Διπλωματική Εργασία που υποβλήθηκε στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων & Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου Σύρος, 2010

1

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Διπλωματική Εργασία που υποβλήθηκε στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων & Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου Σύρος, 2010 Θέμα εργασίας: "Ενσωμάτωση σχεδιαστικών κανόνων και προθέσεων κατά τη διαδικασία επίπλωσης και παρουσίασης εικονικών περιβαλλόντων με έμφαση στο χώρο της κουζίνας." Συγγραφή: Λεοντοπούλου Ειρήνη 511/2001031 Επιβλέπων καθηγητής: Αζαριάδης Φίλιππος Τριμελής επιτροπή: Αζαριάδης Φίλιππος Βοσινάκης Σπυρίδων Λέκκας Δημήτρης 2

Ευχαριστίες Ευχαριστώ θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή μου, κ. Φίλιππο Αζαριάδη, για την υπομονή και την πολύτιμη βοήθειά του για την περάτωση αυτής της εργασίας. Τους γονείς μου για τη συμπαράστασή τους καθ όλη τη διάρκεια των «παρατεταμένων» σπουδών μου. Το Maurice και όλους εκείνους που με στήριξαν. 3

Εισαγωγή Περιγραφή και σκοπός της παρούσας διπλωματικής Το βασικό αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση εικονικών περιβαλλόντων που αφορούν σε επιπλωμένους χώρους κατοικίας ή εργασίας με έμφαση στο χώρο της κουζίνας. Αναπτύσσονται δομές και συσχετίσεις που αφορούν τα έπιπλα και τις συσκευές της κουζίνας, οι οποίες ενσωματώνουν βασικούς σχεδιαστικούς κανόνες και προθέσεις με τέτοιο τρόπο ώστε η υλοποίηση τους σε ένα προγραμματιστικό περιβάλλον να επιτρέπει την ανάπτυξη νέων λειτουργιών που να προσεγγίζουν καλύτερα τη σχεδιαστική πρόθεση του εκάστοτε χρήστη του προγράμματος αυτού. Μελετάται η ενσωμάτωση σχεδιαστικών κανόνων και προθέσεων κατά τη διαδικασία της εικονικής επίπλωσης ενός τρισδιάστατου περιβάλλοντος μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχει αναπτυχθεί ένα λογισμικό στα πλαίσια προγράμματος Ε&Α με τίτλο ΕΠΠΕ. Η δημοσίευση των Σ. Βοσινάκη, Φ. Αζαριάδη [19] προτείνει μια μεθοδολογία για τη σχεδίαση εφαρμογής εικονικής πραγματικότητας εσωτερικών χώρων. Η εφαρμογή αυτή έχει ως αντικείμενο τη σχεδίαση εσωτερικών χώρων ξεκινώντας από επίπεδα σκίτσα και καταλήγοντας στη διαδραστική τοποθέτηση επίπλων στον τρισδιάστατο χώρο μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Με βάση την παραπάνω δημοσίευση και την μεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί, παραθέτουμε προτάσεις και απόψεις για την παραγωγή σχεδίων που ανταποκρίνονται όσο το δυνατόν περισσότερο στην πραγματικότητα. Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας η αγορά παρέχει πολλά προγράμματα σχεδιασμού και ρεαλιστικής απεικόνισης της κουζίνας. Υπάρχει πλήθος λογισμικών προγραμμάτων για τον τρισδιάστατο σχεδιασμό εσωτερικών χώρων που περιλαμβάνουν και την περίπτωση της κουζίνας. Μετά από μελέτη και έρευνα που έχει γίνει, έχει παρατηρηθεί ότι τα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα έχουν αδυναμίες που οφείλονται κατά βάση στο σχεδιασμό του λογισμικού. Πιο συγκεκριμένα, δεν ακολουθούν κάποιους βασικούς περιορισμούς ή διαδικασίες αποτίμησης, που είναι απαραίτητες για το σχεδιασμό της κουζίνας. Η συγκεκριμένη εργασία αναλύει τις εργονομικές απαιτήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες τις κουζίνας και τις μετατρέπει σε υποδείξεις και σχεδιαστικούς κανόνες οι οποίοι μπορεί να αποφέρουν μια εργονομική διαρρύθμιση της κουζίνας. Μέσα από αναλυτικά διαγράμματα και πίνακες παρουσιάζονται διαστασιακά δεδομένα και χωροταξικοί περιορισμοί των αντικειμένων, και οι συσχετίσεις που προκύπτουν χρησιμοποιούνται στο μοντέλο που αναπτύσσεται, με στόχο την ενσωμάτωσή τους 4

σε πρόγραμμα σχεδίασης και φωτορεαλιστικής απεικόνισης του χώρου της κουζίνας. Σκοπός της διπλωματικής, αυτής, εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός μεθοδολογικού μοντέλου που ακολουθεί τα βασικά εργονομικά και ανθρωπομετρικά στοιχεία για το σχεδιασμό και την επίπλωση του χώρου της κουζίνας ενώ μελετάται η υλοποίησή του σε λογισμικά εργαλεία. Βασική δομή Το πρώτο κεφάλαιο είναι μια εισαγωγή στο σχεδιασμό της κουζίνας. Μια ιστορική αναδρομή στην έννοια της κουζίνας από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Γίνεται μια καταγραφή της εξέλιξης της σχεδίασης της κουζίνας από τα πρώτα αρχιτεκτονικά σχέδια σε χαρτί μέχρι τα λογισμικά προγράμματα ρεαλιστικής αναπαράστασης. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ανάλυση ενός μεθοδολογικού μοντέλου που χωρίζεται σε τρεις φάσεις οι οποίες πραγματεύονται τις εργονομικές απαιτήσεις που αφορούν τις ανάγκες της κουζίνας, τους περιορισμούς και τις συσχετίσεις μεταξύ των αντικειμένων/δομικών μονάδων αλλά και την αξιολόγηση συγκεκριμένων λύσεων ώστε ο χρήστης να είναι σε θέση να επιλέξει τη βέλτιστη, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του. Το μοντέλο που προτείνεται βασίζεται σε ένα αντίστοιχο μοντέλο των Σ. Μαργαρίτης και Ν. Μαρμαράς [9] το οποίο όμως αφορά στο σχεδιασμό χώρων εργασίας. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται αναλυτικά διαγράμματα για όλες τις μονάδες που τοποθετούνται μέσα στο χώρο της κουζίνας. Μονάδες κατασκευής όπως τα ντουλάπια και ο πάγκος αλλά και συσκευές όπως το ψυγείο, η ηλεκτρική κουζίνα καθώς και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Τα διαγράμματα αυτά αναλύουν την κάθε μονάδα της κουζίνας με βάση το σχήμα, τις συνταγμένες αναφοράς και τους κανόνες στους οποίους υπόκειται. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια ανάλυση για την αξιολόγηση της κουζίνας ως προς την εργονομία και τη λειτουργικότητά της. Οι τρόποι αξιολόγησης που παρουσιάζονται εδώ βασίζονται στο τρίγωνο εργασιών, κάποιους δείκτες αξιολόγησης και το πλήθος των διαδρομών μέσα στο χώρο με βάση ένα σενάριο χρήσης της κουζίνας (π.χ. παρασκευή φαγητού). Η ιδέα του τριγώνου ανάγεται στις αρχές το 1940 όταν οριοθετήθηκαν τα τρία κέντρα νεροχύτης, ηλεκτρική κουζίνα και ψυγείο και αυτό το τρίγωνο χρησιμοποιούμε για να αναλύσουμε κάποιες βασικές αρχές για τη διαρρύθμιση του χώρου της κουζίνας. Η προτεινόμενη μεθοδολογία εφαρμόζεται σε πέντε διαφορετικές διαρρυθμίσεις κουζίνας και τα αποτελέσματα συγκρίνονται και συζητούνται. 5

Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια σύντομη περιγραφή του λογισμικού προγράμματος ΕΠΠΕ και γίνονται κάποιες υποδείξεις σχετικά με την ενσωμάτωση των συμπερασμάτων αυτής της διπλωματικής εργασίας στο λογισμικό αυτό. Για το σκοπό αυτό παρουσιάζεται μια ενδεικτική ανάλυση σε κλάσεις των δομών που αναπτύσσονται στην παρούσα διπλωματική. 6

Πίνακας Περιεχομένων ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ... 4 ΒΑΣΙΚΗ ΔΟΜΗ... 5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ... 9 ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ - ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ... 11 Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΤΗΣ.... 12 ΚΟΥΖΙΝΑ... 12 ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ... 12 Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ... 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ... 17 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ.... 18 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ... 18 Εργονομικές Απαιτήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες της κουζίνας.... 19 Κατηγορίες απαιτήσεων... 25 Περιορισμοί... 26 Τεχνολογία Τι προγράμματα υπάρχουν στην αγορά... 29 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ... 37 Α. Συλλογή απαιτούμενων δεδομένων για το χώρο της κουζίνας... 37 Β. Τα στάδια της Μεθόδου... 44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ... 49 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 50 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΣΤΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΑ ΤΗΣ... 50 Κατασκευή... 51 Πάγκος... 51 Ντουλάπια Βάσης... 52 Κρεμαστά Ντουλάπια... 54 Γωνιακά Ντουλάπια... 55 Ψηλά Ντουλάπια... 56 Συσκευές... 57 Φούρνος Ηλεκτρική Κουζίνα... 57 Νεροχύτης... 59 Εστίες... 61 Ψυγείο... 63 Φούρνος Μικροκυμάτων... 65 Πλυντήριο πιάτων... 67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ... 69 7

