АРГА ТЕХНОЛОГИЙН НЭР: Физикийн хичээлээр сурагчдыг ЕШ-д амжилттай бэлтгэх - арга технологи. ЭЕШ- ийн сэдвийн хүрээ нь бүрэн дунд боловсролын стандартын агуулгын хүрээнд байж, их дээд сургуульд элсэхийг хүсэгчдийг тухайн мэрэгжлээр цаашид суралцахад шаардагдах суурь мэдлэгүүдийг шалгахаас гадна тухайн шалгуулагчийн олж авсан сурах чадвар буюу юмсын ерөнхий учир шалтгаан, шүтэлцээ хамаарлыг олох, эрэмбэлэх, дүгнэх чадвар гэх мэт бүтээлч сэтгэлгээний ерөнхий чадваруудыг шалгадаг. ЭЕШ-д амжилттай бэлтгэхийн тулд багш онолын, бодлогын, тестийн санг бэлтгэх шаардлагатай. Шалгалтанд бэлтгэхдээ ямар нэг гарын авлага сурах бичгийг дагнан ашиглах шаардлагагүй. ЭЕШ-д бэлтгэхдээ эхлээд бүлэг сэдвээр бэлддэг. Үүнд: 1. Бүлэг сэдвийн ойлгоцыг сэргээж, онолын мэдлэгээ сайжруулах. -10,11-р ангид механик, молекул, цахилгаан соронзон, геометр оптикийн бүлгийн гол суурь ойлголтуудыг авдаг тул 1-рт онолын мэдлэг, -рт бодлого бодох чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор аман шүүлэг авдаг. Онолын асуултыг дотор нь гол ойлголтуудаар задлан өгч үүний дагуу сурагчид гарын авлага, онолын ном, сурах бичиг, мэдээллийн эх сурвалж ашиглан өөрсдийн гэсэн Онолын ном бүтээдэг. Энэ ажлыг хөнгөвчлөхийн тулд баг болон хуваагдаж онолыг сэдвүүдээ хуваарилан авч оногдсон сэдвүүдээ дэлгэрэнгүй, ойлгомжтойгоор хамтран бэлтгэдэг нь багаар ажиллах ба мэдээлэл боловсруулах чадварыг хөгжүүлэхэд их дөхөм болдог. Дараа нь бусад сурагчдын өмнө бэлтгэсэн сэдвээ хамгаалснаар илтгэх чадвар, үзэл бодлоо илэрхийлж сурахад хэрэгтэй. Бэлтгэсэн сэдвээ бусад багуудтай солилцон тэмдэглэл хөтөлдөг. Багш сурагчдад зориулсан товч гарын авлага бэлтгэн шаардлагатай сурагчдад хэрэглүүлдэг. Жишээ болгон Цахилгаан статик бүлгийг хавсаргав. БИЕ ЦЭНЭГЛЭГДЭХ. ЦЭНЭГҮҮДИЙН ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛ Бусад хөнгөн биетүүдийг өөртөө татах чадвартай болсон биеийг цэнэглэгдсэн буюу цахилгаанжсан бие гэнэ. Ердийн нөхцөлд биеүүд цахилгаан цэнэггүй саармаг байдаг. Биеийг: I. Үрэлтээр II. Нөлөөгөөр III. Гэрлийн үйлчлэлээр цэнэглэж болдог. Бие нь атомаас, атом нь нэмэх протон, хасах электроноос тогтдог. Ердийн нөхцөлд биеийн доторх нэмэх ба хасах цэнэгийн хэмжээ тэнцүү байдаг. Биеийн доторх эерэг, сөрөг цэнэгийн тэнцвэр алдагдахыг бие цэнэглэгдэх гэнэ. Өөрөөр хэлбэл бие дээр электрон дутагдах эсвэл илүүдэхийг бие цэнэглэгдэх гэнэ. Цахилгаан соронзон харилцан үйлчлэлд биеүүдийн оролцох чадварыг илэрхийлсэн физик хэмжигдхүүнийг цахилгаан цэнэг гэнэ. q -үсгээр тэмдэглэнэ. Цэнэгийн нэгж: Кулон=Кл, нкл, мккл, мкл. Цэнэгийг хэмжих багаж нь электрометр. Цэнэг бөөмтэй цуг байдаг. Хасах цэнэг электронтой цуг, нэмэх цэнэг протонтой цуг байдаг. Байгаль дээр байж 19 болох хамгийн бага цэнэг нь электроны цэнэг. Үүнийг эгэл цэнэг гэнэ. е 1.6 10 Кл. Биеийн цэнэг нь эгэл цэнэгийг бүхэл дахин авсантай тэнцүү дискрет утгатай байдаг. q e n n np ne -илүүдсэн буюу дутагдсан электроны тоо Хоёр биеийг үрэхэд хоёулаа цэнэглэгддэг. Нэг нь эерэгээр, нөгөө нь сөрөгөөр цэнэглэгддэг. Сөрөг цахилгаан чанар багатай биеэс ихтэй рүү электрон шилжсэний дүнд электрон авсан бие сөргөөр, электрон алдсан бие эерэгээр цэнэглэгдэнэ. Бие цэнэглэгдэх нь атомын бүтэцтэй холбоотой.
Атом цом протон n нейтрон n p n электрон n e нуклон Саармаг атомд ne np байдаг. Элементийг A z X гэж тэмдэглэдэг. z- үелэх систем дэх элементийн дэс дугаар, А - масс тоо /атом масс/ z np A np nn nn A z Цэнэглэгдсэн атомыг ион гэнэ. Электрон авсныг сөрөг ион, электрон алдсаныг эерэг ион гэнэ. Саармаг атом + ион - ион n e q =0 n p n e q >0 n электрон алдсан p n e q <0 n электрон авсан p Байгальд хоёр төрлийн цахилгаан цэнэг байдаг. Хувыг цэмбээр үрэхэд хуван дээр үүсэх цэнэгтэй ижил төрлийн цэнэгийг сөрөг, шилийг торгоор үрэхэд шилэн дээр үүсэх цэнэгийг нэмэх цэнэг гэж тооцдог. Хооронд нь цэнэгийн шилжилт явагдаж байгаа биеүүдийг битүү систем гэнэ. Цэнэг шинээр үүсч бий болохгүй, устаж үгүй болохгүй, нэг биеэс нөгөөд шилжиж дахин хувиарлагдаж болно. Битүү системийн нийт цэнэг өөрчлөгдөхгүй хадгалагдана. Үүнийг цэнэг хадгалагдах хууль гэнэ. n qi const Бодлогонд : i1 q q q q ' ' 1 1 Үл хөдлөх цэнэгийн эргэн тойронд цахилгаан цэнэгүүдийн харилцан үйлчлэлийг дамжуулдаг орон зай бий болдог. Үүнийг цахилгаан статик орон гэнэ. Цэнэгтэй хоёр биеийн хоорондын зай цэнэгийн шугаман хэмжээнээс олон дахин их байвал биеийн хэлбэр хэмжээ харилцан үйлчлэлд нөлөөлөхгүй тул хэмжээг нь тооцохгүй байж болох ба цэгэн цэнэг гэж нэрлэнэ. Цэгэн цэнэг нь физик загвар. Ижил цэнэгүүд түлхэлцэж, эсрэг цэнэгүүд таталцдаг. Цэнэгүүдийн харилцан үйлчлэлийн хүчний томьёог 1785 онд Францын физикч Ш.Кулон туршлагаар нээсэн. F = k q 1 q ε r Тод: Хоорондоо r зайтай, q1; q цэгэн цэнэгийн харилцан үйлчлэлийн хүч нь цэнэгүүдийн үржвэрт шууд пропорциональ, хоорондох зайн квадратад урвуу пропорциональ байдаг. Үүнийг Кулоны хууль гэнэ. q1; q- биеүүдийн цэнэг /Кл/, r - хоёр цэнэгийн хоорондох зай. /м/ /1/ F 0 -орчны диэлектрик нэвтрүүлэх чадвар. Вакуум дахь хоёр цэнэгийн харилцан F үйлчлэлийн хүчнээс тухайн орчин дахь хүч хэд дахин бага болохыг үзүүлсэн хэмжигдэхүүн. -/эпсилон/ -таблицын тогтмол тоо. Жишээ нь вакуум =1, керосин =, ус =81 k- нэгжийн системээс хамаарсан пропорционалийн коэффициент. СИ системд: 1 9 Нм k 9 10 4 0 Кл, 1 1 0 8.85 10 вакуумын цахилгаан тогтмол. СГС-д k=1. /1/- м томьёог жигд цэнэглэгдсэн бөмбөрцөгт хэрэглэж болдог. Кулоны хүчний чиглэл нь цэнэгүүдийг холбосон шулууны дагуу дотогшоо эсвэл гадагшаа чиглэдэг.
