Ειδικό. Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ µάρκετ

Ειδικό θέµα Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ µάρκετ

Εισαγωγή Στόχος του παρόντος παραρτήματος είναι η παρουσίαση της εξέλιξης του κλάδου των σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών Discount και Cash & Carry), η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, τα προβλήματα και οι προοπτικές που καλείται να αντιμετωπίσει. Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ αποτελεί έναν από τους δυναμικότερους της ελληνικής οικονομίας, στον οποίο δραστηριοποιούνται γνωστές και εδραιωμένες αλυσίδες καταστημάτων με ιδιαίτερα έντονο ανταγωνισμό, λόγω και της παρατεταμένης εγχώριας ύφεσης που μείωσε το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σημαντικών ανακατατάξεων και την αλλαγή επιχειρηματικών στρατηγικών. Ορισμός Για τις ανάγκες του παρόντος σημειώματος, θα επιχειρήσουμε να δώσουμε έναν λειτουργικό ορισμό της έννοιας των σούπερ μάρκετ. Εισαγωγικά, σημειώνουμε ότι δεν υπάρχει ένας σαφής και κοινά αποδεκτός ορισμός της έννοιας σούπερ μάρκετ, η οποία συνήθως προσδιορίζεται με βάση την έκταση των καταστημάτων, την ποικιλία των εμπορευμάτων και τον τόπο δραστηριοποίησης. Η πλειονότητα των καταστημάτων (αλυσίδες και μεμονωμένα) βρίσκεται στην Αττική (1.101) και ακολουθεί η Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας (769). Ο βαθμός συγκέντρωσης στον κλάδο είναι σημαντικός, καθώς οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις αποσπούν τη μερίδα του λέοντος από πλευράς πωλήσεων και κεφαλαίων. Ο κλάδος των σούπερ μάρκετ διακρίνεται στις παρακάτω κατηγορίες: Μεγάλες Αλυσίδες, με χαρακτηριστικό τους γνώρισμα το πανελλαδικό δίκτυο καταστημάτων. Μικρότερες Αλυσίδες, με τοπικό χαρακτήρα. Μεμονωμένες επιχειρήσεις. Cash & Carry καταστήματα, που απευθύνονται κυρίως σε επαγγελματίες. Discount καταστήματα, με προϊόντα σε χαμηλότερες τιμές. Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ Ειδικό Θέμα Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ICAP, κατά την περίοδο 2010-2014 η εγχώρια αγορά σούπερ μάρκετ (και cash & carry) παρουσίασε, σε γενικές γραμμές, αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, σε αντίθεση με τους θετικούς ρυθμούς που σημειώνονταν στον κλάδο από την προηγούμενη δεκαετία. Ειδικότερα, σημειώθηκε μέσος αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης της τάξης του -2,4%, ενώ σημαντική εξέλιξη θεωρείται ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης του 2014. Μέγεθος εγχώριας αγοράς σούπερ μάρκετ και cash & carry Ετος Μέγεθος αγοράς (σε χιλ. ) Ποσοστιαία μεταβολή 2010 12.960.000-1,40% 2011 12.500.000-3,5% 2012 11.850.000-5,20% 2013 11.420.000-3,60% 2014 11.600.000 1,60% Πηγή: Εκτιμήσεις αγοράς ICAP Group AE 201

Στον πίνακα περιλαμβάνονται ορισμένες από τις κυριότερες επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ και cash & carry που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά. Συνοψίζοντας, ο λειτουργικός ορισμός της έννοιας των σούπερ μάρκετ περιλαμβάνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Έμμεσος ορισμός της έννοιας των σούπερ μάρκετ. Κριτήρια που χρησιμοποιούνται: έκταση των καταστημάτων, ποικιλία των εμπορευμάτων, τόπος δραστηριοποίησης. Αδειοδότηση εξαρτώμενη μεταξύ άλλων από την τοπική αυτοδιοίκηση. Προσδιοριστικοί παράγοντες εξέλιξης του κλάδου 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Η παρατεταμένη ύφεση της ελληνικής οικονομίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, με τη συνεπαγόμενη επίπτωση στο διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο