Original Airdate: Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2012, 22:00 - ΝΕΤ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 60 min. Όταν οι Ισπανοί κατακτητές έφτασαν στην Κολομβία τον 16ο αιώνα, νόμιζαν πως είχαν βρει το μυθι Πέντε αιώνες μετά, με τις τιμές του χρυσού να έχουν εκτιναχθεί στα ύψη εξαιτίας της παγκόσμιας ο Ο πυρετός του χρυσού στην Κολομβία, που τροφοδοτεί πλέον - μαζί με την κοκαΐνη - τον εμφύλιο πο ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Επιτόπια Έρευνα, Σενάριο, Σκηνοθεσία: Γιώργος Αυγερόπουλος / Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία 1 / 6
ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Original shooting format: HD720p25 / Ήχος: Dolby Stereo / Γλώσσες: Ισπανικά Ελληνικά / Υπότιτλοι: Ε Δείτε την ταινία Δείτε το trailer Αποκτήστε το DVD Ο χρυσός είναι το βαρόμετρο του φόβου. Καταμεσής της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στις 22 Αυγούστου του 2011 χτύπησε το ιστορικό 1889,70 δολάρια η ουγγιά. Κάτι ασύλληπτο αν σκεφτεί κανείς πως πριν από 10 χρόνια κόστιζε μόλις 271 δολάρια. Σήμερα η Κολομβία είναι μια από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής χρυσού στην Νότια Αμερική και μία από τις σημαντικότερες του κόσμου. Το 2010 παρήγαγε περίπου 54 τόνους, ενώ υπολογίζεται πως υπάρχουν ακόμα τεράστια αποθέματα πλήρως ανεξερεύνητα. Έτσι η χώρα ζει στον πυρετό του χρυσού. Όλοι, από τους παραδοσιακούς βιοπαλαιστές χρυσοθήρες, μέχρι τις πολυεθνικές, τους αντάρτες, τους παραστρατιωτικούς, και τα καρτέλ των ναρκωτικών, "τρέχουν" να εξορύξουν όσο περισσότερο χρυσό μπορούν νόμιμα ή παράνομα, και να εκμεταλλευτούν τις υψηλές τιμές αυτής της περιόδου, αδιαφορώντας για τις τρομακτικές επιπτώσεις στη κοινωνία και φυσικά στο περιβάλλον. Τα πρώτα συμπτώματα άρχισαν να φαίνονται το 2009, όταν 8000 χρυσοθήρες (!) πάμφτωχοι άνθρωποι από όλη τη χώρα, μαζεύτηκαν στο ποταμό Ντάγουα μόλις έμαθαν ότι κάποιος είχε βρει εκεί χρυσό. Πάνω από 200 μπουλντόζες έσκαβαν τις όχθες επί 11 μήνες. Όταν η κυβέρνηση τους έδιωξε, ο ποταμός έμοιαζε σαν να είχε βομβαρδιστεί, η κοίτη του είχε αλλάξει και κάθε είδος ζωής είχε εξαφανιστεί. ΕΝΑ ΧΡΥΣΑΦΕΝΙΟ ΒΟΥΝΟ Το Μαρμάτο στην επαρχία Κάλδας είναι ένα από τα πιο παλιά σημεία εξόρυξης χρυσού στη Νότια Αμερική. Ένας από τους 4 παλαιότερους δήμους της χώρας, που ιδρύθηκε το 1536, και πλέον έχει ανακηρυχθεί ιστορικό μνημείο του Έθνους. Είναι μια πόλη παραδοσιακών χρυσοθήρων και ζει αποκλειστικά από το χρυσό. Το χωριό τους βρίσκεται πάνω σε ένα 2 / 6
