ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών www.unipi.gr/des Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Ενέργεια Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία
03 Χαιρετισμός. Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών 04 Περιεχόμενο Μαθημάτων. www.unipi.gr/des 08 Testimonials & Press Χαιρετισμός Διευθυντή 2 10 Υποτροφίες Tο πρώτο μεταπτυχιακό στην Ελλάδα και ένα από τα ελάχιστα στην Ευρώπη αφιερωμένο στη στρατηγική, το δίκαιο & τα οικονομικά της Ενέργειας. 10 12 13 15 Πρακτική Άσκηση Εκδόσεις Ενεργειακά Τετράδια Διδάσκοντες Καλώς ορίσατε στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία, στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Πρόκειται για το πρώτο μεταπτυχιακό στην Ελλάδα και ένα από τα ελάχιστα στην Ευρώπη αφιερωμένο στη στρατηγική, το δίκαιο & τα οικονομικά της Ενέργειας. Απευθύνεται σε αποφοίτους, οι οποίοι θέλουν να αποκτήσουν ισχυρά εφόδια για απασχόληση στον κλάδο της ενέργειας, των δικτύων και υποδομών, της βιομηχανίας και της ναυτιλίας, σε διεθνείς οργανισμούς, ελληνικές και διεθνείς ενεργειακές επιχειρήσεις, τη δημόσια διοίκηση, τις ρυθμιστικές αρχές, τα μέσα ενημέρωσης, ινστιτούτα ανάλυσης και δεξαμενές σκέψης, εταιρείες συμβούλων επιχειρήσεων, δικηγορικές εταιρείες, το διπλωματικό σώμα κλπ. Απευθύνεται επίσης σε τεχνοκράτες οι οποίοι εργάζονται ήδη και ζητούν να εμβαθύνουν περισσότερο στον δυναμικά αναπτυσσόμενο τομέα της Ενέργειας. Η διεπιστημονικότητα του προγράμματος αντανακλάται στους διδάσκοντες του προγράμματος. Καταξιωμένοι καθηγητές: διεθνολόγοι, οικονομολόγοι και νομικοί από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και άλλα Πανεπιστήμια της Ελλάδος και του εξωτερικού και διεθνώς αναγνωρισμένοι ειδικοί σε θέματα ενέργειας, συνεργάζονται με ενθουσιασμό στο πρωτοποριακό αυτό πρόγραμμα σπουδών. Την φυσιογνωμία, ωστόσο, και εν τέλει την επιτυχία του προγράμματος σφραγίζει η ενέργεια και ο ενθουσιασμός των φίλων που επιλέγουν και αγκαλιάζουν το πρόγραμμα αυτό με δυναμισμό, διεισδυτική ματιά και κριτική διάθεση. στην Ενέργεια 3 Η δομή του μεταπτυχιακού προγράμματος βασίζεται στη διεπιστημονικότητα και ενσωματώνει τα αιτήματα και τις προσδοκίες της αγοράς όπου στρατηγική, πολιτική, δίκαιο & οικονομία συμπλέκουν και αλληλοεπηρεάζονται. Νικόλαος Ε. Φαραντούρης Κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet
Περιεχόμενο Μαθημάτων Tο πρώτο μεταπτυχιακό στην Ελλάδα και ένα από τα ελάχιστα στην Ευρώπη αφιερωμένο στη στρατηγική, το δίκαιο & τα οικονομικά της Ενέργειας. Διεθνής Πολιτική - Διεθνής Πολιτική ενέργειας, η διασύνδεση δικτύων και αγωγών, σύναψη ενεργειακών συμβάσεων καθώς και την επίτευξη της οικονομικής ολοκλήρωσης και της Οικονομία της Ενέργειας ζητήματα επάρκειας και αποδοτικότητας και η οι κύριοι συμβατικοί τους όροι. Εξετάζεται αποτελεσματικότητας των αγορών. προστασία του περιβάλλοντος. επίσης η σχέση εμπορικών συμβάσεων και Η μεγέθυνση των επιχειρήσεων μέσω Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση των διακυβερνητικών συμφωνιών. Η σχέση προμήθειας συγχωνεύσεων και εξαγορών, για να αλληλεπιδράσεων που πραγματώνονται στο σύγχρονο διεθνές οικονομικό περιβάλλον στον Οικονομικά της Ενέργειας ενεργειακών πόρων και ασφάλειας αφορά, μαζί ανταποκριθούν στον αυξανόμενο ανταγωνισμό και με την υψηλή πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, να εκμεταλλευτούν οικονομίες κλίμακας, καθιστά τις τομέα της ενέργειας. Η πρόσβαση των κρατών Το μάθημα εκκινεί με την ανάλυση των βασικών την άσκηση εμπορικής πολιτικής και διαχείρισης διοικητικές αποφάσεις πολύπλοκες και επιβάλλει τη σε ενεργειακούς πόρους είναι ζήτημα εθνικής εννοιών (ορισμοί, ενεργειακό ισοζύγιο, διάγραμμα επιχειρηματικού κινδύνου. Η ενεργειακή ασφάλεια χάραξη κατάλληλης και ορθολογικής στρατηγικής. ασφάλειας και οικονομικής μεγέθυνσης καθώς η ενεργειακών ροών, περιβαλλοντικό κόστος, και η ασφάλεια εφοδιασμού αποτελούν σημαντικές Εξετάζονται τα βασικά μοντέλα απελευθέρωσης και διαθεσιμότητα των ενεργειακών πόρων αποτελεί προσφορά και ζήτηση ενέργειας) των ενεργειακών πτυχές στη χάραξη οποιασδήποτε επιχειρηματικής οι βασικοί άξονες της πολιτικής ανταγωνισμού. αντικείμενο έντονων οικονομικών ανταγωνισμών. Η και περιβαλλοντικών συστημάτων. Εν συνεχεία, ενεργειακής πολιτικής και εμπορικής στρατηγικής. κατανόηση του ρόλου που διαδραματίζει η ενέργεια ξεχωριστές θεματικές ενότητες περιλαμβάνουν: Για τις ενεργειακές επιχειρήσεις, είτε πρόκειται στο σύγχρονο διεθνές οικονομικό περιβάλλον α) ανάδειξη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ Ενεργειακά Δίκτυα στην ΝΑ Ευρώπη, για παραγωγούς και προμηθευτές (up-streamers & suppliers), είτε για