بررسی رابطه بین استراتژی رهبری هزینه و استراتژی تمایزمحصول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت

ISSN: 2476-5066 www.uctjournals.com فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری دوره 2 شماره 2 تابستان 1395 صفحات -46 58 بررسی رابطه بین استراتژی رهبری هزینه و استراتژی تمایزمحصول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت 3 2 و مصطفی شادکامی هادی جوانشیر 1 دکترمنصور گرکز )1( دانشجو دکتری حسابداری واحد علی آباد کتول دانشگاه آزاد اسالمی علی آباد کتول ایران ) 2 (گروه حسابداری واحد علی آباد کتول دانشگاه آزاد اسالمی علی آباد کتول ایران ) 3 (گروه حسابداری علمی کاربردی جهاد دانشگاهی خراسان شمالی ایران چکیده استراتژی تجاری شرکت بیانگر نحوه رقابت شرکت در بازار انتخابی خود شرکت است. شرکت می تواند برای تقویت استراتژی تجاری خود مجموعه سیاست ها و فعالیت هایی را به کار گیرد که با استفاده از آنها بتواند به یک مزیت رقابتی پایدار در بازار انتخابی خود دست یابد. از آنجایی که استراتژی های شرکت بر اساس تمایل شرکت برای مقابله با ریسک و عدم قطعیت شکل گرفته است بنابراین استراتژی که شرکت انتخاب می کند می تواند بر سطح اجتناب مالیاتی تاثیر بگذارد. از این رو در این تحقیق رابطه بین استراتژی تجاری شرکت و سطح اجتناب مالیاتی مورد بررسی قرار می گیرد. با استفاده از داده های 169 شرکت عضو نمونه تحقیق برای یک دوره زمانی پنج ساله از ابتدای سال مالی 1389 تا پایان سال مالی 1393 فرضیه های تحقیق در سطح خطای %5 مورد آزمون قرار گرفتند که با استفاده از ضریب همبستگی میزان همبستگی بین متغیر مستقل را با هر یک از متغیر های وابسته تعیین نموده و سپس از طریقp-valueمربوطه مشخص می کنیم که آیا ارتباطی بین متغیر های مستقل و وابسته وجود دارد یا خیر. یافته های تحقیق نشان می دهند: که بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معنا دار و منفی وجود داردو بین استراتژی تمایز محصول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معنا دار و مستقیم وجود دارد. واژههای کلیدی: استراتژی رهبری هزینه استراتژی تمایز محصول و نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت 46

1.مقدمه استراتژی تجاری شرکت نشان می دهد که چگونه شرکت در بازار انتخابی خود به رقابت می پردازد)هیگینز و همکاران 2011(.پورتر )1996( بیان می کند که بهترین راه برای یک شرکت به منظور دستیابی به مزیت رقابتی پایدار در بازار انتخابی خود این است که استراتژی تجاری خود را با انبوهی از فعالیت ها شامل سیاست های کاربردی ساختار سازمانی و غیره تقویت کند.استراتژی هایی که توسط شرکت اتخاذ می شود به احتمال زیاد بر سطح اجتناب مالیاتی اثر دارد زیرا استراتژی شرکت تا اندازه ای بر اساس تمایل شرکت برای مقابله با ریسک و عدم قطعیت شکل می گیرد. بنابراین بررسی تاثیر استراتژی تجاری شرکت بر فعالیت های برنامه ریزی مالیاتی ( به عنوان مثال اجتناب مالیاتی ) می توانند در حوزه تصمیم گیری های شرکت برای تعیین استراتژی خود تاثیر بگذارد. چندین گونه شناسی برای طبقه بندی استراتژی تجاری وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از گونه شناسی مایلز و اسنو )1978( پورتر )1980( و میلر) 1990 (. در طبقه بندی های مخصوص به هر گونه شناسی دو نوع استراتژی را می توان یافت که در مقابل هم قرار می گیرند استراتژی که به دنبال حداقل کردن هزینه ها ست و استراتزی که در پی انعطاف و ریسک بیشتر است. در واقع اگر طبقه بندی مر بوط به هر نوع گونه شناسی در یک طیف قرار گیرد بدون شک این استراتزی در مقابل هم در دو سر یک طیف قرار می گیرند.)هیگینز و همکاران 2011( شرکت ها برای تعیین میزان غعالیت های اجتناب مالیاتی خود بین مزایا و هزینه های نهایی ناشی از مدیریت هزینه های مالیات توازن ایجاد می کنند. یکی از مزایای اجتناب مالیاتی افزایش جریان های نقدی است. از طرفی برای هزینه های اجتناب مالیاتی می توان مواردی چون برنامه ریزی و اجرای هزینه ها مجازات احتمالی اعمال شده توسط مقامات دولتی بر شمرد. پورتر )1985( چارچوبی را که شرکت ها ممکن است یک استراژی تجاری به منظور افزایش کارایی شرکت انتخاب کنند را بسط داده است. او استدالل کرده است که شرکت باید بین حداقل کردن هزینه محصول در یک ننعت که به عنوان استراتژ ی رهبری عزینه خوانده می شود و یا یک محصول منحصر به فرد از نظر کیفیت ویژگی های فیزیکی یا ارائه خدمات منحصر به فرد که به عنوان استراتژی تمایز محصول خوانده می شود. یکی را انتخاب کند. در محتوای ادبی برخی استدالل ها این موضوع که چرا ارتباط بین اهرم مالی و عملکرد شرکت وابسته به انتخاب استراتژی تجاری می باشد دیده می شود. یکی از منابع دولت ونول مالیات از شرکتهاست. مبانی نظری و شواهد تجربی نشان می دهد شرکتها در تالش اند مالیات بر در آمد خود را کاهش داده یا به تعویق بیندازند. اجتناب مالیاتی فرار مالیاتی مدیریت سود و غیره ابزارهایی هستند که شرکتها ممکن است برای کاهش مالیات در نورت لزوم بسته به وضعیت از آنها استفاده کنند. در این پژوهش اجتناب مالیاتی یکی از ابزارهای کاهش مالیات بررسی می شود.