Хэд хэдэн цэнэгийн үүсгэх цахилгаан орны тухайн цэнэгт үйлчлэх хүч нь цэнэг болгоны тухайн цэнэгт үйлчлэх хүчнүүдийн геометр нийлбэртэй тэнцүү. F F F k 1k k Бие цэнэглэгдэх цахилгаан орны хүчлэг. Үл хөдлөх цэнэгийн орчимд үүсэх цахилгаан статик орон нь дотроо байгаа цэнэгт тодорхой хүчээр үйлчилдэг. Цахилгаан орныг хүчнийх нь талаас илэрхийлдэг нэгж эерэг цэнэгт ноогдох хүчээр тодорхойлогдох вектор хэмжигдэхүүнийг цахилгаан орны хүчлэг гэж нэрлээд Е үсгээр тэмдэглэнэ. E F q E Н Кл В м Хүчлэгийн чиглэлийг тооцохдоо хүчлэгийг олох гэж байгаа цэг дээр E E = k q ε r // байгаа гэж үзэж хүчний чиглэлээр тооцно. F цэнэг //- томьёо нь цэгэн цэнэг юмуу жигд цэнэглэгдсэн бөмбөрцгийн үүсгэх цахилгаан орны хүчлэгийг тооцох томьёо. q - цахилгаан орныг үүсгэж байгаа цэнэг /Кл/, r - цахилгаан орныг үүсгэж байгаа цэнэгээс хүчлэгийг нь олох гэж байгаа цэг хүртэлх зай. /м/ E жигд цэнэглэгдсэн хавтгайн цахилгаан орны хүчлэгийг 0 q олох томьёо. гадаргуугийн цэнэгийн нягт. (Кл/м ) S- S гадаргуугийн талбай. /м /. Бөмбөрцгийн хувьд : S 4 R r R h Хэд хэдэн цэнэгийн үүсгэх цахилгаан орны тухайн цэг дээрх хүчлэгийг олохдоо цэнэг тус бүрийн үүсгэх цахилгаан орны тухайн цэг дээрх хүчлэгүүдийг олж, вектор аргаар нэмж олно. E E E E Орны цэг бүр дээрх хүчлэг нь тэнцүү байвал жигд буюу A 1A A 3A нэгэн төрлийн цахилгаан орон гэнэ. Цэнэглэгдсэн хоёр хавтгайн хооронд нэгэн төрлийн цахилгаан орон үүсдэг. Хөндий дамжуулагчийн дотор талд цахилгаан орон байхгүй буюу хүчлэг нь тэгтэй тэнцүү байдаг. Цахилгаан орны хүчний шугам: Цахилгаан орныг хүчний шугамаар дүрсэлж болдог. Цэг бүхэнд татсан шүргэгч нь тухайн цэг дээрх хүчлэгийн векторын чиглэлтэй давхцах шугамыг цахилгаан орны хүчний шугам гэнэ. Цахилгаан орны хүчний шугамын онцлог: I. Нэмэх цэнэгтэй биеийн гадаргаас гарч, хасах цэнэгтэй биеийн гадарга дээр төгсдөг, эхлэл төгсгөлтэй шугам. II. Хүчний шугамууд хоорондоо огтлолцохгүй III. Хүчний шугам нь шигүү газар цахилгаан орон хүчтэй буюу хүчлэг нь их байдаг.
Хүчлэгийн хэмжээ Е үед цахилгаан оронд перпендикуляр 1м талбайгаар Е ширхэг хүчний шугам нэвтрэнэ. Q эерэг цэнэгээс гарах /сөрөг цэнэгрүү орох/ нийт хүчний шугамын тоо нь N 4 kq байдаг. Цахилгаан орны потенциал Цахилгаан орныг энергийн талаас илэрхийлдэг, нэгж цэнэгт ноогдох потенциал энергээр тодорхойлогдох физик хэмжигдхүүнийг цахилгаан орны потенциал гэж нэрлээд - үсгээр тэмдэглэнэ. Потенциалын нэгж нь Вольт (В) W п = k q 1 q r W n нэгж нь: q Ж B - цэнэгүүдийн харилцан үйлчлэлийн потенциал энергийг олох томьёо. φ = k q Кл ε r - цэгэн цэнэгийн буюу жигд цэнэглэгдсэн бөмбөрцгийн цахилгаан орны потенциалыг олох томьёо. q-цахилгаан орныг үүсгэх хөдлөх цэнэг (Кл) r- цахилгаан орныг үүсгэж байгаа цэнэгээс потенциалыг олох цэг хүртэлх зай. r = R+h kq Бөмбөрцгийн потенциал - гэж олдог. R Бөмбөрцгийн дотор талын аль ч цэгийн потенциал гадарга дээрхтэйгээ тэнцүү байна. Хэд хэдэн цэнэгийн үүсгэх цахилгаан орны нийлбэр потенциалыг олохдоо цэнэг тус бүрийн тухайн цэг дээрх потенциалыг олоод алгебр аргаар нэмнэ. А 1A A Тухайн цэг дэх потенциалын утга тооллын эхийг хаана авснаас хамаардаг, харьцангуй ойлголт. Цахилгаан орны хүчлэг ба потенциалын ялгаврын холбоо Ed 1 d - цахилгаан орны чиглэл дагуух цэгийн хоорондох зай. d S cos Цахилгаан орны хүчлэг нь орны потенциал буурах зүгрүү чиглэнэ. Хоорондох потенциалын ялгавар нь тэгтэй тэнцүү байх цахилгаан орны цэгүүдийн геометр байрыг ижил потенциалт гадарга гэнэ. Ийм гадаргаар цэнэг шилжихэд ажил хийхгүй. Цахилгаан орны хүчний шугам, адил потенциал гадаргад ямагт перпендикуляр байна. Цэнэглэгдсэн биеийн гадаргуу нь анхны адил потенциалт гадарга болдог. Хязгааргүй холын цэгийн потенциалыг 0 гэж үздэг. 0. Дамжуулагчийн дотор талын аль ч цэгийн хүчлэг 0 байдаг. Цахилгаан оронд цэнэг шилжүүлэх ажил. Цахилгаан оронд байгаа цэнэгтэй бие ажил хийх чадвартай. Энэ ажлыг: Аq томьёогоор олно. q - цахилгаан оронд шилжиж байгаа цэнэг 0 1 - анх байсан цэгийн потенциал - шилжиж очсон цэгийн потенциал 0 1 Цахилгаан оронд цэнэг шилжүүлэхэд хийгдэх ажил нь цэнэгийг шилжүүлсэн траекторын хэлбэрээс огт хамаарахгүй. Ийм чанартай оронг потенциалт орон гэнэ. Цахилгаан статик орон нь потенциал орон.
Цахилгаан орны үйлчлэлээр эерэг цэнэг их потенциалтай цэгээс бага потенциалтай цэг рүү, сөрөг цэнэг үүний эсрэг хөдөлдөг. Цэнэгтэй хоёр биеийг хооронд нь дамжуулагчаар холбоход их потенциалтай биеэс бага потенциалтай бие рүү цэнэг шилжинэ. Биеүүдийн потенциал тэнцүү болтол цэнэг шилжинэ. Хоёр биеийг холбосон бодлого бодохдоо: { q 1 + q = q 1 + q φ 1 = φ нөхцлөөр бодно. Бөмбөрцөг үед: { q 1 + q = q 1 + q k q 1 = k q R 1 R ' ' q1 q Хоёр бөмбөрцөг ижил буюу R 1 =R үед: q1 q - томьёогоор олдог. ' ' R1 n R үед q1 n q байдаг. Цахилгаан статик оронд битүү замаар хийсэн ажил тэгтэй тэнцүү байдаг. Конденсатор, конденсаторын холболт Хоорондоо диэлектрикээр тусгаарлагдсан цэнэг хуримтлуулан, хадгалах зориулалттай систем дамжуулагчийг конденсатор гэнэ. Конденсаторын цэнэг ба цахилгаан энерги хуримтлуулах чадварыг илэрхийлсэн хэмжигдхүүнийг багтаамж гэнэ. Конденсаторын цахилгаан багтаамжийг С- үсгээр тэмдэглэнэ. Нэгж нь Фарад (Ф). q q с энд q - нь ялтсын цэнэг, U- ялтсын хоорондох потенциалын ялгавар Ф=Кл/В. U Конденсаторыг хэлхээнд гэж тэмдэглэдэг. 0 S с -хавтгай конденсаторын багтаамжийг олдог томьёо. 0 8.85 10 d S-ялтасны талбай d- ялтас хоорондын зай. с4 R- цэнэглэгдсэн бөмбөрцгийн цахилгаан багтаамж 0 4 0 R1 R с - бөмбөрцөг конденсаторын багтаамж R R1 Конденсаторын холболт: Холболт Зэрэгцээ холболт Цуваа холболт 1 Ф м Холболтын зураг Ерөнхий багтаамж Сер C1 C 1 1 1 C C C ер 1 С ер C1 C C C 1 Хүчдэл Цэнэг U U U Uер U1U AB q q q 1 ер 1 1 q q CU q qu 0 S E d Цэнэглэгдсэн конденсаторын энерги: W C Конденсаторын ялтсын завсар ялтастай параллелиар хэд хэдэн диэлектрик хийсэн тохиолдолд цуваа холбогдсон конденсаторын батерей гэж үзнэ.