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ... 70 ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ.... 70 Τρίγωνο εργασιών... 70 Δείκτες Αξιολόγησης... 73 Συμπεράσματα... 84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ... 87 ΕΦΑΡΜΟΓΗ... 88 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ... 88 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΧΡΗΣΤΗ.... 90 ΔΟΜΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΛΑΣΕΙΣ, ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ... 93 Κλάσεις Κατασκευή Μονάδες και Κατασκευή Συσκευές... 93 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 99 ΆΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ... 102 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 105 ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 105 ΠΙΝΑΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 105 ΜΟΝΑΔΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ... 108 ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ... 109 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΟΥΖΙΝΑΣ... 110 8

Πίνακας Εικόνων ΣΧΗΜΑ 1 ΑΡΧΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ / CENTRAL HEARTH WITH REREDOS IN A CROFT BIRSAY IN ORKNEY [2]... 13 ΣΧΗΜΑ 2 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΣΕ ΙΝΤΣΕΣ [6]... 20 ΣΧΗΜΑ 3 ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΝΕΡΟΧΥΤΗ [18]... 21 ΣΧΗΜΑ 4 - ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ [18]... 22 ΣΧΗΜΑ 5 - ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΝΤΟΥΛΑΠΙΩΝ ΚΟΥΖΙΝΑΣ [18]... 23 ΣΧΗΜΑ 6 - ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΝΤΟΥΛΑΠΙΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ [18]... 24 ΣΧΗΜΑ 7 - ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΨΥΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ [18]... 24 ΣΧΗΜΑ 8 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ IKEA HOME PLANNER, ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [6]... 30 ΣΧΗΜΑ 9 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ IKEA HOME PLANNER, ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [6]... 30 ΣΧΗΜΑ 10 - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ KITCHENDRAW.COM, ΒΗΜΑ ΠΡΩΤΟ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ... 31 ΣΧΗΜΑ 11 - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ KITCHENDRAW.COM, ΒΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [1]... 32 ΣΧΗΜΑ 12 - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ KITCHENDRAW.COM, ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ, ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ/ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [1]... 32 ΣΧΗΜΑ 13 - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ KITCHENDRAW.COM, ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [1]... 33 ΣΧΗΜΑ 14 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ALNO, ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ, ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [13]... 34 ΣΧΗΜΑ 15 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ PRO100, ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ, ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ [14]... 35 ΣΧΗΜΑ 16 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ FURNISH ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ BO CONCEPT, ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ [15]... 35 ΣΧΗΜΑ 17 ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ... 38 ΣΧΗΜΑ 18 ΔΙΑΔΟΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ THE WORK SEQUENCE [2]... 39 ΣΧΗΜΑ 20 ΠΟΣΟΣΤΑ ΜΟΝΑΔΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 41 ΣΧΗΜΑ 19 ΠΟΡΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΦΑΓΗΤΟΥ... 41 ΣΧΗΜΑ 21 - ΠΟΣΟΣΤΑ, ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ [18]... 42 ΣΧΗΜΑ 22 ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΕ ΕΝΑ ΤΟΙΧΟ [8]... 43 ΣΧΗΜΑ 23 ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΤΑΞΗ [8] ΣΧΗΜΑ 24 ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΕ ΣΧΗΜΑ Γ [8]... 44 ΣΧΗΜΑ 25 ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΕ ΣΧΗΜΑ Π [8] ΣΧΗΜΑ 26 ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΕ ΝΗΣΙΔΑ... 44 ΣΧΗΜΑ 27 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΟΥΖΙΝΑΣ, ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 45 ΣΧΗΜΑ 28 - ΔΥΟ ΜΟΝΑΔΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ 100%... 47 ΣΧΗΜΑ 29 ΔΥΟ ΜΟΝΑΔΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΑΡΚΕΤΑ ΣΥΧΝΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ... 48 ΣΧΗΜΑ 30 ΚΟΥΖΙΝΑ / ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ / ΠΑΓΚΟΣ... 51 ΣΧΗΜΑ 31 ΚΟΥΖΙΝΑ / ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ / ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΒΑΣΗΣ... 53 ΣΧΗΜΑ 32 ΚΟΥΖΙΝΑ / ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ / ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΚΡΕΜΑΣΤΑ... 54 ΣΧΗΜΑ 33 ΚΟΥΖΙΝΑ / ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ / ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΓΩΝΙΑΚΑ... 55 ΣΧΗΜΑ 34 ΚΟΥΖΙΝΑ / ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ / ΨΗΛΑ ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ... 56 ΣΧΗΜΑ 35 ΚΟΥΖΙΝΑ / ΣΥΣΚΕΥΕΣ / ΦΟΥΡΝΟΣ... 58 ΣΧΗΜΑ 36 ΚΟΥΖΙΝΑ /ΣΥΣΚΕΥΕΣ / ΝΕΡΟΧΥΤΗΣ... 60 ΣΧΗΜΑ 37 ΚΟΥΖΙΝΑ /ΣΥΣΚΕΥΕΣ / ΕΣΤΙΕΣ... 62 ΣΧΗΜΑ 38 ΚΟΥΖΙΝΑ /ΣΥΣΚΕΥΕΣ / ΨΥΓΕΙΟ... 64 ΣΧΗΜΑ 39 ΚΟΥΖΙΝΑ /ΣΥΣΚΕΥΕΣ / ΦΟΥΡΝΟΣ ΜΙΚΡΟΚΥΜΑΤΩΝ... 66 ΣΧΗΜΑ 40 ΚΟΥΖΙΝΑ /ΣΥΣΚΕΥΕΣ / ΠΛΥΝΤΗΡΙΟ ΠΙΑΤΩΝ... 68 ΣΧΗΜΑ 41 ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΣΕ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ CORNELL (1950) [2]... 70 ΣΧΗΜΑ 42 ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ [6]... 71 ΣΧΗΜΑ 43 ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, ΙΔΑΝΙΚΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ [17]... 72 9

ΣΧΗΜΑ 44 ΔΥΟ ΤΡΙΓΩΝΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ [17]... 72 ΣΧΗΜΑ 46 ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΠΡΩΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ... 75 ΣΧΗΜΑ 45 ΧΩΡΟΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ... 75 ΣΧΗΜΑ 47 ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ... 76 ΣΧΗΜΑ 48 ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΤΡΙΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ... 76 ΣΧΗΜΑ 49 ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΤΕΤΑΡΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ... 77 ΣΧΗΜΑ 50 ΣΧΕΔΙΟ ΚΟΥΖΙΝΑΣ ΠΕΜΠΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΚΑΙ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ... 77 ΣΧΗΜΑ 51 ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ... 78 ΣΧΗΜΑ 52 ΚΟΥΖΙΝΑ ΧΡΗΣΤΗ ΝΟΥΜΕΡΟ 1, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ... 81 ΣΧΗΜΑ 53 - ΚΟΥΖΙΝΑ ΧΡΗΣΤΗ ΝΟΥΜΕΡΟ 2, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ... 82 ΣΧΗΜΑ 54 - ΚΟΥΖΙΝΑ ΧΡΗΣΤΗ ΝΟΥΜΕΡΟ 3, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ... 82 ΣΧΗΜΑ 55 - ΚΟΥΖΙΝΑ ΧΡΗΣΤΗ ΝΟΥΜΕΡΟ 4, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ... 83 ΣΧΗΜΑ 56 ΚΟΥΖΙΝΑ ΧΡΗΣΤΗ ΝΟΥΜΕΡΟ 5, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ... 83 ΣΧΗΜΑ 57 ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΝΕΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΝΕΑ ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΟΥΖΙΝΑΣ... 85 ΣΧΗΜΑ 58 ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ... 86 ΣΧΗΜΑ 59 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ [19]... 88 ΣΧΗΜΑ 60 - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ [19]... 89 ΣΧΗΜΑ 61 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 90 ΣΧΗΜΑ 62 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΠΙΠΛΩΣΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΝΤΟΥΛΑΠΙΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ... 91 ΣΧΗΜΑ 63 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΠΙΠΛΩΣΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ ΜΗ ΑΠΟΔΕΚΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ... 91 Πίνακες Κατάλογοι - Σχεδιαγράμματα ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ANTHROPOMETRIC DATA ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 5% - 95%... 105 ΠΙΝΑΚΑΣ 2 - PERCENTILE... 106 ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ANTHROPOMETRIC DATA / STANDING 1... 106 ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ANTROPOMETRIC DATA / STANDING 2... 107 ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ANTHROPOMETRIC DATA /SITTING 1... 107 ΠΙΝΑΚΑΣ 6 ANTHROPOMETRIC DATA / SITTING 2... 108 ΠΙΝΑΚΑΣ 7 ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΒΑΣΕΙΣ... 108 ΠΙΝΑΚΑΣ 8 ΓΩΝΙΑΚΑ ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΨΗΛΑ ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ... 109 ΠΙΝΑΚΑΣ 9 ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΕΠΙΤΟΙΧΑ ΚΑΙ ΓΩΝΙΑΚΑ ΕΠΙΤΟΙΧΑ... 109 ΠΙΝΑΚΑΣ 10 ΝΤΟΥΛΑΠΙΑ ΕΠΙΤΟΙΧΑ... 109 10