ούτε τον κλάδο των σούπερ μάρκετ. Όπως αποτυπώνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, τόσο ο Γενικός δείκτης όγκου του λιανικού εμπορίου (εκτός καυσίμων και λιπαντικών) όσο και ο Δείκτης όγκου της κατηγορίας ειδών διατροφής ποτών καπνού σημείωσαν συνεχείς αρνητικές ετήσιες μεταβολές κατά την περίοδο 2010-2014, ενώ στις αρχές του 2015 εμφανίζεται θετική η εξέλιξή τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η μέση μηνιαία καταναλωτική δαπάνη το 2014 μειώθηκε κατά 3,2% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (ανερχόμενη σε 1.460,52 ). Από την επιμέρους ανάλυσή της παρατηρείται ότι το μεγαλύτερο τμήμα των μηνιαίων δαπανών των καταναλωτών διατέθηκε για την κάλυψη των βασικών αναγκών διαβίωσης, καθώς το 21% των δαπανών, όπως προκύπτει από την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών (ΕΟΠ) της ΕΛΣΤΑΤ, κατευθύνθηκε στα είδη διατροφής. Διάγραµµα 1 Δείκτες λιανικού εµπορίου (%) 4 2 0-2 2010 2011 2012 2013 2014 Iαν. 2015-4 -6-8 -10-12 -14 Μεταβολή (%) Γενικού δείκτη τιµών λιανικού εµπορίου (εκτός καυσίµων και λιπαντικών) Μεταβολή (%) Δείκτη ειδών διατροφής ποτών καπνού Αναθεωρηµένος Δείκτης όγκου στο λιανικό εµπόριο µε έτος βάσης 2010 = 100 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Στατιστικό Δελτίο Οικονοµικής Συγκυρίας της Τράπεζας της Ελλάδος 202

Διάγραµµα 2 Ποσοστιαία κατανοµή µηνιαίων δαπανών (αγορές) για αγαθά και υπηρεσίες (τρέχουσες τιµές): ΕΟΠ 2014 ΕΟΠ 2013 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Ζ Η Θ Ι Κ Λ ΕΟΠ 2014 ΕΟΠ 2013 Α. Είδη διατροφής Δ. Στέγαση Ζ. Μεταφορές Ι. Εκπαίδευση Β. Οινοπνευµατώδη ποτά και καπνός Ε. Διαρκή αγαθά Η. Επικοινωνίες Κ. Ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια Γ. Είδη ένδυσης και υπόδησης Στ. Υγεία Θ. Αναψυχή και πολιτισµός Λ. Διάφορα αγαθά και υπηρεσίες Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ Αναλύοντας περαιτέρω τη σύνθεση της μέσης μηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών, παρατηρείται ότι στο διάστημα 2010-2014 οι μικρότερες μειώσεις σημειώθηκαν στις κατηγορίες οινοπνευματώδη ποτά και καπνός (-13,5%) και είδη διατροφής (-13,8%). Οι καταναλωτές, παρά τις ισχυρές επιπτώσεις που αντιμετώπισαν στα εισοδήματά τους, περιόρισαν σε μικρότερο βαθμό τις αγορές σε προϊόντα που αποτελούν τον βασικό πυρήνα της δραστηριότητας των σούπερ μάρκετ. Το γεγονός αυτό αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο διαφοροποίησης μεταξύ των σούπερ μάρκετ και των λοιπών κλάδων του εμπορίου, με τους τελευταίους να έρχονται αντιμέτωποι με ιδιαιτέρως δυσμενείς συνθήκες ζήτησης των προϊόντων/υπηρεσιών τους. Ειδικό Θέμα Εντούτοις, στο σημείο αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις της βαθιάς ύφεσης της οικονομίας και στις καταναλωτικές συνήθειες των νοικοκυριών που σχετίζονται με αγορές από τα σούπερ μάρκετ. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ο περιορισμός των «παρορμητικών» αγορών, η επιλογή βασικών ειδών πρώτης ανάγκης, η προτίμηση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, η επιλογή προϊόντων σε προσφορά, και γενικότερα η τάση για πιο αποτελεσματική κατανομή του οικογενειακού εισοδήματος. Οι μεταβολές αυτές επιδρούν αρνητικά στην εξέλιξη των πωλήσεων των σούπερ μάρκετ. Ένας επιπρόσθετος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την πορεία του κλάδου είναι οι τιμές. Σε περιόδους ύφεσης είναι φυσικό να αναμένεται μείωση των τιμών κυρίως λόγω της μείωσης της ζήτησης που προκαλείται από την πτώση των εισοδημάτων. Εντούτοις, ασκούνται παράλληλα αντίρροπες δυνάμεις, όπως π.χ. η αύξηση των έμμεσων φόρων και η αύξηση της ζήτησης σε ορισμένα αγαθά (υποκατάσταση ακριβότερων αγαθών με φθηνότερα). 203