1 1 1 C C C ер 1 1 0 S с1 d 1 с 0 S d Дараах тохиолдолд зэрэгцээ холбогдсон конденсаторын батерей гэж үзнэ. С C C ер 1 1 0 S1 с1 d с S d 0 - Гүйдэл үүсгэгчтэй холбоотой үед хүчдэл тогтмол. - Гүйдэл үүсгэгчээс салгасны дараа цэнэг нь тогтмол байдаг.. Бүлэг сэдвийн ойлгоцыг давтах бодлого бодох. Сурагчид мэдлэг чадвараа бататгах, физикийн үндсэн хууль ойлголтуудыг хэрэглэх чадвараа нэмэгдүүлэхэд зориулсан сонгох хариугүй, шаталсан даалгавартай бодлогын түүвэр багш бэлтгэнэ. Сурагчид даалгаврыг гүйцэтгэхдээ өөрсдийн саналаар: а. Дараалал нь тодорхой даалгавар гүйцэтгэх б. Өөрсдөө дарааллыг тогтоож дараа нь гүйцэтгэх хөгжүүлэх түвшний даалгавар сонгон шүүлэг өгдөг. Бодлого бодохдоо нэг бодлогыг олон аргаар бодож аль нь хамгийн хялбар арга болохыг бодолт хийсний дараа шинжилж байх нь чухал. 1. q 1 = 3, 10 17 кл цэнэгтэй бөөм ба α бөөм хоорондоо 10см зайтай оршиж байв. а. I бөөмд байгаа эгэл бөөмсийн тоог жиш. б. Ямар бөөм хэдээр илүү вэ? в. α бөөмийн бүдүүвчийг зурж, цэнэгийг тодорхойл. г. Эдгээр бөөмсийн харилцан үйлчлэлийн хүчийг нэрлэж, томьёог бич. д. Харилцан үйлчлэлийн хүчийг тооцоол. е. I цэнэгээс II цэнэгт үйлчлэх хүчний чиглэлийг зурж, дүрсэл. ё. Цэнэгүүдийг холбосон шулууны голын О цэгийн хүчлэгийг хэрхэн олох талаар тайлбарлан бич. ж. E 1o ; E o векторыг дүрсэлж, нийлбэр E o - г зур.. 1 нкл см гадаргуугийн цэнэгийн нягттай 10см радиустай металл бөмбөрцгийн төвөөс а. 8см зайд орших А цэгийн хүчлэлийг ол. б. 0см зайд орших В цэгийн хүчлэлийг ол. в. Бөмбөрцгийн гадаргуу дээрх цахилгаан орны хүчний шугамыг дүрслэн зур. г. Хүчний шугамын онцлогийг бичнэ үү. д. Хэрэв В цэгт нкл цэнэг байрлуулбал бөмбөрцөг түүнд хаашаа чиглэсэн, ямар хүчээр үйлчлэх вэ? Тооцоолж ол. 3. Нэгэн төрлийн цахилгаан орон дотор 0,016нкл цэнэг бүхий 4 10 10 кг масстай тоосонцор ваакумд оршино. Тоосонцорыг тайван байдалд байлгахын тулд уул орны хүчлэгийг ямар байлгах ёстой вэ? 4. 10кВ/м хүчлэгтэй н.т.цахилгаан орон дотор электрон ямар хурдатгалтай хөдлөх вэ? m e = 9,1 10 31 кг 1сек-д явах зам ба олж авах хурдыг ол. Хурд, хүчлэг -ын чиглэл ямар байх талаар тайлбарла. 5. 3,6см 3 эзлэхүүнтэй ус байжээ. Усны нягт 1000 кг м 3 а. Усны массыг ол. б. Уг усан дотор усны хичнээн молекул агуулагдах вэ? в. Усны 1 молекул ямар, ямар элементийн хичнээн атомаас тогтох вэ? г. Усны саармаг молекулд агуулагдах электроны тоог ол. д. 3,6см 3 усан дотор байх нийт электроны тоо N-ийг ол. е. 3,6см 3 усан дахь бүх эерэг цэнэг ба бүх сөрөг цэнэгийг ялгаж 1км зайд байрлуулсан бол цахилгаан статик таталцах хүчийг ол.
6. q 1 = 16мккл ба q = 4мккл ижил тэмдэгтэй цэнэг бие биеэсээ 10см зайд байрлана. а. Цэнэгүүдийг холбосон шулуун дээр I цэнэгээс 4см зайд байгаа А цэг дэх хүчлэгийг ол. б. q = 4мккл цэнэгээр II цэнэгийг сольвол хүчлэг нь ямар болох вэ? Чиглэлийг заана уу? в. В цэг дэх нийлбэр хүчлэгийн хэмжээ ба чигийг ол. 7. Хоорондоо 10см зайтай параллель дамжуулагчаар J 1 = 5A, J = 6A гүйдэл гүйнэ. Дамжуулагчдын хоорондох зайн дунд А цэг оршино. а. I гүйдлийн үүсгэх соронзон орны А цэг дэх индукцийн хэмжээ, чигийг ол. б. II гүйдлийн үүсгэх соронзон орны А цэг дэх индукцийн хэмжээ ба чигийг ол. в. А цэг дэх нийлбэр индукцын хэмжээ, чигийг ол. Энэ бодлогыг: I. Гүйдлүүд ижил чиглэлтэй үед II. Гүйдлүүд эсрэг чиглэлтэй үед тус тус бодно уу? г. J 1 гүйдлээс J -т үйлчлэх хүчний хэмжээ ба чигийг ол. 8. 6см урт дамжуулагчаар минутанд 3 10 1 электрон нэг зүгт урсав. Дамжуулагч соронзон индукцийн векторт 30 0 өнцгөөр байрласан ба соронзон орны индукц 0,Тл болно. а. Дамжуулагчаар минутанд урсах цэнэгийн хэмжээг ол. б. Хэрэв энэ оронд электрон мөн тийм хурдтай нисэж орвол хүчний хэмжээ ба чиг ямар байх вэ? в. (б) тохиолдлынхоор α = 30 0 аар орвол цэнэгт үйлчлэх хүчний хэмжээ ба чиглэл ямар болох вэ? 9. 6см урт дамжуулагчаар минутанд 3 10 1 электрон нэг зүгт урсав. Дамжуулагч соронзон индукцын векторт 30 0 өнцгөөр байрласан бол ямар хүч үйлчлэх вэ? Соронзон индукц 0,Тл болно. 10. 100мТл индукцтэй босоо н.т.соронзон орон дотор 1м урт, 100гр масс бүхий дамжуулагчийг хэвтээ чиглэлийн дагуу зүүв. Хэрэв дамжуулагчаар 0А гүйдэл гүйвэл Амперын хүч нь хөдөлгөөний эхэнд түүнд ямар хурдатгал өгөх вэ? 11. 0,м урт, 5г масстай шулуун дамжуулагчийг хэвтээ н.т.соронзон орон дотор хоёр утсаар хэвтээ чиглэлд дүүжлэв. Дамжуулагч, орон хоорондоо перпендикуляр. Орны индукц 10мТл, гүйдлийн хүч 10А байвал утасны татах хүчийг ол. 1. 