Κεφάλαιο Πρώτο 11

Η Έννοια της Κουζίνας και το Αντικείμενο Σχεδίασής της. Κουζίνα Κουζίνα είναι ο χωριστός χώρος, εξοπλισμένος και προορισμένος από την κατασκευή του ή δια μετατροπής, μέσα στον οποίο παρασκευάζονται τα γεύματα. Είναι ένας χώρος όπου προετοιμάζονται και μαγειρεύονται τα φαγητά. Έχει την προέλευσή του στην οικιακή εστία. Σύμφωνα με τον Κτιριοδομικό Κανονισμό (Άρθρο 345) η κουζίνα είναι χώρος βοηθητικής χρήσης ενός κτιρίου. «Χώροι κύριας χρήσης των κτιρίων είναι όσοι προορίζονται για την παραμονή, σε κανονικές συνθήκες λειτουργίας, ατόμων (έστω και ενός) επί δύο τουλάχιστον ώρες το εικοσιτετράωρο. Οι υπόλοιποι χώροι των κτιρίων είναι βοηθητικής χρήσης.» [21]. Η κουζίνα, από χώρος καθαρά λειτουργικός και συχνά παραμελημένος, έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε έναν από τους κυρίαρχους χώρους της κατοικίας. Απομονωμένη ή ενσωματωμένη στο καθιστικό ή στην τραπεζαρία, γίνεται το κέντρο της ημερήσιας ζωής, όπου συντελούνται ταυτόχρονα παραπάνω από μια λειτουργίες. Στο μαγείρεμα και στο πλύσιμο των πιάτων, έρχονται να προστεθούν το πλύσιμο των ρούχων, το σιδέρωμα, αλλά και η υποδοχή των φίλων, αφού πολύ συχνά το γεύμα ή το δείπνο ετοιμάζεται παρουσία των καλεσμένων και με τη βοήθειά τους [13]. Εξελικτική Πορεία της Κουζίνας Πριν όμως ξεκινήσουμε να παραθέτουμε και να αναλύουμε τις ανάγκες μιας ολοκληρωμένης κουζίνας καλό θα ήταν να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή για να δούμε τις προγενέστερες της μοντέρνας κουζίνας. Η διαδρομή αυτή στο χρόνο θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε τις διαφορετικές εργασίες που χρειάζονται για την προετοιμασία ενός φαγητού και πόσο η προηγμένη τεχνολογία έχει μειώσει τόσο τον απαιτούμενο χώρο, όσο και τη χειρονακτική εργασία για την επίτευξη αυτού του σκοπού. 12

Σχήμα 1 Αρχική κουζίνα / Central hearth with reredos in a croft Birsay in Orkney [2] Ο χώρος της κουζίνας στην αρχική του μορφή ήταν ουσιαστικά μια εστία φωτιά, τις περισσότερες φορές έξω από το σπίτι, κάτι που ακόμα και τώρα το συναντάμε σε κάποιες χώρες που το κλίμα επιτρέπει να βρίσκεται αυτή η εστία έξω όλο το χρόνο. Η εξέλιξη της κουζίνας έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη της μαγειρικής, της υποδομής παροχής νερού μέσα στο σπίτι και της τεχνολογίας. Μέχρι το 18ο αιώνα, η ανοικτή εστία ήταν ο μόνος τρόπος μαγειρέματος. Αρχαία Ελλάδα Τα σπίτια στην αρχαία Ελλάδα ήταν συνήθως του τύπου «αίθριο»: τα δωμάτια ήταν γύρω από ένα κεντρικό προαύλιο. Σε πολλά, το ανοικτό αίθριο χρησίμευε και ως κουζίνα. Τα σπίτια των πλούσιων είχαν την κουζίνα ως ξεχωριστό δωμάτιο, συνήθως δίπλα σε ένα λουτρό (έτσι ώστε και τα δύο δωμάτια να μπορούν να θερμανθούν από τη φωτιά της κουζίνας). Σε τέτοια σπίτια, υπήρχε συχνά ένας ξεχωριστός μικρός χώρος αποθήκευσης στο πίσω μέρος της κουζίνας που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση των εργαλείων και των τροφίμων της κουζίνας. Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ο κοινός λαός στις πόλεις δεν είχε συχνά καμία δική του κουζίνα. Μαγείρευαν στις μεγάλες δημόσιες κουζίνες. Μερικοί είχαν μικρές κινητές σόμπες χαλκού. 13

Οι πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν σχετικά καλά εξοπλισμένες κουζίνες. Στη ρωμαϊκή βίλα, η κουζίνα ενσωματώθηκε στο κυρίως κτήριο ως ξεχωριστό δωμάτιο. Η εστία ήταν κοντά στο πάτωμα, έτσι ώστε κάποιος έπρεπε να γονατίσει για το μαγείρεμα. Δεν υπήρχε καπνοδόχος. Μεσαίωνας Τα μεσαιωνικά ευρωπαϊκά σπίτια είχαν μια ανοικτή εστία κάτω από το υψηλότερο σημείο του κτηρίου. Η "Κουζίνα" βρισκόταν μεταξύ της εισόδου και της εστίας. Αυτά τα κτήρια αντί για καπνοδόχο είχαν μια τρύπα στη στέγη μέσω της οποίας ο καπνός μπορούσε να φύγει. Εκτός από το μαγείρεμα, ήταν επίσης μια πηγή θερμότητας. Στα ιαπωνικά σπίτια, η κουζίνα άρχισε να γίνεται ένα ξεχωριστό δωμάτιο μέσα στο κυρίως κτήριο εκείνη την περίοδο. Στο δεύτερο μισό του 19 ου αιώνα πραγματοποιούνται ακόμα κάποιες αλλαγές με την κυριαρχία, πλέον, του ηλεκτρικού ρεύματος στις αρχές του 20 ου αιώνα. Οι πρώτες ιδέες για να βελτιστοποιηθεί η δουλειά μέσα στην κουζίνα αναφέρονται στο βιβλίο της Catharine Beecher [5] Το «μοντέλο κουζίνας» της Beecher αναπαράγει για πρώτη φορά ένα συστηματικό σχεδιασμό βασισμένο σε εργονομικά δεδομένα. Σήμερα Στις μέρες μας η κουζίνα είναι ακόμη ο κύριος χώρος του σπιτιού για το φαγητό και τη συγκέντρωση των μελών στο σπίτι. Η τεχνολογία σήμερα έχει προχωρήσει τόσο που έχει αναγάγει την εστία σε ένα σύστημα επίπλων και συσκευών για την ευκολότερη και ταχύτερη διαδικασία παρασκευής φαγητού. Σύμφωνα με το βιβλίο του June Freeman [1] ο κοινωνικός και ηθικός ρόλος της κουζίνας στην οικιακή ζωή όπως αυτή φαίνεται σε φωτογραφίες και κείμενα εμφανίζεται τόσο σημαντικός όσο και η ερώτηση του πόσο αποτελεσματική είναι η κουζίνα στο να βοηθάει τους ανθρώπους να εκτελούν τις διάφορες εργασίες μέσα σε αυτή. Η κουζίνα είναι ένας συνδυασμός της «καρδιάς του σπιτιού» και της «παρασκευής γευμάτων». Η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η κουζίνα διαδραματίζει διπλό ρόλο μέσα στο σπίτι είναι ο συντελεστής για τις ιδέες των ανθρώπων για το σχέδιο και το σχήμα της κουζίνας. Οι αρχικές μέθοδοι και οι προοπτικές στις οποίες το βιβλίο επισύρει την προσοχή για αυτό το στοιχείο, είναι εκείνες της ιστορίας και της κοινωνιολογίας. Η χρήση των βασικών κοινωνιολογικών μεθόδων ερευνών ως μέσο ανάπτυξης της μελέτης της ιστορίας σχεδίου, παραμένει ουσιαστικά αδοκίμαστη. Επίσης, ένα σημαντικό μέρος αυτού του βιβλίου έχει σχέση με την εκμετάλλευση των απλών καθιερωμένων κοινωνιολογικών μεθόδων συλλογής δεδομένων για να μελετήσει τον τρόπο που οι 14

άνθρωποι προσεγγίζουν και κάνουν τις επιλογές σχεδίου κατά την διάρκεια της αγοράς μιας νέας κουζίνας. Όπως αναφέρει και ο Russell [11] η εξέλιξη της φιλοσοφίας της κουζίνας είναι γεγονός. Ο προηγούμενος αιώνας επιβεβαίωσε την εξέλιξη αυτή με την εξέλιξη των σχεδίων του χώρου της κουζίνας. Ο εσωτερικός σχεδιασμός της παραδοσιακής κουζίνας έχει αλλάξει όπως έχει αλλάξει και η ιδέα της κουζίνας από μια περιοχή υπηρεσιών σε ένα πολυσύνθετο δωμάτιο που είναι και το κέντρο δραστηριοτήτων της οικογένειας. Η Τεχνολογία στο Σχεδιασμό της Κουζίνας Στο άρθρο του ο Stuart Letterman [14] εξηγεί το ρόλο που παίζει η τεχνολογία στην παραγωγή σχεδίων για το χώρο της κουζίνας. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι χρόνια πριν για να σχεδιαστεί μια κουζίνα χρειαζόταν ένας μεγάλος αριθμός μετρήσεων και χρήση γραμμικών σχεδίων ώστε να μπορέσει να παραχθεί μια διαμόρφωση κουζίνας. Οι πόρτες ντουλαπιών, τα πλυντήρια πιάτων, οι πάγκοι κουζίνας και οι νεροχύτες παρείχαν μια σύνθετη πρόκληση στο σχεδιαστή γιατί όλα τα αντικείμενα όχι μόνο έπρεπε να αρμόσουν στην κουζίνα αλλά έπρεπε να λειτουργήσουν και με αρμονία. Αν για παράδειγμα ένα τραπέζι βρισκόταν μπροστά από το ντουλάπι με αποτέλεσμα το ντουλάπι να μην μπορεί να ανοίγει, τότε το σχέδιο ήταν «άχρηστο». Όλη αυτή η διαδικασία σχεδίασης ήταν δαπανηρή. Πρέπει λοιπόν να σημειωθεί ότι η χρήση του υπολογιστή και των σχεδιαστικών προγραμμάτων ( Τεχνολογία CAD, Computer Aided Design) έκανε τη διαδικασία σχεδίασης όχι μόνο πιο γρήγορη αλλά και πιο εύκολη. Το τρισδιάστατο σχέδιο κουζίνας με τη βοήθεια υπολογιστή έχει πολλές δυνατότητες. Ο χρήστης όχι μόνο μπορεί να σχεδιάζει την κάτοψη της κουζίνας αλλά μπορεί να την προβάλει σε τρισδιάστατη μορφή, να μετακινήσει και να αλλάξει τη θέση των αντικειμένων μέσα σε αυτή καθώς και να πειραματιστεί με τα χρώματά της [13]. Είκοσι χρόνια πριν, αναφέρει στο άρθρο του ο Ian Pennington [10], δεν θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θα ήταν χρήσιμοι και για την κουζίνα. Στις μέρες μας αυτό όχι μόνο είναι εφικτό αλλά έχει αναχθεί σε ολόκληρη επιστήμη. Μπορεί, λέει χαρακτηριστικά, οι υπολογιστές να μην μπορούν να μαγειρεύουν ή να φτιάχνουν κάποιο κέικ αλλά σίγουρα μπορούν να ορίσουν τον τρόπο πού και πώς θα γίνει αυτό. Αυτά τα πακέτα λογισμικού μπορούν να σχεδιάσουν την κουζίνα και να παράγουν τελικά σχέδια στο πώς θα είναι ο χώρος στην τελική του μορφή. 15