از دیدگاه نظری منظور از اجتناب مالیاتی تالش برای کاهش مالیاتهای پرداختی است (هانلوموهیتزمن 2010 ). فرار مالیاتی نوعی تخلف قانونی است اما اجتناب از مالیات در واقع نوعی استفاده از خألهای قانونی در قوانین مالیاتی برای کاهش مالیات است.بنابراین از آنجا که اجتناب مالیاتی فعالیتی به ظاهر قانونی است به نظر می رسد که بیشتر از فرار مالیاتی در معرض دید باشد و چون اجتناب مالیاتی در محدوده ای معین برای استفاده از مزایای مالیاتی است و به طور عمده قوانین محدود کننده ای در زمینة کنترل اجتناب مالیاتی وجود ندارد (خانی ایمانی و مالیی 1392 ) به نظر می رسد بسیاری از شرکت ها درگیر اجتناب مالیاتی باشند و به همین دلیل تعیین عوامل تأثیر گذار بر سطح اجتناب مالیاتی در شرکت ها اهمیت زیادی دارد. بنابر این از انجایی که می توان نتیجه گرفت کدام طبقه از استراتژی بیشتر درگیر اجتناب مالیاتی است و همچنین برای پاسخ به حدس هانلون و هیتزمن )2010( تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین استراتزی تجاری شرکت و اجتناب مالیاتی می پردازد. پژو هش حاضر در مقایسه با مطالعات گذشته از دو جنبه جدید بوده و دارای نو آوری است. اول اینکه استراتزی شرکت که به نوعی ترکیبی از ویژگی های شرکت می باشد می تواند به فهم و درک بهتر فعالیت های برنامه ریزی مالیاتی شرکت از جمله اجتناب مالیاتی منجر شود. دوم اینکه در این پژو هش معیاری برای سنجش استراتژی تجاری ایجاد می 47

شود که این معیار با استفاده از اطالعات موجود در گزارش های مالی قابل محاسبه است و نسبت به معیار های موجود در حسابداری جامع تر است. انتظار می رود نتایج این پژو هش بتواند دستاورد و ارزش افزوده عملی به شرح زیر داشته باشد: اول اینکه نتایح این پژوهش می تواند موجب گسترش مبانی نظری پژوهش های گذشته در ارتباط با اجتناب مالیاتی شود. دوم اینکه شواهد پژوهش نشان خواهد داد آیا استراتژی واحد تجاری عاملی برای اجتناب مالیاتی خواد بود یا خیر این موضوع به عنوان یک دستاورد علمی می تواند اطالعات سودمندی را در اختیار قانون گذاران حوزه مالیاتی و بازار سرمایه قرار دهد.سوم اینکه نتایج پژوهشمی تواند ایده های جدیدی برای انجام پژوهشهای جدید در حوزه حسابداری مالیاتی پیشنهاد نماید. بنابراین تحقیق حاضر تالش می کند بصورت تبیینی پاسخی علمی برای پرسش اساسی زیر پیدا کند : آیا رابطه معناداری بین استراتزی تجاری شرکت و اجتناب مالیاتی وجود دارد 2.اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق مالیات و اخذ آن و جلوگیری از اجتناب مالیاتی در شرکت ها که جز مودیان بزرگ مالیاتی در کشور محسوب می شوند.برای دولت و به خصوص سازمان امور مالیاتی حائز اهمیت است. شرکت ها می توانند با اعمال سیاست های مختلف میزان مالیات پرداختی را دستخوش تغییرات کنند. از این رو بررسی عواملی که می توانند منجر به اجتناب مالیاتی شود ویا سطح اجتناب مالیاتی شرکت ها رو تغییر دهد منجر به درک بهتر فعالیت های برنامه ریزی مالیاتی شرکت ها می گردد وبه سازمان امور مالیاتی کمک می کند که با توجه به نوع شرکت ها خود به تحلیل فعالیت های مالیاتی آنها بپردازد و راه های اجتناب مالیاتی را شناسایی کند یا درندد جلوگیری از وقوع آنها برآید. تحقیق حاضر با بررسی استراتژی تجاری شرکت ها و تاثیر آن بر اجتناب مالیاتی آنها می تواند به سازمان امور مالیاتی کمک کند که با تعیین استراتژی شرکت ها سطح اجتناب مالیاتی را مشخص کنند و سپس با وضع قوانین مناسب مانع از کاهش مالیات پرداختی تو سط شرکت ها شود. عالوه بر این می توان به جریان تحقیقاتی کمک کرد که به بررسی نوسانات در فعالیت های اجتناب مالیاتی شرکت ها می پردازد. از طرفی شرکت ها می توانند استراتژی تجاری خود را با فعالیت های حمایتی )نظیر برنامه ریزی مالیاتی ( در جهت دستیابی به یک مزیت رقابتی پایدار تقویت کنند. 3. مبانی نظری تحقیق 1-3- مفهوم اجتناب مالیاتی با توجه به اینکه در مفهوم اجتناب مالیاتی اختالف نظرهایی وجود دارد ابتدا تعریف مفهومی اجتناب مالیاتی را مورد بحث قرار می دهیم تا آشفتگی موجود در معانی حداقل گردد. اجتناب مالیاتی را بطور کلی کاهش قانونی و آشکار در پرداخت مالیات ها تعریف می کنیم. این تعریف بطور مفهومی از تحقیق دایرینگ و همکاران ) 2008 (استنباط شده است و در برگیرنده تمامی معامالتی است که بر بدهی مالیاتی اثر گذار هستند. 1-1-3- معیار های اندازه گیری اجتناب مالیاتی محققان برای اندازه گیری اجتناب مالیاتی بر یک معیار واحد تاکید نکرده اند چرا که معتقدند هر یک از این معیارها محدودیت های خاص خود را دارد اما برخی به برخی دیگر برتری دارد. بطور کلی در حال حاضر دامنه وسیعی از معیارها در ادبیات موضوع اجتناب مالیاتی استفاده می شود و محققان باید با توجه به سوال و هدف تحقیق خود معیار اندازه گیری مناسب را انتخاب کنندو ازآنجایی که در این پژوهش بر اساس تحقیق دایرینگ و همکاران )2009( برای اندازه گیری اجتناب مالیاتی از معیار نرخ موثر نقدی بلند مدت استفاده می گردد. در ادامه توضیح مربوط به این معیار ارائه می شود. 48

