ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΠΟ Α.Π.Ε. Λεωφ. Μεσογείων 85, 115 26 Αθήνα, τηλ.: 210 69 68 418, Fax: 210 69 68 031 Δημόσια Διαβούλευση της ΡΑΕ επί του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης (ΔΠΑ) του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ), για τα έτη 2018 2027 Παρατηρήσεις και σχόλια του ΕΣΗΑΠΕ 1. Γενικά παρατηρούμε ότι οι λύσεις που προτείνονται στο υπό διαβούλευση ΔΠΑ φαίνεται να στρέφονται κατά προτεραιότητα και σχεδόν αποκλειστικά στην εξασφάλιση της συμβολής των διασυνδέσεων στην αύξηση φορτίου και στη διευκόλυνση των εισαγωγών ενέργειας, και όχι στην ενίσχυση των υποδομών για την περαιτέρω αξιοποίηση του τεράστιου ανεκμετάλλευτου ανανεώσιμου δυναμικού που διαθέτει η χώρα και τη μείωση των εισαγωγών, μέσα από την αύξηση και τη μεγιστοποίηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, που αποτελεί το βασικό προσανατολισμό και άξονα της εθνικής και της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Τούτο καθίσταται ακόμη πιο απογοητευτικό υπό το πρίσμα των συμπερασμάτων των σεναρίων που εξετάζονται στην πρόσφατα δημοσιοποιηθείσα Μελέτη Επάρκειας Ισχύος του Εθνικού Ηλεκτρικού Συστήματος του ΑΔΜΗΕ για την περίοδο 2017 2027, ότι σε συνθήκες αυτόνομης λειτουργίας η αξιοπιστία του κρίνεται ανεπαρκής. Και μάλιστα ενώ μοναδική προϋπόθεση για την αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα (πέραν της επίλυσης του μόνιμου κωλύματος της αδειοδοτικής γραφειοκρατίας), που όμως δεν φαίνεται να είναι προτεραιότητα στο σχεδιασμό του ΑΔΜΗΕ, είναι η άμεση υλοποίηση ενός αναπτυξιακού προγράμματος για τις υποδομές στον χώρο της ενέργειας, τόσο μέσα από την επιτάχυνση των προγραμματισμένων έργων ανάπτυξης του δικτύου μεταφοράς, όσο και μέσα από την προώθηση του σχεδιασμού και της κατασκευής νέων υποδομών με στόχο την αξιοποίηση των χιλιάδων MW του ανεκμετάλλευτου ανανεώσιμου δυναμικού που διαθέτουμε, κυρίως στην νησιωτική χώρα (άνεμος, ήλιος, γεωθερμία). Ειδικότερα, μιλώντας για προγραμματισμένα έργα και νέες υποδομές στο πλαίσιο αυτό, εννοούνται: Η διασύνδεση της ηπειρωτικής χώρας με τα νησιά, με προτεραιότητα: o Στην ολοκλήρωση της Διασύνδεσης Κυκλάδων (Α και Β Φάση), και με επέκταση προς άλλα σημεία (όπως Σαντορίνη, Μήλο κλπ) 1
o Στη διασύνδεση Κρήτης (Φάση I και ΙΙ) o Στη μελέτη νέων διασυνδέσεων νησιών, όπως, π.χ., Χίου Λέσβου και Ικαρίας Σάμου και της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων με Κρήτη) Η ολοκλήρωση των προγραμματισμένων (εδώ και δεκαετίες) έργων στην Ηπειρωτική Ελλάδα (π.χ. Βρόγχος 400kV της Πελοποννήσου, Έργο Σ.17 στη Θράκη, κλπ.) Η ενίσχυση των βόρειων διασυνδέσεων με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες και η σοβαρή υποστήριξη των διεθνών επενδυτικών σχεδίων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ EuroAsia Interconnector) Έργα αντλησιοταμίευσης, κυρίως στην Ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και σε μεγάλα νησιά, προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα για αποθήκευση και διασφάλιση της ποιότητας της παρεχόμενης ενέργειας στο Ηλεκτρικό Σύστημα Κατά τα ανωτέρω, απαιτείται μια διαφορετική και