Όταν τα πρώτα προγράμματα σχεδιασμού κουζίνας βγήκαν στην αγορά ήταν υπό τη μορφή πολύ ακριβών πακέτων λογισμικού. Το σχεδιαστικό πρόγραμμα προκειμένου να το τρέξει ο χρήστης, απαιτούσε ιδιαίτερες γνώσεις, εμπειρία και πολύ χρόνο. Επομένως μόνο οι επαγγελματίες αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές μπορούσαν να το αγοράσουν. Δεν ήταν ακριβώς μια πρακτική επιλογή για κάποιον που ήθελε να σχεδιάσει την κουζίνα του. Εξέλιξη, λοιπόν, δεν έχουμε μόνο από το χαρτί στον υπολογιστή. Εξέλιξη υπάρχει και στα διάφορα προγράμματα τρισδιάστατου σχεδιασμού. Από τα πιο απλά προγράμματα περιορισμένων δυνατοτήτων έχουμε περάσει σε προγράμματα που μπορούν να παρέχουν στο χρήστη πληθώρα επιλογών για το σχεδιασμό της κουζίνας. Σήμερα τα προγράμματα έχουν βελτιωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι τόσο εύκολα και εύχρηστα, ώστε ο καθένας να μπορεί να τα αξιοποιήσει. Όχι μόνο δεν απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις αλλά κάποια από αυτά προσφέρονται για δωρεάν δοκιμή από το διαδίκτυο. Βλέπουμε λοιπόν πως η τεχνολογία για το σχεδιασμό κουζίνας έχει βοηθήσει τον άνθρωπο όχι μόνο να παράγει ρεαλιστικά τελικά σχέδια αλλά να εξοικονομεί χρόνο και χρήματα για το σχεδιασμό αυτό. Από τα αρχικά γραμμικά αρχιτεκτονικά σχέδια έχουμε περάσει σε εξελιγμένα πακέτα παραγωγής φωτορεαλιστικών τρισδιάστατων σχεδίων. 16

Κεφάλαιο Δεύτερο 17

Σχεδιασμός Κουζίνας. Μεθοδολογικό Μοντέλο Σήμερα στην αγορά υπάρχουν προγράμματα σχεδιασμού κατοικίας. Από το πιο απλό μέχρι το πιο σύνθετο πρόγραμμα ο χρήστης μπορεί να έχει μια εικονική αναπαράσταση του σπιτιού του. Τα διάφορα προγράμματα που κυκλοφορούν έχουν βιβλιοθήκες επίπλων από τις οποίες ο χρήστης επιλέγει έπιπλα, αντικείμενα και συσκευές για να τα εισάγει στο χώρο του και να παράγει μια φωτορεαλιστική απεικόνισή του. Τα πιο πολλά από τα προγράμματα αυτά έχουν τη δυνατότητα σχεδιασμού και της κουζίνας του σπιτιού. Υπάρχουν επίσης προγράμματα που είναι ειδικευμένα για το σχεδιασμό κουζίνας. Προγράμματα που ο χρήστης μπορεί να σχεδιάζει μόνο το χώρο της κουζίνας και συνεπώς οι δυνατότητες του προγράμματος περιορίζονται στο να παρέχουν πληροφορία και βιβλιοθήκες μόνο για το χώρο αυτό. Σε πολλά από τα προγράμματα αυτά εντοπίζονται προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά συναντώνται στη ρεαλιστική αποτίμηση του βαθμού λειτουργικότητας μιας κουζίνας. Αυτή η δυσκολία επαφίεται σε μεγάλο βαθμό στην εμπειρία και στις γνώσεις του χρήστη. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα δεν αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί με βάση τις απαιτήσεις του κάθε αντικειμένου μέσα στο χώρο. Πιο συγκεκριμένα, ένα ψυγείο πρέπει να τοποθετείται εφαπτόμενο στον τοίχο και να έχει μπροστά του έναν απαιτούμενο κενό χώρο για να μπορεί να ανοίγει η πόρτα του. Περιορισμοί που πολλά προγράμματα δεν τους λαμβάνουν υπόψη με αποτέλεσμα η σχεδίαση να είναι και πιο δύσκολη, αφού ο χρήστης θα εισάγει αντικείμενα και θα μπαίνουν με λάθος προσανατολισμό, και η τελική μορφή της κουζίνας δεν θα είναι σωστή αν δεν έχουν ληφθεί οι σωστές παράμετροι που αφορούν δομικές, εργονομικές και διαστασιολογικές απαιτήσεις. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο αναπτύσσεται μια μεθοδολογία η οποία λαμβάνει υπόψη της όλες αυτές τις παραμέτρους και τους περιορισμούς ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι όσο γίνεται πιο κοντά στην πραγματικότητα. Αρχικά, αναφέρουμε όλες τις εργονομικές απαιτήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες σχεδιασμού και λειτουργίας της κουζίνας και οι οποίες περιλαμβάνουν: διαστάσεις των μονάδων που μπαίνουν στην κουζίνα, αποστάσεις που χρειάζεται να τηρούνται για τη δυνατότητα μετακίνησης μέσα στο χώρο, περιορισμούς που πρέπει να ισχύουν για αυτές τις μονάδες κατά την εισαγωγή τους μέσα στο χώρο, κοκ. Στόχος της συγκεκριμένης εργασίας είναι ένα πρόγραμμα που ενσωματώνει τις παραπάνω απαιτήσεις να λειτουργεί βάσει ενός «λογικού μοντέλου», όταν ο χρήστης εισάγει έπιπλα και συσκευές στο χώρο της κουζίνας. 18

Έπειτα, αυτές οι εργονομικές απαιτήσεις χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1. Απαιτήσεις σύμφωνα με τη θέση των μονάδων. 2. Απαιτήσεις που σχετίζονται με τον προσανατολισμό. 3. Απαιτήσεις που έχουν να κάνουν με τον απαραίτητο κενό/ελεύθερο χώρο. Τέλος, εξετάζονται οι πιθανότητες που υπάρχουν από τη δεδομένη τεχνολογία για να υποστηριχθεί και να ενσωματωθεί το προτεινόμενο μοντέλο σε κατάλληλο λογισμικό πρόγραμμα. Εργονομικές Απαιτήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες της κουζίνας. Ο ορισμός του όρου εργονομία όπως αυτός αποδίδεται από τη Διεθνή Ένωση Εργονομίας (2000) είναι ο εξής [21]: «Η Εργονομία (Ergonomics ή Human Factors) είναι η επιστημονική περιοχή που ασχολείται με τη μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων και των υπολοίπων στοιχείων ενός συστήματος, και εφαρμόζει θεωρητικές αρχές, δεδομένα και μεθόδους στο σχεδιασμό, με στόχο την προαγωγή του καλώς έχειν των εργαζομένων και τη βελτιστοποίηση της συνολικής απόδοσης του συστήματος.» Η εργονομία είναι ένας σημαντικός τομέας μελέτης όταν πρόκειται για σχεδίαση αντικειμένων που θα χρησιμοποιηθούν από ανθρώπους αφού εξετάζει πώς το ανθρώπινο σώμα συνδέεται με το περιβάλλον του, πχ στο σπίτι, στους χώρους εργασίας. Η εργονομία αναφέρεται στη μελέτη τρόπων με τους οποίους αντικείμενα συστήματα και περιβάλλοντα μπορούν να γίνουν ασφαλή, αποτελεσματικά και αποδοτικά στη χρήση τους από τους ανθρώπους. Η εργονομία μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «μηχανική ανθρώπινου σώματος» εφόσον η επίδραση της εργονομίας στο σχεδιασμό των προϊόντων βασίζεται και στις διαστάσεις του ανθρώπινου σώματος. Η ανθρωπομετρία ( άνθρωπος + μέτρο ) αφορά τη μελέτη και την καταγραφή των διαστάσεων του ανθρώπινου σώματος: το ύψος, το πλάτος, το βάρος, τη γωνία όρασης, το πιάσιμο της παλάμης, τις κινήσεις και θέσεις που μπορεί να έχει το ανθρώπινο σώμα, τις δυνάμεις που μπορεί να αντέξει, κλπ. 19

