Η Μάθηση και η Διδασκαλία με Χάρτες

Η Μάθηση και η Διδασκαλία με Χάρτες Διάλεξη 7α: Νοητικοί Χάρτες Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Ευανθία Μιχαηλίδου

Στόχος εκπαίδευσης Κατανόηση γεωγραφικού χώρου Οπτική αντίληψη του χώρου Άμεση Έμμεση

«Οι χάρτες είναι αναπαραστάσεις του γεωγραφικού χώρου, οι οιοποίες κεντρίζουν άλλες χωρικές (νοητικές) αναπαραστάσεις, όπου ο όρος αναπαράσταση υποδηλώνει μια πράξη δημιουργίας γνώσεων» MacEachren Α. Α. (1995). How Maps Work

Αντίληψη του χώρου μέσα από το χάρτη ΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ηελεύθερη, από μνήμης σχεδίαση του γεωγραφικού χώρου είναι δείγμα του νοητικού χάρτη που έχει το τουποκείμενο για το τογεωγραφικό χώρο Μηχανισμός αξιολόγησης της κατανόησης του γεωγραφικού χώρου Μέσο ανάπτυξης γεωγραφικής γνώσης και οργάνωσης της γεωγραφικής πληροφορίας

Έρευνες αντίληψης γεωγραφικού χώρου Χάρτες Ηπείρων/Υδρογείου Μικρή κλίμακα Μεσαία κλίμακα Μεγάλη κλίμακα Χάρτες έκτασης χώρας Χάρτες διαδρομής σπίτι/σχολείο σχολείο Χάρτες περιβάλλοντος χώρου

«Η ΔιαδρομήΣπίτι- Σχολείο (αγόρι, Δ τάξη) (αγόρι, Δ τάξη) Κατηγορία Ι: Απλές ζωγραφιές 40% Δ τάξη 42% Στ τάξη Λαμπρινός Ν. & Στεφανής Ν. (1996) Οι παιδικοί χάρτες «Διαδρομή σπίτι σχολείο» Πρακτικά 3 ου Εθνικού Συνεδρίου ΧΕΕΕ

«Η ΔιαδρομήΣπίτι- Σχολείο (κορίτσι, Δ τάξη) Κατηγορία ΙΙ: Χάρτης χωρίς λεπτομέρειες που δεν αποδίδονται σε κάτοψη 52% Δ τάξη 28% Στ τάξη Λαμπρινός Ν. & Στεφανής Ν. (1996) Οι παιδικοί χάρτες «Διαδρομή σπίτι σχολείο» Πρακτικά 3 ου Εθνικού Συνεδρίου ΧΕΕΕ

«Η ΔιαδρομήΣπίτι- Σχολείο (κορίτσι, Στ τάξη) (κορίτσι, Στ τάξη) Κατηγορία ΙΙΙ: Χάρτης με λεπτομέρειες που δεν αποδίδονται σε κάτοψη 9% Δ τάξη 6% Στ τάξη Λαμπρινός Ν. & Στεφανής Ν. (1996) Οι παιδικοί χάρτες «Διαδρομή σπίτι σχολείο» Πρακτικά 3 ου Εθνικού Συνεδρίου ΧΕΕΕ

«Η ΔιαδρομήΣπίτι- Σχολείο (αγόρι, Στ τάξη) Κατηγορία ΙV: Χάρτης χωρίς λεπτομέρειες που αποδίδονται σε κάτοψη 0% Δ τάξη 10% Στ τάξη Λαμπρινός Ν. & Στεφανής Ν. (1996) Οι παιδικοί χάρτες «Διαδρομή σπίτι σχολείο» Πρακτικά 3 ου Εθνικού Συνεδρίου ΧΕΕΕ

«Η ΔιαδρομήΣπίτι- Σχολείο (αγόρι, Στ τάξη) (κορίτσι, Στ τάξη) Κατηγορία V: Χάρτης με λεπτομέρειες που αποδίδονται σε κάτοψη 0% Δ τάξη 14% Στ τάξη Λαμπρινός Ν. & Στεφανής Ν. (1996) Οι παιδικοί χάρτες «Διαδρομή σπίτι σχολείο» Πρακτικά 3 ου Εθνικού Συνεδρίου ΧΕΕΕ

«Η ΔιαδρομήΣπίτι- Σχολείο Κανένα παιδί της Δ τάξης δεν απέδωσε τις λεπτομέρειες σε κάτοψη Κανένα παιδί δε χρησιμοποίησε τα σημεία του ορίζοντα για να προσανατολίσει το σχέδιο του Ένα παιδί σχεδίασε υπόμνημα. Αρκετά παιδιά γράφουν πάνω στο χαρακτηριστικό τι αναπαριστά Λίγα παιδιά έγραψαν ονόματα δρόμων Διαπιστώνεται η ανάγκη: διδασκαλίας μέρους του μαθήματος της Γεωγραφίας έξω από τις αίθουσες διδασκαλίας να μάθουν τα παιδιά να παρατηρούν και να καταγράφουν συστηματικής διδασκαλία του χάρτη από μικρή ηλικία Λαμπρινός Ν. & Στεφανής Ν. (1996) Οι παιδικοί χάρτες «Διαδρομή σπίτι σχολείο» Πρακτικά 3 ου Εθνικού Συνεδρίου ΧΕΕΕ