Διάγραµµα 3 Ποσοστιαία µεταβολή µηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών για αγαθά και υπηρεσίες (σταθερές τιµές): ΕΟΠ 2010 ΕΟΠ 2014 0-5 -10-15 -20-25 -30-35 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου -40-45 -50 Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Ζ Η Θ Ι Κ Λ Α. Οινοπνευµατώδη ποτά και καπνός Β. Στέγαση Γ. Είδη διατροφής Δ. Υγεία Ε. Εκπαίδευση Στ. Επικοινωνίες Ζ. Αναψυχή και πολιτισµός Η. Μεταφορές Θ. Ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια Ι. Διάφορα αγαθά και υπηρεσίες Κ. Είδη ένδυσης και υπόδησης Λ. Διαρκή αγαθά Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Στην περίπτωση λοιπόν της Ελλάδας κατά την περίοδο 2010-2015, ενώ παρατηρήθηκε μείωση του Γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή, σημειώθηκε αύξηση στις βασικότερες κατηγορίες τροφίμων και ποτών σε ορισμένα από τα εξεταζόμενη έτη. Ειδικότερα, οι τιμές των τροφίμων και ποτών παρουσίασαν άνοδο την περίοδο 2010-2012, παρά την παρατεταμένη οικονομική ύφεση. Οι τιμές των περισσότερων τροφίμων μειώθηκαν κατά την περίοδο 2014-2013, όπως και των μη αλκοολούχων ποτών (μείωση κατά 1,2%), ενώ, αντιθέτως, των αλκοολούχων ποτών αυξήθηκαν κατά 2,0%. Το πρώτο πεντάμηνο του 2015 παρατηρείται περαιτέρω μείωση του μέσου επιπέδου των τιμών (-2,3%) σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014 (-1,3%). Παρ όλ αυτά, επανεμφανίστηκαν οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων και ποτών. Η υψηλότερη αύξηση των τιμών τροφίμων και ποτών την τελευταία πενταετία παρατηρήθηκε την περίοδο 2010-2011 (3,1%) και οφείλεται κυρίως στην αύξηση του ΦΠΑ (από 11% σε 13% στα τρόφιμα και από 13% σε 23% σε συγκεκριμένες κατηγορίες, όπως αναψυκτικά κ.λπ.) που έλαβε χώρα το 2011, βάζοντας κυριολεκτικά φωτιά στο καλάθι της νοικοκυράς. Και όλα αυτά παρά τις προσπάθειες των μεγάλων, κυρίως, αλυσίδων σούπερ μάρκετ να «απορροφήσουν» τον ΦΠΑ προκειμένου να τονώσουν τη ζήτηση. Οι περαιτέρω αυξήσεις του ΦΠΑ που ακολούθησαν από το 2014 και μετά σε πολλά προϊόντα επηρέασαν με τη σειρά τους τον Γενικό δείκτη τιμών καταναλωτή. 204

Έτος 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (Α 5μηνο) Γενικός δείκτης τιμών καταναλωτή 4,70% 3,30% 1,50% -0.90% -1,30% -2,30% Τρόφιμα 0,10% 3,10% 1,40% 0,20% -1,70% 0,60% Μη αλκοολούχα ποτά (μη σερβιριζόμενα) -0,80% 2,70% 3,60% -3,70% -1,20% 0,20% Αλκοολούχα ποτά και καπνός 14,80% 7,60% 0,70% 3,30% 2,00% 2,00% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Με στόχο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις αυξήσεις στις τιμές λόγω των έμμεσων φόρων και την αύξηση των μεριδίων αγοράς τους, οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ ενίσχυσαν την τιμολογιακή στρατηγική τους μέσω διαφόρων πρακτικών, όπως: Προσφορά προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Συγκέντρωση πόντων για τη χορήγηση εκπτώσεων. Δωροεπιταγές. Κάρτες για τη χορήγηση εκπτώσεων σε επόμενες αγορές. Εντούτοις, σύμφωνα με μελέτες του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ), οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (κυρίως μίνι μάρκετ), με κύκλο εργασιών <200χιλ., δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις μεγάλες αλυσίδες σε επίπεδο εκπτώσεων-προσφορών. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη διαπραγματευτικής δύναμης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων έναντι των προμηθευτών τους, καθώς ο χαμηλός όγκος των παραγγελιών τους δεν τους επιτρέπει να πετύχουν τιμές αντίστοιχες με αυτές των μεγάλων αλυσίδων. Το γεγονός αυτό αποδυναμώνει περισσότερο τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις λαμβάνοντας υπόψη και το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν και ταυτόχρονα αξιοποιείται από τον ανταγωνισμό. Παράλληλα, σύμφωνα με μελέτη της ICAP, μεταξύ των στρατηγικών κινήσεων του κλάδου για την αντιμετώπιση της δυσχερούς οικονομικής συγκυρίας είναι η μείωση του λειτουργικού κόστους, ο εξορθολογισμός του δικτύου τους και η γεωγραφική επέκταση. Στο πλαίσιο αυτό η μέθοδος του franchising και των convenience store αποκτούν ιδιαίτερη δυναμική. Η μέθοδος του franchising αποδεικνύεται ιδιαιτέρως αποτελεσματική, καθώς συνδυάζει τα οφέλη που προκύπτουν από την «προστασία» μιας μεγάλης αλυσίδας και των ιδιαίτερων εμπορικών δεσμών μεταξύ των οικογενειακών επιχειρήσεων και της τοπικής κοινωνίας. Παράλληλα, τα convenience stores κερδίζουν συνεχώς έδαφος λόγω της ευε λιξίας που προσφέρουν στον καταναλωτή: έχουν διευρυμένο ωράριο λειτουργίας, είναι εύκολα προσβάσιμα και πωλούν κυρίως είδη πρώτης ανάγκης. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει και στην πρακτική των συγχωνεύσεων/εξαγορών, που χρησιμοποιήθηκαν τόσο ως μέθοδος ταχύτερης διείσδυσης στις αγορές όσο και ως απόρροια της κρίσης, καθώς μεγάλες αλυσίδες του κλάδου χρειάστηκε να απορροφηθούν από ανταγωνίστριές τους μιας και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν τις κατέστησαν μη βιώσιμες (π.χ. η εξαγορά της «Βερόπουλος» από τη «My Market» και η επικείμενη εξαγορά της «Μαρινόπουλος» από τη «Σκλαβενίτης»). Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ Ειδικό Θέμα 205

Ως βασικά σημεία της παραπάνω ανάλυσης αναφέρονται: 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Η ύφεση της ελληνικής οικονομίας δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο τον κλάδο των σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, ο κλάδος επέδειξε αντοχή στην ύφεση την τελευταία πενταετία (2014-2010) σε σχέση με το σύνολο του εμπορίου, που υπέστη σημαντικές μειώσεις σε βασικά του μεγέθη. Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος οδήγησε σε μείωση της μέσης μηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών. Για το 2014, η μείωση ανήλθε σε -3,2% σε σχέση με το 2013 (ανερχόμενη σε 1.460,52 το 2014). Τα είδη διατροφής παραμένουν η βασική κατηγορία που απορροφά το μεγαλύτερο τμήμα της μηνιαίας δαπάνης. «Εξορθολογισμός» αγορών, υποκατάσταση ειδών διατροφής με προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και προϊόντα σε προσφορά. «Πάλη» για αποτελεσματικότερη κατανομή του οικογενειακού εισοδήματος. Επιπτώσεις και από την αύξηση των έμμεσων φόρων στις τιμές των τροφίμων. Η αύξηση του ΦΠΑ το 2011 βάζει «φωτιά» στο καλάθι της νοικοκυράς. Νέες πιθανές αυξήσεις το 2015 εξαιτίας του ΦΠΑ. Στρατηγικές έναντι της κρίσης: προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, πόντοι για εκπτώσεις, προσφορές, μείωση λειτουργικού κόστους, γεωγραφική επέκταση (franchising, convenience stores). Συγχωνεύσεις / εξαγορές Ο κλάδος μέσα από τα βασικά οικονομικά μεγέθη Η ανάλυση των χρηματοοικονομικών δεικτών του κλάδου προσφέρει σημαντική πληροφορία για τις επιπτώσεις της βαθιάς ύφεσης της ελληνικής οικονομίας στον κλάδο των σούπερ μάρκετ. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται προέρχονται από επεξεργασία της ICAP σε δημοσιευμένους ισολογισμούς 105 εταιρειών του κλάδου, στις οποίες περιλαμβάνονται και ορισμένες εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στον εξεταζόμενο κλάδο κατά την περασμένη πενταετία και οι οποίες είτε έχουν απορροφηθεί από άλλες εταιρείες είτε έχουν διακόψει τη λειτουργία τους. 1 Ανάλυση κερδοφορίας Για την αξιολόγηση της κερδοφορίας, καταρτίζονται 4 βασικοί δείκτες: (1) δείκτης μεικτού κέρδους, (2) δείκτης λειτουργικού κέρδους, (3) δείκτης καθαρού περιθωρίου κέρδους και (4) δείκτης περιθωρίου καθαρού κέρδους EBITDA. Με βάση την ανάλυση των στοιχείων ο κλάδος κατάφερε να διατηρήσει, σε γενικές γραμμές, παρά τις μικρές διακυμάνσεις, σταθερό το περιθώριο μεικτού κέρδους, το οποίο κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 19,1%, γεγονός που συνεπάγεται την ικανότητα του κλάδου να 1. Επισημαίνεται ότι, έως την ημερομηνία έκδοσης της παρούσας μελέτης, δεν είχαν δημοσιευθεί για την τριετία 2012-2014 οι ισολογισμοί των εταιρειών του ομίλου Μαρινόπουλου (Μαρινόπουλος ΑΕ, Express M AE, Ξυνός Σούπερμαρκετ ΑΕΕ και Πειραϊκόν ΑΕ). 206

αντιμετωπίζει ικανοποιητικά το κόστος πωληθέντων και να εξασφαλίζει και ένα περιθώριο κέρδους σε σχέση με τις πωλήσεις και τα κεφάλαια που δεσμεύει. Συνδυάζοντας την αυξητική πορεία του καθαρού κέρδους του κλάδου, από 0,5% το 2010 σε 3,3% το 2014, προκύπτει ότι ο κλάδος των σούπερ μάρκετ παραμένει επικερδής, αντιστεκόμενος στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν. Η θετική αυτή εξέλιξη ενισχύεται και από τη θετική πορεία του EBITDA, που ανήλθε στο 5,9% το 2014 από 3,3% το 2010. Ο δείκτης λειτουργικού κέρδους κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα κατά την εξεταζόμενη περίοδο, αποτυπώνοντας τόσο τα υψηλά λειτουργικά έξοδα που ο κλάδος καλείται να αντιμετωπίσει όσο και τη συνεχή επέκταση του δικτύου καταστημάτων των μεγάλων (κυρίως) αλυσίδων. Διάγραµµα 4 Δείκτες κερδοφορίας επιχειρήσεων σούπερ µάρκετ και cash & carry (2010-2014) 25 20 15 10 5 0 19,3 19,3 19,4 18,9 18,6 5,9 4,8 4,2 3,3 3,6 2,9 3,3 2,6 2,6 1,3 0,7 0,5 0,3 0,5 1,2 2010 2011 2012 2013 2014 Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ Ειδικό Θέμα Περιθώριο µεικτού κέρδους (%) Περιθώριο λειτουργικού κέρδους (%) Περιθώριο καθαρού κέρδους (%) Περιθώριο καθαρού κέρδους ΕΒΙTDA (%) Πηγή: Δηµοσιευµένοι Ισολογισµοί ICAP Group AE Ανάλυση αποδοτικότητας Η αποδοτικότητα των εταιρειών του κλάδου των σούπερ μάρκετ είναι μάλλον ικανοποιητική, ιδιαίτερα εάν ληφθούν υπόψη η δυσχερής οικονομική συγκυρία και οι συνθήκες στην αγορά που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι διοικήσεις των εταιρειών. Η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων παρουσίασε αύξηση της τάξης του 17% από το 2010 στο 2014 και διαμορφώνεται σε θετικά επίπεδα, καθώς ο κλάδος παρέμεινε κερδοφόρος σχεδόν στο σύνολο της εξεταζόμενης πενταετίας. Η αρνητική τιμή που διαμορφώνεται το 2011 (-0,2%) οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στη Μαρινόπουλος ΑΕ, η οποία εμφάνισε μείωση των ιδίων κεφαλαίων και μεγάλη αύξηση ζημιών (σχεδόν τριπλασιάστηκαν) σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Παράλληλα, η αποδοτικότητα των απασχολούμενων κεφαλαίων βελτιώνεται κατά την εξεταζόμενη πενταετία. 207