Σχήμα 2 Διαστάσεις μονάδων κουζίνας σε ίντσες [6] Η σειρά της ανθρώπινης κίνησης είναι το τελικό κριτήριο για το σχεδιασμό της σχέσης μεταξύ των διάφορων στοιχείων της κουζίνας. Μια κουζίνα για να είναι λειτουργική θα πρέπει να είναι εύκολα προσιτή στο μέσο άνθρωπο. Τα εργονομικά δεδομένα που σχετίζονται με διαστασιολογικά χαρακτηριστικά στο χώρο της κουζίνας είναι τα ακόλουθα, όπως αυτά αναλύονται στα βιβλία εργονομίας [3], [4], [7], [12] και [18]: Απόσταση επιφανειών εργασίας από δάπεδο 0.85 μ. έως 0.90 μ. - πάγκος προετοιμασίας γευμάτων 0.85 μ. έως 0.90 μ. - νεροχύτης 1.80 μ. μέγιστο ύψος ραφιού με αντικείμενα που χρησιμοποιούνται συχνά 1.50 μ. μέγιστο ύψος συρταριού Αποστάσεις 1.20 μ. έως 2.10 μ. μεταξύ νεροχύτη και ψυγείου 1.20 μ. έως 1.80 μ. μεταξύ νεροχύτη και κουζίνας 1.20 μ. έως 2.70 μ. μεταξύ κουζίνας και ψυγείου 1.00 μ. τουλάχιστον ανάμεσα σε δύο σειρές ντουλαπιών 20

0.85 μ. έως 1.00 μ. ελεύθερος χώρος μπροστά στις ηλεκτρικές συσκευές και στα κάτω ντουλάπια ώστε να υπάρχει ευχέρεια ανοίγματος 0.60 x 0.60 μ. ένα μπλοκ πάγκου 0.60 x 0.60 μ. ηλεκτρική κουζίνα Διαστάσεις 0.60 x 0.60 μ. ή 0.45 x 0.60 μ. πλυντήριο πιάτων 0.60 x 0.60 μ. ψυγείο ( η επικρατέστερη διάσταση ) Τα παρακάτω σκίτσα δείχνουν όλες τις διαστάσεις αποστάσεις των επίπλων στο χώρο της κουζίνας σε σχέση με το ανθρώπινο σώμα και τις οποίες θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας κατά την ενσωμάτωση περιορισμών για το σχεδιασμό του χώρου. Σχήμα 3 Διαστάσεις Νεροχύτη [18] 21

Σχήμα 4 - Διαστάσεις και αποστάσεις μέσα στο χώρο της κουζίνας [18] 22

Σχήμα 5 - Διαστάσεις Ντουλαπιών Κουζίνας [18] 23

Σχήμα 6 - Διαστάσεις Ντουλαπιών και Ηλεκτρικών Συσκευών [18] Σχήμα 7 - Διαστάσεις ψυγείου και ηλεκτρικής κουζίνας [18] 24

Κατηγορίες απαιτήσεων Οι απαιτήσεις των μονάδων της κουζίνας όταν αυτές (οι μονάδες) τοποθετούνται στο χώρο χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες. Οι κατηγορίες είναι οι παρακάτω: 1. Θέση 2. Προσανατολισμός 3. Απαιτούμενος κενός χώρος μπροστά από τις συσκευές Οι δύο πρώτες κατηγορίες, η θέση και ο προσανατολισμός, είναι ο τρόπος που θα τοποθετηθεί η κάθε μονάδα στο χώρο. Πιο συγκεκριμένα, μια μονάδα ντουλαπιών βάσης τοποθετείται με την κάτω πλευρά εφαπτόμενη σε πάτωμα και την πίσω πλευρά εφαπτόμενη σε τοίχο. Το ψυγείο τοποθετείται με την κάτω πλευρά εφαπτόμενη στο πάτωμα και την πίσω πλευρά εφαπτόμενη στον τοίχο για να μπορεί ο χρήστης να το ανοίγει. Μια ηλεκτρική κουζίνα φούρνος τοποθετείται με την κάτω πλευρά εφαπτόμενη στο πάτωμα και την πίσω πλευρά εφαπτόμενη στον τοίχο, αλλά μπορεί να τοποθετηθεί και μέσα σε ντουλάπι ψηλό. Ένα πλυντήριο πιάτων τοποθετείται με την κάτω πλευρά εφαπτόμενη στο πάτωμα και την πίσω πλευρά εφαπτόμενη στον τοίχο. Μπορεί όμως να τοποθετηθεί και μέσα σε ντουλάπι βάσης. Η θέση, δηλαδή, είναι το τετράγωνο παραλληλόγραμμο που θα τοποθετηθεί μέσα η μονάδα. Ως επί το πλείστον είναι η θέση που θα καταλαμβάνει η μονάδα πάνω στο πάτωμα του χώρου της κουζίνας. Δεν μπορεί η θέση αυτή να είναι τυχαία μέσα στο χώρο γιατί τότε η μορφή της κουζίνας δεν θα είναι ρεαλιστική. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, το ψυγείο να αιωρείται κάπου μέσα στο χώρο ή να βρίσκεται στη μέση της κουζίνας γιατί τότε το τελικό αποτέλεσμα δεν θα είναι αληθοφανές. Ο προσανατολισμός, επίσης, είναι ο τρόπος που θα περιστραφεί πριν τοποθετηθεί η μονάδα στο χώρο. Όταν ο χρήστης εισάγει το ψυγείο, για παράδειγμα, μέσα στο χώρο αυτό θα τοποθετηθεί με την μπροστινή του πλευρά ελεύθερη μπροστά για να μπορεί να ανοίγει. Στην ουσία οι δύο αυτές κατηγορίες ενεργούν ταυτόχρονα. Ο κενός χώρος μπροστά από τις συσκευές είναι πάντα 1.20 μέτρα. Είναι ο αναγκαίος χώρος για να μπορεί το ντουλάπι, το ψυγείο, ο φούρνος, το πλυντήριο πιάτων να ανοίγουν, να στέκεται η νοικοκυρά αλλά και να μπορούν δύο άτομα να διέρχονται με σχετική άνεση. 25

Περιορισμοί Όλα τα παραπάνω δεδομένα και οι εργονομικές απαιτήσεις υπόκεινται σε περιορισμούς. Οι περιορισμοί για την κάθε μονάδα αναλυτικά είναι οι εξής: Ηλεκτρική κουζίνα φούρνος: Μπορεί να τοποθετείται με το κάτω μέρος εφαπτόμενο στο πάτωμα, αλλά και ανάμεσα σε ψηλό ντουλάπι κουζίνας σε ύψος όχι μεγαλύτερο από 1.40 μ. από την πάνω επιφάνεια της (0.50 μ. από το πάτωμα + 0.90 μ. το ύψος του επίπλου της ηλεκτρικής κουζίνας). Μπορεί να τοποθετηθεί με το πίσω μέρος εφαπτόμενο στον τοίχο, χωρίς κανένα περιορισμό. Μπορεί να τοποθετηθεί δίπλα σε άλλα έπιπλα, χωρίς κανένα περιορισμό από αριστερά και δεξιά. Μπροστά της θα πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μ. Συνεπώς, το έπιπλο βάση της κουζίνας θα πρέπει να έχει στην μπροστινή του πλευρά ένα νοητό παραλληλόγραμμο διαστάσεων 0.60 x 1.20 μ. στο οποίο δεν θα μπορούν να τοποθετηθούν άλλα έπιπλα ή μονάδες. Ψυγείο Τοποθετείται με το κάτω μέρος εφαπτόμενο στο πάτωμα. Μπορεί να τοποθετηθεί με το πίσω μέρος εφαπτόμενο στον τοίχο, χωρίς κανένα περιορισμό. Μπορεί να τοποθετηθεί δίπλα σε άλλα έπιπλα, χωρίς κανένα περιορισμό από αριστερά και δεξιά. Μπροστά του θα πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μ. Συνεπώς, το ψυγείο θα πρέπει να έχει στην μπροστινή του πλευρά ένα νοητό παραλληλόγραμμο διαστάσεων 0.60 x 1.20 μ. ( στην περίπτωση που το ψυγείο έχει μήκος.60 μ., γιατί υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις ψυγείων που έχουν μήκος > 0.60 μ. ) στο οποίο δεν θα μπορούν να τοποθετηθούν άλλα έπιπλα. Πλυντήριο πιάτων Τοποθετείται με το κάτω μέρος εφαπτόμενο στο πάτωμα. 26

Μπορεί να τοποθετηθεί με το πίσω μέρος εφαπτόμενο στον τοίχο, χωρίς κανένα περιορισμό. Μπορεί να τοποθετηθεί δίπλα σε άλλα έπιπλα, χωρίς κανένα περιορισμό από αριστερά και δεξιά. Μπορεί να τοποθετηθεί μέσα σε ντουλάπι βάσης. Μπροστά του θα πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μ. Συνεπώς, το πλυντήριο πιάτων θα πρέπει να έχει στην μπροστινή του πλευρά ένα νοητό παραλληλόγραμμο διαστάσεων 0.60 x 1.20 μ. στο οποίο δεν θα μπορούν να τοποθετηθούν άλλα έπιπλα. Πάγκος κουζίνας Τοποθετείται με το κάτω μέρος εφαπτόμενο πάνω σε ντουλάπια βάσης. Μπορεί να τοποθετηθεί με το πίσω μέρος εφαπτόμενο στον τοίχο, χωρίς κανένα περιορισμό. Μπορεί να τοποθετηθεί δίπλα σε άλλα έπιπλα, χωρίς κανένα περιορισμό από αριστερά και δεξιά. Ντουλάπια κουζίνας (βάσης ) Τοποθετούνται με το κάτω μέρος εφαπτόμενο στο πάτωμα. Μπορούν να τοποθετηθούν με το πίσω μέρος εφαπτόμενο στον τοίχο, χωρίς κανένα περιορισμό. Μπορούν να τοποθετηθούν δίπλα σε άλλα έπιπλα, χωρίς κανένα περιορισμό από αριστερά και δεξιά. Μπροστά τους θα πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μ. Συνεπώς, τα ντουλάπια της κουζίνας θα πρέπει να έχουν στην μπροστινή τους πλευρά ένα νοητό παραλληλόγραμμο διαστάσεων 0.60 x 1.20 μ. στο οποίο δεν θα μπορούν να τοποθετηθούν άλλα έπιπλα. Ντουλάπια κουζίνας (οροφής / κρεμαστά) Μπορούν να τοποθετηθούν με το πίσω μέρος εφαπτόμενο στον τοίχο χωρίς κανένα περιορισμό. Τοποθετούνται σε ύψος 2.00 μ. η πάνω επιφάνεια να απέχει από το πάτωμα 2.00 μ. 27

