Κυριακή 28 Ἰανουαρίου 2018 ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ Ἐφραίμ καί Ἰσαάκ τῶν Σύρων Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΟ ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΛΟΣ ΘΕΟΣ 1. Μέ τήν ἀρχή τοῦ Τριωδίου, ἀδελφοί μου χριστιανοί, συνεχίζουμε τά διακοπέντα δογματικά κηρύγματά μας. Τό πᾶν, χριστιανοί μου, εἶναι ἡ πίστη μας, στήν ὁποία πρέπει νά μαθητευθοῦμε καλά καί νά τήν ἐκδηλώνουμε μέ ἔργα καλά στήν ζωή μας. Στήν σειρά τῶν μαθημάτων μας βρισκόμαστε στό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Λέγαμε ὅτι κατά τήν ὀρθόδοξη πίστη μας ὁ Θεός εἶναι ἕνας κατά τήν οὐσία, ἀλλά εἶναι τρία πρόσωπα. Εἶναι τριαδικός στίς ὑποστάσεις, γιατί τό πρόσωπο λέγεται καί ὑπόσταση.
Καί εἴπαμε στό προηγούμενο μάθημά μας ὅτι ἡ πίστη μας αὐτή γιά τόν Τριαδικό Θεό λέγεται σέ πολλά χωρία καί στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη. 2. Προχωροῦντες στό σημερινό μας κήρυγμα λέγουμε ὅτι τό καθένα ἀπό τά τρία πρόσωπα τῆς θεότητας εἶναι ὁ ὅλος Θεός. Θεός ὁ Πατέρας, Θεός ὁ Υἱός, Θεός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὄχι δηλαδή ὅτι τό κάθε πρόσωπο ἔχει ἕνα μέρος τῆς θεότητας καί τά τρία μαζί ἔπειτα ἀποτελοῦν τόν ἕνα Θεό, ἀλλά τό κάθε πρόσωπο εἶναι ὅλος ὁ Θεός. Γιά τήν θεότητα τοῦ Πατέρα λέγουν μύρια τόσα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καί τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Τήν θεότητα τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἡ Ἁγία Γραφή τήν ἐκφράζει μέ τό νά ἀποδίδει στά πρόσωπα αὐτά ἰδιότητες, πού ἁρμόζουν μόνο στόν Θεό, ὅπως: Τήν αἰωνιότητα, τήν ἁγιότητα, τήν παντοδυναμία, τήν παγγνωσία καί τήν πανταχοῦ παρουσία. 1 Καί τήν θεότητα πάλι τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τήν ἐκφράζει ἡ Ἁγία Γραφή μέ τό νά ἀποδίδει στά πρόσωπα αὐτά θεῖα ἔργα καί τιμή, ὅπως τήν δημιουργία τοῦ κόσμου καί τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων καί τήν λατρευτική προσκύνηση ἀπό ὅλους. 2 Ἀλλά ἔχουμε καί χωρία στήν Ἁγία Γραφή στά ὁποῖα ἀναφέρεται ρητῶς ἡ ὀνομασία «Θεός» καί γιά τόν Υἱό καί γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα. Γιά τόν Υἱό, τόν Ἰησοῦ Χριστό, ἀναφέρω μόνο τόν λόγο τοῦ ἀποστόλου Παύλου, «Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί». 