.1-1-1-3- نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت استفاده از یک نرخ ساالنه برای آزمون رفتار اجتناب مالیاتی شرکت می تواند استنباط غلطی را از رفتار بلندمدت شرکت ها به دنبال داشته باشد. از این رو از معیار نر خ موثر مالیاتی بلند مدت استفاده می شود که برابر است با نسبت مجموع مالیات های نقدی پرداختی در طول 5 سال ( و یا 10 سال ) بر مجموع سود قبل از مالیات همان دوره )دایرینگ و همکاران 2008(: مزیت انلی این معیار نسبت به نرخ موثر مالیاتی ماهیت بلند مدت محاساتی آن است که از بی ثباتی سال به سال در نرخ های موثر مالیاتی جلوگیری می کند و ارتباط بهتری بین مالیات های پرداخت شده و سود های مشمول مالیات برقرا می کند )هانلون و هیتزمن 2010 ( بر اساس تحقیق هانلون و هیتزمن )2010( اختالف معیار بلند مدت با سایر معیار هایETR در موارد ذیل می باشد: - تمامی معامالت موثر بر بدهی مالیاتی شرکت را منعکس می نماید. - بین فعالیت های واقعی در جهت معافیت مالیاتی فعالیت های اجتناب عمدی در جهت کاهش مالیات و مزایای مالیاتی ناشی از فعالیتهای البی و رایزنی تمایزی قائل نمی شود. -مستقیما مالیتهای ضمنی را در بر نمی گیرد )هر چند اگر مخرج کسر از مبالغ پرداختی بابت مالیات کمتر باشد نسبت بزرگ تر می گردد(. - اجتناب مالیاتی تطبیق یافته را نشان می کند. نمی دهد زیرا از سود دفتری )طبق GAAP ) به عنوان مخرج کسر استفاده 2-3- استراتژی رهبری هزینه هدف استراتژی رهبری هزینه این است که شرکت تولید کننده ای هزینه کم در یک ننعت باشد. استراتژی رهبری هزینه از طریق کسب تجربه سرمایه گذاری در تسهیالت تولید انبوه استفاده از نرفه جوی و نظارت دقیق برکل هزینه های عملیاتی ( از طریق برنامه هایی مثل کاهش اندازه و مدیریت کیفیت (تحقق می یابد. پورتر )1985( شرکت هایی که استراتزی رهبری هزینه استفاده می کنند در شرایطی که کارایی مدیریتی با نظارت وام دهنده افزایش یابد از طریق استفاده از اهرم مالی منتفع خواهد شد. نظارت به وسیله وام دهنده رفتارهای فرنت طلبانه مدیران را به وسیله کاهش منابع در دسترس برای هزینه های احتیاطی محدود می کند. بنابراین وظیفه کنترل بد هی ها برای شرکت هایی که به دنبال افزایش کارایی می باشند مهمتر می باشد. همچنین استراتژی رهبری هزینه شرکت ها ملزم به کنترل هزینه های اساسی و جلوگیری از افزایش بسیاری از هزینه های بازاریابی با نو می باشند.)همان منبع ) آوری 3-3 -استراتژی تمایز محصول )تفکیک( این استراتژی مستلزم توسعه کاالها یا خدمات منحصر به فرد و بی نظیر با اتکا به وفاداری مشتری به مارک تجاری است یک شرکت می تواند کیفیت باالتر عملکرد بهتر یا ویژگی منحصر به فرد را که هر یک از آنها می توانند قیمت های باالتر را توجیه کنند ارائه دهد.در استراتژی تمایز محصول شرکت ها تمایل به سرمایه گذاری در زمینه تحقق و توسعه دارند بدین منظور قابلیت ابتکار و نو آوری شرکت ها افزایش می یابد. بعالوه که در استراتژی تمایز محصول شرکت هابا عدم اطمینان باالتر مواجه می باشند بدین معنی که تاکید بیش از حد بر روی نو آوری و ابتکاردر محصول شرکت را با فعالیت های ریسک پذیر و ریسک بر روی محصولی که تاکنون تولید نشده است مواجه می سازد.)بیگادبک 1979 و جرمایس 2008 (. بر این اساس استراتژی های تجاری شرکت ها با استفاده از تحلیل خوشه ای مرتبه ای که متغیر ها بر اساس تشابهات و تفاوت های آنها طبقه بندی می کنند به دو گروه استراتژی تمایز محصول و رهبری هزینه دسته بندی می شود که بر اساس این رویکرد این استراتژی ها بصورت زیر محاسبه می شود 49

استراتژی رهبری هزینه : از نسبت کل فروش بر کل دارایی ها بدست می آید. استراتژی تمایز محصول : از نسبت اندوخته تحقیق و توسعه و اندخته اختیاری 4.پیشینه تحقیق بر کل فروش بدست می آید. اجتناب مالیاتی یکی از مباحث مهمی است که در زمینه مالیات مطرح است از این رو محققین زیادی در جهان رابطه بین اجتناب مالیاتی و عوامل مختلف را مورد سنجش قرار دادند که در ادامه به تحقیقات انجام شده در این خصوص اشاره می شود. تحقیقات قبلی به بررسی رابطه بین اجتناب مالیاتی و شفافیت شرکت می پردازند. به عنوان مثال کر ) 2012 ( در مطالعه ای ارتباط بین عدم شفافیت و اجتناب مالیاتی را در سطح شرکت و در سطح کشور مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که یکی از پیامد های عدم شفافیت در محیط گزارشگری افزایش اجتناب مالیاتی شرکت است. چن و همکاران )2011( در تحقیقی تحت عنوان "اجتناب مالیاتی شرکت ها و عدم شفافیت شرکت".