñïðþ ôçò éóïññïðßáò êáé ç çëåêôñïðíåõìáôéêþ âáëâßäá èá áëëüîåé èýóç. Ï áýñáò åîýñ åôáé áðü ôéò äéüäïõò Á êáé Â. Óôï ó Þìá 10.7 ðáñïõóéüæïõìå äéüöïñïõò ôýðïõò áíáëïãéêþí âáëâßäùí ñýèìéóçò ðßåóçò. Ç áíáëïãéêþ âáëâßäá ìåôáôñýðåé Ýíá ìåôáâáëëüìåíï çëåêôñéêü óþìá óå áíáëïãéêþ ðíåõìáôéêþ ðßåóç. Ó Þìá 10.7: Ôýðïé áíáëïãéêþí âáëâßäùí ñýèìéóçò ðßåóçò 130
ÄÉÁÊÏÐÔÅÓ ÐÉÅÓÇÓ ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ åîáñôþìáôá êáé óõóêåõýò Ï ðéåóïóôáôéêüò äéáêüðôçò åßíáé ìéá óõóêåõþ ðïõ ìåôáôñýðåé Ýíá óþìá ðßåóçò óå çëåêôñéêü óþìá. Áðïôåëåßôáé áðü Ýíá Ýìâïëï ðïõ ðéýæåôáé óôçí Ýäñá ôïõ áðü Ýíá åëáôþñéï ñõèìéæüìåíçò Ýíôáóçò. ¼ôáí áíõøþíåôáé ôï Ýìâïëï, åíåñãïðïéåß Ýíá ìéêñïäéáêüðôç ìå äýï åðáöýò (çñåìßáò êáé åñãáóßáò). Áí ç ðßåóç ôïõ óõóôþìáôïò öèüíåé ôçí ðñïêáèïñéóìýíç ôéìþ ôçò áíôßóôáóçò ôïõ åëáôçñßïõ, ôüôå ôï Ýìâïëï áíõøþíåôáé êáé ï äéáêüðôçò ëåéôïõñãåß. Ó Þìá 10.8: Äéáêüðôçò ðßåóçò ìå ôï Ýìâïëü ôïõ Ï ìéêñïäéáêüðôçò åíåñãïðïéåß óôç óõíý åéá êüðïéï çëåêôñïíüìï Þ çëåêôñïâáëâßäá, ìå óêïðü íá ìåôáâüëåé ôç öïñü ñïþò óå êüðïéï êëüäï ôïõ óõóôþìáôïò Þ íá óôáìáôþóåé ôçí ðåñéóôñïöþ ôçò áíôëßáò. Ï ðéåóïóôáôéêüò äéáêüðôçò ìðïñåß íá åßíáé áðëüò Þ äéðëüò. Ìå ôï äéðëü ìðïñïýìå íá êáèïñßóïõìå áêñéâþò ôá üñéá ìåôáâïëþò ôçò ðßåóçò ôïõ óõóôþìáôïò. Óôï ðáñáêüôù ó Þìá 10.9 ðáñïõóéüæïõìå äéüöïñá åßäç ðéåóïóôáôéêþí äéáêïðôþí. Ó Þìá 10.9: Ôýðïé ðéåóïóôáôéêþí äéáêïðôþí 131
êåöüëáéï 10 ÐñïêåéìÝíïõ íá êáôáëüâïõìå êáé íá åêôéìþóïõìå ôç ñçóéìüôçôá ôùí ðíåõìáôéêþí êáé çëåêôñïðíåõìáôéêþí âáëâßäùí, ðáñáèýôïõìå Ýíá ðáñüäåéãìá ôùí âáëâßäùí áóöáëåßáò ãéá ôç óùóôþ áíôéìåôþðéóç êáé áóöüëåéá ôùí åñãáæïìýíùí. Ç óùóôþ ôïðïèýôçóç ôùí âáëâßäùí áóöáëåßáò êáôü ôïí ó åäéáóìü ôùí ðíåõìáôéêþí êáé çëåêôñïðíåõìáôéêþí óõóôçìüôùí ðáñý åé ôçí ðñüëçøç áôõ çìüôùí êáé ôçí áóöüëåéá óôïõò åñãáæüìåíïõò. Âáëâßäåò áóöáëåßáò Óýìöùíá ìå ôçí êïéíïôéêþ ïäçãßá 89/392 üëåò ïé