Διάγραµµα 5 Δείκτες αποδοτικότητας επιχειρήσεων σούπερ µάρκετ και cash & carry (2010 2014) 24 19 15,9 17,3 18,6 14 9 5,5 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 4-1 1,5 Ανάλυση ρευστότητας -0,2 0,3 2010 2011 2012 2013 2014 Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων (%) Αποδοτικότητα απασχολουµένων κεφαλαίων (%) Πηγή: Δηµοσιευµένοι Ισολογισµοί ICAP Group AE Οι δείκτες ρευστότητας του κλάδου αποτυπώνουν την ικανότητα των εταιρειών του κλάδου να καλύψουν τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις τους. Με βάση την εξέλιξη του δείκτη γενικής ρευστότητας στον οποίο θεωρούνται ως ρευστά περιουσιακά στοιχεία τα αποθέματα, οι απαιτήσεις και τα χρηματικά διαθέσιμα παρατηρείται ότι οι εταιρείες διατήρησαν ένα κάποιο περίσσευμα των ρευστών κεφαλαίων έναντι των τρεχουσών υποχρεώσεών τους, ενώ και οι τιμές του δείκτη ταμειακής ρευστότητας που αποτυπώνουν την ικανότητά τους να καλύψουν τις τρέχουσες και ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους με τα διαθέσιμά τους αυξήθηκαν οριακά. Παρά, όμως, τα ανωτέρω ενθαρρυντικά στοιχεία που προκύπτουν από τους δείκτες ρευστότητας, οι αρνητικές τιμές που καταγράφει ο δείκτης του κεφαλαίου κίνησης δείχνουν ότι η επάρκεια σε κεφάλαιο κίνησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό. Συνεπώς, τα «καθαρά» διαθέσιμα άμεσα ρευστοποιήσιμα στοιχεία των εταιρειών του κλάδου δεν επαρκούν για την κάλυψη των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων. Ένα επιπρόσθετο στοιχείο των περιορισμένων συνθηκών ρευστότητας της αγοράς αποτελούν και οι τιμές του μέσου όρου προθεσμίας είσπραξης των απαιτήσεων, οι οποίες το 2013 και το 2014 μειώνονται, με την ποσοστιαία μεταβολή από το 2010 στο 2014 να ανέρχεται στο -37%. 1,2 2,9 3,3 Μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης απαιτήσεων (ημέρες) 2010 2011 2012 2013 2014 27 25 27 23 17 208

Διάγραµµα 6 Δείκτες ρευστότητας επιχειρήσεων σούπερ µάρκετ και cash & carry (2010-2014) 1,6 1,2 0,8 0,4 0 0-2.000.000 2010 2011 2012 2013 2014 Γενική ρευστότητα Ταµειακή ρευστότητα Πηγή: Δηµοσιευµένοι Ισολογισµοί ICAP Group AE Διάγραµµα 7 Δείκτες ρευστότητας επιχειρήσεων σούπερ µάρκετ και cash & carry (2010-2014) Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ -4.000.000-6.000.000-8.000.000 Ειδικό Θέμα -10.000.000-12.000.000-14.000.000-16.000.000-18.000.000 2010 2011 2012 2013 2014 Πηγή: Δηµοσιευµένοι Ισολογισµοί ICAP Group AE Ανάλυση χρηματοοικονομικής διάρθρωσης Η σχέση ξένων προς ίδια κεφάλαια, από 6,8:1 το 2010, αυξάνεται σημαντικά το 2011 σε 8,04:1, για να συνεχίσει μειούμενη τα επόμενα χρόνια της εξεταζόμενης περιόδου (5,79:1 το 2012, 5,46:1 το 2013, 4,71:1 το 2014), γεγονός συμβατό με τον περιορισμό της χρηματοδότησης τα τελευταία χρόνια. Επισημαίνεται, ωστόσο, η σημαντική διαφοροποίηση του συγκεκριμένου δείκτη μεταξύ των εταιρειών του κλάδου, καθώς σε ορισμένες επιχειρήσεις ο δείκτης κυμαίνεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, ενώ σε άλλες διαμορφώνεται σε φυσιολογικά ή ακόμη και χαμηλά επίπεδα. 209

Διάγραµµα 8 Δείκτες χρηµατοοικονοµικής διάρθρωσης επιχειρήσεων σούπερ µάρκετ και cash & carry (2010-2014) 90 80 70 60 81,6 78,6 67,1 70,7 70,2 50 40 30 20 2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου 10 0 2010 2011 2012 2013 2014 Πηγή: Δηµοσιευµένοι Ισολογισµοί ICAP Group AE Ο βραχυπρόθεσμος τραπεζικός δανεισμός προς τα ίδια κεφάλαια, αν και μειώθηκε κατά 14% από το 2010 στο 2014, κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα, με τον μέσο όρο της πενταετίας να ανέρχεται στο 73,6%. Το γεγονός αυτό απεικονίζει την εξάρτηση των εταιρειών του κλάδου από βραχυπρόθεσμα δανειακά κεφάλαια. Συνοψίζοντας, από την ανάλυση των αριθμοδεικτών του κλάδου αναφέρονται τα κάτωθι: Οριακά σταθερό περιθώριο μεικτού κέρδους με μικρές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της πενταετίας. Αυξητική πορεία περιθωρίου καθαρού κέρδους από 0,5% το 2010 σε 3,3% το 2014. Αύξηση της αποδοτικότητας των ιδίων κεφαλαίων κατά 17% από το 2010 στο 2014. Ικανοποιητική γενική ρευστότητα, εξάρτηση όμως από τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό. Υψηλά επίπεδα βραχυπρόθεσμου δανεισμού σε σχέση και με τα ίδια κεφάλαια. Παρουσίαση επιχειρήσεων του κλάδου Στην υποενότητα αυτή παρουσιάζονται, με αλφαβητική σειρά, ορισμένες από τις κυριότερες επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ και cash & carry που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά. Κάθε μια από τις συγκεκριμένες εταιρείες πραγματοποίησε το 2014 συνολικό κύκλο εργασιών άνω των 4 εκ.. 210