3 Ὁ λόγος αὐτός λέγεται γιά τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, γιατί αὐτός ἐσαρκώθη. Καί γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀναφέρω τόν λόγο τοῦ ἀποστόλου Πέτρου πρός τόν Ἀνανία, ὅπου τοῦ λέγει ὅτι, μέ τό νά πεῖ ψέμα πρός τό Ἅγιο Πνεῦμα, εἶπε ψέμα στόν Θεό. «Οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλά τῷ Θεῷ» (Πράξ. 5,4). Ἐδῶ τό Ἅγιο Πνεῦμα ὀνομάζεται Θεός. Ἀλλά ἔχουμε καί πολλά χωρία στήν Καινή Διαθήκη, στά ὁποῖα τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀναφέρεται ὡς ἰδιαίτερο πρόσωπο μαζί μέ τά ἄλλα θεῖα πρόσωπα, τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Λόγου χάριν, ἀναφέρω τόν πασίγνωστο λόγο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ πρός τούς μαθητές Του, «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19). 4 3. Ἡ θεότητα τοῦ Υἱοῦ, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, προέρχεται ἀπό τόν Πατέρα μέ τήν γέννηση, 5 ἡ δέ θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος προέρχεται ἀπό τόν Πατέρα πάλι, μέ τήν ἐκπόρευση. 6 Ὁ Θεός Πατέρας εἶναι ἡ ἀρχή καί πηγή τῆς θεότητας. Ἔχουμε πεῖ ὅτι καί τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν τήν ἴδια καί τήν αὐτήν θεία Οὐσία. Καί ἡ ἑνότητα αὐτή τῆς θείας οὐσίας στά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχει δύο χαρακτηριστικά: (α) Ἀποκλείει τό ἕνα πρόσωπο νά ὑποτάσσεται στό ἄλλο 7 καί (β) καί τά τρία πρόσωπα δροῦν μαζί πρό τά ἔξω καί ὄχι μεμονωμένα. Τήν ὑπόταξη τοῦ ἑνός προσώπου στό ἄλλο τήν ἀποκλείουν τά χωρία ἐκεῖνα τῆς Καινῆς Διαθήκης πού ὁμιλοῦν γιά τήν ἰσότητα τῶν Τριῶν προσώπων, ὅπως, λόγου χάριν, ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ πρός τόν Πατέρα Του, «τά ἐμά πάντα σά ἐστί καί τά σά ἐμά» (Ἰωάν. 17,10). 8 Τήν κοινή δέ ἐξωτερική ἐνέργεια τῶν τριῶν προσώπων τῆς θεότητας, τήν δηλώνουν ἐκεῖνα τά χωρία στά ὁποῖα λέγεται, «ἅ ἄν ἐκεῖνος (ὁ Πατήρ) ποιῇ, ταῦτα καί ὁ Υἱός ὁμοίως ποιεῖ» (Ἰωάν. 5,19. Βλ. καί 5,26). Ὅμως, παρά τό ὅτι ἡ ἐξωτερική ἐνέργεια τῆς θεότητας εἶναι κοινή καί στά τρία πρόσωπα, σάν προϊόν τῆς μιᾶς θελήσεως τοῦ Θεοῦ, κάθε πρόσωπο ἔχει κάποια ἰδιαίτερη ἐνέργεια. Τό ἰδιαίτερο τοῦ Πατέρα εἶναι τό ὅτι εἶναι «ὁ ἐξ οὗ τά πάντα». Δηλαδή, εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ κόσμου καί ὁ αἴτιος τῆς ἀπολυτρώσεως, καθόσον τό σχέδιο τῆς δημιουργίας καί τῆς ἀπολυτρώσεως τό ἐσχεδίασε προαιωνίως 1. Γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό βλ. Ἰωάν. 1,1-2. Α Πέτρ. 3,22. Ἑβρ. 1,8. 7,26. Ἰωάν. 2,25. 