mid-streamers είτε επιχειρείται σε ορισμένες κρίσιμες πτυχές του. οικονομικών, περιβαλλοντικών και ενεργειακών Μεσόγειο και Καύκασο: Διεθνές δίκαιο & Συγκεκριμένα,εξετάζονται οι παρακάτω κύριες συστημάτων, β) ανάλυση των τρόπων ενσωμάτωσης διεθνείς σχέσεις για καταναλωτές ενέργειας (ηλεκτροπαραγωγοί, θεματικές: η πολιτική οικονομία των παγκόσμιων του εξωτερικού κόστους (περιβαλλοντικού, βιομηχανίες κλπ.), οι όροι προμήθειας και πώλησης Η περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, της Αν. Μεσογείου, ενεργειακών πόρων, η διακυβέρνηση των κοινωνικού) στο μηχανισμό της αγοράς και στη λήψη ενεργειακών αγαθών αποτελούν τον κεντρικό άξονα του Καυκάσου και της Κασπίας αποκτά ολοένα ενεργειακών πόρων, τα δίκτυα της ενέργειας, η των αποφάσεων, αναδεικνύοντας τα χαρακτηριστικά οργάνωσης της εμπορικής τους πολιτικής και των και μεγαλύτερη σημασία για την ευρωπαϊκή ρύθμιση και η απορρύθμιση της διαχείρισης της της κλασικής οικονομικής θεώρησης στην επιχειρηματικών τους επιλογών. ενεργειακή πολιτική και αποτελεί θέατρο ενέργειας, η φιλελευθεροποίηση του τομέα της αποτίμηση της αξίας των ενεργειακών και φυσικών Επίσης, οι όροι προμήθειας και πώλησης ενεργειακών σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων και πεδίο ενέργειας, ο προσανατολισμός της ενεργειακής πόρων σε σχέση με εναλλακτικές οικονομικές 4 πόρων συνδέονται με την ασφάλεια εφοδιασμού κρίσιμων γεωστρατηγικών επιλογών στην ασφάλεια 5 πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι σχέσεις σχολές σκέψης, γ) εξοικείωση με βασικές μεθόδους μιας χώρας σε επίπεδο θεσμών συνδεόμενων ή ενεργειακού εφοδιασμού. Στην περίπτωση της ΝΑ της με άλλα κράτη (π.χ. Ρωσία), η πρόσβαση σε και τεχνικές αποτίμησης της αξίας ενεργειακών και ανεξάρτητων από το κράτος, όπως Διαχειριστών Ευρώπης σημείο τριβής αποτελεί η διαφοροποίηση ενέργεια και η οικονομική μεγέθυνση των κρατών, πόρων και των περιβαλλοντικών αγαθών, δ) Συστημάτων (TSOs), Ρυθμιστικών Αρχών και άλλων των πηγών ενέργειας των κρατών μέσω των η κλιματική αλλαγή και οι τιμές των ενεργειακών ανάδειξη του προβλήματος της ρύπανσης σε τοπικό Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών επιφορτισμένων πηγών της Κασπίας, ενώ στην περί πτωση της ΝΑ πόρων. - περιφερειακό επίπεδο και της κλιματικής αλλαγής, με την οργάνωση και λειτουργία των ενεργειακών Μεσογείου τα μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων ε) ανάδειξη της αναγκαιότητας του μακροχρόνιου αγορών. μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ. Στο πεδίο Ενεργειακές Πολιτικές & Δίκαιο στην ΕΕ και ενεργειακού προγραμματισμού, στ) ανάπτυξη της αυτό επίσης δοκιμάζονται διμερείς σχέσεις λογικής και των προϋποθέσεων αποτελεσματικής τα Κράτη Μέλη μεταξύ χωρών και αναδιαμορφώνεται η συνολική εφαρμογής ενεργειακών και περιβαλλοντικών Ανταγωνισμός στις ενεργειακές αγορές: Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης πολιτικών με έμφαση στα οικονομικά εργαλεία στρατηγικές & θεσμοί μεταπτυχιακών φοιτητών του προγράμματος με αλλά και των εμπλεκομένων κρατών μελών της πολιτικής, ζ) ανάλυση θεμάτων σχετιζόμενων με Στο μάθημα εξετάζονται οι βασικές αρχές που τους βασικούς θεσμούς και τους κύριους άξονες ΕΕ και μη. Σκοπός του μαθήματος είναι να γίνουν τη δομή της ενεργειακής αγοράς (μονοπωλιακή και διέπουν τον ανταγωνισμό στις ενεργειακές αγορές, της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατανοητοί οι διεθνείς θεσμοί που επηρεάζουν τη ανταγωνιστική), του βραχυχρόνιου, μακροχρόνιου οι στρατηγικές που εφαρμόζονται είτε από κρατικούς με βάση τους πρωτογενείς αλλά και δευτερογενείς λήψη σημαντικών αποφάσεων, όπως ο θεσμός της και οριακού κόστος της δραστηριότητας των φορείς είτε από τις επιχειρήσεις, και οι θεσμοί που κανόνες της ΕΕ. Αναλύεται, επίσης, με ποιο τρόπο υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής ενεργειακών υποδομών. της διάκρισης μεταξύ ισχύουν. η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ επηρεάζει τις εθνικές Ζώνης, καθώς και οι διεθνείς σχέσεις γύρω από υποδομών και δικτύων, και η) ανάλυση του τρόπου Με τρόπο διεπιστημονικό, εξετάζονται περαιτέρω πολιτικές ενέργειας και τις εθνικές έννομες τάξεις τον ενεργειακό διαγκωνισμό στην περιοχή. Επίσης, λειτουργίας των χρηματιστηρίων ενέργειας και το δίκαιο και τα οικονομικά της μετάβασης από των κρατών μελών. εξετάζονται θεσμοί όπως ο Χάρτης Ενέργειας (Energy Charter Treaty) και η Ενεργειακή Κοινότητα των χρηματοκοοικονομικών εργαλείων για την τα μονοπωλιακή στην ανταγωνιστική διάρθρωση Οι θεματικές ενότητες καλύπτουν την θεσμική, αντιστάθμιση ρίσκου. της αγορών ενέργειας με έμφαση στις αγορές πολιτική και οικονομική διάσταση των ρυθμίσεων (Energy Community). ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου με βάση το και θίγουν κρίσιμα ζητήματα της επικαιρότητας, Ενεργειακοί πλουτοπαραγωγικοί πόροι και Διακρατικές και εμπορικές ενεργειακές ισχύον ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο. Η όπως η αύξηση της αρμοδιότητας της ΕΕ στο τομέα γεωπολιτικά / γεωστρατηγικά ζητήματα Το μάθημα της ενέργειας μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, συμβάσεις προστασία και προώθηση του ανταγωνισμού στις εισάγει τους φοιτητές στις βασικές έννοιες της αγορές ενέργειας οράται όχι μόνο ως οικονομικό η ρύθμιση των αγορών και η λειτουργία της Στο μάθημα αυτό διδάσκονται οι βασικές οικονομικής γεωγραφίας και της γεωπολιτικής/ αγαθό, αλλά κυρίως ως σημαντικό εργαλείο για εσωτερικής αγοράς, η διαφοροποίηση των πηγών παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη κατά τη γεωστρατηγικής
6 της ενέργειας. Η ανάλυση εκτείνεται στην οικονομική γεωγραφία των ενεργειακών πόρων καθώς και στις διαμορφούμενες ενεργειακές ανάγκες σε διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην περιοχή της Ευρασίας, της Αμερικής και της Μέσης ανατολής, στις οποίες λαμβάνουν χώρα σημαντικές ενεργειακές εξελίξεις. Εξωτερική πολιτική και ενέργεια: Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρος Στο μάθημα αυτό εξετάζονται πτυχές της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδος, Τουρκίας και Κύπρου στον ευαίσθητο τομέα της ενέργειας. Η ενεργειακή πολιτική αποτελεί σημαντική παράμετρο της εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους. Η δε άσκηση ενεργειακής εξωτερικής πολιτικής και διπλωματίας κινείται συνήθως σε ένα σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον με μεγάλα διακυβεύματα για τα κράτη. Ταυτόχρονα τέμνεται με άλλες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής όπως η εθνική άμυνα, η εμπορική πολιτική και οι σχέσεις γειτονίας. Σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον η λήψη των αποφάσεων διέρχεται από διλήμματα και κινδύνους στη βάση των αρχών των διεθνών σχέσεων. Ειδικά Θέματα Χρηματοδότησης ενεργειακών επενδύσεων & Διαχείρισης κινδύνου Η διδασκαλία εκκινεί από τους βασικούς τρόπους χρηματοδότησης ενεργειακών επενδύσεων, όπως η χρήση ιδίων πόρων, ο δανεισμός και η επιδότηση. Οι ενεργειακές επενδύσεις υπόκεινται σε μια σειρά αβεβαιοτήτων, η αξιολόγηση και ποσοτική αποτίμηση των οποίων επιτρέπουν την εκτίμηση της επίδρασης τους στην αποδοτικότητα των επενδύσεων και στις χρηματορόες τους. Στόχος του μαθήματος είναι η εμβάθυνση γνώσεων ιδιαίτερα χρήσιμων για τη διαχείριση, αξιολόγηση και αποτίμηση των διαφόρων κινδύνων που αντιμετωπίζει μια ενεργειακή επένδυση. Αναλύονται οι παράγοντες που διαμορφώνουν τους κινδύνους, οι επικρατούσες μεθοδολογίες μέτρησης αυτών, καθώς και οι πρακτικές βελτιστοποίησης της σχέσης μεταξύ κινδύνου και απόδοσης. Η διαχείριση ρίσκου των επενδύσεων, είτε αφορά οικονομικούς, λειτουργικούς, ρυθμιστικούς ή τεχνικούς κινδύνους, αντιμετωπίζεται κυρίως μέσω της παροχής χρηματοοικονομικών και ενεργειακών υπηρεσιών. Η διαχείριση οικονομικού ρίσκου υλοποιείται κυρίως μέσω των χρηματιστηρίων ενέργειας και αξιών, είτε μέσω διαπραγματεύσεων των ενεργειακών και οικονομικών προϊόντων είτε μέσω σύγχρονων οικονομικών εργαλείων, όπως διμερείς συμβάσεις επί διαφορών και χρηματοοικονομικά παράγωγα όπως προθεσμιακά συμβόλαια, συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης ή δικαιώματα προτίμησης. Ειδικά Θέματα ρύθμισης της ελληνικής αγοράς ενέργειας Πως διαμορφώνεται και το ενεργειακό μίγμα στην Ελλάδα σήμερα, για ποιό λόγο και με ποιό κόστος; Πως λειτουργούν οι αγορές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου και ποιοί οι κεντρικοί παίκτες; Ποιοί οι κεντρικοί άξονες της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής; Επίσης, ποιες οι προτεραιότητες της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής σχετικά με τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας, την έρευνα και εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων και τις σχέσεις με τρίτες χώρες; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα στα οποία φιλοδοξεί να απαντήσει η ανάλυση των επιμέρους θεματικών ενοτήτων στο συγκεκριμένο μάθημα. Ειδικά Θέματα Ενέργειας, Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής Ποιά η σχέση της εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων, της προστασίας του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής; Πως επηρεάζουν παλαιές και νέες, συμβατικές και αντισυμβατικές τεχνολογικές μέθοδοι εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων το περιβάλλον και τι μέτρα περιβαλλοντικής