Τα ντουλάπια αυτά έχουν διαστάσεις 0.60 μ. μήκος και 0.35 μ. βάθος το ύψος τους ποικίλει Συνεπώς, μπορούμε να ορίσουμε μια οριογραμμή σε ύψος 2.00 μ.σε κάθε τοίχο στην οποία θα εφάπτεται η πάνω επιφάνεια των ντουλαπιών οροφής. Επίσης, και σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να μένει κενός ένας χώρος μπροστά από αυτά τα ντουλάπια ο οποίος θα είναι ένα νοητό παραλληλόγραμμο διαστάσεων 0.60x1.20 μ. Ψηλά Ντουλάπια Μπορούν να τοποθετηθούν με την πίσω πλευρά εφαπτόμενη σε τοίχο. Μπορούν να τοποθετηθούν με την κάτω πλευρά εφαπτόμενη στο πάτωμα. Μπροστά τους θα πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μ. Νεροχύτης και εστίες Τοποθετούνται στην επιφάνεια πάγκου. Ο μόνος περιορισμός που θα πρέπει να έχουν είναι να μπορούν να τοποθετηθούν πάνω στην επιφάνεια του πάγκου. Συνεπώς η κάτω επιφάνειά τους θα πρέπει να είναι ελεύθερη για να μπορεί να γίνεται η προσκόλληση πάνω στον πάγκο. Ισχύουν οι περιορισμοί του πάγκου για την ελεύθερη απόσταση που πρέπει να υπάρχει μπροστά από τον πάγκο. Μπαρ Πάσο κουζίνας Η μία του πλευρά τοποθετείται εφαπτόμενη σε τοίχο ή σε μονάδα βάσης ντουλάπι βάσης. Υπάρχει το ενδεχόμενο ο χρήστης να θέλει να τοποθετήσει στη μέση της κουζίνας νησίδα island. Η μονάδα αυτή το πιο πιθανό είναι να έχει τις εστίες, τον πάγκο, το μπαρ ακόμα και το νεροχύτη. Σ αυτή την περίπτωση ισχύουν οι περιορισμοί για τις μονάδες αυτές ( περιορισμοί για εστίες, περιορισμοί για πάγκο και μπαρ, περιορισμοί για νεροχύτη). Θα είναι δηλαδή ένας συνδυασμός περιορισμών για τη σύνθετη αυτή μονάδα. Για παράδειγμα, μια νησίδα με πάγκο, εστίες και μπαρ υπόκεινται στους περιορισμούς των ντουλαπιών βάσης, γιατί στην ουσία είναι ντουλάπια μονάδες βάσης, στους περιορισμούς του πάγκου, των εστιών και του μπαρ. Πιο συγκεκριμένα: Η νησίδα με εστίες, πάγκο και μπαρ Τοποθετείται με το κάτω μέρος εφαπτόμενο στο πάτωμα. 28

Σε μία ή και περισσότερες πλευρές θα πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μ. Σε μια ή και περισσότερες πλευρές τοποθετούνται καρέκλες μπαρ. Τεχνολογία Τι προγράμματα υπάρχουν στην αγορά Στην αγορά κυκλοφορούν πολλά τρισδιάστατα προγράμματα για το σχεδιασμό εσωτερικών χώρων και συγκεκριμένα για κουζίνες. Το καθένα από αυτά έχει τις δικές του δυνατότητες και παράγει διαφορετικό τύπο σχεδίου. Μιλώντας γενικά, τα περισσότερα προγράμματα έχουν τη δυνατότητα για γραμμικό και φωτορεαλιστικό σχέδιο, μπορούν να εξάγουν κατόψεις, όψεις, προοπτικά, αξονομετρικά, έχουν καταλόγους βιβλιοθήκες με αντικείμενα που μπορεί ο χρήστης να εισάγει για το σχεδιασμό της κουζίνας, καθώς και καταλόγους υλικών για να επιλέξει. Έχουν ειδικά εφέ, αντανακλάσεις, καθρεπτισμούς και διαφάνειες καθώς και πολλαπλές πηγές φωτισμού. Γενικές λειτουργίες αντιγραφής, αποκοπής, μετακίνησης, περιστροφής και επικόλλησης. Σχεδόν όλα έχουν εύκολη διαδικασία εγκατάστασης. Δυνατότητες antialiasing (εξομάλυνση «δοντιών» των διαγωνίων γραμμών στις χαμηλές αναλύσεις). Δυνατότητες εξαγωγής των προοπτικών σχεδίων σε μορφή Bitmap για την εισαγωγή τους σε προγράμματα γραφικών και επεξεργασίας εικόνας ( Photoshop, CorelDraw και άλλα). Έχουν όμως ως βασικό μειονέκτημα ότι δεν χρησιμοποιούν κάποιο μεθοδολογικό μοντέλο για το σχεδιασμό της κουζίνας. Για παράδειγμα, δεν παίρνουν καθόλου υπόψη τις εργονομικές προδιαγραφές του σχεδιασμού, τα ανθρωπομετρικά στοιχεία και τους εργονομικούς περιορισμούς που θα έπαιρνε ο οποιοσδήποτε ξυλουργός για να κατασκευάσει την κουζίνα, ενώ δεν προσφέρουν εργαλεία για τη λειτουργική αποτίμηση μιας διαμόρφωσης κουζίνας. Επιλεκτικά παραθέτουμε κάποια παραδείγματα για το πώς λειτουργούν γνωστά σχεδιαστικά προγράμματα. Πρόγραμμα πρώτο. IKEA Home Planner FY08 1.9.4 Το πρόγραμμα αυτό έχει τη δυνατότητα σχεδιασμού τοίχου, εισαγωγής πόρτας, παραθύρου, τρισδιάστατης προβολής εκτός από την κάτοψη, εκτύπωσης του σχεδίου, βιβλιοθήκες με αντικείμενα καθώς και φωτογραφία του αντικειμένου με τα χαρακτηριστικά του. 29

Παίρνουμε για το παράδειγμά μας ντουλάπια βάσης και τα τοποθετούμε στον ήδη σχεδιασμένο από μας χώρο με πόρτα και παράθυρο, όπως φαίνεται στο Σχήμα 8. Σχήμα 8 Πρόγραμμα IKEA Home Planner, Τοποθέτηση μονάδων / Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [6] Στη συνέχεια θα δείξουμε πώς αυτό το πρόγραμμα δεν λειτουργεί ορθολογικά βάζοντας άλλο ένα ντουλάπι βάσης μπροστά από τα ήδη υπάρχοντα. Γνωρίζουμε από την παραπάνω ανάλυσή μας ότι μπροστά από το ντουλάπι πρέπει να υπάρχει κενός χώρος τουλάχιστον 1.20 μέτρα τόσο για το άνοιγμα, όσο και να μπορεί μπροστά του να σταθεί ο χρήστης. Σχήμα 9 Πρόγραμμα IKEA Home Planner, Ορθολογικό λάθος / Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [6] 30

Παρατηρούμε, λοιπόν από το παραπάνω Σχήμα 9, ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν «αντιλαμβάνεται» ότι προστά από ένα ντουλάπι απαιτείται ελεύθερος χώρος. Συνεπώς, το πρόγραμμα IKEA Home Planner δεν ακολουθεί κάποιο ορθλογικό μοντέλο κατά το σχεδιασμό, παρά τοποθετεί τις μονάδες όπου επιλέξει ο χρήστης χωρίς κανένα περιορισμό αλλά και χωρίς καμία «λογική». Πρόγραμμα δεύτερο. KitchenDraw.Com Το KitchenDraw.Com είναι ένα πρόγραμμα με μεγάλη βάση δεδομένων με αντικείμενα κουζίνας. Έχει πολλές δυνατότητες για αλλαγή των αντικειμένων που εισάγει ο χρήστης στο σχέδιο της κουζίνας, έχει πολύ καλή οργάνωση από την εκκίνηση, ακόμα, του προγράμματος φτιάχνοντας φακέλους για κάθε πελάτη εταιρία. Η μεγάλη ποικιλία υλικών για την κουζίνα, το αρκετά καλό interface για το χρήστη και αρκετές δυνατότητες φωτορεαλισμού είναι κάποια ακόμα από τα πλεονεκτήματα του προγράμματος. Το επόμενο Σχήμα 10 δείχνει την εκκίνηση του προγράμματος και πώς μπορεί ο χρήστης να δημιουργήσει από την αρχή καρτέλα πελάτη. Σχήμα 10 - Πρόγραμμα KitchenDraw.Com, Βήμα πρώτο / Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [1] Το επόμενο βήμα είναι η επιλογή υλικών για την κουζίνα. 31

Σχήμα 11 - Πρόγραμμα KitchenDraw.Com, Βήμα δεύτερο / Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [1] Παρόλα αυτά και αυτό το πρόγραμμα αντιμετωπίζει το πρόβλημα ότι τοποθετεί τα αντικείμενα χωρίς κανένα περιορισμό και αυτό φαίνεται στο Σχήμα 12 που έχουμε τοποθετήσει το φούρνο μπροστά από τα ντουλάπια. Σχήμα 12 - Πρόγραμμα KitchenDraw.Com, Τοποθέτηση μονάδων, Ορθολογικό λάθος/ Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [1] 32