21,17. Περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βλ. Α Κορ. 12,11. Α Κορ. 2,10-11. Ἰωάν. 15,26. 2. Κολ. 1,16-27. Β Κορ. 5,20. Φιλ. 2,9-11. Β Κορ. 13,13 κ.ἄ. 3. Α Τιμ. 3,16. 4. Βλ. καί Β Κορ. 13,13. Α Κορ. 12,5-13 κ.ἄ. 5. Ἑβρ. 1,5. 5,5. Ἰωάν. 17,5. 8,42. 6,42. Ψαλμ. 2,2. 6. Ἰωάν. 15,26, «Ὅ παρά τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται». 7. Subordinatio, λέγεται αὐτό. 8. Βλ. καί Ἰωάν. 5,23. Κολ. 1,13. Ἰωάν. 3,34 κ.ἄ. 2
ὁ Πατέρας, ἀλλά τό ἐτέλεσε κατά τό πλήρωμα τοῦ χρόνου διά τοῦ Υἱοῦ. 9 Ὁ Υἱός εἶναι ὁ «δι οὗ τά πάντα ἐγένετο» καί μάλιστα ἡ ἀπολύτρωση τῶν ἀνθρώπων. 10 Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁ «ἐν ᾧ τά πάντα ἐγένετο». Εἶναι ἡ ζωογόνος ἀρχή τοῦ ἁγιασμοῦ. Τελειοῖ πᾶσα ἐνέργεια τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί ἰδιαίτερα ἑτοιμάζει τήν ἀπολύτρωση τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐλάλησε διά τῶν Προφητῶν καί διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔγινε ἡ γέννηση καί ἡ χρίση τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τό Ἅγιο Πνεῦμα πάλι τελειοῖ τό ἔργο τῆς σωτηρίας μέ τό νά οἰκειοποιεῖ στούς ἀνθρώπους τά ἀγαθά τῆς σταυρικῆς θυσία τοῦ Χριστοῦ καί νά ἁγιάζει αὐτούς συνδέοντάς τους μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. 11 Θά πρέπει ὅμως νά ποῦμε καί μάλιστα νά τονίσουμε ὅτι ἡ αὐτή ἡ ἰδιαίτερη, ὅπως τήν εἴπαμε, ἐνέργεια κάθε προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος δέν πρέπει νά θεωρηθεῖ διῃρημένη, σάν, δηλαδή, κάθε πρόσωπο νά ἐνεργεῖ μεμονωμένα, γιατί, ὅπως εἴπαμε, οἱ ἐξωτερικές αὐτές θεῖες ἐνέργειες προέρχονται ἀπό τήν μία βούληση τῆς θεότητας. Τήν κοινή πρός τά ἔξω ἐνέργεια τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, τήν «οἰκονομική» Τριάδα, ὅπως τήν λέγουν οἱ θεολόγοι, τήν ἐκφράζει αὐτός ὁ ὡραῖος λόγος τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου: «Ὁ Πατήρ, δι Υἱοῦ, ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ποιεῖ τά πάντα» 12 Ἀλλά θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας. Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 9. Α Κορ. 8,6. Ἐφ. 1,4. Β Τιμ. 1,9 ἑξ. 10. Ἰωάν. 1,3. Α Κορ. 1,30. 11. Ἰωάν. 14,26. Α Κορ. 12,11-30. Ἰωάν. 14,16. Γαλ. 4,6. 12. Ἐπιστολή πρός Σεραπίωνα Ι,28. Χριστιανοί μου! Εἴμαστε ἐνάντιοι στήν ἀναιδῆ ἀπαίτηση τῶν Σκοπίων νά μᾶς πάρουν γιά τό κρατίδιό τους τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας μας. Τό σχέδιό τους εἶναι πολύ πονηρό καί δόλιο. Σχέδιο ἐνάντιο καί πρός τήν Ἐκκλησία μας καί ὄχι μόνο πρός τήν πατρίδα μας. Γι αὐτό ὅλοι στό συλλαλητήριο τῶν Ἀθηνῶν στό Σύνταγμα, τήν Κυριακή στίς 4 Φεβρουαρίου, ὥρα 2 μ.μ. Ὅλοι, κλῆρος καί λαός. 3