Ποιος είναι ο νοητικός χάρτης της Ελλάδας στα μυαλά των παιδιών; Πως εξελίσσεται ο νοητικός χάρτης από την παιδική ηλικία ως την ενηλικίωση; Σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η εξέλιξή του από την εκπαίδευση; Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Χάρτης της Ελλάδας Κριτήρια αξιολόγησης των χαρτών Απόδοση του σχήματος της χώρας Απόδοση: του σχήματος του μεγέθους της ονοματολογίας των γειτνιάσεων των γεωγραφικών διαμερισμάτων Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Μέσοι όροι ορθών στοιχείων των χαρτών του δείγματος 50 45 40 Μέσος όρος 35 30 25 20 15 10 5 0 Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Σχήμα Ακτογραμμής Σωστές απαντήσεις (% ) Ήπειρος Στερεά Κοριν θιακ ός Αττικ ή Εύβοια Παγασιτικός Θερμαϊκός Χαλ κ ιδικ ή Θράκη Πελοπόννησος Αργολικός Μικρ./Μεγ. Νησιά Ν. ΒΑ Αιγ αίου Σποράδες Κυκ λ άδες Δωδεκ άν ησα N. Ιο ν ίο υ Καταν ομή Ιο ν ίο υ Κρήτη Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Σχήμα Διαμερίσματος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Ιόνιο Αιγαίο Κρήτη Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39 Ήπειρος Πελοπόννησος Στερεά Σωστές απαντήσεις (%)

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Μέγεθος Διαμερισμάτων Ήπειρος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Ιόνιο Αιγαίο Κρήτη Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39 Πελοπόννησος Στερεά Σωστές απαντήσεις (%)

Σωστές απαντήσεις (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Ονοματολογία Διαμερισμάτων Στερεά Πελοπόννησος Ήπειρος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Ιόνιο Αιγαίο Κρήτη Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Κατηγορία ΙΙ (6%) Κορίτσι Β Δημοτικού Κατηγορία ΙΙΙ (7%) Κορίτσι Β Λυκείου Κατηγορία ΙV (16%) Κορίτσι Γ Λυκείου Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Κατηγορία V (26%) Αγόρι Γ Γυμνασίου Κατηγορία VI (17%) Κορίτσι Α Γυμνασίου Κατηγορία VII (9%) Αγόρι Δ Δημοτικού Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Κατηγορία VIII (5%) Πρωτοετής φοιτητής, ΕΜΠ Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Συμπεράσματα Απεικόνιση αδιαφοροποίητης μάζας / Διαχωρισμός στεριάς θάλασσας / Απεικόνιση χερσονήσων / Απεικόνιση κόλπων / Διαχωρισμός συστάδων νησιών Δυσκολίες στην απεικόνιση του σχήματος και του μεγέθους των γεωγραφικών διαμερισμάτων Η Κρήτη σημειώνει τη μεγαλύτερη επιτυχία / Η Θεσσαλία τη μεγαλύτερη αποτυχία Οι Σποράδες και τα Δωδεκάνησα χαμηλό ποσοστό επιτυχίας Σχετική επιτυχία στο σχήμα της Στερεάς / Δεν υπερεκτιμάται το μέγεθος Βελτίωση μεταξύ της Γ και Δ Δημοτικού / Πτώση στο Λύκειο Ο τυπικός νοητικός χάρτης ανήκει στην κατηγορία V

Προτάσεις / Επισημάνσεις Σχεδιασμός ακτογραμμής και ορίων με έντονες γραμμές Έντονη χρωματική αντίθεση στεριάς / θάλασσας και γεωγραφικών διαμερισμάτων Συμπλήρωση χαρτών / συναρμολόγηση σχημάτων Εξοικείωση με το σχήμα της χώρας από την Α Δημοτικού Νάκος, Β., Φιλιππακοπούλου, Μ., & Μιχαηλίδου, Ε. (2001). Γεωγραφική Παιδεία και Νοητικοί Χάρτες της Ελλάδας. Γεωγραφίες, 2, 30-39

Ο παγκόσμιος χάρτης από μνήμης σε σφαιρική επιφάνεια Μέτρο σύγκρισης Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.

Κατηγορία ΙΙ (αγόρι,, 9 ετών) Διαφοροποιήσεις ως προς το μέγεθος και το σχήμα Δεν τηρούνται αναλογίες και σχετικές θέσεις Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.

Κατηγορία ΙΙΙ (κορίτσι,, 9 ετών) Αποδίδονται μερικές σχέσεις γειτνίασης και ιεραρχίας Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.

Κατηγορία ΙV (αγόρι,, 10 ετών) Αποδίδονται σχέσεις γειτνίασης και εγκλεισμού Αποδίδονται οι σχετικές θέσεις γήινων μαζών Υπάρχουν όμως μεγάλες παραλήψεις και λάθος τοποθετήσεις Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.

Κατηγορία V (κορίτσι,, 11 ετών) Απεικονίζονται οι ήπειροι και αποδίδεται, ως ένα βαθμό, η σχετική τους θέση Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.

Απεικονίσεις Βορείου και Νοτίου Αμερικής σε χάρτες κατηγορίας V Διακρίνεται η Βόρειος και Νότιος Αμερική Απεικονίσεις Ευρώπης και Ασίας σε χάρτες κατηγορίας V Δυσκολία στη απόδοση της σχέσης Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.

Κατηγορία χάρτη 8-9 ετών 9-10 ετών 10-11 ετών Συχνότητα κατηγορίας χάρτη ανά ηλικία 2 4 5 0 3 8 5 4 4 8 7 6 5 4 7 14 Καλύτερες αποδόσεις του σχήματος τη Νοτίου και Βορείου Αμερικής Χειρότερες αποδόσεις του σχήματος της Αφρικής και της Ωκεανίας Η Ευρώπη και η Ασία συχνά απεικονίζονται σαν ξεχωριστές γήινες μάζες Η Αφρική απεικονίζεται συχνά σαν συνέχεια της Ευρώπης Wiegand P. (1998). Children s Free Recall Sketch Maps of the World on a Spherical Surface. International Research in Geographical and Environmental Education, 7(1) 67-83.