160В потенциалын ялгавар хүртэл цэнэглэгдсэн хавтгай конденсаторыг керосин дотор хийв. Түүний хавтас бүрийн талбай 50см, тэдгээрийн хоорондох зай 1,мм бол конденсаторын багтаамж ямар байх вэ? б. Конденсаторын бүтэц, үүрэг зориулалтыг бич. в. Уг конденсаторын цэнэгийг ол. г. Конденсаторын ялтсын хооронд ямар орон үүсэх вэ? Зургаар дүрсэлж, тайлбарла. д. Уг орны хүчлэгийг ол. е. Уул конденсаторын ялтсын хооронд ямар цэнэгтэй бие хийвэл тэнцвэрт орших вэ? Биеийн цэнэгийг ол. Масс нь 10гр болно. ё. Конденсаторын ялтсын цэнэгийг эсрэгээр сольвол цэнэгтэй бие ямар хөдөлгөөн хийх вэ? Хөдөлгөөний эхэнд ямар хурдатгал олж авах вэ? ж. Цэнэглэгдсэн конденсаторын энергийг ол. 13. Жааз хэлбэрийн дамжуулагчийн 40 ороодостой бөгөөд 40см талбайтай. Эргэн тойронд нь орших соронзон орон түүний талбайд перпендикуляр, индукц 0,1Тл болно. а. Жаазаар өнгөрөх соронзон урсгалыг ол. б. Жаазыг 0,15с-д ¼ хэмжээгээр эргүүлэх үед ямар үзэгдэл явагдахыг тайлбарлан бич. в. Жаазанд үүсэх индукцийн ц.х.х-ийг ол. г. Жаазаар гүйх индукцийн гүйдлийг олох томьёог бичиж, чиглэлийг заа. Жаазын эсэргүүцэл R=1Ом гэж үз. д. Ленцийн дүрмийг тайлбарла. е. Цахилгаан соронзон индукцийн үзэгдлийг хэн нээсэн бэ? Тодорхойлолтыг бичнэ үү? ё. Генератор ба хөдөлгүүрийн бүтэц, ажиллах зарчим, хэрэглээг тайлбарла. 14. 50м урт, 0,34мм хөндлөн огтлолын талбайтай зэс дамжуулагчийг 1В ц.х.х-тэй, 0,5ом эсэргүүцэлтэй гүйдэл үүсгэгчид залгажээ. ρ з = 0,017 ом мм м
а. Зэс утасны эсэргүүцлийг ол. б. Хэлхээгээр гүйх гүйдлийн хүчийг ол. в. Энэ дамжуулагчийн хөндлөн огтлолоор 1 минутанд өнгөрөх электроны тоог ол. г. Зэс утасны радиус 1 π мм бол гүйдлийн нягтыг ол. д. 1 минутанд гадаад хэлхээнд ялгарах чадлыг ол. е. Жоуль Ленцийн хуулийн томьёог бичиж тайлбарла. ё. Гадаад хэлхээнд хамгийн их чадал ялгарч байхын тулд дамжуулагчийн уртыг хэрхэн өөрчлөх вэ? Тооцоол. ж. Цахилгаан гүйдэл гүйх нөхцлүүдийг нэрлэ. 15. Тус бүр 0,5ом дотоод эсэргүүцэл, 1,5В ц.х.х-тэй цуваа холбогдсон 4 ижил батерейнд 4ом ба 1ом эсэргүүцэл бүхий зэрэгцээ холбогдсон резисторыг залгажээ. а. Хэлхээний схем зурж, гүйдлийн чиглэлийг сумаар тэмдэглэ. б. Гадаад хэсгийн ерөнхий эсэргүүцлийг ол. в. R 1 эсэргүүцлээр гүйх гүйдлийн хүч ба хүчдэлийг хэмжихийн тулд амперметр ба вольтметрийг хэрхэн холбох талаар тайлбарлаж, нэмж зур. г. Хэлхээний ерөнхий гүйдлийн хүчийг ол. д. Амперметрийн заалтыг ол. е. Батерейн шон дээрх хүчдэлийг ол. ё. Аль резистор дээр хэд дахин их дулаан ялгарахыг тооцоол. ж. R эсэргүүцлээр гүйх гүйдлийг ол. з. Богино холболт гэж юу болохыг тайлбарлаж, богино холболтын гүйдлийг ол. и. Энэ хэлхээний ерөнхий гүйдлийг 1А хэмжих хязгаартай, 0,5А хуваарийн үнэтэй амперметр дээр хэмжиж болох уу? Болохгүй бол хэрхэн хэмжих аргыг тайлбарлан бичнэ үү? Амперметрийн дотоод эсэргүүцэлтэй тэнцүү эсэргүүцлээр шун тэлбэл хуваарийн үнэн нь хэд дахин багасах вэ? Амперметрийн заалт хэд байх вэ? 16. ε 1 = 6B; ε = 5B; r 1 = 1ом; r = ом; R = 10ом бол: а. Аε 1 В; Аε 1 Вε битүү хүрээнүүдийн гүйдлийн чигэлийг сонго. А зангилааны хувьд Кирхгоффын I хуулийг бич. б. Аε 1 В хүрээний хувьд Кирхгоффын II хуулийг бич. в. Аε 1 Вε хүрээний хувьд Кирхгоффын II хуулийг бич. г. Гүйдлүүдийг ол. (J 1 ; J ; J 3 ) д. А,В цэгийн хоорондох потенциалын ялгаврыг ол. 17. 300м урт зэс дамжуулагчийн төгсгөлд 36В хүчдэл үйлчлүүлэв. а. Зэс дамжуулагчийн дотор ямар процесс явагдахыг тайлбарлаж, зургаар илэрхийл. б. Дамжуулагчаар гүйдэл гүйх хурд ямар байх вэ? в. Дамжуулагч дахь цэнэг зөөгчийн хөдлөх Дрейфийн хурдыг ол. Нэгж эзлэхүүн дэх чөлөөт электроны тоо 8,5 10 8 м 3 гэж үз. г. Дээрх хурдыг цишээд яагаад өөр байгаа шалтгааныг тайлбарла. д. Зэс дамжуулагчийн вольт Амперийн характеристикийг зур. е. Зэсийн эсэргүүцэл температураас хамаарах хамаарлын томьёог бич. 18. Ямар хугацаанд CuSO 4 уусмалаас электролитийн дундуур гүйх гүйдлийн нягт 0,5А/дм байхад 0,01мм зузаан зэс давхраа гарган авах вэ? Зэсийн k = 0,37 10 16 кг/кл а. Доогуур нь зурсан үгнүүдийн физик утгыг тайлбарла. б. Зэс ялгарах үзэгдлийг юу гэж нэрлэдэг вэ? Зэс хаана ялгарах вэ? в. Фарадейн хууль бичиж, t-г олох томьёо бич. г. m ба J-г өгөгдсөн зүйлсээр илэрхийл. Зэсийн нягт 8,9г/см 3 19. R 1 ба R эсэргүүцэл, с багтаамжтай конденсатор, дотоод эсэргүүцлийг тооцохгүй ε ц.х.хтэй гүйдэл үүсгэгчээс тогтсон хэлхээ байна. а. Эквивалент схем зур. б. Ерөнхий эсэргүүцлийг ол. в. Амперметрийн заалтыг ол. г. V вольтметр аль эсэргүүцэл дээрх хүчдэлийг заах вэ? Заалт нь ямар байх вэ? д. Аль нэг зангилааны цэгийг тэмдэглэж, Кирхгоффын I