Παρατηρούμε ότι και αυτό το πρόγραμμα, παρά το γεγονός ότι έχει πολλά πλεονεκτήματα και δίνει αρκετές επιλογές και δυνατότητες στο χρήστη κατά τη φάση του σχεδιασμού, δεν ακολουθεί κάποιο ορθολογικό μοντέλο. Ένα μοντέλο που θα απαγορεύει στο χρήστη να τοποθετεί μέσα στο χώρο μονάδες σε περιοχές όπου δεν επιτρέπεται. Σε περιοχές δηλαδή που θα πρέπει να μένουν κενές. Για παράδειγμα ο φούρνος δεν θα έπρεπε να τοποθετηθεί μπροστά από το ντουλάπι βάσης. Και αυτό είναι σχεδιαστικό λάθος τόσο για το ντουλάπι γιατί δεν θα έχει τη δυνατότητα να ανοίγει, όσο και για το φούρνο που δεν είναι λογικό να τοποθετείται με την πίσω πλευρά μπροστά από κάποια άλλη μονάδα, αλλά εφαπτόμενος σε τοίχο ή μέσα σε ντουλάπι όπου θα υπάρχει η απαραίτητη συνδεσμολογία για την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Σχήμα 13 - Πρόγραμμα KitchenDraw.Com, Τρισδιάστατη απεικόνιση / Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [1] Πρόγραμμα τρίτο. ALNO AG Kitchen Planner Το ALNO AG Kitchen Planner είναι ένα πρόγραμμα που ακολουθεί την ίδια φιλοσοφία με τα δύο προηγούμενα προγράμματα και πιο πολύ με το IKEA Home Planner FY08 1.9.4 όσον αφορά την ποικιλία αντικειμένων και τη διεπαφή χρήστη. 33

Και εδώ βλέπουμε ότι παρουσιάζεται το ίδιο πρόβλημα. Στο Σχήμα 14 φαίνεται ότι έχουμε τοποθετήσει ένα ντουλάπι βάσης μπροστά από τα άλλα δύο. Η μονάδα που απεικονίζεται με πράσινο χρώμα είναι ένα ντουλάπι βάσης με δύο συρτάρια που έχουμε επιλέξει να τοποθετήσουμε στο χώρο. Όταν αυτό το ντουλάπι βάσης τοποθετηθεί εφαπτόμενο στα άλλα δύο ντουλάπια βάσης παρατηρούμε ότι το πρόγραμμα δεν βγάζει κάποιο μήνυμα λάθους, πράγμα που σημαίνει ότι το πρόγραμμα δέχεται αυτή την ενέργεια του χρήστη. Η ενέργεια όμως αυτή στην πραγματικότητα δεν είναι σωστή γιατί τα πίσω ντουλάπια δεν έχουν τη δυνατότητα ανοίγματος. Συνεπώς και το πρόγραμμα ALNO AG Kitchen Planner δεν ακολουθεί κάποιους περιορισμούς για ρεαλιστική απεικόνιση του χώρου της κουζίνας. Σχήμα 14 Πρόγραμμα ALNO, Ορθολογικό λάθος / Παράρτημα, Κατάλογος Προγραμμάτων [13] Πρόγραμμα τέταρτο. PRO100 Το πρόγραμμα αυτό έχει αρκετά καλό interface και μεγάλη βάση δεδομένων. Το μειονέκτημα που παρατηρείται και σε αυτό το πρόγραμμα είναι ότι δεν ακολουθεί κάποιο μοντέλο περιορισμών. Στο παρακάτω τρισδιάστατο Σχήμα 15 παρατηρούμε ότι το ψυγείο έχει τοποθετηθεί μπροστά από τα ντουλάπια και το τραπέζι μέσα σε αυτά. 34

Σχήμα 15 Πρόγραμμα PRO100, Τρισδιάστατη απεικόνιση, Ορθολογικό λάθος [14] Πρόγραμμα πέμπτο Furnish Pro από την εταιρία Bo Concept Πρόγραμμα αρκετά απλό με περιορισμένη βιβλιοθήκη αντικειμένων και επίσης απλό interface. Και αυτό στην ίδια φιλοσοφία με τα υπόλοιπα. Στο Σχήμα 16 το τραπέζι έχει τοποθετηθεί μπροστά από τα ντουλάπια. Σχήμα 16 Πρόγραμμα Furnish της εταιρίας Bo Concept, Ορθολογικό λάθος [15] 35

Βλέπουμε λοιπόν, μετά τα παραδείγματα που παραθέσαμε, ότι υπάρχουν πολλά προγράμματα γα το σχεδιασμό κουζίνας αλλά κανένα δεν ακολουθεί κάποιο ορθολογικό μοντέλο για την τοποθέτηση επίπλων. Δεν υπάρχει ένα μοντέλο περιορισμών που θα πρέπει οι μονάδες να υπόκεινται ώστε να τοποθετηθούν με σωστό και λογικό τρόπο για να μπορέσει το τελικό σχέδιο να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Θα προσπαθήσουμε λοιπόν να σχεδιάσουμε ένα μοντέλο, για να ενσωματωθεί στο πρόγραμμα, που όταν ο χρήστης εισάγει αντικείμενα να λειτουργεί έτσι ώστε να παραχθεί ένα σωστό σχέδιο που θα είναι έτοιμο για κατασκευή. Στην επόμενη ενότητα αναλύονται τα στάδια του σχεδιασμού. 36

Διαμόρφωση του Χώρου της Κουζίνας Α. Συλλογή απαιτούμενων δεδομένων για το χώρο της κουζίνας Πριν από το σχεδιασμό η σχεδιαστική ομάδα θα πρέπει να συλλέξει πληροφορίες για τις δραστηριότητες που γίνονται μέσα στην κουζίνα. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν: Τον αριθμό των ατόμων που δουλεύουν μέσα στο χώρο της κουζίνας. Ποιες είναι οι ανάγκες της νοικοκυράς. Οι δραστηριότητες που γίνονται μέσα στο χώρο της κουζίνας. Ποιος είναι ο απαραίτητος εξοπλισμός για το χώρο αυτό. Δραστηριότητες που γίνονται μέσα στην κουζίνα και ανάγκες των χρηστών Μπορούμε να χωρίσουμε την κουζίνα σε ζώνες. Μια ζώνη κουζίνας είναι ένας χώρος οπού θα εκτελεστεί το ίδιο έργο ξανά και ξανά, όπως είναι η προετοιμασία των τροφίμων πριν από το μαγείρεμα, ψήσιμο, η αποθήκευση, η καθαριότητα. Αφού έχουν οριστεί οι ζώνες αυτές, είναι εύκολο να βελτιστοποιηθεί το μέρος της κουζίνας για τις δραστηριότητες υποδοχής. Εξετάζοντας λοιπόν για ποιες δραστηριότητες προορίζουμε την κουζίνα έχουμε την παρακάτω λίστα: Αποθήκευση Προετοιμασία Μαγείρεμα Πλύσιμο Καθάρισμα Στη ζώνη της αποθήκευσης έχουμε το ψυγείο, τα ντουλάπια, τα ντουλάπια οροφής, τα ψηλά ντουλάπια και τα συρτάρια. Τα μέρη της κουζίνας όπου αποθηκεύουμε τόσο τρόφιμα όσο και κουζινικά σκεύη. Τα ντουλάπια για παράδειγμα έχουν τις κατσαρόλες ενώ το ψυγείο τα τρόφιμα που χρειάζονται για το μαγείρεμα. Στη ζώνη προετοιμασίας έχουμε τον πάγκο. Πάνω στον πάγκο γίνονται όλες οι διεργασίες για την προετοιμασία του φαγητού. Πάνω στον πάγκο τοποθετούμε τα φαγητά, τα κουζινικά, το ξύλο κοπής και οτιδήποτε χρειάζεται για την προεργασία 37

του μαγειρέματος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στη ζώνη προετοιμασίας μπορεί κατά περίσταση να προστεθεί και ο φούρνος μικροκυμάτων καθώς το ξεπάγωμα φαγητού μπορεί να θεωρηθεί μέρος της προετοιμασίας. Η ζώνη του μαγειρέματος περιλαμβάνει την ηλεκτρική κουζίνα δηλαδή τις εστίες, το φούρνο και τον απορροφητήρα. Τέλος η ζώνη καθαριότητας έχει το νεροχύτη και το πλυντήριο πιάτων. Λέγοντας ζώνη καθαριότητας δεν μιλάμε μόνο για την τελική φάση του φαγητού όπου έχουμε το πλύσιμο των πιάτων αλλά και κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για παράδειγμα το πλύσιμο των λαχανικών πριν τα κόψουμε για να τα τηγανίσουμε. Θα μπορούσαμε εδώ να πούμε ότι υπάρχει και η ζώνη του φαγητού στην κουζίνα Στο Σχήμα 17 φαίνονται οι δομικές μονάδες και οι σχέσεις αυτών, καθώς και κάποιες τυπικές διαδρομές που λαμβάνουν χώρα μέσα σε μια κουζίνα. Σχήμα 17 Οι διαδρομές μέσα στην κουζίνα και οι σχέσεις μεταξύ των δομικών μονάδων Διαδοχή εργασιών Η διαδοχή των εργασιών περιγράφει τη σειρά με την οποία γίνονται οι διεργασίες μέσα στην κουζίνα κατά την παρασκευή φαγητού. Η σειρά αυτή έχει ως εξής: 1. Αποθήκευση Τοποθέτηση φαγητού μέσα σε ψυγείο, ντουλάπια, συρτάρια και λοιπούς αποθηκευτικούς χώρους. 38