πολιτικής έχουν επιστρατευθεί σχετικά; Ποιος ο ρόλος των στερεών καυσίμων και ποια η σύνδεσή τους με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ποιος ο ρόλος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και ποιες οι προκλήσεις για το μέλλον; Πως επιτυγχάνεται η ενεργειακή αποδοτικότητα και ποιες οι σύγχρονες τεχνολογικές προκλήσεις; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις το εν λόγω μάθημα. Η διδασκαλία καλύπτει τις διεθνείς θεσμικές και τεχνολογικές εξελίξεις με έμφαση στο Ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στο μάθημα χρησιμοποιείται η συγκριτική μέθοδος: αναλύονται και συγκρίνονται διαφορετικές έννομες τάξεις και θεωρήσεις του περιβαλλοντικού προβλήματος σε Αμερική, Ευρώπη και αναδυόμενες οικονομίες. Η προσέγγιση είναι διεπιστημονική: διεθνείς κανόνες και ρυθμιστικό πλαίσιο, οικονομία, πολιτική και τεχνολογία συμπλέκουν και αλληλεπιδρούν. Ειδικά Θέματα Δικαίου της Ενέργειας Το μάθημα εμβαθύνει σε ειδικότερα νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την εκμετάλλευση, προμήθεια και εμπορία ενεργειακών πόρων, όπως μέθοδοι άρσης συγκρούσεων, ειδικά ζητήματα διαιτησίας και διαμεσολάβησης καθώς και ειδικοί όροι σε μακροχρόνιες και βραχυχρόνιες συμβάσεις. Εξετάζονται επίσης οι συνθήκες και ο τρόπος επαναδιαπραγμάτευσης και επαναδιαμόρφωσης των συμβατικών όρων. Ειδική ανάλυση γίνεται σε σχέση με το εφαρμοστέο δίκαιο, την έννοια και τα είδη διεθνούς διαιτησίας, τη ρήτρα διαιτησίας και τα κύρια διαιτητικά fora(icc κλπ.). Ειδικά θέματα Έρευνας & εκμετάλλευσης Υδρογονανθράκων Στο μάθημα αυτό εξετάζονται επίκαιρα θέματα γύρω από την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων με έμφαση τις εξελίξεις στην ΝΑ Μεσόγειο. Εισαγωγικά, παρουσιάζεται το ενεργειακό δυναμικό στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, στον ελλαδικό χώρο και τις γειτνιάζουσες περιοχές. Στη συνέχεια, η διδασκαλία προχωρά στην επεξήγηση των βασικών τεχνικών σταδίων της αναζήτησης, έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και των επόμενων σταδίων, προκειμένου να γίνει κατανοητή η τεχνική διαδικασία του upstream, του midstream και του downstream. Εξετάζονται, επίσης, βασικές αρχές που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος. Περαιτέρω, η διδασκαλία εξετάζει το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων εντός του συστήματος του δημοσίου διεθνούς δικαίου (ιδίως υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ, θαλάσσιες ζώνες) περιλαμβανομένων των διαδικασιών επίλυσης διαφορών μεταξύ κρατών για τα ως άνω δικαιώματα. Τέλος, αναλύονται οι κύριες αρχές των συμβάσεων έρευνας και εκμετάλλευσης, τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των μερών. Συνολικά, το μάθημα φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις στο ερώτημα, ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις της έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων για μια χώρα σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο, ποιες οι προοπτικές, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις. Ειδικά Θέματα ρύθμισης και λειτουργίας των σύγχρονων ενεργειακών αγορών Η αγορά της ενέργειας είναι ένας δυναμικά αναπτυσσόμενος αλλά και ευαίσθητος τομέας στον οποίο ενυπάρχει έντονος ανταγωνισμός αλλά και τάσεις προστατευτισμού. Η τεχνολογική πρόοδος, οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις αλλά και οι διαμορφούμενες οικονομικές συνθήκες διαμορφώνουν ένα σύνθετο και συνεχώς μεταβαλλόμενο ρυθμιστικό περιβάλλον εντός του οποίου οργανώνονται και λειτουργούν οι σύγχρονες ενεργειακές αγορές. Ποιος ο ρόλος των ενεργειακών κόμβων (hubs) στη λειτουργία των αγορών και τη διαμόρφωση των τιμών; Ποιοι είναι οι βασικοί κόμβοι σε Ευρώπη και Αμερική, πώς λειτουργούν και τι εξελίξεις πυροδοτούν σε θεσμικό, πολίτικο και οικονομικό επίπεδο; Περαιτέρω, τι είναι τα χρηματιστήρια ενέργειας, με βάση ποιες αρχές και κανόνες οργανώνονται και λειτουργούν; Τι προβλέπει το νέο ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο και πως επηρεάζουν οι εξελίξει τη χώρα μας; Ειδικά θέματα Ενέργειας, Ναυτιλίας & Θαλασσίων Μεταφορών Στο μάθημα εξετάζονται οι νομικές και οικονομικές πτυχές της θαλάσσιας μεταφοράς ενεργειακών πόρων με έμφαση στη μεταφορά υδρογονανθράκων. Αναλύονται ζητήματα δικαιοδοσίας, το διεθνές και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για τη μεταφορά υδρογονανθράκων καθώς και ειδικότεροι θεσμοί όπως η αλληλασφάλιση, ο περιορισμός της ευθύνης κλπ. Εξετάζονται επίσης ζητήματα που αφορούν στην αξιακή αλυσίδα καθώς και την οργάνωση και λειτουργία της αγοράς LNG και LPG. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη διαπραγμάτευση και συνομολόγηση συμβατικών όρων του ναυλοσυμφώνου και της φορτωτικής ενεργειακών πόρων, είτε πρόκειται για αργό πετρέλαιο, είτε για υγροποιημένο φυσικό ή πετρελαϊκό αέριο. 7