хуулийг тохирох үсгээр бичнэ үү. Үгээр тайлбарлан бич. 0. R 1 = 50ом; R = R 3 = 10ом; R 4 = 5ом. V 1 вольтметрийн заалт 15В бол: а. Эквивалент схем зур. б. Ерөнхий эсэргүүцлийг ол. в. Амперметрийн заалтыг ол. г. V вольтметр аль эсэргүүцэл дээрх хүчдэлийг заах вэ? Заалт нь ямар байх вэ? д. Аль нэг зангилааны цэгийг тэмдэглэж, Кирхгоффын I хуулийг тохирох үсгээр бичнэ үү. Үгээр тайлбарлан бич. 3. Бүлэг сэдэвтэй холбоотой онолын тест ажиллах. 1.Бие цахилгаанжих үзэгдэл болон бодисын бүтэцтэй холбоотой доорх хэллэгүүдээс бурууг нь олно уу? А. атом дахь электрон ба протоны тоо тэнцүү байвал цахилгаан саармаг төлөвт байна В. нэг элементийн цөмүүд нь нейтроны тоогоор ялгаатай бол цөмийн изотопууд гэнэ. С. эерэг, сөрөг ионуудаас тогтох кристалл биеийг ионт кристалл гэнэ. D. биеийг шүргэлт,нөлөөгөөр цэнэглэхээс гадна гэрлийн үйлчлэлээр цэнэглэж болно. Е. цөм нь эерэг цэнэгтэй протон, цэнэггүй нейтроныг Кулоны хүчээр тогтоон барьдаг.. Ижил металл q 1,q цэнэгтэй байсан үрлүүдийг шүргэлцүүлэн салгасны дараа тэдгээрийн q цэнэгтэй байсан үрлийн цэнэгийг тодорхойлно уу? А. q 1 +q q1 q q1 q B. C. D. q 1 E. q 3. Ижил металл q 1,q цэнэгтэй байсан үрлүүдийг шүргэлцүүлэн салгасны дараа тэдгээрийн нийт цэнэгийг тодорхойлно уу? A. q 1 +q q1 q q1 q B. C. D. q 1 E. q 4. Цахилгаан орны хүчлэгийн чиг А, энэ цахилгаан оронд орж ирсэн электроны хурд В бол түүнд цахилгаан орноос үйлчлэх хүчний чиглэлийг олно уу? А. эгц дээш В. эгц доош С. баруун тийш D. зүүн тийш Е. зургийн хавтгайд перпендикуляр 5. Хэрэв үрэлтээр биеийг эерэг цэнэгтэй болгосон бол энэ нь үрсэн хоёр биеийн хооронд ямар бөөм шилжсэний үр дүн бэ? А. электрон В. протон С. нейтрон D. цөм Е. Фротон 6. Хоорондоо ойрхон орших цэнэггүй хоёр металл бөмбөлгийн А бөмбөлөгт зурагт үзүүлснээр сөрөг цэнэгтэй савааг ойртуулав. В бөмбөлгийн А бөмбөлөгт ойр орших захад ямар цэнэг туйлшрах вэ? А. саармаг В. эерэг С. сөрөг D. эерэг, сөрөг аль нь ч биш байж болно Е. хариулах боломжгүй 7. Ижил хэмжээтэй металл бөмбөлгийн нэгдүгээр нь +мккл, хоёрдугаар нь цэнэггүй байв. Тэдгээрийг хооронд нь металл утсаар хэсэг хугацаанд холбоод салгасны дараа эхний бөмбөлгийг -5мкКл цэнгэтэй гуравдахь ижил бөмбөлөгтэй металл утсаар холбосон бол бөмбөлгүүд тус бүр ямар цэнэгтэй болох вэ? I II III A. +мккл +мккл +3мкКл В. -3мкКл +мккл -3мкКл С. +1мкКл +1мкКл -4мкКл D. -мккл +1мкКл -мккл Е. -4мкКл +1мкКл -4мкКл 8. R =3R 1 радиустай металл бөмбөлгийн I нь +1мкКл, II нь цэнэггүй байв. Тэдгээрийг хооронд нь металл утсаар холбоод салгасны дараа бөмбөлөг тус бүр ямар цэнэгтэй болсон бэ? А. 0, 1мкКл В. 6мкКл, 6мкКл С. 4мкКл, 8мкКл D. 3мкКл, 9мкКл Е. 1мкКл, 1мкКл
9-11-р даалгаварыг гүйцэтгэхдээ дараах зургийг ашигла. 9. Аль тохиолдолд Кулоны хүч хамгийн их байх вэ? А. I B. II C. III D. IV E. V 10. Кулоны хүчний хэмжээ ижил байх тохиолдлыг заа А. I ба II B. II ба III C. III ба IV D. I ба V E. II ба V 11. IV ба II тохиолдлын Кулоны хүчний харьцааг ол. А. 1:1 В. :1 С. 4:1 D. 1:4 Е. 8:1 1. Агаарт байгаа цэнэгтэй биеийн цэнэгүүдийн хэмжээг тус бүрийг нь 3 дахин ихэсгэж, хоорондын зайг нь дахин багасгавал харилцан үйлчлэлийн хүч хэд дахин өөрчлөгдөх вэ? А. 36 В. 6 С..5 D. 3 Е. 7 13. Нэг шулуун дээр хоорондоо R=3 см зайд орших q 1 =0.5мкКл, q =0.6мкКл цэгэн цэнэгүүдийн харилцан үйлчлэлийн хүчийг олно уу. Цэнэгүүд буй орчны диэлектрик нэвтрүүлэх чадвар. А. 1.5 10 7 Н B. 3H C. 1.5H D. 3 10 4 Н Е. 6Н 18 14. Цинкийн атомын цөмийн цахилгаан цэнэг нь 4.8 10 Кл. Цинкийн цөмийн үүсгэх цахилгаан орны потенциал түүнээс 10нм зайд ямар байх вэ? А. 4В В. 4,3 10 7 B С. 4.3В D. 4,3 10 17 B Е. 0 15. Хэрэв мккл ба -4мкКл цэгэн цэнэгийн дунд орших цэгт I цэнгэийн үүсгэх цахилгаан орны хүчлэг 3В/м бол энэ цэгт үүсгэх нийлбэр хүчлэгийг ол. А. 3В/м В. 6В/м С. 9В/м D. 1В/м Е. 0 16-19-р даалгаврын зураг өгөгдөл. q=нкл цэгэн цэнэгүүдийг зурагт үзүүлснээр квадратын оройд бэхэлжээ. 16. Квадратын төв дэх цахилгаан орны хүчлэгийг ол. Квадратын диагональ 40см гэж үз. А. 4,5 10 B/м В. 1800В/м C. 0 D. 4,5 10 8 B/м E. 18 10 8 B/м 17. Квадратын төв дэх цахилгаан орны потенциалыг ол. 8 А. 45В В. 180В С. 0 D. 360В Е. 18 10 В 18. 3-р орой дахь цэнэгийг -нкл- оор соливол хүчлэг нь төвийн цэг дээр ямар болох вэ? А. 450В/м В. 900В/м С. 1350В/м D. 1800В/м Е. 0 19. q 3 = -нкл үед төвийн цэгийн нийлбэр потенциалыг ол. А. 90В В. 180В С. 70В D. 360В Е. 0 0.Тус бүр q=10мккл, q, -3q цэнэгтэй гурван цэгэн цэнэг зурагт үзүүлснээр 30см радиустай тойрог дээр бэхлэгджээ. q цэнэгт q, 3q цэнэгүүдээс үйлчлэх Кулоны хүчний хэмжээг ол. А.18Н В. 9Н С. 4.5Н D. 36Н Е. 0 1. Хоёр электрон тус бүр r 1 i j, r 3i j радиус вектортой цэгүүдэд оршино. Хоёр электрон нэг нэгэндээ ямар хэмжээний хурдатгал олгох вэ? А. 100.6м/с В. 5.6м/с С. 506м/с D. 50.6м/с Е. 5.06м/с. Зурагт цахилгаан орны хүчний шугамыг үзүүлжээ. К, L ба М цэгт ямар цэнэгүүд байрласан бэ? К L M А. + + - B. + - - C. - - + D. - + - E. + - + 3. +q цэнэгт Q 1 ба Q цэнэгээс үйлчлэх нийлбэр хүчийг зурагт үзүүлжээ. Q цэнэгийн хэмжээг ол. А. Q =q B. Q =q C. Q =4q D. Q =3q E. Q =5q 4. q 1 ба q цэнэгийн үүсгэх цахилгаан орны хүчлэгийг Р цэгт үзүүлжээ. Цэнэгийн q 1 /q харьцаа ямар байх вэ?