ðñýóåò ìåôáëëïõñãßáò ðñýðåé íá åßíáé åöïäéáóìýíåò ìå âáëâßäåò áóöáëåßáò. ÐáñáêÜôù ðáñïõóéüæïõìå âáëâßäåò áóöáëåßáò ìå äýï ðçíßá ãéá ðñýóåò ìå óõìðëýêôç (êüðëåñ) áýñïò. Ðñüêåéôáé ãéá 3ôñéïäéêÞ êáíïíéêü êëåéóôþ (ÍC) âáëâßäá, ìå äýï ðçíßá, ðïõ óå ðåñßðôùóç âëüâçò áêéíçôïðïéåßôáé ãéá íá ðñïóôáôåýóåé ôï åéñéóôþ. Ó Þìá 10.10: Âáëâßäåò áóöáëåßáò ãéá ðñýóåò êáéíïýñãéåò êáé ðáëéýò Ôï óýóôçìá ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí ðíåõìáôéêþ åíôïëþ åêêßíçóçò óå ðñýóåò ìåôáëëïõñãßáò. Ç åíôïëþ äßíåôáé, üôáí ï åéñéóôþò ðéýóåé ôáõôü ñïíá êáé ìå ôá äýï Ýñéá ôïõ ôá äýï ìðïõôüí, áðïöåýãïíôáò Ýôóé ôïí êßíäõíï íá Ý åé ôá Ýñéá ôïõ åêôåèåéìýíá êáôü ôç ëåéôïõñãßá ôçò ðñýóóáò. 132
Ðáñáäåßãìáôá Âáóéêþí Çëåêôñïðíåõìáôéêþí ÊõêëùìÜôùí ÇëåêôñïðíåõìáôéêÜ åîáñôþìáôá êáé óõóêåõýò ÐáñÜëëçëï êýêëùìá (êýëéíäñïò áðëþò Þ äéðëþò åíýñãåéáò) Ï êýëéíäñïò åßíáé óå óýìðôõîç óôçí áñ éêþ ôïõ èýóç. Ôï Ýìâïëï ðñýðåé íá êéíçèåß óôçí ôåëéêþ ôïõ ìðñïóôü èýóç áðü äýï óçìåßá åíåñãïðïßçóçò. Ó Þìá 10.11 Ëýóç: ¼ôáí ôá ìðïõôüí S1 Þ S2 ðéåóèïýí, ôï ðçíßï Õ1 åíåñãïðïéåßôáé. Ç âáëâßäá äéåýèõíóçò åëýã ïõ (3/2 Þ 4/2) áëëüæåé èýóç êáé ôï Ýìâïëï êéíåßôáé óôçí ôåëéêþ ôïõ ìðñïóôü èýóç. ¼ôáí Ýíá Þ êáé ôá äýï ìðïõôüí åëåõèåñùèïýí, ôï óþìá äéáêüðôåôáé áðü ôï Õ1, ç âáëâßäá áëëüæåé èýóç êáé ï êýëéíäñïò åðéóôñýöåé ðßóù óôç âáóéêþ ôïõ èýóç. 133
êåöüëáéï 10 Óåéñéáêü êýêëùìá (êýëéíäñïò áðëþò Þ äéðëþò åíýñãåéáò) Ï êýëéíäñïò åßíáé óå óýìðôõîç óôçí áñ éêþ ôïõ èýóç. íá Ýìâïëï ðñýðåé íá êéíçèåß üôáí äýï ìðïõôüí ðéåóèïýí. Ëýóç: Ó Þìá 10.12 ÅÜí ôá ìðïõôüí S1 êáé S2 ðéåóèïýí, ôï êýêëùìá êëåßíåé. Ôï ðçíßï Õ1 åíåñãïðïéåßôáé êáé ç âáëâßäá áëëüæåé èýóç. Ôï Ýìâïëï êéíåßôáé óôçí ôåëéêþ ôïõ ìðñïóôü èýóç. ÅÜí ôï ìðïõôüí S1 Þ S2 åëåõèåñùèåß äåí õðüñ åé ðëýïí óþìá óôï Õ1. Ôï Ýìâïëï ìðïñåß íá åðéóôñýøåé óôç âáóéêþ ôïõ èýóç äéüôé ç âáëâßäá äéåýèõíóçò ñïþò áëëüæåé èýóç ìýóù ôïõ åëáôçñßïõ. 134