TESTIMONIALS & PRESS O Sean Evers, ιδρυτής και Managing Partner του Gulf Intelligence αναλύει στους φοιτητές του Προγράμματος τις επιπτώσεις της πτώσης των τιμών πετρελαίου REAL NEWS Ενεργειακές κρίσεις και ανάγκη για διεπιστημονικότητα Μεταπτυχιακό στην Ενέργεια στο Παν/μιο Πειραιώς 4GREEN Ενεργειακή ατζέντα συνεργασίας Μεταπτυχιακού στην Ενέργεια και Παν/μίου Νέας Υόρκης Ο Dominykas Milasius της διεθνούς εταιρίας συμβούλων APCO Worldwide, αναλύει τον διεθνή αντίκτυπο ενεργειακών projects Εκπαιδευτική επίσκεψη στην πρότυπη οικολογική πόλη Masdar και στο πρωτοποριακό ερευνητικό κέντρο για θέματα ενέργειας, Masdar Institute SAVE PLANET Εκπαιδευτική επίσκεψη στην πρότυπη οικολογική πόλη Masdar ENERGY PRESS Συνεργασία Μεταπτυχιακού στην Ενέργεια με New York University Abu Dhabi (NYUAD) Συμμετέχοντες φοιτητές και καθηγητές του Προγράμματος στο World Future Energy Summit, Abu Dhabi 2015 Συμμετοχή καθηγητών και φοιτητών του Προγράμματος στο World Future Energy Summit 2015, Abu Dhabi, 20-24 Ιανουαρίου 2015 ENERGIA Εντυπωσιακή Συμμετοχή φοιτητών και καθηγητών του Μεταπτυχιακού στην Ενέργεια στη Διεθνή Έκθεση Ενέργειας World Future Energy Summit 2015 Διάλεξη του Αντιπρόεδρου της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και διδάσκοντος στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Ενέργεια Μ. Ασλάνογλου στην αίθουσα της Ολομέλειας της Αρχής ΤΟ ΒΗΜΑ Η Ενέργεια στο επίκεντρο Master στη Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομικά της Ενέργειας
Υποτροφίες 2014-15 10 Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ενέργεια προβλέπει τη χορήγηση υποτροφιών με κριτήρια αριστείας, τουτέστιν τις επιδόσεις των φοιτητών (καλύτερη βαθμολογία στα μαθήματα των δύο εξαμήνων), λαμβάνοντας υπόψη και κοινωνικά κριτήρια. Για το ακαδημαϊκό έτος 2014-2015 θα χορηγηθούν τουλάχιστον δύο (2) υποτροφίες από ίδιους πόρους του Προγράμματος. Πέραν των ανωτέρω, προβλέπεται και η χορήγηση υποτροφιών από πόρους προερχόμενους από επιχειρήσεις. Ειδικότερα, το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ενέργεια φιλοδοξεί να αποτελέσει γέφυρα μεταξύ ακαδημαϊκής κοινότητας και αγοράς. Στο δυναμικά εξελισσόμενο πεδίο της Ενέργειας οι επιχειρήσεις αναζητούν στελέχη με εξειδικευμένες γνώσεις σε ζητήματα στρατηγικής, δικαίου και οικονομικών και επιβραβεύουν την αριστεία. Στο πλαίσιο αυτό, στο τέλος του Β Εξαμήνου και πριν την έναρξη εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας, χορηγούνται υποτροφίες με την ευγενική στήριξη σημαντικών επιχειρήσεων, με κριτήριο τις επιδόσεις των φοιτητών (καλύτερη βαθμολογία στα μαθήματα των δύο εξαμήνων). Χορήγηση υποτροφιών, με την ευγενική στήριξη σημαντικών επιχειρήσεων. Η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ (ΔΕΠΑ) ΑΕ (www.depa.gr), με ηγετική θέση στην αγορά φυσικού αερίου και έντονη διεθνή παρουσία, στηρίζει τις μεταπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών στην Ενέργεια με τη χορήγηση υποτροφιών σε σπουδαστές του Προγράμματος με βάση τις επιδόσεις τους, στο πλαίσιο του προγράμματος εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και του οράματος της εταιρείας για την προετοιμασία της επόμενης γενιάς ικανών στελεχών στον τομέα της ενέργειας. Ο Διαχειριστής του Εθνικού ΑΝΑΠΤΥΞΗ Συστήματος φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ) ΑΕ (www.desfa.gr), ο φορέας λειτουργίας, συντήρησης, διαχείρισης, εκμετάλλευσης και ανάπτυξης του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου κατά τρόπο οικονομικά αποδοτικό, τεχνικά άρτιο και αξιόπιστο διαχρονικά, στηρίζει το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία με τη χορήγηση υποτροφίας σε νέους που επιδιώκουν επαγγελματική σταδιοδρομία σε ένα δυναμικά εξελισσόμενο πεδίο. 11 Πρακτική Άσκηση Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών ΣΤΟΧΟΣ Σπουδών στην Ενέργεια στοχεύει στην άμεση ένταξη των αποφοίτων στην αγορά. Γι αυτό και το πρόγραμμα περιλαμβάνει πέραν των τακτικών διαλέξεων και σεμιναρίων, ομιλίες και παρουσιάσεις σε μονάδες παραγωγής ενέργειας, διυλιστήρια, σταθμούς ανεφοδιασμού κλπ. καθώς και εκπαιδευτικές επισκέψεις σε ινστιτούτα έρευνας και ανάλυσης, ανεξάρτητες αρχές και ενεργειακές επιχειρήσεις. Μετά το πέρας του Β Εξαμήνου ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ και στο πλαίσιο εκπόνησης της Διπλωματικής εργασίας, δίδεται η δυνατότητα πρακτικής άσκησης στις ανωτέρω επιχειρήσεις και οργανισμούς, αλλά και σε άλλους φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπου οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν εξειδικευμένες γνώσεις και να αποκτήσουν πολύτιμη εργασιακή εμπειρία. Ο Όμιλος ΣΙΔΕΝΟΡ (www.sidenor.gr), ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ αντιπροσωπεύει τον κλάδο παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας προϊόντων χάλυβα της ΒΙΟΧΑΛΚΟ, αποτελώντας σήμερα τη μεγαλύτερη ελληνική βιομηχανία παραγωγής προϊόντων χάλυβα, με ηγετική θέση όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο Όμιλος επενδύει διαρκώς στην έρευνα και την ανάπτυξη της τεχνολογίας και ενδιαφέρεται για τις ενεργειακές εξελίξεις στην αγορά ενέργειας, ενισχύοντας το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ενέργεια με τη χορήγηση υποτροφίας σε νέους επιστήμονες που φιλοδοξούν να κατακτήσουν ηγετικές θέσεις στον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής και ενέργειας.» Tο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ Σπουδών «Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία» τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) (www.ypeka.gr). Η δημιουργία του πρώτου διεπιστημονικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ελλάδα και ενός από τα ελάχιστα στην Ευρώπη με αντικείμενο την Στρατηγική, το Δίκαιο & τα Οικονομικά της Ενέργειας στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς συνδέεται με τον ρόλο της ακαδημαϊκής κοινότητας στην στελέχωση των φορέων της ενεργειακής αγοράς. Το ΥΠΕΚΑ, στο πλαίσιο δράσεων για την ενίσχυση της έρευνας στους τομείς της ενέργειας και του περιβάλλοντος, στηρίζει το Πρόγραμμα και συμβάλλει ώστε το ΠΜΣ στην Ενέργεια να αποτελέσει φυτώριο στελεχών και δεξαμενή σκέψης και ιδεών για την χάραξης και οργάνωση της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής.
Εκδόσεις - Δημοσιεύσεις Ενεργειακά Τετράδια Τα Ενεργειακά Τετράδια / Energy Papers αποτελούν κείμενα ανάλυσης επίκαιρων ζητημάτων ενεργειακής πολιτικής, ρύθμισης και λειτουργίας των ενεργειακών αγορών τα οποία φιλοδοξούν να συνεισφέρουν στον δημόσιο διάλογο και προβληματισμό γύρω από σημαντικά θέματα θεσμών και πολιτικής. 1 3 2 4 Τα Ενεργειακά Τετράδια κυκλοφορούν σε συνεργασία με το ενεργειακό portal Energypress υπό την επιστημονική επιμέλεια της Έδρας Jean Monnet και του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ενέργεια στο Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Energy Papers May 2014 12 1 2 Το Δίκαιο Υδρογονανθράκων είναι μια συλλογική επιστημονική προσπάθεια υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο & Πολιτικές της Ενέργειας, του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία του Πανεπιστημίου Πειραιώς και του Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb του Μονάχου, που φιλοδοξεί να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των νομικών ζητημάτων που αναφύονται σε όλα τα στάδια της αξιακής αλυσίδας των υδρογονανθράκων. Οι έννομες σχέσεις που αναπτύσσονται γύρω από την έρευνα, Το Δίκαιο Υδρογονανθράκων είναι μια συλλογική επιστημονική προσπάθεια υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο & Πολιτικές της Ενέργειας, του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία του Πανεπιστημίου Πειραιώς και του Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb του Μονάχου, που φιλοδοξεί να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των νομικών ζητημάτων που αναφύονται σε όλα τα στάδια της αξιακής αλυσίδας των υδρογονανθράκων. Οι έννομες σχέσεις που αναπτύσσονται γύρω από την έρευνα, Ομιλία του Καθηγητή κου Peter Katzenstein (Cornell University), Προέδρου της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, με θέμα τη σύγκρουση των πολιτισμών κατά την απονομή του τιμητικού διδακτορικού από το Τμήμα ΔΕΣ. Το δεύτερο κείμενο της σειράς είναι αφιερωμένο στο Gas Target Model. Το Gas Target Model προτάθηκε από το Συμβούλιο των Ευρωπαίων Ρυθμιστών Ενέργειας (CEER) στο τέλος του 2011 ως ένα μη δεσμευτικό πρότυπο-στόχο για την ευρωπαϊκή αγορά αερίου. Σκοπός του προτύπου είναι η τοποθέτηση των επιμέρους κανονιστικών κειμένων και ρυθμίσεων σε ένα ενιαίο και εύληπτο θεωρητικό πλαίσιο και ο προσδιορισμός της επιθυμητής μορφής της αγοράς στο τέλος της διαδικασίας απελευθέρωσης, καλύπτοντας ταυτόχρονα το σχετικό κενό που παρατηρείται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία αναφορικά με τον τρόπο οργάνωσης της αγοράς αερίου σε επίπεδο εμπορίας. http://www.energypress.gr/news/o-prwtos-eyrwpaikoskwdikas-diktyoy-ston-tomea-toy-aerioy Energy Papers June 2014 13 3 4 Το Δίκαιο Υδρογονανθράκων είναι μια συλλογική επιστημονική προσπάθεια υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο & Πολιτικές της