А. ¼ B. -½ C. -1 D. ½ E. -¼ 5. K ба L цэгийн хүчлэгийн харьцаа ямар байх вэ? А. 3 В. С. 1 D. 1/3 E. ½ 6. K ба L цэгийн потенциалын ялгаврыг олно уу? А. 40B B. 50B C. 75B D. 100B E. 150B 7. K ба L цэгт 0.мКл цэнэг шилжүүлэхэд ямар ажил хийх вэ? А. 0.3Ж В. 1Ж С. Ж D. 3Ж Е. 6Ж 8. Рентген туяаны хоолойд электрон анх тайван байснаа 30кВ потенциалын ялгавраар хурдсан байг онож цацаргалт хийнэ. Электроны кинетик энерги болон түүний олж авах 31 19 хамгийн их хурдыг ол. m 9 10 кг, q 1.6 10 Кл e А. 4,8 10 15 ж, 1,03 10 8 м/с В.4,5 10 14 ж, 10 7 м/с С. 5,1 10 14 ж, 1,48 10 8 м/с D. 6, 10 13 ж, 1,18 10 6 м/с Е. 7, 10 13 ж,,78 10 6 м/с 9. Зурагт цэнэглэгдсэн бөмбөрцөг АВ=BC=CD байх А, В, С ба D цэгүүдийг тэмдэглэжээ. Эдгээрээс аль цэгүүдийн потенциал ижил байх вэ? А. А; B B. A; B; C C. A; B; C; D D. C; D E. A; D 30. OG=3r, OH=r, OL=5r, OK=.5r нэг төвт бөмбөрцгүүд харгалзан -q, ба +3q цэнэгээр цэнэглэгджээ. К ба L цэгийн потенциалын харьцаа / -г олно уу А. В. 1 С. 3 D. 1/3 Е. Аль нь ч биш 31. OG=3r, OH=r, OL=5r, OK=.5r нэг төвт бөмбөрцгүүд харгалзан -q, ба +3q цэнэгээр цэнэглэгджээ. К ба L цэгийн хүчлэгийн харьцаа Е / Е -г олно уу А. В. 8 С. 1 D. 3 Е. аль нь ч биш 3. 0.1мкКл цэнэгтэй 0.1кг масстай бөмбөрцгийг торгон утсаар дүүжилжээ. Өөр нэг -0.1мКл цэнэгтэй бөмбөрцгийг 0.3м зайд зурагт үзүүлснээр бэхэлжээ. Утасны татах хүч ямар байх вэ? А. Н В. 11Н С. 101Н D. 111Н Е. 0 33. Цэнэгтэй.56г масстай бие цэнэглэгдсэн ялтсын хооронд тэнцвэртэй оршино. Хэрэв хавтас хоорондын нэгэн төрлийн доош чиглэсэн цахилгаан орны хүчлэг 40Н/Кл бол биеийн цэнэгийг олно уу? А. 6,4 10 4 кл В. 6,4 10 4 кл С. 3,4 10 4 кл D. 6, 10 4 кл Е. 7, 10 4 кл 34. Зурагт үзүүлснээр 10Н/Кл хүчлэг бүхий цахилгаан оронд 0.кг масстай цэнэгт биеийг зүүжээ. Хэрэв утасны татах хүч 0 болж байсан бол биеийн цэнэгийг олно уу? А. -0.Кл В. -0.8Кл С. -0.7Кл D. -1Кл Е. -1.Кл 35. Дээрх зургийг ашиглан Е=15Н/Кл, m=80г, Т=0.Н үед цэнэгийг олно уу? А. 10 5 кл В. 4 10 кл С. 3 10 кл D. 10 3 кл Е. 3 10 кл 36. Зурагт үзүүлснээр 4г масстай бие параллель хавтсуудын хооронд дүүжлэгджээ. Хэрэв параллель хавтасуудын хоорондох хүчлэг 00Н/Кл бол биеийн цэнэгийг олно уу? (Sin53 0 =0.8, Cos53 0 =0.6) 37. q 1 =0.4мКл, q =-0.6мКл цэнэгүүдийг зурагт үзүүлснээр тэгш өнцөгтийн оронд бэхэлжээ. Потенциалыг - ийг олно уу? Мөн К цэгээс L цэгт КL 4 5 10 Кл цэнэг шилжүүлэхэд хийгдэх ажил ямар байх вэ? А. 4.5МВ, -50Ж В. 4.5МВ, 50Ж С. 4.5кВ, -50Ж D. 4.5кВ, 50Ж Е. 4.5мВ, - 50Ж 38. Ялтаснуудын хооронд α- бөөм оруулсан бөгөөд хүндийн хүчний үйлчлэлийг тооцохгүй бол түүний хөдөлгөөний талаарх зөв өгүүлбэрийг олно уу? А. хөдөлгөөнгүй тайван байна В. I ялтас руу тогтмол хурдтай хөдөлнө С. II ялтас руу тогтмол хурдтай хөдөлнө D. I ялтас руу хурдсан хөдөлнө k k L L
Е. II ялтас руу хурдсан хөдөлнө 39. Хавтгай конденсаторыг цэнэглэсний дараа гүйдлийн үүсгүүрээс салгав. Түүний ялтсуудын хоорондох зайг дахин багасгавал конденсаторын энерги яаж өөрчлөгдөх вэ? А. дахин ихэснэ В. дахин багасна С. өөрчлөгдөхгүй D. 4 дахин ихэснэ Е. 4 дахин багасна 40. Хавтгай конденсаторын багтаамжийг хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ? 1. Конденсаторын ялтсуудын талбайг ихэсгэх. Конденсаторын ялтсуудын хоорондох зайг багасгах 3. Ялтасуудын хооронд диэлектрик нэвтрүүлэх чадвар ихтэй материал хийх 4. Конденсаторын ялтсуудын талбайг багасгах 5. Конденсаторын ялтсуудын хоорондох зайг ихэсгэх 6. Ялтасуудын хооронд диэлектрик нэвтрүүлэх чадвар багатай материал хийх А. 1,, 3 В., 5 С. 4, 5, 6 D. 3, 4, 6 Е. 1, 3, 5 41. Зураг дээрх хэлхээний конденсаторт хуримтлагдсан цэнэгийн харьцааг ол. А. В. 0.5 С. 4 D. 1 Е. 0.5 4. Дамжуулагчийг 3мкКл цэнэгээр цэнэглэхэд В потенциалтай болсон бол дамжуулагчийн багтаамжийг олно уу? А. 4мкФ В. 8мкФ С.16мкФ D. 34мкФ Е. 64мкФ 43. Дамжуулагчийн цэнэг ба потенциалын хамаарлыг зурагт үзүүлсэн байна. Дамжуулагчид нөөцлөгдсөн цахилгаан энергийг олно уу? QU QU Q U Q А. B. QU c C. D. E. U 44. 4 ижил конденсаторыг зурагт үзүүлснээр холбожээ. К конденсатор дээрх цэнэг q- бол хэлхээний нийт цэнэгийг ол. А. q B. q C. 3q D. 4q E. 5q 45. С 1 =3мкФ С =8мкФ С 3 =8мкФ С 4 =мкф бол хэлхээний ерөнхий багтаамж С 1, С - конденсатор дээрх цэнэгийг ол. А. 1мкФ, 300мкКл, 00мкКл В. мкф, 00мкКл, 600мкКл С. 3мкФ, 400мкКл, 400мкКл D. мкф, 400мкКл, 600мкКл. Е. мкф, 400мкКл, 800мкКл 46. Дээрх хэлхээг ямар хүчдэлд залгасан бэ? А. 150В В. 00В С. 300В D. 500В Е. 600В 47. Дээрх хэлхээний хувьд 8мкФ багтаамжтай конденсаторын цахилгаан энергийг олно уу? А. 10 - Ж В. 1,5*10 - Ж С. *10 - Ж D.3*10 - Ж Е. 16*10 - Ж 48. Конденсатор тус бүрийн багтаамж 3мкФ бол ерөнхий багтаамжийг ол. А. ¾ мкф В. /3 мкф С. 4/3 мкф D. 9/4мкФ Е. 9/ мкф 49. Таван конденсаторыг зурагт үзүүлснээр холбожээ. А ба В цэгийн хоорондох ерөнхий багтаамжийг ол. А. с В. 11/6 c С. 13/6 с D. 4с Е. 6с 50. Хэлхээний хүчдэл U бол 3с багтаамж бүхий конденсатор дээрх цэнэгийг ол. А. cu B. CU/ C. 4CU D. 3CU E. 5CU 51. 600пФ багтаамжтай конденсатор 0.15нКл цэнэгээр цэнэглэгджээ. Конденсаторын хавтасуудын хоорондох потенциалын ялгавар ямар бахй вэ? А. 10В В. 0В С. 15В D. 5В Е. 30В 5. Хэрэв хавтасууд хоорондоо 0.5мм зайнд байрлах бол хавтасуудын хоорондох цахилгаан орны хүчлэг ямар байх вэ? А.4*10 4 Н/Кл В. 5*10 5 Н/Кл С. 6*10 3 Н/Кл D. 7*10 4 Н/Кл Е. 4*10 5 Н/Кл 53. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний К ба L цэгийн хоорондох потенциалын ялгавар 10В бөгөөд нийт цэнэг нь 360Кл болно. Х конденсаторын багтаамж ямар байх вэ? А. 4Ф В.6Ф С. 8Ф D. 10Ф Е. 1Ф
54. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний хувьд K, L цэгийн потенциалын ялгавар 10В бол К;М цэгийн потенциалын ялгаварыг ол. А. 16В В. 18В С. 14В D. 1В Е. 0В 4.Ямар сэдвийн ойлголт дутуу байгаадаа анализ хийх, алдсан даалгавруудтай төстэй даалгавар дахин ажиллах. (Энэ үед багш материалаар хангах.) 5.Бүлэг сэдвийн шалгах тестээр хугацаа харж шалгалт өгөх А хувилбар. 1. Бие цахилгаанжих үзэгдэл болон бодисын цахилгаан бүтэцтэй холбоотой доорх хэллэгүүдээс бурууг нь сонгоно уу? A. Биесийг шүргэлтээр цахилгаанжуулж болно. B. Гадаад давхраандаа электрон авсан атомыг сөрөг ион гэнэ. C. Бүх төрлийн аморф биеийн дотоодод чөлөөт электронууд олноор оршин байна. D. Цахилгаан саармаг бие дотор эерэг,сөрөг цэнэгүүдийн ялгарал үүсэхийг туйлшрал гэнэ. E. Металл бүтэцтэй кристаллын оронт торын дундуур чөлөөт электронууд хөдөлнө. -3.Ижил металл q,q цэнэгтэй байсан үрлүүдийг шүргэлцүүлэн салгасны дараа тэдгээрийн q цэнэгтэй байсан үрлийн цэнэг ямар болох вэ? А.q B.q C.3q D.1.5q E. 0.5q 3. Шүргэлцүүлээд салгасны дараа тэдгээрийн нийт цэнэгийг тодорхойл. А.q B.q C.3q D.1.5q E. 0.5q 4. Нэг шулуун дээр хоорондоо см зайд орших 0.6мккл ба 0.4мккл цэгэн цэнэгүүүдийн харилцан үйлчлэлийн хүчийг олно уу? Орчны диэлектрик нэвтрүүлэх чадвар ξ= А..7н B.1.35н C.7н D..7*10-4 н E. 7*10-6 н 5-7. -q Зурагт үзүүлснээр а радиустай тойрог дээр 4 цэгэн цэнэг бэхлэгджээ.тойргийн төвд Q цэнэг Q байрлана. Тойргийн төв 0 цэгийн хүчлэгийг ол. +q O -q +q А.кq /a B.kq/a C.kq/a D.kq/a E.3kq/a -q 6.Тойргийн төв цэгийн потенциалыг ол. А.6kq/a B.kq/a C.0 D.3kq/a E.3kq/a 7.Тойргийн төвд орших 0 цэгийн потенциал энергийг ол. А.6kqQ/a B.kqQ/a C.3kq/a D.0 E.3kqQ/a 8.1нкл/см гадаргын цэнэгийн нягттай,1см радиустай бөмбөрцгийн гадаргаас.14см зайд орших цэгээс 1мккл цэнэгийг хязгааргүй холд аваачихад хийгдэх ажлыг ол. А.3.6ж B.3.6мж C.3.6мкж D.0 E. 3.6*10-7 ж 9-11. 1 U хүчдэлтэй батерейд хоорондоо параллель металл ялтсыг зурагт үзүүлснээр холбожээ.батерейд холбосон энэ ялтсыг юу гэж нэрлэдэг вэ? А.Конденсатор B.Генератор C.Резистор D.Диод E.Диполь 10.Ялтаснуудын хооронд протон оруулсан бөгөөд хүндийн хүчний үйлчлэлийг тооцохгүй бол түүний хөдөлгөөн ямар байх вэ? А.1-р ялтас руу жигд B.-р ялтас руу жигд C.тайван байна D.-р ялтас руу хурдасч E.1-р ялтас руу хурдасч 11.Конденсаторын багтаамж с бол хуримтлуулах цэнэгийг ол. А.c/U B.U/c C.U*c D.U /c E.Uc/ -1. Вакуумд ижил -4нкл цэнэгтэй жижиг бие хоорондоо 6 см зайтай нэг шулуун дээр байрлах ба тус бүрээс нь 6 см зайд орших цэгт цахилгаан орны хүчлэгийн хэмжээ ~[ав] кн/кл, потенциал [cd,e] кв байх ба энэ цэгээс 0,5 кл цэнэгийг хязгааргүйд зөөхөд хийх ажил [fgh]ж байна.
Б хувилбар 1.Бие цахилгаанжих үзэгдэл болон бодисын цахилгаан бүтэцтэй холбоотой доорх хэллэгүүдээс бурууг нь олно уу? A. Биеийг шүргэлтээр цахилгаанжуулахад нэг биеэс нөгөө биед электрон шилждэг. B. Цөм нь эерэг цэнэгтэй протон,цэнэггүй нейтроныг өөртөө агуулах ба маш бага хэмжээтэй. C. Кристаллын оронт торын зангилаан дээр ион,саармаг атом,молекул оршиж болно. D. Нэг элементийн цөмүүд нь нейтроныхоо тоогоор ялгаатай дүрсүүдтэй байж болно. E. Бүх төрлийн диэлектрик бодисууд нөлөөгөр маш сайн цэнэглэгддэг. -3.Ижил q цэнэгтэй R ба R радиустай металл үрлийг шүргэлцүүлэн салгасны дараа тэдгээрийн R радиустай үрлийн цэнэг ямар болох вэ? А 4 q B. q C. q D. q E. 3 q 3 3 3 3.Шүргэлцүүлээд салгасны дараа тэдгээрийн нийт цэнэгийг тодорхойл. А.q B.q C.0 D. q E. q 3 4. цэнэгийн харилцан үйлчлэлийн хүч F. Тэдгээрийн хоорондын зайг дахин багасган,нэгнийх нь цэнэгийг 4 дахин ихэсгэвэл харилцан үйлчлэлийн цахилгаан статик хүч ямар болох вэ? А.16F B. F C. F D.F E.8F 8 5-7. а талтай гурвалжны оройнууд дээр ижил Q цэнэг байрлана.гурвалжны төвд q цэнэг байрлана.гурвалжны төв дэхь орны хүчлэгийг ол. А. 3kQ a 9kQ B. a C. 9kQ a 6.Гурвалжны төв дэх орны потенциалыг ол. C. 3 3kQ a D.0 E. kq a А. 3kQ 3kQ a B. D.0 E. 3kQ a 3a 7.Гурвалжны төвд орших q цэнэгийн потенциал энергийг ол. А. 3kqQ B. 3kqQ a a C. 3 3kqQ a D.0 E. 3kqQ 3a 8.0см радиустай 600в хүртэл цэнэглэгдсэн бөмбөрцгийн гадаргаас 1нкл цэнэгийг бөмбөрцгийн төвөөс 40см зайд орших цэнэгт аваачихад хийгдэх ажлыг ол. А.600ж B.6*10-7 ж C.300ж D.3*10-7 ж E.1.5*10-7 ж Нөхөх тест -1. С 1 =6пф, С =1пф багтаамжтай конденсаторуудыг 1в хүчдэлтэй тэжээлд зурагт үзүүлснээр C 1 холбожээ.зэрэгцээ холбогдсон конденсаторын ерөнхий багтаамж [ав] пф.с 1 багтаамжтай конденсаторын ялтас дээрх цэнэгийн хэмжээ [de]пкл ба С багтаамжтай конденсатор дээрх C 1 C цэнэгийн хэмжээ [fg]пкл. Физикийн тест ажиллахад анхаарах зүйлс: Физикийн хичээлийн онолын материалаас гадна математик, хими зэрэг бусад хичээлтэй холбон даалгаврын мөн чанарыг ойлгон гүйцэтгэх. - Тест ажиллах дасгал хийх үедээ зөвхөн хариу хөөх биш, хариун дээр сайн ажиллахад анхаарах. Жишээ 1: 006 B-4 Дээрх томьёонуудын аль нь Гукийн хуулийг илэрхийлэх вэ?
Зөв томьёог олохоос гадна томьёо тус бүрийг юуг илэрхийлсэн томьёо болох, хэний хууль гэж нэрлэдэг,хэрэглэх нөхцөл мөн уг томьёонд орсон хэмжигдэхүүний тухай сэргээн санах, универсаль тогтмолуудын утгыг мэдэх шаардлагатай. Жишээ : 008 А-33 Зурагт үзүүлсэн графикуудаас аль нь хувьсах гүйдлийн хэлхээний идэвхит эсэргүүцэл гүйдлийн давтамжаас хамаарах хамаарлыг ЗӨВ илэрхийлэх вэ? Энэ даалгаврыг гүйцэтгэхийн тулд хувьсах гүйдлийн эсэргүүцлүүдийн тухай мэдлэг, мөн математикийн хичээлээр үзсэн функцийн график сэдвийн ойлгоцыг сэргээн санах шаардлагатай. Зөв хариу нь С. R = ρ l/s Учир нь идэвхит эсэргүүцэл давтамжаас хамаардаггүй тул тогтмол хэмжигдэхүүний график С. А хариулт нь шууд пропорциональ хамаарлын график тул x L = πνl томьёогоор тодорхойлогдох индукцит эсэргүүцлийн график. D хариулт нь урвуу пропорциональ хамаарлын график тул x c = 1/πνc томьёогоор тодорхойлогдох багтаамжит эсэргүүцлийн график гэх мэт. - Хариуг шинжилж, сонголтыг цөөлөх. Жишээ-3. 007 С X тэнхлэгийн дагуу хөдөлж байгаа биеийн координат хугацаанаас хамаарсан график өгөгджээ. Дараах хурд хугацааны диаграммуудын аль нь биеийн хөдөлгөөнийг хамгийн сайн илэрхийлж байна вэ? Эхлээд бие ОА,АВ,ВС хэсгүүдэд ямар хөдөлгөөн хийснийг таних улмаар эдгээр хөдөлгөөн тус бүрийн хурдны график ямар байдгийг санах. АВ хэсэгт бие хөдлөөгүй тул хурд байхгүй. Иймээс А,В хариултууд илэрхий буруу. Мөн жигд хөдөлгөөний хурд тогтмол тул С хариулт буруу. Үлдсэн график ВС хэсгийн хурдаар өөр тул хурдыг олсноор зөв хариу D болно. - Хариунаас хөөж шалгах. Зарим бодлогыг бодсоноос хариунд нь орлуулж шалгавал хялбар, зөв бодогдох тал байдаг.