χρυσαφένιο βουνό. Το El Burro σύμφωνα με εκτιμήσεις κρύβει σήμερα στα σωθικά του 9,8 εκατομμύρια ουγγιές του πολύτιμου μετάλλου (καθώς και 59 εκατομμύρια ουγγιές ασημιού). Οι 10.000 κάτοικοι της περιοχής το εκμεταλλεύονται, σκάβοντας με το καλέμι και την αξίνα τα σπλάχνα της γης, όπως οι έκαναν και οι προγόνοί τους. Το Μαρμάτο δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορες μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, όπως η καναδική Gran Colombia Gold και η θυγατρική της Medoro Resources. Το σχέδιο της εταιρείας είναι να ανατινάξει την κορυφή του χρυσοφόρου βουνού και να δημιουργήσει ένα μεγάλο ορυχείο ανοιχτής εξόρυξης, για να έχει πρόσβαση στα κοιτάσματα από πάνω προς τα κάτω. Έτσι θα παράγονται περίπου 8 τόνοι χρυσού τον χρόνο, από 726 κιλά που παράγονται σήμερα. Με τις σημερινές τιμές θα απέφερε ετησίως περίπου 500 εκατ. δολάρια. Ο Βασιλιάς Μίδας εν δράση. Δυστυχώς για να εφαρμοστεί το σχέδιο της εταιρείας, το ιστορικό χωριό του Μαρμάτο θα πρέπει να σβηστεί από τον χάρτη. "Μα είμαι 70 χρονών! Γιατί να φύγω από δω;" απορεί ο Αμάρ Κατάνιο Γιαμίρ της επιτροπής αγώνα των κατοίκων του χωριού. "Για εμάς το Μαρμάτο δεν έχει μόνο υλικό πλούτο, όπως ο χρυσός και το ασήμι. Συμβολίζει πολλά περισσότερα. Και δεν πιστεύουμε ότι, για μια οικονομική φιλοδοξία από ανθρώπους που δεν είναι καν Κολομβιανοί, θα πρέπει να εξαφανιστούμε εμείς, για να έρθουν αυτοί να εξορύξουν το χρυσό, και να σκοτώσουν ένα χωριό που έχει επιβιώσει." Παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων του Μαρμάτο, η κυβέρνηση σχεδιάζει να μετακινήσει τον πληθυσμό, προκειμένου να ανοίξει τον δρόμο για το νέο ανοιχτό ορυχείο της Gran Colombia Gold. Κατασκευάζει ήδη στο κοντινό Ελ Γιάνο, ένα νοσοκομείο, ένα σύγχρονο σχολικό συγκρότημα και σπίτια. Η εταιρεία έχει δηλώσει πως θα βοηθήσει στην χρηματοδότηση του προγράμματος. "Υπάρχουν άτομα που είναι ιθαγενείς, που είναι μπερδεμένοι πολιτικά, τους έχουν πει ότι ο καπιταλισμός έρχεται και θα τους καταστρέψει. Αλλά κυρίως, δεν μπορούμε να κάνουμε διάλογο με κουφούς", λέει ο αντιπρόεδρος της εταιρείας Χοσέ Όρο. "Είναι ακριβώς έτσι!" απαντά ο κ. Γιαμίρ. "Είναι ένας αγώνας τού κεφαλαίου, του άγριου καπιταλισμού ενάντια σ ένα λαό που δεν κάνει τίποτα άλλο από το να εργάζεται, και να συνεισφέρει στο κράτος. Οι πολυεθνικές που έρχονται εδώ, κάνουν την δουλειά τους και δεν αφήνουν τίποτα στη χώρα." 3 / 6
ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ 'ΧΕΙ ΤΟ ΟΠΛΟ ΔΙΑΤΑΖΕΙ Η Σεγόβια, τέσσερις ώρες βόρεια της Μεντεγίν, είναι μια πόλη 40.000 κατοίκων χτισμένη πάνω σε ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα χρυσού της Ν. Αμερικής. Είναι μια πόλη ζωντανή, βρώμικη, ζεστή και επικίνδυνη, που ζει κάθε λεπτό απόλυτα συντονισμένη με τον ρυθμό των εκατοντάδων μύλων κονιορτοποίησης του μεταλλεύματος που δουλεύουν ακατάπαυστα. Είναι γεμάτη με καζίνο, μπαρ, πόρνες δεκάδες μαγαζάκια αγοράς χρυσού και παράγκες στα περίχωρα. Στην Σεγόβια παράγεται το 75% του χρυσού της Κολομβίας. Τα ποσά που διακινούνται είναι τεράστια. Σε κάθε ένα από τα δεκάδες μαγαζάκια αγοράς χρυσού της πόλης φτάνουν κατά μέσο όρο περίπου 50.000 δολάρια κάθε μέρα. Η Σεγόβια είναι πεδίο δράσης των ανταρτών Farc. Είναι επίσης πεδίο δράσης των Rastrojos που αποτελούνται από πρώην παραστρατιωτικούς. Και τέλος είναι πεδίο δράσης του Γραφείου του Ενβιγάδο, του καρτέλ που σχημάτισαν άνδρες του Πάμπλο Εσκομπάρ μετά τον θάνατό του αρχηγού τους. Όλοι πολεμούν με όλους για τον έλεγχο περιοχών. Μεγαλύτερη περιοχή, περισσότερα ορυχεία. "Ο χρυσός δεν είναι απαγορευμένη ουσία. Είναι νόμιμος", λέει ο Leon Valencia, πρώην αντάρτης και σήμερα διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Nuevo Arco Iris. "Κερδίζουν εύκολα χρήματα ή ξεπλένουν χρήματα από το εμπόριο ναρκωτικών μέσω του χρυσού και διακινδυνεύουν λιγότερο. Αγοράζουν χρυσό ή τον εξορύσσουν, τον πάνε στο Δήμο, τον νομιμοποιούν. Είναι πλέον νόμιμο εμπόρευμα, που αποδίδει κέρδη από φόρους για τον ντόπιο κυβερνητικό παράγοντα και έχουν έτσι κάλυψη σε αυτό το Δήμο." Όλοι οι μικροί χρυσωρύχοι εδώ για να μπορέσουν να δουλέψουν, πρέπει να πληρώσουν προστασία στις ένοπλες ομάδες της περιοχής. Ο φόβος κάνει τους πάντες να σιωπούν. Στην Σεγόβια κυριαρχεί ένα ρητό: "Σε κλειστά στόματα δεν μπαίνουν μύγες. " 4 / 6
Ο άνθρωπος που δέχθηκε να μιλήσει ανώνυμα, έχει μερίδιο σε ένα από τα ορυχεία της περιοχής μαζί με 40 άλλους συντοπίτες του. "Δυο εκατομμύρια το μήνα δίνουμε στις FARC."είπε. "Υπάρχουν επίσης το «Γραφείο του Ενβιγάδο», και οι Ραστρόχος. Στους Ραστρόχος και στο «Γραφείο του Ενβιγάδο», πληρώνουμε προστασία με μετάλλευμα, σαν να ήταν κι αυτοί συνέταιροι στο ορυχείο. Γιατί αντίθετα ή θα σε κάνουν να φύγεις από εδώ ή θα δολοφονήσουν εσένα, την οικογένειά σου ή όποιον αυτοί θελήσουν." ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ UBER ALLES H κυβέρνηση υποστηρίζει τις ξένες επενδύσεις πάνω από κάθε τι άλλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καναδική πολυεθνική Gran Colombia Gold τοποθέτησε ως πρόεδρό της την πρώην υπουργό εξωτερικών της Κολομβίας. Ο διευθυντής της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου Ορυχείων Κάρλος Αντρές Κάντε, σπεύδει να επισημάνει ότι οι ξένες επενδύσεις