xyyz ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ 10. Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΝΩΕ ΚΑΙ ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΟΥ ΧΑΜ (κεφ. 9) 1. Mετά τήν καταστροφή τοῦ κόσμου καί τῶν ἀνθρώπων μέ τόν κατακλυσμό, πλήν μόνο μιᾶς οἰκογένειας, τοῦ εὐσεβοῦς Νῶε, ἔχουμε μιά νέα ἀρχή. Ὁ Θεός κάνει μία διαθήκη μέ τόν Νῶε (βλ. Γεν. 9,1-17). Ἡ διαθήκη αὐτή συνοδεύεται ἀπό ἕνα σημεῖο, ὡς ἀπόδειξη ὅτι γίνεται κάποια συμφωνία. Τό σημεῖο της εἶναι ἕνα φυσικό φαινόμενο, τό οὐράνιο τόξο. Ὅπως θά δοῦμε στήν συνέχεια τῶν μελετῶν μας στήν Παλαιά Διαθήκη, οἱ διαθῆκες προϋποθέτουν ὅρους καί ἀπό τίς δύο πλευρές, πού τίς συνάπτουν. Ἡ διαθήκη ὅμως τοῦ Θεοῦ μέ τόν Νῶε εἶναι μονόπλευρη, γιατί ἡ πραγματοποίησή της δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ἐκ μέρους τῶν ἀνθρώπων πιστή στάση τους πρός τόν Θεό, ἀλλά καί ἀκόμη, ἡ διαθήκη αὐτή τοῦ Θεοῦ μέ τόν Νῶε δέν εἶναι μόνο μέ αὐτόν καί τούς ἀπογόνους του, ἀλλά ἐκτείνεται σέ ὅλη τήν δημιουργία. Εἶναι παγκόσμια. Ὁ Θεός μέ τήν διαθήκη του αὐτή ὑπόσχεται ὅτι δέν θά καταστρέψει πάλι τήν ἀνθρωπότητα μέ ἕναν ἄλλο κατακλυσμό (9,11), μέ τήν «διαπίστωση» ὅτι «ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπί τά πονηρά ἐκ νεότητος αὐτοῦ» (8,21). Ἀκριβῶς ὅμως ὁ λόγος αὐτός, ὅτι δηλαδή ἡ «διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἔγκειται ἐπί τά πονηρά ἐκ νεότητος αὐτοῦ», ἦταν ὁ λόγος πού ὁ Θεός ἐπέφερε τόν κατακλυσμό (βλ. 6,5.7.12). Πῶς ὁ ἴδιος λόγος λέγεται τώρα ὡς αἰτία διά νά μή ξαναγίνει κατακλυσμός; Διαφορετικά ἑρμηνεύεται ὁ λόγος αὐτός στήν μία καί διαφορετικά στήν ἄλλη περίπτωση. Τήν ροπή του πρός τό κακό, πρίν ἀπό τόν κατακλυσμό, ὁ ἄνθρωπος δέν προσπαθοῦσε νά τήν συγκρατήσει. Ἀντίθετα παρασύρθηκε σέ πλήρη διαφθορά. Τώρα ὅμως, μετά τόν κατακλυσμό, ὁ ἄνθρωπος θά ἀρχίσει ἀγώνα κατά τοῦ κακοῦ. Ἄν πολλές φορές ἁμαρτάνει, αὐτό προέρχεται ἀπό ἀδυναμία του, διότι «ἔγκειται ἡ διάνοια αὐτοῦ ἐπί τά πονηρά». Καί γι αὐτό εἶναι ἄξιος ἐλέους καί εὐσπλαγχνίας, ἀφοῦ ἀγωνίζεται κατά τοῦ κακοῦ. Ἄς εὐχαριστήσουμε, λοιπόν, τόν Θεό, γιατί εὐδόκησε νά βρεῖ στήν ἔμφυτο διαφθορά ὅλων μας μία βάση γιά τήν εὐσπλαγχνία Του! Ὁ κατακλυσμός εἶχε ἀναστατώσει τίς