Kυριότερες επιχειρήσεις σούπερ μάρκετ και cash & carry που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά Επωνυμία BAZΑAR ΑΕ EXPRESS M AE FAMILY SUPERMARKET AE KEY FOOD AE KOSMOPLUS AE MAMA PRODUCTS AE MR MON ΑΕ ΑΓΓΕΛΗ ΧΡ. ΥΙΟΙ ΑΕ ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕΒΕ ΑΝΕΔΗΚ ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΑΕ ΑΡΑΠΗΣ ΜΑΡΚΕΤ «3Α ΑΡΑΠΗΣ» ΕΠΕ ΑΡΒΑΝΙΤΙΔΗΣ ΑΕ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΑΕΕ ΒΑΣΙΛΑΓΑΣ ΑΕ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ Μ. ΑΕΒΕ ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΑΕΒΕ ΒΙΔΑΛΗΣ ΜΑΡΚΕΤ ΑΕ ΓΑΛΑΞΙΑΣ ΑΕ ΓΕΓΟΣ SUPER MARKET AE ΓΟΥΝΤΣΙΔΗΣ ΑΕ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ Μ. & ΣΙΑ ΟΕ «ΥΠΕΡ» ΔΕΝΑΞΑ Ι. ΑΦΟΙ ΕΠΕ ΕΓΝΑΤΙΑ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΑΕ ΕΛΑ SUPER MARKETS AE ΕΛΙΤ ΕΠΕ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΕ ΖΩΤΟΣ ΕΠΕ ΗΠΕΙΡΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΠΕ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Δ. ΑΕ ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗ Α. ΑΦΟΙ ΕΠΕ ΚΑΝΑΚΗΣ Γ. ΥΠΕΡΑΓΟΡΑ ΑΕ ΚΑΝΤΖΑΣ ΣΤ. ΑΕΒΕ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ ΑΦΟΙ ΑΕΕ ΚΑΤΡΙΤΣΗ Κ. & ΣΙΑ ΕΕ ΚΕΡΚΕΤΕΥΣ ΑΕ Δραστηριότητα Καταστήματα cash & carry. Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. Χονδρικό εμπόριο ειδών super market. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο tissue, απορρυπαντικών και ειδών καθαρισμού. Χονδρικό εμπόριο ζαχαρωδών, ξηρών καρπών, καφέ, τσιγάρων, καπνού, χειροποίητων και βιομηχανοποιημένων πούρων, ειδών καπνιστού, ψιλικών, ποτών και καρτών τηλεφωνίας. Καταστήματα cash & carry. Χονδρικό εμπόριο ειδών διατροφής. Καταστήματα cash & carry. Χονρικό εμπόριο ειδών supermarkets. Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών supermarkets. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών διατροφής. Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. Super market. Χoνδικό εμπόριο ειδών super markets. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Super markets και cash & carry. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών διατροφής. Διαχείριση αποθηκών (logistics). Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Super markets και cash & carry. Εμπορία υγρών καυσίμων. Super markets και cash & carry. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Χονδρικό εμπόριο ειδών supermarkets. Εισαγωγές και εμπόριο ειδών super markets. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών διατροφής. Supermarkets. Εισαγωγές και εμπόριο ειδών supermarkets. Χονδρικό εμπόριο ειδών supermarkets. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Super markets Super markets Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Τοπικός αντιπρόσωπος και χονδρικό εμπόριο ποτών, χαρτικών tissue και απορρυπαντικών. Επεξεργασία και τυποποίηση νωπών και κατεψυγμένων κρεάτων, ψαριών και ψαρικών. Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ Ειδικό Θέμα 211