مستقیما اثرات اجتناب مالیاتی بر روی محیط اطالعاتی شرکت را بررسی و تعیین کردند و با استفاده از معیارهای چند گانه اجتناب مالیاتی به این نتیجه رسیدند که بین اجتناب مالیاتی شرکت و عدم شفافیت شرکت ارتباط مثبت وجود دارد. مفهوم هر دو مطالعه فوق این است که فعالیت های اجتناب مالیاتی شرکت این امکان را فراهم می کند که مدیران از سیاست های شرکت در جهت منافع خود بهره برداری کنند. انگیزه های مدیریتی از جمله مواردی بوده است که رابطه آن با اجتناب مالیاتی بررسی شده است. به عنوان مثال آرمسترانگ و بلوئین )2010( به مطالعه انگیزه های برنامه ریزی مالیاتی با استفاده از یک مجموعه از داده های سلسله مراتبی همراه با اطالعات تشویقی و جبرانی مدیران اجرایی و بررسی روابط میان انگیزه های مدیران مالیاتی و انول پذیرفته شده حسابداری دارد اما رابطه کمی با سایر نگرشها و رفتارهای مالیاتی دارد. این نتایج را به نورت یک شاخص تفسیر نموده بدین گونه که انگیزه های فراهم شده برای مدیران به منظور کاهش سطح هزینه مالیات گزارش شده در نورت های مالی است. حساس یگانه و گل محمدی )1390(. آنها در مقاله ای تحت عنوان نرخ موثر مالیات و ویژگی های شرکت ها به این نتیجه رسیدند که نرخ موثر مالیات به نرخ قانونی نزدیک است همچنین این نرخ در هر ننعت تقریبا یکسان است ارتباط منفی میان نرخ موثر مالیات با اندازه شرکت و سودآوری و ارتباط مثبتی میان نرخ موثر مالیات با اهرم های مالی وجود دارد ولی میان نرخ موثر مالیاتی با شدت سرمایه گذاری و ساختار مالکیت ارتباط معنادار وجود ندارد. بلسام و همکاران )2010( دریافتند که شرکت هایی که استراتژی تمایز )شبیه به آینده نگران ) را دنبال می کنند در برابر شرکت هایی که استراتژی رهبری هزینه )شبیه به مدافعان ) را دنبال می کنند توجه کمتری به معیار فروش )ROA( دارند. نتایج آنها نشان می دهد شرکت هایی که استراتژی تمایز را دارا می باشند بیشتر معیار های غیر مالی را بکار می گیرند تا از این طریق مدیران را به پیروی از این استراتزی تشویق کنند. درحالی که برخی از کشورها 90 تا 95 درند از هزینه های عمومی خود را از طریق درآمدهای مالیاتی تأمین می کنند ایران به دلیل شفاف نبودن و ناتوانی سیستم مالیاتی در شناسایی نحیح میزان درآمد بنگاه ها و افراد عموما میزان مالیات تشخیصی ناچیز است. کما اینکه بخش شایان توجه ی از همین مالیات تشخیصی نیز ونول نمی شود و در نورت ونول انل فایده در آن رعایت نمی شود به این معنا که هزینة ونول نسبت به مالیات ونولی بیشتر است. پس از درآمد های نفتی عمده ترین درآمد دولت برای تأمین مالی بودجه درآمدهای مالیاتی است که از آن سه هدف تخصیص منابع اقتصادی توزیع مجدد درآمد وتثبیت اقتصادی پیگیری می شود. (شورورزی و رحمانی 1390 ( 5 روش شناسی تحقیق 1-5- روش تحقیق ازآنجایی که این تحقیق به دنبال بررسی رابطه عملکرد شرکتها با اجتناب مالیاتی با توجه به استراتژی های انتخاب شده می باشد روش تحقیق جهت انجام مطالعه مورد نظر از نوع همبستگی می باشد و بوسیله آزمون ضریب همبستگی میزان 50

همبستگی بین متغیرمستقل را باهر یک از متغیرهای وابسته تعیین کرده و سپس با استفاده از مقدار احتمال ( )P-Value مربوطه با توجه به سطح معنی دار مورد نظر مشخص می کنیم که آیا ارتباطی بین متغیرهای مستقل و وابسته وجود دارد یا خیر. و برای آزمون فرضیه های تحقیق از اطالعات نورت های مالی شرکتها مندرج در سایت سازمان بورس و نرم افزار ره آورد نوین بهره گرفته شده است. 2-5 -فرضیه های تحقیق شرکت ها برای تعین میزان فعالت های اجتناب مالیاتی خود بین مزایا و هزینه های نهایی ناشی از مدیریت هزینه های مالیات توازن ایجاد می کنند. اما ایجاد این توازن تا حدی به اهداف مد نظر شرکت ها بستگی دارد برای مثال :شرکت هایی که به حداقل کردن هزینه ها عالقه مند هستند از افزایش نرفه جویی در مالیات که به دلیل فعالیت های اجتناب مالیاتی رخ می دهد بیش از شرکت های ریسک پذیر بهره می برند.اما در حین حال می تواند هزینه ایجاد و پیاده سازی استراتژی های مالیاتی بیش از مزیت نرفه جویی اضافی در مالیات باشد. دایرینگ و همکاران )2009( بیان می کنند که برای اندازه گیری اجتناب مالیاتی در سطح گسترده و فهم آسان آن از دو معیار استاندارد استفاده می کنند که بیشتر به آنها اشاره شد. بر این اساس فرضیه اول تحقیق به شکل زیر بیان می شود : فرضیه اول: بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معنی دار وجود دارد. فرضیه دوم :بین استراتژی تمایزمحصول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معنی دار وجود دارد. 3-5- دوره آزمون جامعه و نمونه آماری جامعة آماری این پژوهش را کلیة شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1389 تا 1393 شکل می دهد. از آنجا که در تخمین مدل های پژوهش اطالعات سال 1-t الزم است اطالعات سال 1388 نیز جمع آوری شده است. در این پژوهش شرکت های مد نظر قرار خواهند گرفت که از شرایط زیر برخوردار باشند: 1.به منظور امکان مقایسة اطالعات سال مالی شرکت منتهی به 29 اسفند ماه باشد. 2 طی بازة زمانی پژوهش سال مالی خود را تغییر نداده باشد. 3 معامالت سهام شرکت طی دورة پژوهش بیش از سه ماه در بورس اوراق بهادار تهران متوقف نشده باشد 4.داده هایی که برای اجرای پژوهش الزم است موجود و در دسترس باشد 5.