Жишээ-4. 010 D-7 Зурагт биеийн хурдатгал хугацаанаас хамаарах хамаарлыг хөдөлгөөний эхний t [0; 6с] хугацааны завсарт ажигласан үр дүнг харуулав. Биеийн хурдатгал хугацаанаас хамаарах хамаарлын тэгшитгэлийг хугацааны t [c; 4c] завсарт бичнэ үү. Санамж: СИ системд бичнэ. A. a = const B. a = t 4 C. a = t D. a = 1 t E. a = 8 t Энэ даалгаврыг бодолт хийж гүйцэтгэе гэвэл математикийн хичээл дээр үзсэн шулууны тэгшитгэл бичнэ. Түүний оронд уг завсрын захын цэгийн утгыг орлуулах замаар маш богино хугацаанд бодож болно. (;4) ба (4;0) утгуудын хувьд шалгахад а= 8-*=4 ; а=8-*4=0 болж Е хариулт зөв болох нь харагдана. - Нэг бодлогыг аль болох олон аргаар бодож үзэхийн хамт аль аргаар бодвол хамгийн богино хугацаанд, зөв бодох боломжийг судлах. Жишээ-5. 010 D-33. Хэлхээний гүйдлийн хүч хугацаанаас J = J 0 + at хуулиар хамаарна. Энд a = A c, J 0 = A байна. Хугацааны t [0; c] завсарт дамжуулагчийн хөндлөн огтлолоор урсан өнгөрөх цэнэгийн хэмжээг тодорхойлно уу. A. 8 Кл B. Кл С. 10 Кл D. 1 Кл Е. 4 Кл -Шугаман хамааралтай тул t 1 =0с ба t =с үеийн гүйдлийн арифметик дунджийг олоод q = P д t гэж олж болно. -Гүйдэл- хугацааны хамаарлын график байгуулж, цэнэг нь гүйдлийн хүч ба хугацааны үржвэр тул графикаас талбайгаар олж болно. -Цэнэгээс хугацаагаар уламжлал авахад гүйдлийн хүч гардаг тул гүйдлийн тэгшитгэлээс интеграл авбал цэнэг гарна. Хугацааны завсрын захын утга болох 0;-ийг интегралын дээд ба доод хил болгон авна. - Тоон холбогдлоор зөв хариуг шинжлэх. Жишээ-6. 010 А-9 Материал цэг ХОУ хавтгай дээр тойргоор жигд эргэх хөдөлгөөн хийнэ. Хөдөлгөөнийг зурагт өгсөн А цэгээс эхлэн нэг бүтэн эргэлтийн турш ажиглан материал цэгийн хурдны векторын модуль, ОХ ба ОУ тэнхлэг дагуух хурд хугацаанаас хамаарах хамаарлын графикийг байгуулав. Доорх графикуудын аль нь илүү зөв зурагдсан бэ? Санамж: Координатын эх ба тойргийн төв хоёр давхцана. Жигд хөдөлгөөн хурдны модулийн график гэсэн холбооноос хурдны хэсжээ тогтмол байх тул Е хариулт хасагдана. Тойргоор эргэж байгаа учир хурдны проекц синус эсвэл косинусын хуулиар хувьсах учир шугаман хамааралтай В,С хариулт хасагдана.хугацааны эхний агшинд хурдны вектор ОY тэнхлэгт перпендикуляр тул
проекц нь тэгэй тэнцүү. Харин ОХ тэнхлэгтэй параллель, эсрэг чиглэлтэй тул Иймд зөв хариулт нь - Харгалзуулах тестийг хариулахдаа өөрөө мэдэж байгаа хариултуудаа эхэлж бөглөөд, үүнтэй зөрсөн хариултыг дарж цөөлөх арга ашигладаг. Жишээ-7. 006 B- Дараах хэмжигдэхүүнүүдэд тохирох нэгжийг зөв харгалзуулна уу. Эзэлхүүний нэгж литр, бодисын тоо хэмжээ моль гэдгийг мэдэж байвал 3е, 4b орсон хариулт зөвхөн B. -Хариуг ажиглаж зөв хариултыг илрүүлэх. Жишээ-8. 013 40 Цацраг идэвхит цөмийн 80% нь 0 цагт задарсан бол задрал эхэлснээс 40 цагийн дараа хэдэн хувь нь задраагүй үлдэх вэ? А. 16% B. 4% C. 0% D. 78% E. 96% Эхний 0 цагт 100-80=0% нь задралгүй үлдсэн. Цааш улам багасах тул үүнд тохирох хариу зөвхөн А. -График диаграмм дээр ажиллах. Жишээ-9. 007 А-4 Дээрх хөдөлгөөнд тохирох хүч хугацааны хамаарлыг дараах графикуудын аль нь хамгийн сайн илэрхийлж байна вэ? Өгөгдсөн даалгаварт тохирох хариуг физикийн томьёо ба математикийн функцийн график сэдэвтэй холбон, хурдны графикаас хөдөлгөөнийг таних. Хүчний томьёог сэргээн санах. F= m*a гэдгээс m=const тул хүч ба хурдатгалын график ижил хэлбэртэй байна. Иймд зөв хариу А. Дээрхи бодлогонд тохирох кинетик энерги хугацааны графикийг зуруулахдаа хурд хугацааны хамаарлын квадрат ямар хуулиар өөрчлөгдөхийг олох шаардлагатайг сануулах. -Удирдан ба дагалдан хувьсагчийн үржвэрээр илэрхийлэгдсэн хэмжигдэхүүнийг график ашиглан олохдоо хэвтээ тэнхлэгтэй графикийн үүсгэх дүрсийн талбайгаар олно.
Жишээ-10. 008 В1-14. Биеийн хурд хугацаанаас хамаарах графикыг ашиглан түүний туулсан замыг ол. А. 40м В. 60м С. 80м D. 10м E. 40м S=V*t тул гурвалжны талбайгаар олно.зөв хариу D. Жишээ-11. 008 А1-17. Бие тайван байдлаас хөдөлж эхэлсэн бол t = 5с агшинд импульс ямар утгатай байх вэ? А. 10 кг*м/с B. 5 кг*м/с C. 0 D. 1 кг*м/с E. 8 кг*м/с Биеийн импульс хүчний импульстэй тэнцүү байдаг. F*t= P - P 1 Тайван байдлаас хөдөлсөн тул P 1 = 0. Иймээс сүүлийн импульсийг талбайгаар олно. Зөв хариу нь А. 6. Бүлэг сэдвийн ойлгоцыг давтсаны дараа нэгдсэн тест ажиллах. - 7. Урьдчилан бэлтгэсэн нэгдсэн тестийн шалгалтыг хугацаа харж, хариултын хуудсан дээр бөглөж өгөх. Мөн эцэг эхтэй хамтарч урьдчилсан ЕШ авах нь гэр бүлийнхээ өмнө хариуцлага хүлээх, цагаа зөв хуваарилаж сурах, шалгалтын цочроо гарах, хариултын хуудас бөглөж сурах зэрэгт нөлөөлөх үр дүнтэй арга болдог. - Тестийн шалгалт авсны дараа алдаан дээр нь сайтар ажиллуулах, алдсан даалгавартай төстэй даалгавар дахин гүйцэтгүүлж нь алдааг давтахаас сэргийлэх нь ашигтай. Мөн хамгийн их цаг зарцуулсан даалгавруудыг бодох өөр хялбар арга байгаа эсэхийг хайж олоход анхаарал хандуулах хэрэгтэй. Дүгнэлт: Элсэлтийн шалгалтыг суралцагсдын хувьд цаашдын амьдралаа шийдэх чухал асуудал гэдгийг эртнээс ойлгож, системтэй бэлтгэвэл амжилттай өгөх улмаар хүссэн сургуульдаа орох боломж бүх сурагчдад нээлттэй. Энэ аргыг хэрэглэн сурагчдыг физикийн ЭЕШ-д бэлтгэсний дүнд хичээл заадаг ангийн сурагчдын ЕШ-ийн дундаж оноо улсын дунджаас байнга өндөр байдаг ба ЕШ өгдөг болсноос хойш нийт 5 сурагч физикийн хичээлээр 800 оноо авсан нь технелогийн үр дүн гэж үзэж байна. Сүүлийн 5 жилийн дүнг хүснэгтээр үзүүлэв. Хичээлийн жил 010-011 011-01 01-013 013-014 014-015 Улсын дундаж 499 499 499 499 499 800 оноо авсан сурагчдийн тоо Нийслэлийн хэмжээнд дундаж оноогоороо эзэлсэн байр Дүүргийн хэмжээнд авсан дундаж оноо = = 3 3 1 1 1 508 51 56 543 604