2016 Ετήσια έκθεση ελληνικού εμπορίου Επωνυμία ΚΟΚΥΛΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΕ ΚΟΝΤΑΡΑΤΟΥ Ι. & Φ. ΑΕΕΕ ΚΟΥΤΕΛΙΕΡΗ Α. ΥΙΟΙ ΑΕ ΚΡΟΝΟΣ Ν. ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΣ ΑΕΒΕ ΛΕΩΝ ΑΕ ΛΙΝΤΛ ΕΛΛΑΣ & ΣΙΑ ΟΕ ΜΑΚΡΟ ΚΑΣ & ΚΑΡΥ ΧΟΝΔΡΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΕ ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΑΡΚΑΤΟ ΑΕ ΜΑΡΚΕΤ ΙΝ ΑΕBΕ ΜΑΡΚΕΤΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΑΕΕ ΜΑΣΟΥΤΗΣ Δ. ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ ΑΕ ΜΕΡΙΜΝΑ ΑΕΕ ΜΕΤΡΟ Α.Ε & Β.Ε ΜΙΧΑΗΛ Σ. & ΥΙΟΙ ΑΕ ΜΟΥΡΓΗ Π. ΑΦΟΙ ΑΕ ΜΟΥΡΚΑ Δ. ΥΙΟΙ ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ Α.Ε. ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ ΣΤ. ΑΕ ΜΠΡΑΔΕΡΣ ΚΟΜΠΑΝΥ ΑΕ ΝΤΙΕΛΛΑΣ ΕΠΕ ΞΕΝΑΡΙΟΣ Γ. & ΣΙΑ ΟΕ «ΔΗΛΟΣ ΜΑΡΚΕΤ» ΞΕΝΟΣ ΑΕ ΞΥΝΟΣ ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ ΑΕΕ Π.Κ.Σ.Υ.Ε. ΝΕΩΡΙΟΥ ΣΥΝΠΕ ΠΑΛΑΜΑΡΗΣ Ε. ΑΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ Β. ΑΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΥΠΕΡΑΓΟΡΑ ΑΕΒΕ ΠΑΝΤΑΖΑΤΟΣ Π. & ΣΙΑ ΟΕ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Β. ΑΕ ΠΑΠΑΔΑΚΗ Γ. ΑΦΟΙ ΕΠΕ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΓΕΡ. ΑΕ ΠΑΠΠΟΥ Ι. Γ. ΑΕ ΠΑΤΣΟΠΟΥΛΟΙ Δ. ΑΦΟΙ ΑΕΒΕ ΠΑΥΛΑΚΗΣ ΑΕ ΠΕΙΡΑΪΚΟΝ ΑΕ ΠΕΝΤΕ ΑΕ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΙΚΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΕ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΙΚΟΣ & ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ Π.Ε. ΜΕΛΩΝ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΠΤΟΛΕΜΑΪΣ ΕΠΕ Δραστηριότητα Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets, καφέ και μεταλλικού νερού. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Καταστήματα cash & carry. Πολυκαταστήματα. Χονδρικό εμπόριο ειδών supermarket. Καταστήματα cash and carry. Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. Πρατήριο υγρών καυσίμων. Super markets, cash & carry και χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Super markets και cash & carry. Xονδρικό εμπόριο ειδών διατροφής. Χονδρικό εμπόριο ειδών supermarket. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών supermarket. Εξαγωγές καυσόξυλων. Supermarket. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Τοπικός αντιπρόσωπος τσιγάρων. Εμπόριο ηλεκτρικών συσκευών. Cash & carry. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Cash & carry. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο νωπών φρούτων και λαχανικών. Πολυκαταστήματα. Super markets και cash & carry. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Οργάνωση επιχειρήσεων με το σύστημα franchising. 212

Επωνυμία ΡΕΤΣΑΣ ΑΕ ΣΕΛΑΧΑΣ ΑΒΕΕ ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Ι. & Σ. ΑΕΕ ΣΚΟΥΡΑ ΤΡ. ΑΦΟΙ ΑΕ ΣΠΑΚ ΜΑΡΚΕΤ ΑΕ ΣΠΑΝΟΥ Ι. Χ. ΟΜΙΛΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΕ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΣ «ΠΡΟΟΔΟΣ» ΑΕΕ ΤΕΡΖΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΕΕ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ ΑΕ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ ΑΕ ΧΑΡΑ ΑΕ ΧΑΤΖΗΑΜΑΛΛΟΣ, ΕΜΜ., ΑΕ ΧΑΤΖΗΓΙΑΚΟΥΜΗΣ Κ. ΑΕ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑΣ ΜΑΡΚΕΤ ΑΕ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΚΗΣ I. AE Δραστηριότητα Super market. Εμπόριο κρεάτων. Σφαγείο. Super markets Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Χονδρικό εμπόριο ειδών super market. Χονδρικό εμπόριο ειδών supermarket. Cash & Carry. Εισαγωγές και χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Χονδρικό εμπόριο ειδών super markets. Η εξέλιξη του κλάδου των σούπερ μαρκετ Ειδικό Θέμα 213