Ενέργειας, του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία του Πανεπιστημίου Πειραιώς και του Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb του Μονάχου, που φιλοδοξεί να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των νομικών ζητημάτων που αναφύονται σε όλα τα στάδια της αξιακής αλυσίδας των υδρογονανθράκων. Οι έννομες σχέσεις που αναπτύσσονται γύρω από την έρευνα, Το Δίκαιο Υδρογονανθράκων είναι μια συλλογική επιστημονική προσπάθεια υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο & Πολιτικές της Ενέργειας, του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομία του Πανεπιστημίου Πειραιώς και του Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb του Μονάχου, που φιλοδοξεί να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των νομικών ζητημάτων που αναφύονται σε όλα τα στάδια της αξιακής αλυσίδας των υδρογονανθράκων. Οι έννομες σχέσεις που αναπτύσσονται γύρω από την έρευνα, Energy Papers ΠΟΤΕ? Το πρώτο κείμενο της σειράς ασχολείται με τον νέο Ευρωπαϊκό Κώδικα Κατανομής Δυναμικότητας σε διασυνδέσεις συστημάτων φυσικού Αερίου. Η ανάλυση είναι του κ. Γεράσιμου Αυλωνίτη, Χημ. Μηχ. (ΕΜΠ), MSc (Imperial), Συμβούλου διοίκησης ΔΕΣΦΑ ΑΕ, τ. επικεφαλής Τμήματος Φυσικού Αερίου και Πετρελαιοειδών της ΡΑΕ, και ασχολείται με τον νέο Ευρωπαϊκό Κώδικα Κατανομής Δυναμικότητας σε διασυνδέσεις συστημάτων φυσικού Αερίου. Το τρίτο κείμενο στη σειράς εστιάζεται στο ζήτημα της αναδιάρθρωσης της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού. Η επί κεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, κα Αλεξία Τροκούδη, αναλύει τις τελευταίες εξελίξεις καθώς και τις διεργασίες στην αγορά, ανάμεσα στον Ρυθμιστή, την Πολιτεία και τους συμμετέχοντες στην αγορά ηλεκτρισμού και παρουσιάζει τα μέτρα που προκρίνονται ως αναγκαία, αφενός προς άρση των στρεβλώσεων. http://www.energypress.gr/news/gas-target-model:-to-protypo-stohos-gia-thn-eyrwpaikh-agora-aerioy
14 Energy Papers July 2014 Το τέταρτο κείμενο της σειράς είσαι αφιερωμένο στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στην χονδρική αγορά ενέργειας. Με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στην χονδρική αγορά ενέργειας (ΕΚ 1227/2011 ή REMIT) που τέθηκε σε ισχύ στις 28/12/2011 επιδιώκεται, σε ενωσιακό επίπεδο, η προστασία της ακεραιότητας της ενεργειακής αγοράς από πράξεις χειραγώγησης και εκμετάλλευσης εμπιστευτικών πληροφοριών, κατά τα πρότυπα των ρυθμίσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα. Δεδομένου ότι ο Κανονισμός επιδιώκει τη σύγκλιση των ρυθμίσεων των ενεργειακών αγορών με αυτές των χρηματοπιστωτικών, διαμορφώνεται ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο για τις αγορές ενέργειας. http://www.energypress.gr/news/oi-ypo-syzhthshprotaseis-gia-thn-anadiarthrwsh-ths-eghwrias-agorashlektrismoy-69f737ad-3b13-427c-9cd1-fcf45bf1a8e1 Energy Papers September 2014 Το πέμπτο κειμένο στη σειρά Ενεργειακά Τετράδια αναλύει τον ευρωπαϊκό Κώδικα Εξισορρόπηση Φορτίου και τη σημασία του για την αγορά αερίου. Αντικείμενο του δεύτερου ευρωπαϊκού κώδικα δικτύου που θεσπίστηκε τον Απρίλιο 2014 είναι η οργάνωση ενός ενιαίου συστήματος εξισορρόπησης φορτίου, βασιζόμενου σε μηχανισμούς της αγοράς, σε κάθε ζώνη εξισορρόπησης εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιδιωκόμενος στόχος είναι αφενός η βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας της χονδρεμπορικής αγοράς σε κάθε ζώνη εξισορρόπησης μέσω τόνωσης της ρευστότητας σε αυτή και αφετέρου η επίτευξη μεγαλύτερου βαθμού ολοκλήρωσης (integration) της εσωτερικής αγοράς αερίου της Ένωσης μέσω της διευκόλυνσης της εμπορίας αερίου μεταξύ των διαφορετικών ζωνών εξισορρόπησης φορτίου. Το νέο σύστημα αναθέτει καθοριστικό ρόλο στο διαχειριστή του δικτύου για την ανάπτυξη ρευστότητας στην αγορά (liquidity provider) και τη διαμόρφωση μίας «οριακής τιμής αερίου» που αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο για την ανάπτυξη ανταγωνισμού (gas-to-gas competition). http://www.energypress.gr/news/energy-papers:- Eyrwpaikos-Kanonismos-gia-thn-akeraiothta-kai-thdiafaneia-sthn-hondrikh-agora-energeias Energy Papers October 2014 Το έκτο κείμενο στη σειρά Ενεργειακά Τετράδια αναλύει την υλοποίηση νέων διασυνδέσεων συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας. Η ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί την άρση των τεχνικών, νομικών ή και οικονομικών φραγμών κατά τις διασυνοριακές συναλλαγές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει, άλλωστε, προ πολλού επισημάνει την βαρύτητα των διεθνών διασυνδέσεων για την επίτευξη της ολοκλήρωσης της αγοράς και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Με