ἐποχές καί τίς γεωργικές ἀσχολίες, οἱ ὁποῖες ὅμως τώρα ἐπανέρχονται (8,22). Καί τώρα πάλι, μετά τόν κατακλυσμό, ὁ ἄνθρωπος θά εἶναι κυρίαρχος στήν κτίση, ἀλλά ἡ κυριαρχία του αὐτή θά ἐξασκεῖται ὄχι μέ εἰρήνη, ἀλλά μέ φόβο. «Ὁ τρόμος σας καί ὁ φόβος σας θά εἶναι σ ὅλα τά θηρία τῆς γῆς καί σ ὅλα τά πτηνά τοῦ οὐρανοῦ» (9,2), λέει ὁ Θεός. Τώρα, μετά τόν κατακλυσμό, γιά τήν συντήρηση τῆς ζωῆς του ὁ ἄνθρωπος ἐπιτρέπεται νά φονεύει καί νά τρώει τά ζῶα (9,3), πράγμα πού ἀπαγορευόταν ἀπό τήν ἀρχή (1,29). Ἀπαγορεύεται ὅμως στόν ἄνθρωπο νά πίνει αἷμα ζώων (9,4), γιατί κατά τήν Ἁγία Γραφή τό αἷμα θεωρεῖται ἡ ἕδρα τῆς ζωῆς καί ἡ ζωή ἀνήκει ἀπόλυτα στόν Θεό. Ἀλλά ἡ ἀπαγόρευση αὐτή τοῦ Θεοῦ, νά μήν πίνει ὁ ἄνθρωπος τό αἷμα τῶν ζώων, ἔχει πιθανόν καί μία ἄλλη βαθύτερη ἔννοια: Οἱ ἄνθρωποι θυμοῦνταν ὅτι διωκόμενοι ἀπό τόν παράδεισο ἔχασαν τήν ἀθανασία, γιατί δέν ἔφαγαν ἀπό τό δένδρο τῆς ζωῆς. Λαχταροῦσαν ὅμως τήν ἀθανασία καί οἱ μέν ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ εἶχαν τήν γλυκειά ἐλπίδα νά φᾶνε κάποτε ἀπό τό δένδρο τῆς ζωῆς καί νά τήν ἀποκτήσουν. Καί ἡ προσδοκία τους αὐτή ἐκπληρώθηκε στόν Χριστό, πού τρῶμε τήν Σάρκα Του καί πίνουμε τό Αἷμα Του «εἰς ζωήν αἰώνιον καί ἀθάνατον». Οἱ ἄνθρωποι ὅμως πού ἐγκατέλειψαν τήν πίστη τους στόν Θεό βρῆκαν ὑποκατάστατο αὐτοῦ τοῦ 4
δένδρου τῆς ζωῆς τήν πόση τοῦ αἵματος. Γιά νά πετύχουν, λοιπόν, τήν ἀθανασία οἱ εἰδωλολάτρες, γιά θρησκευτικό δηλαδή λόγο, ἔπιναν τό αἷμα ζώων, ἀκόμη καί ἀνθρώπων, γιατί πίστευαν ὅτι στό αἷμα ἑδράζεται ἡ ζωή. Ὁ Θεός ἀπαγορεύοντας στόν Νῶε καί στούς ἀπογόνους του νά τρῶνε αἷμα, τό κάνει γιατί δέν θέλει νά ἔχει ὁ λαός Του ὑποκατάστατα τοῦ δένδρου τῆς ζωῆς, πού στερήθηκε μέ τήν παρακοή τῶν πρωτοπλάστων, ἀλλά νά ζήσει μέ μετάνοια καί νά τό ἀπολαύσει μία μέρα στόν Χριστό. 2. Εἴπαμε στήν προηγούμενη μελέτη μας ὅτι ὁ κατακλυσμός τοῦ Νῶε ἦταν ἕνα σύμβολο καί μία παράσταση τοῦ βαπτίσματος. Κατά τήν πίστη μας μέ τό βάπτισμά μας ἐξαλείφεται μέν τό προπατορικό μας ἁμάρτημα, παραμένει ὅμως ἡ ροπή καί ἡ ἐπιθυμία (concupiscentia) μας πρός τήν ἁμαρτία. Τό βλέπουμε αὐτό καί ἐδῶ στόν κατακλυσμό τοῦ Νῶε. Ἡ ἁμαρτία τῶν ἀνθρώπων συνεχίζεται καί μετά τόν κατακλυσμό. Στό βιβλίο τῆς Γένεσης διαβάζουμε στήν συνέχεια γιά τήν αὐξανόμενη ἁμαρτία τῆς ἀνθρώπινης φυλῆς. Καί κατά πρῶτον διαβάζουμε γιά τήν παράξενη ἁμαρτία τοῦ Χάμ, ἑνός ἐκ τῶν τριῶν υἱῶν τοῦ Νῶε. Ἡ ἁμαρτία του, ὅπως ἁπλᾶ τήν ἐκθέτει ἡ διήγησή μας, εἶναι ἡ ἑξῆς: Ὁ Νῶε ἔπιε κρασί ἀπό τόν ἀμπελώνα του καί μέθυσε καί γυμνώθηκε στήν σκηνή του. Ὁ Χάμ, ὁ πατέρας τοῦ Χαναάν, εἶδε τήν γύμνωση τοῦ πατέρα του καί τό εἶπε ἔξω στούς δύο ἀδελφούς του. Τότε οἱ δύο ἀδελφοί του, ὁ Σήμ καί ὁ Ἰάφεθ, πῆραν τό ἔνδυμα τοῦ πατέρα τους καί κάλυψαν τήν γύμνωσή του. Ὅταν ὁ Νῶε συνῆλθε ἀπό τήν μέθη του καί ἔμαθε τήν κακή συμπεριφορά τοῦ Χάμ καί τήν σεμνή συμπεριφορά τῶν ἄλλων υἱῶν του, καταράστηκε τόν Χαναάν, τόν υἱό τοῦ Χάμ, καί, ἀντίθετα, εὐλόγησε τούς ἄλλους δύο υἱούς του, τόν Σήμ καί τόν Ἰάφεθ (βλ. 9,20-27). Στήν περικοπή αὐτή ὑπάρχουν δύο πράγματα πού θέλουν ἑρμηνεία καί μάλιστα φαίνονται δύσκολα στήν ἑρμηνεία τους. Τό πρῶτον εἶναι σέ τί ἀκριβῶς συνίσταται ἡ ἁμαρτία τοῦ Χάμ καί, δεύτερο, γιατί ὁ Νῶε ἐξέφερε κατάρα ἐναντίον τοῦ Χαναάν, τοῦ υἱοῦ τοῦ Χάμ, καί ὄχι ἐναντίον τοῦ ἰδίου τοῦ Χάμ, ὀ ὁποῖος ἁμάρτησε. Ἡ ἁμαρτία τοῦ Χάμ, λέγεται ἐδῶ στήν περικοπή μας, εἶναι τό ὅτι αὐτός «εἶδε τήν γυμνότητα τοῦ πατέρα του» (στίχ. 22). Ἡ φράση ὅμως αὐτή στήν Ἁγία Γραφή, καί μάλιστα στήν Παλαιά Διαθήκη, δέν σημαίνει ἁπλᾶ γιά κάποιον ὅτι εἶδε τήν γύμνωση κάποιου ἄλλου, ἀλλά σημαίνει κάποιο εἶδος σεξουαλικῆς σχέσης μαζί του. Ἔτσι στό 18ο κεφ. τοῦ Λευιτικοῦ διαβάζουμε ὅτι εἶναι βδέλυγμα γιά τόν ἄνθρωπο νά «ἀποκαλύψει τήν γυμνότητα» τοῦ πατέρα του, τῆς μητέρας του, τῆς ἀδελφῆς του, τῶν παιδιῶν του, τῶν ἐγγονῶν του, κ.ἄ. Μέ τήν ἀπαγόρευση αὐτή καταδικάζεται κάθε εἶδος αἱμομιξίας. Τό ἁμάρτημα τοῦ Χάμ, λοιπόν, δέν εἶναι τό ὅτι εἶδε τήν γύμνωση τοῦ πατέρα του, ἀλλά εἶναι πολύ βαρύτερο. Πρέπει νά εἶναι κάποια ἀσέλγεια πρός τόν πατέρα του, μία αἱμομιξία μαζί του στήν κατάσταση τῆς μέθης πού εὑρίσκετο ὁ πατέρας του. Ὁ Νῶε δέν συμμετεῖχε στό ἁμάρτημα αὐτό, γι αὐτό καί δέν καταδικάζεται καθόλου στήν περικοπή μας. Πιστεύουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ ἁμαρτία τοῦ Χάμ εἶναι ἡ ἀσέλγεια πρός τόν πατέρα του, ἡ ὁμοφυλοφιλία, πού ἦταν ἁμάρτημα τῶν Χαναναίων. Ὁ ἱερός συγγραφεύς ἤ συνθέτης τῆς Γένεσης παραθέτει ἐδῶ τήν διήγηση αὐτή γιά νά καταδικάσει τό ἔθνος τῶν Χαναναίων, στό ὁποῖο ζοῦσαν οἱ Ἰουδαῖοι, καί δέν πρέπει λοιπόν νά ἔχουν σχέση μέ αὐτούς, γιατί ἔχουν βδελυκτά καί αἰσχρά ἤθη. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος πού ὁ Νῶε καταρᾶται τόν Χαναάν, τόν υἱό τοῦ Χάμ, γιατί ὁ Χαναάν εἶναι ὁ ἄμεσος γενάρχης τῶν Χαναναίων (10,15). Ὁ Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 5