جزء شرکت های واسطه گری مالی ) بانکها سرمایه گذاری ولیزینگ )نباشد 6.طی بازة زمانی پژوهش سود گزارش کرده باشد. با توجه به شرایط و محدودیت های فوق از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق شرکت انتخاب شد. بهادار تهران در مجموع 76 4-5- مدل و متغییر های تحقیق برای بررسی ارتباط بین اجتناب مالیاتی و استراتزی تجاری شرکت و آزمون فرضیه های تحقیق از مدل های ارائه شده توسط هیگینز و همکاران )2011( و روش OLS استفاده می شود. برای آزمون فرضیه های تحقیق از مدل زیر استفاده خواهیم کرد: Long-run Cash ETRi,t =α0+β1strategyi,t+β2sizei,t+ β3roai,t+β4debiti,t+ β5intani,t+β6s.growthi,t+β7ppeintensityi,t+ YEARi,t INDUSTRYi, t+ I,t 51

1-4-5- متغیر وابسته همانطور که در بخش های قبلی گفته شد متغیر وابسته این پژوهش اجتناب مالیاتی است. تحقیقات مربوط به اجتناب مالیاتی معیار های مختلفی برای اندازه گیری اجتناب مالیاتی ارائه می دهند. به منظور استفاده از معیاری برای فعالیت های مالیاتی شرکت از معیارهای نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت 5 ساله استفاده می کنیم.)دایرینگ و همکاران )2009( نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت به شکل زیر محاسبه می شود: Long-Run cash ETRI,T در فرمول فوق نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت شرکت i در سالtقابل محاسبه است. مالیات پرداخت شده از نورت جریان وجه نقدقابل استخراج است اما از آنجا که این مبلغ در نورت جریان وجه نقد شامل پیش پرداخت های مالیات نیز می باشد برای رفع این مشکل محاسبه نر خ موثر مالیاتی نقدی بصورت 5 ساله نورت می گیرد )حساس یگانه و گل محمدی )1390 2-4-5- متغیر مستقل استراتژی رهبری هزینه : از نسبت کل فروش بر کل دارایی ها بدست می آید. استراتژی تمایز محصول : از نسبت اندوخته تحقیق و توسعه بر کل فروش بدست می آید. 3-4-5- متغیرهای کنترل اندازه شرکت( SIZE ): تحقیقات قبلی نشان می دهند که اندازه شرکت یکی از عوامل مهم تاثیر گذار بر نرخ موثر مالیاتی است )گاپتا و نیوبری 1997 میلز و همکاران 1998 رگو 2003(. تحقیقات قبلی نتایج متفاوتی را از ارتباط بین اندازه شرکت و نرخ موثر مالیاتی نشان می دهد بنابراین در مدل تحقیق عالمتی برای ضریب متغیر )β1( SIZE پیش بینی نشده است. اندازه شرکت به شکل زیر محاسبه می شود: (کل دارایی های در پایان سالt ) SIZE= Ln β 4 نسبت سود آوری )ROA( : سود دهی شرکت می تواند به عنوان معیاری برای اجتناب مالیاتی شرکت ها استفاده گردد. از این رو متغیر نسبت سود آوری به عنوان متغیر کنترلی مورد استفاده قرار می گیرد )ویلسون 2009 رگو 2003(. نسبت سود آوری به شکل زیر محاسبه می گردد: ROA نسبت بدهی ( :)DEBIT به دلیل پیچیدگی معامالت مالی شرکت ها از نسبت بدهی شرکت ها به عنوان متغیر کنترلی استفاده می شود. زیرا شرکت این توانایی را دارد که از طریق معامالت مالی مالیات ها را به حداقل برساند )میلز و همکاران 1998(. تحقیقات قبلی نتایج متفاوتی از ارتباط بین نسبت بدهی و نرخ موثر مالیاتی نشان می دهد ( گوپتا و نیوبری 1997(. بنابر این در این مدل عالمتی برای زیر قابل محاسبه است : ضریب متغیر DEBIT پیش بینی نشده است. نسبت بدهی شرکت به شکل DEBIT 52

نسبت دارایی نامشهود :)INTAN( بنابر مدا چن و همکاران )2010( از متغیر نسبت دارایی نامشهود به عنوان متغیر کنترلی استفاده می گردد.تفاوت دفتری دارایی های نامشهود می تواند فرنت هایی را برای انتقال در آمد فراهم سازد که این خود منجر به اجتناب مالیاتی می گردد ( هانلون و همکاران 2007(. برای β 5 به دلیل متفاوت بودن نتایج تحقیقات قبلی عالمتی پیش بینی نشده است. این نسبت به نورت زیر محاسبه می شود : INTAN نرخ رشد فروش )S.GROWTH( : این متغیر به عنوان نماینده ای از رشد شرکت می باشد.در این مدل متغیر نرخ رشد فروش مطابق مدل بکار رفته در تحقیق بولو و باباجانی )1391( به دلیل شرایط داخلی کشور جایگزین متغیر های تحقیق و تو سعه تقسیم بر فروش )R&D/Sales( که یکی دیگر از شاخص های رشد شرکت می باشد شده است. به این ترتیب انتظار می رود شرکت هایی که از نرخ رشد فروش باالتری بر خوردار هستند فرنت های رشد بیشتری داشته باشند. مظالعات قبلی بین این متغیر و احتناب مالیاتی را نشان می دهند ( میلز و همکاران 1998( نرخ رشد فروش به شکل زیر محاسبه می شود S.GROWTH نسبت دارایی ثابت )PPEINTENSITY( : مططالعات قبلی ارتباط بین دارایی ثابت و اجتناب مالیاتی را نشان می دهند ( گوپا و نیوبری 1997(. از این رو این متغیر کنترلی به مدل تحقیق اضافه می شود. این نسبت به شکل زیر محاسبه می گردد: PPEINTENSITY اگرچه نرخ رشد فروش و نسبت دارایی های ثابت برای اندازه گیری استراتژی استفاده می شود اما ممکن است نتایج تحقیق توسط شرکت هایی که نرخ رشد فروش و یا نسبت دارایی های ثابت باالیی دارند تحریف شود. از این رو برای کاهش این نگرانی این دو متغیر به عنوان متغیر های کنترلی به مدل تحقیق اضافه می شوند )هیگینزو همکاران 