σίγουρα περισσότερο ισορροπημένη προσέγγιση στο νέο σχεδιασμό, όπως τεκμηριώνεται και από τα ακόλουθα εξειδικευμένα σχόλια: 2. Όσον αφορά στην προβλεπόμενη Ικανότητα Διακίνησης Ισχύος από ΑΠΕ στο Σύστημα και την υπολογιζόμενη Δυνατότητα Απορρόφησης Ισχύος ΑΠΕ στα ΚΥΤ του Συστήματος, οι εκτιμήσεις του υπό διαμόρφωση νέου ΔΠΑ είναι ίδιες με αυτές του εγκεκριμένου ΔΠΑ 2017 2026. Παρατηρείται, όμως πως δεν υπάρχει πρόβλεψη για περαιτέρω αύξηση αυτών των ορίων (παρότι περιοχές όπως η Νότια Στερεά Ελλάδα εμφανίζουν κορεσμό), ενώ, επίσης, πρέπει να συνυπολογιστεί το γεγονός ότι ο ορίζοντας υλοποίησης για τα έργα τα οποία εξασφαλίζουν αυτά τα όρια, είτε συνεχώς μετατοπίζεται σε βάθος χρόνου είτε δεν ορίζεται σαφώς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η περίπτωση της Πελοποννήσου (το ΚΥΤ Πάτρας δεν δίδεται εικόνα πότε θα ολοκληρωθεί), η Διασύνδεση των Κυκλάδων (έχει πάρει νέα χρονική παράταση στο παρόν προκαταρκτικό σχέδιο ΔΠΑ), η περιοχή της Θράκης (παρότι αναφέρονται τα όρια απορρόφησης όταν το ΚΥΤ Ν. Σάντας θα λειτουργεί σε πλήρη ανάπτυξη, εντούτοις τα έργα της πλήρους ανάπτυξης του ΚΤΥ έχουν μεταφερθεί εκτός ορίζοντα του παρόντος ΔΠΑ). Επιπλέον, παρότι προβλέπεται η διασύνδεση της Κρήτης, δεν υπάρχει καμία αναφορά για τη δυνατότητα απορρόφησης ισχύος από ΑΠΕ στην περιοχή, για καμία από τις δυο φάσεις υλοποίησης της διασύνδεσης της. 2
Προτείνεται να συμπεριληφθούν στο νέο ΔΠΑ οι προαναφερόμενες ελλείπουσες προβλέψεις και αναφορές. 3. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για το έργο Σ.17 στη Θράκη, που αφορά στην αναβάθμιση τμήματος (από Β/150 σε 2Β/150) της Γ.Μ. Ίασμος Ορεστιάδα (μέχρι τον Υ/Σ Πατριάρχη) και παραμένει ανολοκλήρωτο επί πολλά έτη. Σε μια περιοχή με σημαντικό αιολικό δυναμικό αλλά και ιδιαίτερα ευαίσθητη περιβαλλοντικά, το συγκεκριμένο έργο αποτελεί κλειδί για την κατασκευή ώριμων έργων ΑΠΕ με χρήση υφιστάμενων υποδομών σύνδεσης (Υ/Σ και ΓΜ ΥΤ), που έχουν παγώσει για πολλά χρόνια. Η πρόβλεψη ηλέκτρισης του έργου αυτού παραμένει ίδια με την περσινή (Α εξάμηνο 2018). Είναι αναγκαίο αυτή τη φορά η συγκεκριμένη ημερομηνία ολοκλήρωσής του να είναι η τελική. 4. Όσον αφορά τις μελλοντικές προκλήσεις στο σχεδιασμό των ΑΠΕ, αν και γίνεται η διαπίστωση ότι χρειάζεται αύξηση της δυνατότητας αποθήκευσης ενέργειας του Συστήματος, κυρίως με χρήση αντλητικών υδροηλεκτρικών σταθμών, δεν υπάρχει καμιά άλλη αναφορά ή νομοθετική μέριμνα για το κρίσιμο ζήτημα της τιμολόγησης των κύριων και επικουρικών υπηρεσιών που προσφέρονται από τα έργα αντλησιοταμίευσης στο Δίκτυο (ενίσχυση διείσδυσης ΑΠΕ, ευελιξία, σταθεροποίηση συχνότητας και τάσης, διευκόλυνση συναλλαγών ηλεκτρικής ενέργειας κλπ.). Προτείνεται να συμπεριληφθεί στο νέο ΔΠΑ σχετική αναφορά. 5. Για τη Στρατηγική Σύνδεσης των Αυτόνομων Νησιωτικών Συστημάτων, το προκαταρκτικό σχέδιο για την περίοδο 2018 2027 παραμένει το ίδιο σε σχέση με το εγκεκριμένο ΔΠΑ 2017 2026. Περιγράφεται το γενικό πλαίσιο, ίδιο με των προηγούμενων χρόνων, και αναφέρεται ότι τον Ιανουάριο του 2016, για τη διερεύνηση των τεχνικοοικονομικών επιλογών ηλεκτροδότησης των ΜΔΝ, συστάθηκε Επιτροπή Εξέτασης Οικονομικότητας του τρόπου ηλεκτροδότησης των ΜΔΝ αποτελούμενη από στελέχη της ΡΑΕ, του ΑΔΜΗΕ και του ΔΕΔΔΗΕ, η οποία θα εκδόσει πόρισμα το αργότερο έως το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2017. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στις Οδηγίες της ΕΕ για τις Μεγάλες και Μικρές Εγκαταστάσεις Καύσης, και επισημαίνεται ότι η εφαρμογή τους θα επηρεάσει τον τρόπο ηλεκτροδότησης των ΜΔΝ, και ότι θα θέσει αυστηρούς περιορισμούς στη λειτουργία των υφιστάμενων πετρελαϊκών μονάδων στα νησιά. Προτείνεται η ενσωμάτωση των συμπερασμάτων και των προτεινόμενων δράσεων του πορίσματος της προαναφερόμενης Επιτροπής στο νέο ΔΠΑ. 3
6. Για τη Διασύνδεση των Κυκλάδων: o Η Β Φάση ολισθαίνει κατά ένα χρόνο (εκτιμώμενο έτος υλοποίησης 2019), εξαιτίας των χρονοβόρων διαδικασιών που απαιτούνται από το νέο καθεστώς που διέπει τις δημόσιες συμβάσεις, όπως αναφέρεται στο προκαταρκτικό σχέδιο. Αυτή η καθυστέρηση οδηγεί στη χρονική ολίσθηση και το έργο αντικατάστασης των υποβρύχιων καλωδίων Λιβάδι Άνδρος και Άνδρος Τήνος (το εκτιμώμενο έτος υλοποίησης από 2017Β μεταφέρεται στο 2018Α) Προτείνεται ο σχεδιασμός δράσεων για την αποφυγή νέων καθυστερήσεων και η ενσωμάτωσή τους στο νέο ΔΠΑ. o Η Γ Φάση συνεχίζει να έχει ως εκτιμώμενο έτος υλοποίησης το 2022Β, ενώ δεν ορίζεται πλέον η εγκατάσταση δεύτερου ΑΜ/Σ στο Λαύριο (στο εγκεκριμένο ΔΠΑ 2017 2026 οριζόταν ως πιθανή). Με την έγκριση του ΔΠΑ 2017 2026, η ΡΑΕ υποδεικνύει σε ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ να εξετάσουν από κοινού την αναγκαιότητα επίσπευσης της ολοκλήρωσης της Γ Φάσης, στη βάση αποτελεσμάτων μελέτης κόστους οφέλους που θα πρέπει να εκπονηθεί, λαμβάνοντας υπόψη και τις πιθανές μελλοντικές διασυνδέσεις και άλλων νησιών των Κυκλάδων, με στόχο την τροποποίηση του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης που θα ενσωματωθεί στο ΔΠΑ 2018 2027. Δεν υπάρχει αναφορά για κάτι τέτοιο στο παρόν προκαταρκτικό σχέδιο. Προτείνεται η ενσωμάτωση στο νέο ΔΠΑ σχετικής αναφοράς προόδου. 7. Για τη Διασύνδεση της Κρήτης: o Για τη Φάση Ι Σύνδεση με Πελοπόννησο με συνδέσμους AC 2x200ΜVA, ενώ στο εγκεκριμένο ΔΠΑ 2017 2026 υπάρχει η εκτίμηση ότι η ενεργός ισχύς που θα μπορεί να μεταφέρει το κύκλωμα είναι της τάξης ~2x140MW, στο προκαταρκτικό σχέδιο ΔΠΑ 2018 2027 η ενεργός ισχύς που θα μεταφέρεται φαίνεται να μην μπορεί να εκτιμηθεί. o Για τη Φάση ΙΙ Σύνδεση με Αττική με συνδέσμους DC 2x350MW (με αναθεωρήσεις ανάλογα με την πορεία ωρίμανσης και υλοποίησης των έργων ΑΠΕ μπορεί να φθάσει μέχρι και 1000 MW) στο προκαταρκτικό σχέδιο ορίζεται πλέον το σημείο προσαιγιάλωσης στον κόλπο της Ελευσίνας (στο προηγούμενο ΔΠΑ αναφέρονταν και άλλα πιθανά σημεία). Το εκτιμώμενο έτος υλοποίησης κάθε φάσης παραμένει ίδιο όπως στο εγκεκριμένο ΔΠΑ 2017 2026, 2019B για την Φάση Ι και 2024Β για τη Φάση ΙΙ. Αλλά, το παρόν 4