αποτελούν πηγή εσόδων για το κράτος και αντιπροσωπεύουν το 2% του ΑΕΠ. Θέλοντας να τελειώνουν μια για πάντα με τους παραδοσιακούς χρυσωρύχους μικρής κλίμακας, τους κατηγορούν ότι πληρώνοντας προστασία σε παράνομες ομάδες ουσιαστικά τροφοδοτούν τον εμφύλιο, και το σημαντικότερο ότι με τη δραστηριότητα τους μολύνουν το περιβάλλον. Είναι αλήθεια ότι τόσο στο Μαρμάτο όσο και στη Σεγόβια υπάρχει ήδη μια περιβαλλοντική καταστροφή που την έχει προκαλέσει η μεταλλουργία μικρής κλίμακας. Στο Μαρμάτο βλέπει κανείς παντού, καταρράκτες από μολυσμένα από κυάνιο νερά, απόβλητα της επεξεργασίας, ενώ η Σεγόβια όπου οι χρυσωρύχοι χρησιμοποιούν υδράργυρο για την απόληψη του χρυσού, είναι η πιο μολυσμένη πόλη του κόσμου από το βαρύ μέταλλο με τιμές έως και 1000 φορές πάνω από το κανονικό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. "Αυτό που δεν είναι καθόλου λογικό, είναι η εναλλακτική που προτείνει η κυβέρνηση της Κολομβίας, και γενικά οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής: Να υπάρχουν εταιρείες μεγάλες, οργανωμένες, που να είναι υπεύθυνες Δεν υπάρχει τέτοια!" λέει ο περιβαλλοντολόγος Χούλιο Φιέρο. "Η Κολομβία έχει ήδη μεγάλη μεταλλευτική βιομηχανία και στις αναλύσεις που έχουμε κάνει, όλες δείχνουν μια τεράστια ανευθυνότητα. Και αν ο 5 / 6
μικρός χρυσωρύχος επεξεργάζεται ένα τόνο γης, μια μεγάλη εταιρεία επεξεργάζεται 1000 τόνους", καταλήγει. Στο εργοστάσιο επεξεργασίας Santa Marta της Gran Colombia Gold, τα λήμματα πέφτουν στην "πίσω αυλή" και ενώνονται με τα απόβλητα των μικρών χρυσωρύχων σε μια μικρή ρεματιά που έχει νεκρωθεί και έχει αποκτήσει όνομα: Όλοι την αποκαλούν, η Κυανιούχος Ρεματιά. Στις όχθες της χρυσοθήρες επεξεργάζονται τα λύματα για άλλη μια φορά, προσπαθώντας να βρουν χρυσό μέσα στα δηλητηριασμένα νερά, αψηφώντας τον κίνδυνο. Ο αντιπρόεδρος της εταιρείας Χοσέ Όρο υποστηρίζει ότι αυτό βρίσκεται μέσα στα πλαίσια των νόμων της Κολομβίας. Και για το νέο τους σχέδιο στο Μαρμάτο, που προβλέπει τη δημιουργία ενός μεγάλου ανοιχτού ορυχείου, δίνει μια μάλλον ειδυλλιακή εικόνα από την εικόνα του ορυμαγδού που γνωρίζουμε και που δεν πείθει καθόλου τους κατοίκους: "Δεν είναι ότι ανοίγουμε μια τεράστια τρύπα που μοιάζει με γιγαντιαίο ηφαίστειο" λέει. "Είναι ότι δουλεύουμε με τεμάχια, και τα αποκαθιστούμε στην πορεία. Υπάρχουν μέρη που δεν αποκαθίστανται καλά, τότε εκεί κάνουμε μια ωραία λιμνούλα με ψαράκια, άλλα μέρη τα φτιάχνουμε με πέτρα κι έτσι δημιουργείται ένας δρόμος για να περνάνε τα είδη υπό εξαφάνιση, δηλαδή, πρέπει να έχεις εναλλακτικές λύσεις και να είσαι δημιουργικός." 6 / 6