2011(. اثرات ثابت سال :)YEAR( شرکت های با عمر طوالنی تر این مکان را داشته اند تا در طرح های بلند مدت و کاهنده مالیات سر مایه گذاری نمونده و از مزیت های مالیاتی آن بهره مند شوند. همچنین شرکتها با گذر زمان می توانند با تکنیک های مختلف مدیریت مالیات آشنا شوند و هزینه مالیات خود را بهتر از سایرین مدیریت نمایند. )پورحیدری و سروستانی 1391(. این موارد ممکن است بر پیچیدگی های مالیاتی شرکت بیافزاید و در نهایت منجر به اجتناب مالیاتی گردد. این متغیر به نورت یک متغیر اسمی با مقدار نفر و یک در مدل رگرسیون لحاظ شده است. به این نورت که یک ستون برای هر سال اختصاص داده می شود. اگر شرکتی در آن سال داده داشته باشد مقدار یک و برای بقیه سالها مقدار نفر اختصاص داده می شود یعنی چنانچه شرکت i در سال t مشغول به فعالیت باشد عدد یک و در غیر اینصورت عدد نفر می گیرد. اثرات ثابت صنعت industry( ) : قوانین مالیاتی کشور به نحوی است که برخی از ننایع قابلیت و توانایی بیشتری برای مدیریت مالیات دارند. به عنوان مثال در ننعتی که امکان تولید محصوالت نادراتی و یا کشاورزی وجود دارد شرکتها این قابلیت را دارند که از معافیت مالیاتی بیشتری برخوردار شوند زیرا بر طبق مواد شماره 81 و 141 قانون مالیاتهای مستقیم درآمدهای حانل از فعالیتهای کشاورزی و همچنین درآمدهای حانل از نادرات محصوالت تمام شده ننعتی و کشاورزی از معافیت 100 درندی مالیاتی برخوردار هستند )پورحیدری و سروستانی 1391 (. این موارد ممکن است سبب شود نوع ننعت نیز تأثیری معنادار بر اجتناب مالیاتی بر جای گذارد. اثرات ثابت ننعت به نورت متغیر مجازی نفر و یک در نظر گرفته می شود. این متغیر به نورت یک متغیر اسمی با مقدار نفر و یک در مدل رگرسیون لحاظ شده است. به این نورت که یک 53

ستون برای هر سال اختصاص داده می شود. اگر شرکتی در آن ننعت وجود داشته باشد مقدار یک ودر غیر اینصورت مقدار آن نفر است.یعنی چنانچه شرکت i در ننعتm مشغول به فعالیت باشد عدد یک و در غیر اینصورت عدد نفر می گیرد. 6.آزمون فرضیه ها: 1.6.آزمون فرضیه اول: فرضیه اول:بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معنی دار وجود دارد. در این فرضیه رابطه بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت را از طریق مدل رگرسییون و ضیریب همبستگی مورد آزمون قرار می دهیم. قبل از انجام آزمون این فرضیه داده ها را از لحاظ نرمال بودن مورد آزمیون قیرار دادییم بیا اسیتفاده از نمیودار چنیدک- چندک) Q-Q ) مقادیر پرت) Outliers )را شناسایی و حذف کردیم. و از تبدیل لگاریتمی جهت نرمال کیردن داده هیا اسیتفاده نمودیم. بنابراین تعداد داده ها برای آزمون فرضیه اول برای کل شرکتها از 220 به 169 تقلیل یافت. و پس از انجیام محاسیبات الزم رابطه بین استراتژی رهبری هزینه بعنوان متغیر مستقل با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت به عنوان متغیر وابسته میورد آزمون گردید. نتایج بدست آمده از آزمون ضریب همبستگی و رگرسیون به شرح ذیل ارائه میشود. استراتژی رهبری هزینه جدول همبستگی پیرسن در آزمون فرضیه اول نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت Pearson Correlation 1 401. نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت Sig. (2-tailed) -.003 N 1008 1008 استراتژی رهبری هزینه Correlation Pearson.401 1 Sig. (2-tailed) -.003 N 1008 1008 دراین تحقیق برای آزمون فرضیه ها از دو روشp-value جدول ضرایب رگرسیون در آزمون فرضیه اول و کالسیک استفاده می کنیم: سطح معنی دار بودن : (یا سطح اطمینان %95 در نظر گرفته شده است. % 5 برای تمامی فرضیه های تحقیق سطح خطای %5 ) براساس این آزمون : رد میشود در نورتی که P-valve > باشد. Model Coef Std.e T P Constant 0 / 326 0 / 041 8 / 032 -.003 1 / 724 استراتژی رهبری هزینه 0 / 394 4 / 373 -.003 پذیرفته میشود در نورتی که P-value > باشد. 1.1.6.آزمون معنی داری ضرایب رگرسیون)آزمون (: t با توجه به جدول ضرایب رگرسیون چون p-value یعنی 0/003 -کوچکتر از در سطح %5 است. بنیابراین در سیطح معنیداری %5= فرض H : )عدم وجود رابطه ) رد میشود و فرض تحقیق : )وجیود رابطیه( پذیرفتیه 54

میشود. و نتیجه می گیریم که در سطح معنیدار فصلنامه مطالعات مدیریت و حسابداری %5 بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطیه وجییییییییود دارد و از آنجییییییییایی کییییییییه ضییییییییریب بتییییییییا) ) β و شیییییییییب خییییییییط منفییییییییی می باشد پس بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معکوس وجود دارد. 2.1.6.آزمون معنی داری ضریب همبستگی: با توجه به سطح معنی داری ظاهرشده در جدول همبستگی) 0/003 -( می توان نتیجه گرفت که همبستگی معنی داری بین متغیرها وجود دارد. 2.6.آزمون فرضیه دوم: فرضیه دوم : بین استراتژی تمایزمحصول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معنی دار وجود دارد. قبل ازانجام آزمون این فرضیه داده ها را از لحاظ نرمال بودن میورد آزمیون قیرار دادییم بیا اسیتفاده از نمیودار چنیدک- چندک) Q-Q ) مقادیر پرت) Outliers )را شناسایی و حذف کردیم. و از تبدیل لگاریتمی جهت نرمال کیردن داده هیا اسیتفاده کردیم. بنابراین تعداد داده ها برای آزمون فرضیه دوم برای کل شرکتها از 220 به 163 تقلیل یافت. و پس از انجیام محاسیبات الزم رابطه بین استراتژی تمایزمحصول بعنوان متغیر مستقل با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت به عنوان متغیر وابسیته میورد آزمون گردید. نتایج بدست آمده از آزمون ضریب همبستگی و رگرسیون به شرح ذیل ارائه میشود. استراتژی محصول نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت جدول همبستگی پیرسن در آزمون فرضیه اول Pearson Correlation 1 364. نرخ موثر مالیاتی نقدی بلند مدت Sig. (2-tailed).001 N 1008 1008 استراتژی محصول Pearson Correlation.364 1 Sig. (2-tailed).001 N 1008 1008 جدول ضرایب رگرسیون در آزمون فرضیه دوم دراین تحقیق برای آزمون فرضیه ها از دو روشp-value و کالسیک استفاده می کنیم: سطح معنی دار بودن : (یا سطح اطمینان %95 در نظر گرفته شده است. % 5 برای تمامی فرضیه های تحقیق سطح خطای %5 ) براساس این آزمون : رد میشود در نورتی که P-valve < باشد. Model Coef Std.e T P Constant 3 / 659 0 / 117 31 / 24.001 /2 استراتژی محصول 726 1/ 078 2 / 529.001 پذیرفته میشود در نورتی که P-value > باشد. 1.2.6.آزمون معنی داری ضرایب رگرسیون) آزمون ) t : 55

با توجه به جدول ضرایب رگرسیون چون p-value یعنی 0/001 کوچکتر از در سطح %5 است. بنابراین در سیطح )وجیود رابطیه( پذیرفتیه معنیداری =%5 فرض H : )عدم وجود رابطه ) رد میشود و فرض تحقیق : میشود. و نتیجه می گیریم که در سطح معنیداری %5 بین استراتژی تمایزمحصول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمیدت رابطیه وجود دارد و از آنجایی که ضریب بتا) نقدی بلندمدت رابطه مستقیم وجود دارد. ) β و شیب خط مثبت می باشد پس بین استراتژی تمایزمحصول بیا نیرخ میوثر مالییاتی 2.2.6.آزمون معنی داری ضریب همبستگی: با توجه به سطح معنی داری ظاهرشده در جدول همبستگی) 0/013 ( که کوچکتر از سطح خطای %5= می باشد می توان نتیجه گرفت که همبستگی معنی داری بین متغیرها وجود دارد. 7.نتایج آزمون فرضیه ها: 1.7.فرضیه اول: در این فرضیه رابطه بین استراتژی رهبری هزینه بعنوان متغیر مستقل با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت به عنوان متغیر وابسته مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به جدول ضرایب رگرسیون چون p-value یعنی 0/003 -کوچکتر از در سطح %5 است. بنابراین در سطح معنیداری %5= فرض H : )وجود رابطه( پذیرفته میشود. و نتیجه می گیریم که در سطح معنیدار )عدم وجود رابطه ) رد میشود و فیرض تحقییق : %5 بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقییییییدی بلندمییییییدت رابطییییییه وجییییییود دارد و از آنجییییییایی کییییییه ضییییییریب بتییییییا) ) β و شیییییییب خط منفی می باشد پس بین استراتژی رهبری هزینه با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه معکوس وجود دارد. 2.7.فرضیه دوم: در این فرضیه رابطه بین استراتژی تمایزمحصول بعنوان متغیر مستقل با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت به عنوان متغییر وابسته مورد آزمون قرار گرفت.با توجه به جدول ضرایب رگرسیون چون p-value یعنی 0/001 کوچکتر از در سطح %5 است. بنابراین در سطح معنیداری %5= فرض H : )عدم وجود رابطه ) رد میشود و فیرض تحقییق : )وجود رابطه( پذیرفته میشود. و نتیجه می گیریم که در سطح معنیداری %5 بین استراتژی تمایزمحصول با نرخ موثر مالییاتی نقدی بلندمدت رابطه وجود دارد و از آنجایی که ضریب بتا) ) β و شیب خط مثبت می باشد پس بین اسیتراتژی تمایزمحصیول با نرخ موثر مالیاتی نقدی بلندمدت رابطه مستقیم وجود دارد. 8. نتیجه گیری: در این پژوهش رابطه بین استراتژی تجاری شرکت و سطح اجتناب مالیاتی در شیرکتهای پذیرفتیه شیده در بیورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفته است. بر این اساس با در نظر گرفتن 169 شرکت در بازه زمیانی 1389 تیا 1393 فرضیات تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج آزمون فرضیه ها نشان می دهد کیه عوامیل می ثر بیر اجتنیاب مالیاتی عبارتند از: استراتژی تجاری شرکت اندازه شرکت نسبت سودآوری نسبت بدهی و نسبت دارایی ثابت. بر مبنای نتیایج آزمون فرضیه اول رابطه معکوس و منفی میان استراتژی رهبری هزینه شرکت و نرخ م ثر مالیاتی نقدی بلند مدت وجود دارد. بطور کلی نتایج حانل از آزمون فرضیه اول همسو با نتایج حانل از پژوهش )دیانتی دیلمی و همکاران ) 1393 که به بررسیی رابطه بین استراتژی تجاری شرکت و سطح اجتناب مالیاتی پرداخت میی باشید. بیر مبنیای نتیایج آزمیون فرضییه دوم رابطیه مستقیم و مثبت میان استراتژی تمایز محصول شرکت و نرخ م ثر مالیاتی نقدی بلند مدت وجود دارد. بطور کلی نتیایج حانیل 56