2. Πλύσιμο Πλύσιμο, καθάρισμα, ξεφλούδισμα, κοσκίνισμα φαγητού και πλύσιμο πιάτων. 3. Προετοιμασία Ανακάτεμα υλικών. 4. Μαγείρεμα Βράσιμο, τηγάνισμα, ψήσιμο. 5. Σερβίρισμα Τοποθέτηση πιάτων και μαχαιροπίρουνων, τοποθέτηση φαγητού ζεστού και κρύου. 6. Καθάρισμα Καθάρισμα τραπεζιού, πλύσιμο πιάτων, πέταμα απορριμμάτων. Σχήμα 18 Διαδοχή Ενεργειών μέσα στην κουζίνα the work sequence [2] Το παραπάνω Σχήμα 18 μας παρουσιάζει αυτή τη διαδοχή ενεργειών μέσα στην κουζίνα. Ξεκινώντας από αριστερά προς τα δεξιά φαίνεται πώς γίνονται αυτές οι ενέργειες και σε ποια σημεία διασταυρώνονται. Για παράδειγμα είναι αδύνατο να μη διασταυρωθούν οι διαδρομές, αφού στη διαδικασία και μόνο έχουμε τη χρήση του νεροχύτη δύο φορές και στην αρχή της προετοιμασίας αλλά και στο τέλος κατά το πλύσιμο των πιάτων. Η καλή διαρρύθμιση της κουζίνας εξαρτάται από τις διατάσεις και τη μορφολογία του δωματίου και από τις υπάρχουσες δεσμεύσεις, όπως τα ανοίγματα ( πόρτες, 39

παράθυρα ), η θέση της αποχέτευσης και η επικοινωνία με τους υπόλοιπους χώρους της κατοικίας. Για την κουζίνα πρέπει να προβλέπεται ένας χώρος με εμβαδόν 9 16 τ.μ. και αυτός είναι ανάλογος με το ολικό εμβαδόν της κατοικίας καθώς επίσης και με τον αριθμό των ενοίκων της. Για πρακτικούς κυρίως λόγους σήμερα οι περισσότεροι ζητούν να εντάξουν μέσα στον ίδιο χώρο και την πρόχειρη τραπεζαρία για το καθημερινό τους φαγητό ή τουλάχιστον για το πρωινό. Έτσι ο ζωτικός χώρος της κουζίνας μοιράζεται σε δύο ζώνες ίσης σημασίας με τέτοιο τρόπο όμως ώστε να μην αναπτύσσεται η λειτουργία της μιας σε βάρος της άλλης. Γενικά, οι καινούριες κατασκευαστικές αντιλήψεις δίνουν στην κουζίνα άλλη διάσταση. Για παράδειγμα μια μικρή κουζίνα μπορεί να ενοποιηθεί με κάποιο διπλανό δωμάτιο ενώ μια μεγάλη να χωριστεί σε ζώνες δραστηριοτήτων ανάλογα με τις ανάγκες και τον τρόπο ζωής των ενοίκων. Οι πιθανές λύσεις που μπορούν να προκύψουν από την ενοποίηση ή το διαχωρισμό των χώρων είναι: Εργαστήριο Ζώνη φαγητού Καθιστικό Εργαστήριο Ζώνη φαγητού Χώρος παιχνιδιού Εργαστήριο Ζώνη φαγητού Δωμάτιο εργασίας Στη ζώνη εργαστηρίου εξυπηρετούνται οι τέσσερις βασικές λειτουργίες αποθήκευση, προετοιμασία, μαγείρεμα και πλύσιμο. Αυτές οι τέσσερις λειτουργίες, λοιπόν, έχουν το πιο σημαντικό ρόλο στη διάταξη των στοιχείων της κουζίνας. Αν βάλουμε μαζί την αποθήκευση με την προετοιμασία τότε έχουμε τρεις λειτουργίες, τρία κέντρα μέσα στην κουζίνα. Στην καλύτερη περίπτωση πρέπει τα τρία αυτά κέντρα εργασίας να βρίσκονται στις κορυφές ενός νοητού τριγώνου ( τρίγωνο δραστηριοτήτων ), που έχει όσο το δυνατόν μικρότερες πλευρές ώστε να γίνονται όλες οι δουλειές χωρίς μεγάλες μετακινήσεις. Το τρίγωνο θα πρέπει να εστιάζει στη σχέση μεταξύ νεροχύτη, ηλεκτρικής κουζίνας και ψυγείου καθώς και στις επιφάνειες που τα συνδέουν. 40

Πάγκος Κουζίνα (Πλυντήριο Πιάτων) Νεροχύτης Πάγκος Ψυγείο Σχήμα 19 Πορεία Εργασίας κατά την παρασκευή φαγητού Τα ποσοστά εργασίας για την κάθε μονάδα μέσα στην κουζίνα είναι τα εξής: Η ηλεκτρική κουζίνα καταλαμβάνει το 14-18% της εργασίας μέσα στο χώρο, ο πάγκος το 12-13%, το ψυγείο και η τραπεζαρία το 7-8%, η αποθήκευση των πιάτων το 8%, το σερβίρισμα 3-6% ενώ ο νεροχύτης το 45-48%. Τα ποσοστά εργασίας στην κάθε μονάδα φαίνονται και στο παρακάτω Σχήμα 20. Βλέπουμε εδώ ότι ο νεροχύτης παίζει τον κεντρικό ρόλο μέσα στην κουζίνα. Κατά τη διαδικασία παρασκευής φαγητού ο νεροχύτης χρησιμοποιείται στην αρχή, στη μέση αλλά και στο τέλος. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να τοποθετηθεί ο νεροχύτης σε τέτοιο σημείο που ο χρήστης θα έχει άμεση πρόσβαση τόσο από το ψυγείο όσο και από την ηλεκτρική κουζίνα. Κατά προτίμηση να υπάρχει και πάγκος εργασίας μεταξύ τους. Σχήμα 20 Ποσοστά μονάδων εργασίας 41

Αναλύοντας ποσοστά θα μπορούσαμε να παραθέσουμε εδώ την ανάλυση των Ernst and Peter Neufert για τις τέσσερις διαδικασίες μέσα στην κουζίνα. Σύμφωνα με τους Ernst and Peter Neufert [18] η συχνότητα που χρησιμοποιούμε τον πάγκο για την προετοιμασία του φαγητού είναι το 18% του χρόνου. Στο ίδιο ποσοστό τοποθετεί και το μαγείρεμα ενώ για την αποθήκευση και το πλύσιμο έχει ένα ποσοστό της τάξεως του 20%. Βλέπουμε πως όλες οι περιοχές συνδέονται μεταξύ τους με διαδρομές που καταλαμβάνουν από 5.3-9.8% του χρόνου. Το Σχήμα 21 δείχνει τις σχέσεις και τις διαδρομές όπως περιγράψαμε παραπάνω. Σχήμα 21 - Ποσοστά, σχέσεις και διαδρομές μέσα στην κουζίνα [18] Οι διαδρομές στην κουζίνα είναι τεσσάρων μορφών: Μετακίνηση ενδιάμεσα και γύρω από τις περιοχές εργασίας Μετακίνηση για συγκεκριμένη δουλειά συγκεκριμένες περιοχές Μετακίνηση μεταξύ κουζίνας και άλλων περιοχών του σπιτιού Μετακίνηση μεταξύ κουζίνας και εξωτερικού χώρου 42

Πιο αναλυτικά: Η πρώτη περίπτωση είναι η απλή μετακίνηση μέσα στην κουζίνα σαν ένας κοινός χώρος και όχι ως εργαστήριο φαγητού. Αυτή η περίπτωση δεν μας ενδιαφέρει για περισσότερη ανάλυση. Η δεύτερη περίπτωση είναι η περίπτωση που έχουμε ως σκοπό την παρασκευή φαγητού. Εδώ έχουμε τη μετακίνηση του χρήστη μεταξύ των τεσσάρων περιοχών δραστηριοτήτων αποθήκευση, προετοιμασία, μαγείρεμα και πλύσιμο. Είναι οι διαδρομές όπως τις έχουμε εξηγήσει παραπάνω. Η τρίτη περίπτωση είναι η μετακίνηση μεταξύ του χώρου της κουζίνας και άλλων δωματίων. Για παράδειγμα, όταν οι αποθηκευτικοί μας χώροι βρίσκονται σε κάποιο άλλο δωμάτιο και για την ακρίβεια σε μια μικρή αποθήκη δίπλα στην κουζίνα ή η περίπτωση που το τραπέζι της κουζίνας είναι σε άλλο χώρο. Στην ίδια φιλοσοφία είναι και η τέταρτη και τελευταία περίπτωση. Εδώ μπορούμε να πάρουμε σαν παράδειγμα μια νοικοκυρά που έχει αποθηκευτικούς χώρους στο μπαλκόνι της κουζίνας (π.χ. καλάθι με πατάτες) ή την περίπτωση που το τραπέζι της κουζίνας είναι στη βεράντα τους καλοκαιρινούς μήνες. Σ αυτό το στάδιο χρειάζεται κάτοψη του χώρου με όλες τις πληροφορίες: τοίχοι, πόρτες, παράθυρα, πρίζες κλπ. Καθώς και η γενική ιδέα του πώς θα τοποθετηθούν. Υπάρχουν τέσσερις γενικοί τύποι κουζίνας στους οποίους μπορούν να τοποθετηθούν τα έπιπλα. Παρακάτω φαίνονται αυτοί οι τέσσερις τύποι, η κουζίνα με τις μονάδες σε ευθεία παράταξη, η κουζίνα σε παράλληλη διάταξη, η κουζίνα σε σχήμα Π, η κουζίνα σε σχήμα Γ και η κουζίνα με νησίδα. Σχήμα 22 Κουζίνα σε ένα τοίχο [8] 43