το παρόν γίνεται μία συνοπτική παρουσίαση των δυνατοτήτων υλοποίησης έργων διασύνδεσης τόσο από Regulated Investors όσο και από Merchant Investors, καθώς και υπό τις ρυθμίσεις του Κανονισμού 347/20133 που αποσκοπεί στη διευκόλυνση της έγκαιρης υλοποίησης των έργων κοινού ενδιαφέροντος μέσω του εξορθολογισμού, του στενότερου συντονισμού και της επιτάχυνσης των διαδικασιών αδειοδότησης (προσέγγιση onestop-shop για το συντονισμό της αδειοδοτικής διαδικασίας). http://www.energypress.gr/news/energy-papers:-oeyrwpaikos-kwdikas-exisorrophshs-fortioy-kai-hshmasia-gia-thn-agora-aerioy Energy Papers November 2014 http://www.energypress.gr/news/ylopoihsh-newndiasyndesewn-systhmatwn-hlektrikhs-energeias Διδάσκοντες 1. Γεωργόπουλος Νικόλαος (M.Sc. London School of Economics, M.B.A. Birmingham, Διδακτορικό Πανεπιστημίου Μακεδονίας), Καθηγητής Στρατηγικής, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, ΠΑΠΕΙ 2. Ήφαιστος Παναγιώτης (Μ.Α. Manchester University, Ph.D. UniversiteÅL libre de Bruxelles), Διευθυντής του ΠΜΣ και Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων με έμφαση στις Στρατηγικές Σπουδές, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 3. Κοτζιάς Νίκολαος (M.A. Justus-Liebig-UniversitaÅNt Giessen, Διδακτορικό Παντείου Πανεπιστημίου), Καθηγητής Πολιτικών Θεωριών των Ευρωπαϊκών και Διεθνών Σπουδών, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 4. Κότιος Άγγελος (M.A. & Ph.D. UniversitaÅNt Tübingen), Καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών, Οικονομικών και Αναπτυξιακών Σχέσεων, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 5. Παπασωτηρίου Χαράλαμπος (M.A. & Ph.D. Stanford University), Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών, Τμήμα ΔΕΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο 6. Πλατιάς Αθανάσιος (M.A. & Ph.D. Cornell University), Πρόεδρος του Τμήματος ΔΕΣ, Καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 7. Χατζηεμμανουήλ Χρήστος (LL.M. & Ph.D. London School of Economics), Καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Χρηματοοικονομικών και Νομισματικών Θεσμών, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 8. Ευρυβιάδης Μάριος (M.A., M.A.L.D. & Ph.D. Fletcher School of Law and Diplomacy, Tufts University), Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής με Έμφαση στην Ανατολική Μεσόγειο, Τμήμα ΔΕΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο 9. Μενδρινού Μαρία (Μ.Α. Brandeis University, Ph.D. University of Manchester), Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 10. Τζιαμπίρης Αριστοτέλης (M.Sc. & Ph.D. London School of Economics), Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων με έμφαση στις Βαλκανικές και Μεσογειακές Σχέσεις, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 11. Χειλά Ειρήνη (D.E.A. Πολιτικές Επιστήμες από UniversiteÅL Paris ΙΙ, Διδακτορικό Παντείου Πανεπιστημίου), Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διεθνούς Πολιτικής με Έμφαση στην Επίλυση των Συγκρούσεων, Τμήμα ΔΕΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο 12. Κολιόπουλος Κωνσταντίνος (Ph.D. Lancaster University), Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Στρατηγικών Σπουδών, Τμήμα ΔΕΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο 13. Λιάκουρας Πέτρος (LL.M. Yale University, Διδακτορικό Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών), Επίκουρος Καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 14. Μπόση Μαίρη (M.A. Northeastern Univer sity, Διδακτορικό Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης), Επίκουρη Καθηγήτρια Διεθνούς Ασφάλειας, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 15. Παπαγιαννόπουλος Ηλίας (Ph.D. Leopold-Franzens-UniversitaÅNt Innsbruck), Επίκουρος Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Φιλοσοφίας και Πολιτικής Φιλοσοφίας Διεθνών Σχέσεων, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 16. Παραβάντης Ιωάννης (M.Sc. & Ph.D. North western University), Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Πολιτικών στην Τεχνολογία, την Ενέργεια και το Περιβάλλον, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 17. Σημίτη Μαριλένα (M.A. Columbia University, M.Phil. & Ph.D. London School of Economics), Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Κοινωνιολογίας και Κοινωνίας των Πολιτών, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 18. Φαραντούρης Νικόλαος (Μ.Juris. & D.Phil. Oxford University), Επίκουρος Καθηγητής Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, Κοινών Πολιτικών, Δικαίου του Ανταγωνισμού, Έδρα Jean Monnet στο Δίκαιο & Πολιτικές της ΕΕ, Τμήμα ΔΕΣ, ΠΑΠΕΙ 15
www.unipi.gr/des