προκαταρκτικό σχέδιο για τη Φάση ΙΙ δεν προβλέπει την υλοποίηση της σύνδεσης με τον έναν σύνδεσμο και τη μισή ικανότητα, όπως ορίζεται στο εγκεκριμένο ΔΠΑ 2017 2026 ότι μπορεί να υλοποιηθεί έως το 2022. Προτείνεται να ενσωματωθεί ενημέρωση για τους λόγους της αλλαγής αυτής στο νέο ΔΠΑ. Να σημειωθεί ότι, ενώ αναφέρεται ότι η εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Οδηγιών θα οδηγήσει σε περιορισμό της παραγωγής από τις υφιστάμενες πετρελαϊκές μονάδες της Κρήτης και αυτόματα σε προβλήματα εφοδιασμού του νησιού, δεν υπάρχει ακριβής τεκμηρίωση για το πώς το πρόβλημα θα λυθεί για το διάστημα 2020 2024 με τη διασύνδεση μόνο μέσω Πελοποννήσου (τι παραγωγή θα έχουν οι υπάρχοντες/εναπομένοντες σταθμοί της Κρήτης και ποίο περιθώριο θα υπάρχει για σύνδεση νέων ΑΠΕ). Απαιτείται διευκρίνιση αν τελικά η πρόβλεψη στη Μελέτη Επάρκειας Ισχύος για σταθερή εξαγωγή από Πελοπόννησο προς Κρήτη 200 MW είναι αποτρεπτικός παράγοντας για περαιτέρω αύξηση των ΑΠΕ στην Κρήτη κατά την περίοδο 2020 2024. Όσον αφορά την ικανότητα μεταφοράς των συνδέσμων της Φάσης ΙΙ Σύνδεση με Αττική, δεν γίνεται σαφές πως ορίζεται ο χρονικός ορίζοντας των αναθεωρήσεων για την αύξηση της ικανότητας μεταφοράς. Προτείνεται το σημείο αυτό να αποσαφηνιστεί. Ακόμη, πέρα από την αναφορά που γίνεται σε σχέση με τη μεταφορική ικανότητα των συνδέσμων της Φάσης ΙΙ, δεν υπάρχει άλλη αναφορά για το όριο της παραγωγής από ΑΠΕ που θα μπορεί να συνδεθεί στο σύστημα της Κρήτης, όταν αυτό συνδεθεί με το ΕΣΜΗΕ. Στη Μελέτη Επάρκειας Ισχύος αναφέρεται ότι η ολοκλήρωση της Φάσης II (σε συνδυασμό και με την απόσυρση της Μεγαλόπολης ΙΙΙ) θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών του δείκτη LOLE (Loss of Load Expectation) καθιστώντας το σύστημα ηλεκτροπαραγωγής πλήρως εξαρτώμενο από τις διασυνδέσεις. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ποιες ΑΠΕ έχουν ληφθεί υπόψη για την συγκεκριμένη μελέτη και αν έχει διευρενηθεί η δυνατότητα βελτίωσης του LOLE με ένταξη νέων μονάδων ΑΠΕ και υβριδικών σταθμών στη Κρήτη Τέλος, κατά την έγκριση του προηγούμενου ΔΠΑ 2017 2026 η ΡΑΕ υποδείκνυε στον ΑΔΜΗΕ : Να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να συντμηθεί το χρονικό διάστημα κατασκευής της Φάσης ΙΙ με σκοπό την ολοκλήρωση του αργότερο εντός του 2021, γεγονός που συνάδει με τη διεθνή πρακτική 5
αντιστοίχου μεγέθους έργα (πχ διασύνδεση Σαρδηνίας Ιταλίας, η οποία, επιπλέον, τέθηκε σε σταδιακή λειτουργία, όπως προτεινόταν για τη Φάση ΙΙ στο προηγούμενο ΔΠΑ). Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο χρόνος κατασκευής όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά πλέον δεν προβλέπεται η λειτουργία με μισή ικανότητα έως το 2022. Μαζί με το σχέδιο ΔΠΑ 2018 2027, να υποβάλει αναλυτική και τεκμηριωμένη εισήγηση ώστε το έργο της διασύνδεσης της Κρήτης να χαρακτηρισθεί ως Έργο Μείζονος Σημασίας, ώστε να διευκολυνθεί η υλοποίησή του. Δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο μέσα στο προκαταρκτικό σχέδιο. Προτείνεται η ενσωμάτωση στο νέο ΔΠΑ σχετικής αναφοράς προόδου. Να διερευνήσει τις συνέργειες και συνεργασίες που κρίνονται αναγκαίες αναφορικά με την υλοποίηση του έργου ΕΚΕ διασύνδεσης Ελλάδας Κύπρου Ισραήλ, ώστε να υπάρξει μεγιστοποίηση του οφέλους για τη χώρα και τους καταναλωτές σε σχέση με το έργο της διασύνδεσης της Κρήτης. Τέτοια αναφορά δεν υπάρχει στο προκαταρκτικό σχέδιο. Προτείνεται η ενσωμάτωση στο νέο ΔΠΑ σχετικής αναφοράς προόδου. 6