از آزمون فرضیه دوم ناهمسو با نتایج حانل از پژوهش )دیانتی دیلمی و همکاران ) 1393 که به بررسی رابطه بیین اسیتراتژی تجاری شرکت و سطح اجتناب مالیاتی پرداخت می باشد. الزم به ذکر است که در محاسبه استراتژی تمایز محصول در تحقیق ایشان با تحقیق حاضر تفاوت وجود دارد. در تحقییق خیانم دییانتی و همکیاران از اندوختیه تحقییق و توسیعه جهیت محاسیبه استراتژی تمایز محصول استفاده گردیده ولی در تحقیق حاضر از اندوخته تحقیق و توسعه و اندوخته اختیاری استفاده گردییده است. به عبارت دیگر شرکت هایی که به دنبال حداقل کردن هزینه ها هستند نسبت به شرکت هایی که بیه دنبیال اسیتراتژی فرنت های رشد بیشتر و نوآوری در تولید هستند از اجتناب مالیاتی پایین تری برخوردار هستند. این موضیوع حیاکی از ایین است که اگر فعالیتهای اجتناب مالیاتی منجر به نرفه جویی مالیاتی گردد برای این نوع شرکت ها هزینه و نا اطمینیانی کیه از افزایش اجتناب مالیاتی ناشی می شود بیش از مزایای ناشی از اجتناب مالیاتی است. مبتنی بر پژوهش حاضر برای تحقیقات آتی پیشنهاد می گردد: 1( بررسی رابطه بین نوع استراتژی تجاری شرکت و جریان های نقدی آزاد. 2( بررسی رابطه بین نوع استراتژی تجاری شرکت و بازده سهام با اندازه شرکت ها. فهرست منابع 1.اعرابی سید محمد رضوانی حمید رضا )1386( رابطه هماهنگی استراتژیک بین استراتزی سطح کسب و کار و استراتژی بازاریابی یا عملکرد سازمانی : پژو هشی درباره شرکت های دارویی ایران فصلنامه علوم مدیریت ایران سال دوم شماره 5 ص 97-71 2.باباجانی جعفر عبدی مجید )1389( رابطه حاکمیت شرکتی و سود مشمول مالیات شرکت ها پژوهش های حسابداری مالی شماره 5 ص 86-65 7-29 3. بولو قاسم باباجانی جعفر محسنی ملکی بهرام )1391( رابطه بین وجه نقد بیشتر و کمتر از حد بهینه با عملکرد آینده شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مجله دانش حسابداری سال سوم ص 3.حساس یگانه یحیی گل محمدی شورکی مجتبی )1390( رابطه بین نرخ موثر مالیات و ویژگی های شرکت های شرکت ها فصلنامه پ/زوهشنامه مالیات سال نوزدهم شماره 12 5. خاکی غالمرضا )1378( روش تحقیق با رویکردی بر پایان نامه نویسی انتشار مرکز تحقیقات علمی کشور 6. مشبکی انغر موسوی مجد سید محمد ) 1391 ( رابطه هماهنگی استراتژیک بین استراتزی های تجاری استراتژی های منابع انسانی و ساختار سازمانی مجله علمی چژو هشی مدیریت فرهنگ سازمانی دوره دهم شماره اول ص 33-60 7. دیانتی دیلمی زهرا بنی محمد بهمن روستایی دره میانه الهام ) 1394 ( رابطه بین استراتژی تجاری شرکت و سطح اجتناب مالیاتی پژوهشنامه مالیات شماره 25 8. هنر بخشی سمیرا بیرجندی حمید بیرجندی مسعود ) 1391 ( بررسی اثر نسبی استراتژی های تجاری بر روی ارتباط بین بین اهرم مالی و عملکرد فصلنامه علمی پژو هشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار شماره 15 1.Bhuiyan,mohammad, zahid hossain,(2012); tax evasion and avoidance practices in some selected corporate firms of Bangladesh, world journal of social sciences, vol.2, no.7pp.150-156 57

2.chen, s;chen,x; cheng, q,shevlin, t(2010); are family firms more tax aggressive than non family firms? journal of financial economics 95,pp.41-61 3.hanlon, michelle, and zheitzman,shane (2010), A review of tax research, journal of accounting and economics. Vol,50.pp.127-178 4.Higgins,d,t.c. omer,and j.d.phiggips.(2011). does a firms business strategy influence its level of tax avoidance? working paper.university of Connecticut.available at URL;Http:/www.ssrn.com 5.Robinson, j,s. sikes, and c.weaver.(2010) the impact of evaluating the tax department as a profit center on effective tax rates. The accounting review. forthcoming 6.THOMPSON, ARTHUR A,and A.j.strickland (2008). strategic management; concepts and cases 12 th edition, new York; mc graw -Hill 7.Kholbadalov,Utkir,(2012); The relationship of corporate tax avoidance, cost of debt and institutional ownership: evidence from Malaysia, Atlantic review of Economics,2st volume 8.Badertscher, B. and Katz,S. Rego.S(2013). The separation of ownership and control and corporate tax avoidance. Journal of accounting and economics. Vol 56,pp228-250 9.Badertscher. B. and Katz, S. (2013). The separation of ownership and control and corporate tax avoidance journal of accounting and economics, Vol56,pp.228-250. 10.Kholbadalov, Utkir, (2012), relationship of corporate tax avoidance, cost of debt and institutional ownership : evidence from Malaysia, Atlantic review of Economics,2st volume. 11.Bhuiyan, mohammad, zahid hossain,(2012). Tax Evasion and avoidance practices in some selected corporate firms of Bangladesh, world journal of Social sciences, Vol.2, No.7.pp.150-156 58